Czy wielointeligentna edukacja dla dziecka sprzyja kształtowaniu umysłów przyszłości?
|
|
- Henryk Wilczyński
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 jak przygotować młodych ludzi do tego, aby przetrwali i prosperowali w świecie zupełnie innym od tego, który znamy Howard Gardner Monika Zatorska, Aldona Kopik Czy wielointeligentna edukacja dla dziecka sprzyja kształtowaniu umysłów przyszłości? Wielointeligentna edukacja dla dziecka, koncepcja wykorzystująca teorię inteligencji wielorakich Howarda Gardnera, jest już obecna w polskich przedszkolach i szkołach. Stworzona przez nas jako suma doświadczeń teoretycznych i praktycznych w pracy z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym i przedszkolnym, nauczycielami, studentami pedagogiki i rodzicami, oparta jest na idei: Każde dziecko jest zdolne, ale nie ma dwojga dzieci zdolnych w ten sam sposób. Koncepcja opublikowana została w książce Wielorakie podróże edukacja dla dziecka i od 2009 roku jest realizowana w praktyce w wielu przedszkolach i szkołach naszego kraju. Na jej podstawie opracowane zostały także: program edukacji wczesnoszkolnej Wielointeligentne odkrywanie świata, zdobywca II nagrody w konkursie zorganizowanym przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie w 2012 roku na najlepszy program nauczania kształcenia ogólnego, oraz program wychowania przedszkolnego Wielointeligentne odkrywanie świata w przedszkolu. Wielointeligentna edukacja pozwala dostrzec potencjał każdego dziecka, zindywidualizować jego edukacyjną aktywność, stworzyć środowisko edukacyjne sprzyjające rozwojowi. Jej fundamentem teoretycznym jest teoria Multiple Intelligences H. Gardnera. Działania nauczyciela, opierającego się na założeniach koncepcji wielointeligentnej edukacji, poprzedzone są wnikliwą diagnozą pozwalającą określić profil poznawczy dziecka. Dopełnieniem jest autentyczny dialog podejmowany przez nauczyciela z dziećmi i ich rodzicami. Inspiracją do powstania naszej koncepcji były wyniki ogólnopolskich badań gotowości szkolnej 6-latków 2, a także model edukacyjny stworzony przez nas dla pro- ) Fisher R., Lepszy start, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2002, s ) Kopik A. (red.), Sześciolatki w Polsce. Raport Diagnoza badanych sfer rozwoju, Tekst, Kielce Bydgoszcz jektu edukacyjnego Pierwsze uczniowskie doświadczenia drogą do wiedzy. Realizacja koncepcji wielointeligentnej edukacji dla dziecka jest szansą na zmiany w edukacji polskich dzieci. Aby zmienić obraz edukacji, trzeba zmienić nauczycieli, a więc zaproponować im nowe koncepcje pracy i zachęcić do odejścia od działań pozorujących postęp na rzecz rzeczywistych, pozytywnych zmian w praktyce pedagogicznej. Uważamy, że konieczne jest zapewnienie wszystkim dzieciom w naszym kraju edukacji opartej na światowych standardach. Osoby, którym bliska jest idea Howarda Gardnera, profesora Harvard University, neurologa i psychologa, który wraz z zespołem współpracowników prowadzi od lat 70. XX wieku badania w zakresie psychologii rozwojowej i neuropsychologii, kierują się w swojej pracy zasadą, że nie ma dwojga dzieci o takim samym profilu inteligencji. Każdy człowiek jest niepowtarzalny i niepowtarzalny jest także profil jego inteligencji, dlatego nie można porównywać dzieci między sobą. H. Gardner dowodzi, iż nie istnieje tylko jeden rodzaj inteligencji, a stworzona przez niego definicja inteligencji w znaczący sposób odbiega od tradycyjnego rozumienia tego pojęcia. Autor twierdzi, że każdy z nas posiada wiele inteligencji; nie wszystkie zostały jeszcze odkryte i nazwane. Inteligencje posiadają specyficzne mechanizmy odbierania przez człowieka informacji ze świata zewnętrznego, a także ich przetwarzania, a następnie wykorzystywania. Każdą inteligencję można zdefiniować poprzez przypisanie jej ściśle określonych elementarnych funkcji. Zgodnie z tą definicją, inteligencje są potencjałami biopsychologicznymi. Każda z nich służy człowiekowi do rozwiązywania problemów oraz tworzenia produktów znaczących ) Kopik A., Zatorska M., Każde dziecko jest zdolne, GE S.A., Kielce ) Oelszlaeger B., Jak uczyć uczenia się? Środki i metody kształcenia samokontroli i samooceny w edukacji wczesnoszkolnej, Impuls, Kraków 2007, s
2 w środowisku, kontekście kulturowym lub społecznym. Teoria inteligencji wielorakich (IW) zakłada także, że każdy człowiek posiada wszystkie typy inteligencji, wzajemnie oddziaływujące oraz przenikające się, a także ściśle współpracujące ze sobą. Inteligencje te tworzą dynamiczny układ, zwany profilem, specyficzny i charakterystyczny dla danej jednostki, podlegający zmianom w trakcie jej rozwoju. Profil inteligencji opisuje charakterystyczną dla każdego człowieka kombinację mniej lub bardziej rozwiniętych rodzajów inteligencji używanych do rozwiązywania problemów. Istnienie silnych i słabych stron wyjaśnia różnice indywidualne 6. Howard Gardner, tworząc podstawy swojej teorii, odkrył, nazwał i opisał (efektem badań było opublikowanie w 1983 roku pracy Frames of Mind; Theory of Multiple Intelligences) siedem rodzajów inteligencji: językową, matematyczno-logiczną, ruchową, wizualno-przestrzenną, muzyczną, interpersonalną i intrapersonalną. W toku dalszych badań wyodrębnił jeszcze jedną inteligencję przyrodniczą, wskazując, iż trwają badania nad udowodnieniem istnienia kolejnych inteligencji.w książce Wielorakie podróże edukacja dla dziecka 7 określiłyśmy cechy, które dominują w danym typie inteligencji: Inteligencja językowa ujawnia się w rozumieniu świata poprzez słowo mówione i pisane, we wrażliwości na rymy, dźwięki, znaczenie słów. Dzieci, u których dominuje ten rodzaj inteligencji, lubią mówić, opowiadać i słuchać opowieści, potrafią się przejrzyście wypowiadać, używają bogatego słownictwa, tworzą barwne opowiadania i oryginalne historie, mają łatwość uczenia się słów w językach obcych, przejawiają wrażliwość na rymy, dźwięki, znaczenie słów, mają dobrą pamięć słuchową, chętnie i często zadają pytania, wcześnie podejmują próby czytania, lubią czytać, lubią zabawy słowami. Inteligencja ruchowa ujawnia się w rozumieniu świata poprzez ruch i kontakt fizyczny oraz w umiejętności wykorzystania własnego ciała do wyrażenia emocji. Dzieci, u których dominuje inteligencja ruchowa, lubią zabawy ruchowe, chętnie wykonują ćwiczenia fizyczne, potrafią wyrażać emocje całym sobą, chętnie i szybciej niż inni uczą się różnych sprawności ruchowych, przodują wśród rówieśników w sportach, są uzdolnione i sprawne manualnie, chętnie wykonują różne prace ręczne, w czasie rozmowy używają mowy ciała i gestykulują, mają dobrą koordynację ruchową, ruch wykorzystują w sposób celowy i świadomy, posiadają dobre wyczucie własnego ciała, odległości i przestrzeni. Inteligencja matematyczno-logiczna ujawnia się ) Gardner H., Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, MT Biznes, Warszawa ) Gardner H., Kornhaber M.L., Wake W.K., Inteligencja. Wielorakie perspektywy, WSiP, Warszawa 2001, s ) Kopik A., Zatorska M., Wielorakie podróże edukacja dla dziecka, Europejska Agencja Rozwoju, Kielce 2010, s w rozumieniu świata poprzez liczby, ciągi zdarzeń, myślenie logiczne i kreatywne rozwiązywanie problemów. Dzieci, u których dominuje inteligencja matematycznologiczna, lubią liczby, rozwiązywanie problemów, myślą logicznie, szanują ustaloną kolejność i porządek rzeczy, lubią precyzyjne instrukcje, są konkretne i dociekliwe, lubią badać i zbierać informacje, umiejętnie szeregują, klasyfikują i wnioskują, chętnie wykorzystują w zabawie gry logiczne, łamigłówki i zagadki, z łatwością dostrzegają związki przyczynowo-skutkowe, zadają wiele pytań dotyczących otaczającego świata, grupują według jakiejś zasady czy cechy, wcześnie rozumieją znaczenie symboli, są zazwyczaj dokładne i zorganizowane. Inteligencja wizualno-przestrzenna ujawnia się w rozumieniu świata poprzez myślenie obrazami, wrażliwość wzrokowo-przestrzenną, wizualizację i orientację przestrzenną. Dzieci, u których dominuje inteligencja wizualno-przestrzenna, posiadają zdolność dostrzegania szczegółów otaczającego świata, są wrażliwe na kształty, linie, przestrzeń, kolory, myślą obrazami, mają pamięć obrazową, lubią się bawić układankami, mapami, labiryntami, lubią rysować, rzeźbić, wycinać, lepić, modelować, tworzyć przestrzenne formy, mają dobrze rozwinięty zmysł dotyku, łatwo odnajdują drogę w nowym miejscu, szybko uczą się korzystać z map, diagramów, tabel, rozumieją schematy rysunkowe, lubią rozkładać różne rzeczy na części i potrafią złożyć je z powrotem, lubią sprawdzać, w jaki sposób coś działa, chętniej słuchają czytanego tekstu, gdy jest on wzbogacony ilustracjami. Inteligencja przyrodnicza (naturalistyczna) ujawnia się w rozumieniu świata poprzez otoczenie, środowisko, umiejętność rozpoznawania i kategoryzowania świata fauny i flory oraz innych obiektów przyrodniczych. Dzieci, u których dominuje inteligencja przyrodnicza, są ciekawe świata, rozumieją świat roślin i zwierząt, lubią przebywać na świeżym powietrzu, lubią samodzielnie eksperymentować, doświadczać, pasjonują się ekologią, klasyfikują przedmioty w hierarchie, dostrzegają zależności i wzorce w przyrodzie, obserwują, rozpoznają i kategoryzują świat roślin i zwierząt, fascynuje je otaczający świat, kolekcjonują okazy przyrodnicze, zbierają albumy, obrazki czy książki o tematyce przyrodniczej, są zainteresowane zjawiskami przyrodniczymi, fizycznymi, chemicznymi, z oddaniem opiekują się zwierzętami, roślinami, mają własny ogródek, choćby w doniczce. Inteligencja muzyczna ujawnia się w rozumieniu świata poprzez rytm i melodię, zdolnością słuchową, wrażliwością na dźwięki, rymy i kompozycje. Dzieci, u których dominuje inteligencja muzyczna, łączą muzykę z emocjami i własnym nastrojem, mają poczucie rytmu, z łatwością zapamiętują rytmy i rymy, lubią śpiewać, chętnie uczą się przy muzyce, zmieniają w mu-
3 zykę wszystko, co robią, są wrażliwe na wszelkie dźwięki, mają dobry słuch muzyczny, lubią słuchać muzyki, mają swoje ulubione piosenki, melodie, utwory, nucą, mruczą, podśpiewują podczas zabawy, samodzielnie komponują melodie, próbują grać na instrumentach muzycznych, lubią wydobywać dźwięki z przedmiotów niemuzycznych. Inteligencja interpersonalna przejawia się w zdolności rozumienia innych ludzi, we współodczuwaniu, negocjowaniu i wypracowywaniu kompromisów oraz w umiejętności patrzenia na świat oczyma innej osoby. Dzieci, u których dominuje inteligencja interpersonalna, lubią i potrafią pracować w grupie, łatwo nawiązują kontakty społeczne, mają zdolności przywódcze, są komunikatywne, potrafią słuchać innych, zachowują asertywność przy konfrontacji, są lubiane przez rówieśników, dbają o dobre relacje z innymi osobami, patrzą na świat oczyma drugiego człowieka, wczuwają się w sytuacje i problemy innych, potrafią rozwiązywać konflikty. Inteligencja intrapersonalna przejawia się w zdolności rozumienia samego siebie, własnych uczuć, w patrzeniu na świat z własnego punktu widzenia, w umiejętności kierowania własnym postępowaniem. Dzieci, u których dominuje inteligencja intrapersonalna, lubią pracować samodzielnie, znają i wykorzystują swoje mocne strony, budują wewnętrzną motywację, poszukują odpowiedzi na trudne pytania, samodzielnie wyznaczają i jasno precyzują własne cele, chętnie przebywają same, zajmują się wtedy ulubionymi zajęciami, są zaradne, niezależne, umieją wyrazić swoje uczucia, lubią decydować o sobie. Poznając profil inteligencji dziecka, możemy wspierać jego rozwój. Jest to szczególne zadanie nauczyciela przedszkola. Wszystkie inteligencje można rozwijać zarówno te określane mianem najmocniejszych, jak i te słabsze. Podstawą właściwego funkcjonowania dziecka jest równomierny rozwój wszystkich sfer. Szczególnie dobre efekty przynosi rozwijanie słabych stron poprzez wykorzystanie mocnych inteligencji. To niełatwe zadanie dla nauczyciela wybrać z całego bogactwa metod (przez lata gromadzonego własnego warsztatu) takie propozycje, które będą wspierały słabsze strony funkcjonowania dziecka poprzez wykorzystywanie jego mocnych inteligencji. Prowadząc warsztaty z nauczycielami w przedszkolach, widzimy, że to stanowi największy problem. W jaki sposób wspierać inteligencję muzyczną poprzez wykorzystywanie świata liczb, jak sprawić, aby dziecko z wysoko rozwiniętą inteligencją ruchową, którego słabszą stroną są zdolności językowe, polubiło świat książek, zainteresowało się czytaniem i pisaniem... Szeroko rozumiana diagnoza, bazująca na wnikliwej obserwacji każdego wychowanka, wywiadzie z jego rodzicami/opiekunami, analizie wytworów działania i dialogu z samym dzieckiem, prowadzona jest w celu lepszego poznania dziecka, a nie po to, aby go oceniać. Aktywność dziecka wyzwalana jest poprzez wartość przekazywanych informacji, a działania nauczyciela są najskuteczniejsze wtedy, gdy ich podstawą są potrzeby i oczekiwania dzieci. Potrzeby dziecka w wieku przedszkolnym spełniają funkcję regulatorów działania i są źródłem podejmowania przez dziecko różnorodnej aktywności 8. Na potrzeby nauczycieli i rodziców skonstruowałyśmy narzędzia wspierające proces diagnozy profili inteligencji uczniów. Za istotne uważamy także przeprowadzenie przez nauczyciela autodiagnozy, która umożliwi określenie własnego profilu inteligencji. Wyniki autodiagnozy powinny przynieść autorefleksję czy metody, które proponuje nauczyciel, sprzyjają jego wychowankom, czy też może są związane z jego profilem inteligencji 9. Wspierające proces diagnozy narzędzia, które proponujemy, znajdują się w publikacji, stanowią również integralną część naszych programów nauczania. Mogą być wykorzystane przez każdego nauczyciela zainteresowanego koncepcją. W diagnozie powinny zostać odzwierciedlone cechy indywidualne dziecka, jego dokonania, postępy, możliwości oraz trudności. Diagnoza powinna zawierać spostrzeżenia dotyczące rozwoju dziecka, jego aktywności, samodzielności i umiejętności społecznych. Powinna także stanowić propozycję działań umożliwiających stymulowanie rozwoju. Ważne jest eksponowanie tego, co dziecko już osiągnęło, i określenie, jak należy postępować, aby zapewnić mu sukces. Dziecko powinno otrzymywać od nauczyciela informacje zwrotne, które pomogą mu w jego własnej ocenie poczynionych postępów 10. Diagnoza profilu inteligencji, polegająca na rozpoznawaniu potencjalnych możliwości tkwiących w każdym dziecku i wykorzystywaniu ich we wspieraniu wszechstronnego rozwoju, jest ściśle związana z tworzeniem inspirującego środowiska edukacyjnego, zarówno przedszkolnego, jak i domowego, oraz takich sytuacji wychowawczych, które pozwalają na określenie aktywności charakterystycznych dla danego typu inteligencji (indywidualizacja aktywności edukacyjnej). Diagnoza prowadzona jest wspólnie z rodzicami/opiekunami i stanowi istotny element dialogu. Indywidualizacja jest często błędnie rozumiana. Nauczyciel nie musi stosować w nauczaniu tylu podejść, ile dzieci liczy jego grupa. Nie jest to możliwe. Zasadą jest przygotowanie różnych propozycji zabaw, zajęć, materiałów, pomocy, wykorzystanie metod aktywizujących i rozwijających różne sfery, zarówno mocne, jak i słabsze ob- 8) Kopik A., Zrozumieć jak człowiek się rozwija. Scenariusze zajęć w przedszkolu, cz. II, Wydawnictwo Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola, 2008, s. 4. 9) Kopik A., Zatorska M., Wielorakie podróże..., dz. cyt. 10) Kopik A., Oceniać dla dobra ucznia, [w:] Diagnoza i terapia psychopedagogiczna w edukacji dziecka, E. Marek, J. Łuczak (red.), Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2010, s
4 szary funkcjonowania dzieci. Zapomniana i mało wykorzystywana praca w parach, w grupach, uczenie się od siebie nawzajem, realizacja projektów, ukazywanie różnych możliwości i wielorakich dróg dochodzenia do wiedzy. Są to wyzwania dla poszukującego, kreatywnego nauczyciela, który chce przygotowywać dzieci do życia w rzeczywistości, której jako dorośli nie znamy, nie doświadczyliśmy i nie jesteśmy w stanie przewidzieć, a w której żyć będzie pokolenie dzisiejszych przedszkolaków. Ważnym zadaniem edukacyjnym jest opracowanie takich programów nauczania, które sprzyjałyby nabywaniu przez uczniów podstaw usystematyzowanej wiedzy, kształtowałyby niezbędne umiejętności i przygotowywały do zadań, których jeszcze dzisiaj nie znamy. Howard Gardner twierdzi, że obecne programy nauczania przygotowują do życia w świecie minionym, a nie do jednej z wizji świata, który nadejdzie w przyszłości 11. Jest to poważny problem dzisiejszego kształcenia na wszystkich etapach. Edukacja doby współczesnej powinna być edukacją dla kształtowania umysłów przyszłości. Zgodnie z teorią inteligencji wielorakich, wszyscy ludzie posiadają indywidualne zdolności poznawcze, które autor teorii określił mianem inteligencji. Gardner, który przez wiele lat zajmował się zgłębianiem tajników ludzkiego umysłu, opisał na bazie swoich doświadczeń badacza i psychologa pięć typów umysłów, które jego zdaniem będą najbardziej potrzebne człowiekowi przyszłości. Wielointeligentna edukacja to droga, która może prowadzić do rozwijania i kształtowania różnych typów umysłów, umysłów na miarę XXI wieku. Każdy z pięciu typów umysłów to nie zdolność, lecz sposób wykorzystania rozumowania, sposób postępowania w szkole czy miejscu pracy, odwołujący się do wielorakich inteligencji. Na problematykę pięciu umysłów nie należy patrzeć z punktu widzenia psychologa, lecz osoby wyznaczającej kierunki na przyszłość 12. Trzy pierwsze wprowadzone przez Gardnera rodzaje umysłów miały swój rodowód w sferze poznawczej, dwa kolejne powstały na bazie rozważania ludzkich wartości. Umysł dyscyplinarny przyswajanie sposobów myślenia związanych z głównymi dyscyplinami naukowymi i zawodowymi, umiejętność pilnego przykładania się, systematycznego doskonalenia i regularne wykraczanie poza formalną edukację 13. Ważne, aby człowiek przyszłości posiadał taki poziom umiejętności i wiedzy przynajmniej w jednej dziedzinie, aby mógł znaleźć się w tej dziedzinie w gronie fachowców. Kompetencje wymagają doskonalenia przez całe życie. Howard Gardner uważa, że człowiek przyszłości powinien umieć myśleć w spo- 11) Gardner H., Pięć umysłów przyszłości, Laurum, Kielce 2009, s ) Obydwie sfery swojej działalności, które profesor nazywa spojrzeniem z dwóch różnych perspektyw, stały się istotą rozważań, którymi podzielił się ze słuchaczami podczas wykładów w Polsce w 2011 roku. 13) Gardner H., Pięć umysłów..., dz. cyt., s sób charakterystyczny dla najważniejszych dyscyplin 14. Umysł syntetyzujący umiejętność selekcji, przetwarzania i korzystania z najważniejszych rzetelnych i aktualnych informacji, które człowiek będzie umiał wybrać świadomie spośród mnóstwa dostępnych. Sortowanie ich, organizowanie w taki sposób, aby były użyteczne i przydatne dla innych (np. dla uczniów), ale także wzbogacały zasób wiedzy i umiejętności danej osoby. Umysł kreatywny (twórczy) nieszablonowe myślenie, odrzucenie stereotypów, wykraczanie poza aktualny zasób wiedzy i poza istniejące syntezy, żeby zadać nowe pytania, przedstawić nowe rozwiązania, wykonać nowatorskie dzieła, tworzyć nowe wizje. Kreatywność bazuje na kompetencjach w przynajmniej jednej dziedzinie, co pozwala na ocenę jej jakości oraz przydatności. Umysł respektujący (tolerancyjny) rozumienie i akceptowanie różnic dzielących ludzi i zbiorowości. Poszukiwanie porozumienia, efektywna współpraca z każdym człowiekiem, niezależnie od jego pochodzenia, poglądów, statusu. Wykraczanie poza zwykłą tolerancję i polityczną poprawność. Umysł etyczny przestrzeganie najważniejszych wartości niezależnie od trudności, przeciwności, zagrożeń. Rzetelne wywiązywanie się z obowiązków, zarówno zawodowych, jak i obywatelskich. Dążenie do dojrzałości, prowadzącej do uzyskania miana autorytetu, służącego jakiejś idei lub konkretnej sprawie, nawet kosztem własnym. Dziś trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, który z pięciu umysłów przyszłości: umysł dyscyplinarny, syntetyzujący, twórczy, respektujący czy etyczny, będzie najbardziej ceniony. Można jednak przypuszczać, że to umysł syntetyzujący i umysł kreatywny będą najbardziej pożądane. Zdaniem Gardnera, inteligencja i charakter to prawdziwy cel dla edukacji, ale ukształtowanie charakterów młodych ludzi może się okazać ważniejsze od wykształcenia wybitnych specjalistów w danej dziedzinie 15. Niezwykle istotne jest, aby człowiek posiadał wybrane cechy każdego z pięciu umysłów przyszłości, związane z jego cechami osobowymi. Gardner uważa, że rozwój poszczególnych umysłów może, a nawet powinien, odbywać się jednocześnie. Od początku powinno się kształtować wszystkie typy umysłów, ale w różnych okresach rozwoju nacisk kładziony na poszczególne umysły powinien być mocniejszy. Gardner podkreśla, że tych pięć umysłów powinno działać w symbiozie 16. Człowiek wyposażony w umiejętności charakterystyczne dla poszczególnych typów umysłów, potrafiący zintegrować je w sobie, będzie przygotowany na funkcjonowanie w nieznanej mu 14) Tamże, s ) Gardner H., Five Minds for the Future, 16) Gardner H., Pięć umysłów..., dz. cyt., s. 162.
5 przyszłości i na niespodziewane zdarzenia. Największe szanse na sukces zapewni sobie ten, kto najlepiej opanuje ten kwintet umysłów 17. W epoce globalizacji, biologicznej i cyfrowej rewolucji oraz uczenia się przez całe życie niezbędne jest znalezienie odpowiedzi na pytanie: jak uczyć i wychowywać, by przygotować dziecko do życia w świecie, którego dzisiaj jeszcze nie znamy. Monika Zatorska, Aldona Kopik Europejskie Centrum Edukacji Uniwersytet Jana Kochanowskiego Bibliografia: Fisher R., Lepszy start, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań Gardner H., Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, MT Biznes, Warszawa Gardner H., Pięć umysłów przyszłości, Laurum, Kielce Gardner H., Kornhaber M.L., Wake W.K., Inteligencja. Wielorakie perspektywy, WSiP, Warszawa Gardner H., Niepospolite umysły, O czterech niezwykłych postaciach i na- 17) Tamże, s szej własnej wyjątkowości, CiS, Warszawa Kopik A., Oceniać dla dobra ucznia, [w:] Diagnoza i terapia psychopedagogiczna w edukacji dziecka, E. Marek, J. Łuczak (red.), Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski Kopik A. (red.), Sześciolatki w Polsce. Raport Diagnoza badanych sfer rozwoju, Tekst, Kielce Bydgoszcz Kopik A., Zrozumieć jak człowiek się rozwija. Scenariusze zajęć w przedszkolu, cz. II, Wydawnictwo Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola, Kraków Kopik A., Zatorska M., Każde dziecko jest zdolne, GE S.A., Kielce Kopik A., Zatorska M., Szansa na zmiany w edukacji, Wychowanie w Przedszkolu, 2011, nr 6. Kopik A., Zatorska M., Wielointeligentne odkrywanie świata. Program edukacji wczesnoszkolnej, Europejska Agencja Rozwoju, Kielce Kopik A., Zatorska M., Wielointeligentne odkrywanie świata w przedszkolu. Program wychowania przedszkolnego, Europejska Agencja Rozwoju, Kielce Kopik A., Zatorska M., Wielorakie podróże edukacja dla dziecka, Europejska Agencja Rozwoju, Kielce Oelszlaeger B., Jak uczyć uczenia się? Środki i metody kształcenia samokontroli i samooceny w edukacji wczesnoszkolnej, Impuls, Kraków Zatorska M., Inteligencje wielorakie w praktyce, czyli edukacja dla dziecka, [w:] Uczyć łatwiej, wiedzieć więcej, Wydawnictwo szkolne PWN, Warszawa 2001.
Teoria inteligencji wielorakich Howarda Gardnera
Teoria inteligencji wielorakich Howarda Gardnera Howard Gardnem podważa założenie o istnieniu tylko jednego typu inteligencji, twierdzi on że człowiek ma bardzo indywidualną drogę uczenia się, poznawania
Bardziej szczegółowoInteligencje Wielorakie wg Howarda Gardnera
Inteligencje Wielorakie wg Howarda Gardnera Howard Gardner Amerykański psycholog, neurolog, profesor Uniwersytetu Harvarda i Bostońskiego, doktor Honoris Causa. Twórca teorii Wielorakich Inteligencji Główne
Bardziej szczegółowoINTELIGENCJE WIELORAKIE W EDUKACJI
dr Aldona Kopik INTELIGENCJE WIELORAKIE W EDUKACJI TEORIA INTELIGENCJI WIELORAKICH http://www.weac.org/aboutwea/conven97/gardner.htm TWÓRCA teorii inteligencji wielorakich HOWARD GARDNER UR. W 1943 R.
Bardziej szczegółowoPlan pracy oparty na teorii inteligencji wielorakich Howarda Gardnera. Grupa Mandarynki
Plan pracy oparty na teorii inteligencji wielorakich Howarda Gardnera. Grupa Mandarynki Wczesne ustalenie uzdolnień, może bardzo dopomóc w wyborze doświadczeń korzystnych dla dziecka, ale równie ważne
Bardziej szczegółowoInteligencje Wielorakie wg Howarda Gardnera. Opracowała Małgorzata Szustakiewicz
Inteligencje Wielorakie wg Howarda Gardnera Opracowała Małgorzata Szustakiewicz Amerykański psycholog, neurolog, profesor Uniwersytetu Harvarda i Bostońskiego, doktor Honoris Causa. Twórca teorii Wielorakich
Bardziej szczegółowoDanuta Szymczak. Autoewaluacja pracy w klasie II w roku szkolnym 2013/2014 w zakresie obszarów:
Danuta Szymczak Autoewaluacja pracy w klasie II w roku szkolnym 2013/2014 w zakresie obszarów: Indywidualizacja pracy na lekcji pod kątem stylów uczenia się Badanie efektów nauczania Warsztat pracy w chmurze
Bardziej szczegółowoTeoria inteligencji wielorakich.
Od lutego do czerwca 2010 r. uczniowie klasy pierwszej Szkoły Podstawowej w Rękoraju byli uczestnikami II etapu projektu Pierwsze uczniowskie doświadczenia drogą do wiedzy finansowanego przez Unię Europejską
Bardziej szczegółowoINTELIGENCJE WIELORAKIE wg Howarda Gardnera
INTELIGENCJE WIELORAKIE wg Howarda Gardnera Howard Gartner Amerykański psycholog, specjalista z dziedzin psychologii kognitywnej i psychologii uczenia się. Profesor Uniwersytetu Harvarda i Bostońskiego.
Bardziej szczegółowoKAŻDY CZŁOWIEK JEST INTELIGENTNY
KAŻDY CZŁOWIEK JEST INTELIGENTNY Jeśli wierzyć pogłoskom, nauczyciel Tomasza Edisona powiedział mu, że nie jest w stanie czegokolwiek się nauczyć, a Albert Einstein oblał w szkole matematykę. Natomiast
Bardziej szczegółowoMIELEC R.
MIELEC 08.09.2009 R. dr Aldona Kopik Menager ds. Programowych Projektu Pierwsze uczniowskie doświadczenia drogą do wiedzy 3 4 Grupa Edukacyjna S.A. WYDAWCA PODRĘCZNIKÓW MAC EDUKACJA 5 6 WOJEWÓDZTW: LUBELSKIE
Bardziej szczegółowoINTELIGENCJE WIELORAKIE. a wspieranie rozwoju dziecka
INTELIGENCJE WIELORAKIE a wspieranie rozwoju dziecka http://www.weac.org/aboutwea/conven97/gardner.htm TWÓRCĄ teorii inteligencji wielorakich jest HOWARD GARDNER amerykański psycholog i neurolog, profesor
Bardziej szczegółowoIndywidualizacja pracy z uczniem zdolnym w edukacji wczesnoszkolnej Elżbieta Nerwińska
Indywidualizacja pracy z uczniem zdolnym w edukacji wczesnoszkolnej Elżbieta Nerwińska Projekt współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Każde dziecko jest zdolne!
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE Priorytetem naszej działalności jest zapewnienie naszym wychowankom wszechstronnego rozwoju, bezpieczeństwa, akceptacji, i poszanowania ich praw. Poprzez
Bardziej szczegółowo,,Doświadczam, myślę, jestem kreatywny
OPIS INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ,,Doświadczam, myślę, jestem kreatywny... Dla uczniów klas I-III Szkoły Podstawowej Specjalnej im. ks. Jana Twardowskiego z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
Bardziej szczegółowoAutoewaluacja pracy nauczyciela. Autor: Marzena Szymańska
Autoewaluacja pracy nauczyciela Autor: Marzena Szymańska Obszar I Indywidualizacja pracy na lekcji pod kątem stylów uczenia się i inteligencji wielorakich TEORIA INTELIGENCJI WIELORAKICH Howarda Gardnera
Bardziej szczegółowoDanuta Sterna: Strategie dobrego nauczania
: Strategie dobrego nauczania Strategie dobrego nauczania Strategie oceniania kształtującego I. Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. II. Organizowanie w klasie dyskusji,
Bardziej szczegółowoInteligencje wielorakie wachlarz możliwości dziecka
Konteksty Pedagogiczne 2(7)/2016, s. 15 25 doi: 10.19265/KP.2016.02715 Aldona Kopik Inteligencje wielorakie wachlarz możliwości dziecka Wprowadzenie Zdaniem Howarda Gardnera, twórcy teorii inteligencji
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 9 W SIEDLCACH
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 9 W SIEDLCACH Wszystkiego, co naprawdę trzeba wiedzieć, nauczyłem się w przedszkolu- o tym jak żyć co robić, jak postępować, współżyć z innymi patrzeć, odczuwać,
Bardziej szczegółowoRealizacja podstawy programowej w klasach IV VI szkoły podstawowej poprzez różne formy aktywności
Realizacja podstawy programowej w klasach IV VI szkoły podstawowej poprzez różne formy aktywności Małgorzata Tubielewicz tubielewicz@womczest.edu.pl Co to są metody aktywizujące? Metody aktywizujące to
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE
KONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE Koncepcja pracy przedszkola oparta jest na celach i zadaniach zawartych w aktach prawnych: ustawie o systemie oświaty oraz aktach wykonawczych
Bardziej szczegółowoMAGICZNY DYWAN A DIAGNOZOWANIE POTRZEB ROZWOJOWYCH I EDUKACYJNYCH DZIECKA. Andrzej Peć FUNTRONIC
MAGICZNY DYWAN A DIAGNOZOWANIE POTRZEB ROZWOJOWYCH I EDUKACYJNYCH DZIECKA Andrzej Peć FUNTRONIC SŁOWA KLUCZE Potrzeby Rozwój dziecka Diagnoza Obserwacja Potrzeby rozwojowe i edukacyjne Specjalne potrzeby
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY SZKOŁY ZESPÓŁ SZKÓŁ IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W BORKU WLKP.
KONCEPCJA PRACY SZKOŁY ZESPÓŁ SZKÓŁ IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W BORKU WLKP. CEL NADRZĘDNY: Wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia, wspieranie go w procesie nabywania wiedzy i umiejętności,
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 5 W GORLICACH W ROKU SZKOLNYM 2016/2017
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 5 W GORLICACH W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 Cele koncepcji pracy przedszkola: 1. Systematyczne diagnozowanie umiejętności, potrzeb oraz zdolności poprzez obserwację
Bardziej szczegółowoARKUSZ OBSERWACJI dziecka sześcioletniego/siedmioletniego
ARKUSZ OBSERWACJI dziecka sześcioletniego/siedmioletniego (obserwacja dokonywana pod kątem określenia dominujących inteligencji dziecka) Arkusz opracowany na podstawie teorii inteligencji wielorakich Howarda
Bardziej szczegółowoLegionowo, r. mgr Alicja Sitkowska-Warda
Legionowo, 23.02.2016 r. mgr Alicja Sitkowska-Warda Program innowacji Obserwuję, badam, odkrywam jest skierowany do uczniów I etapu edukacyjnego. Program innowacji będzie realizowany podczas zajęć pozalekcyjnych
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie. Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M.
KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M. Montessori MISJA PRZEDSZKOLA Nasze przedszkole jest drogowskazem
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY Przedszkola Prywatnego URWIS W Olsztynie
KONCEPCJA PRACY Przedszkola Prywatnego URWIS W Olsztynie Koncepcja pracy przedszkola oparta jest na celach i zadaniach zawartych w aktach prawnych: 1. Ustawa o systemie oświaty oraz aktach wykonawczych
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Dlaczego orły nie pływają. O wspieraniu talentów i zdolności u dzieci Magdalena Zientalska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 27 września 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA
KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA 2013-2017 Opracowała i zatwierdziła Rada Pedagogiczna dnia 29.08.2013r. Uchwałą Nr1/29/08/2013. Zaopiniowała pozytywnie Rada Rodziców. MISJA PRZEDSZKOLA Przedszkole pełni funkcję
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Przedszkola Niepublicznego Przyjaciół Dzieci w Kłodzku
Koncepcja pracy Przedszkola Niepublicznego Przyjaciół Dzieci w Kłodzku Diagnoza Opracowanie koncepcji pracy Przedszkola Niepublicznego Przyjaciół Dzieci poprzedzone zostało diagnozą pracy przedszkola,
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 1 /z oddziałami integracyjnymi/ w GORLICACH
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 1 /z oddziałami integracyjnymi/ w GORLICACH Każde dziecko ma prawo do pełnego dostępu do edukacji bez względu na to, jaki prezentuje potencjał rozwojowy. Przedszkole
Bardziej szczegółowoCele wychowawcze na lekcjach języka polskiego. Opracowanie: Teresa Kozioł LSCDN
Cele wychowawcze na lekcjach języka polskiego Opracowanie: Teresa Kozioł LSCDN 1. Cele wychowawcze szkoły w podstawie programowej. 2. Kształtowanie wartości i wychowawcze funkcje szkoły na lekcjach języka
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy. Przedszkola nr 12 w Siemianowicach Śląskich
Koncepcja pracy Przedszkola nr 12 w Siemianowicach Śląskich Misja W naszym przedszkolu dziecko: - znajduje możliwość indywidualnego rozwoju możliwości twórczych i intelektualnych, - zdobywa wiedzę i umiejętności
Bardziej szczegółowoSKALA ZDOLNOŚCI SPECJALNYCH W WERSJI DLA GIMNAZJUM (SZS-G) SZS-G Edyta Charzyńska, Ewa Wysocka, 2015
SKALA ZDOLNOŚCI SPECJALNYCH W WERSJI DLA GIMNAZJUM (SZS-G) SZS-G Edyta Charzyńska, Ewa Wysocka, 2015 INSTRUKCJA Poniżej znajdują się twierdzenia dotyczące pewnych cech, zachowań, umiejętności i zdolności,
Bardziej szczegółowoOsiągnięcia edukacyjne dla dzieci z oddziału przedszkolnego na rok szkolny 2014/2015 Oczekiwane efekty aktywności społecznej dziecka
Osiągnięcia edukacyjne dla dzieci z oddziału przedszkolnego na rok szkolny 2014/2015 Oczekiwane efekty aktywności społecznej dziecka podaje swoje dane osobowe swobodnie wypowiada się na temat swojej rodziny
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAJĘĆ ROZWIJAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DLA DZIECI W WIEKU 8-12 LAT: RAZEM LEPIEJ - realizowany w SP 209
PROGRAM ZAJĘĆ ROZWIJAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DLA DZIECI W WIEKU 8-12 LAT: RAZEM LEPIEJ - realizowany w SP 209 Szkoła, obok rodziny, jest jednym z najważniejszych środowisk społecznych dziecka. Jej
Bardziej szczegółowodziecka + gotowość owocne spotkanie
Gotowość szkolna: gotowość dziecka + gotowość szkoły y = owocne spotkanie dr Karolina Appelt Instytut Psychologii UAM tematyka wykładu: -co to znaczy być gotowym, co to jest gotowość szkolna, jakie są
Bardziej szczegółowoKoncepcja Rozwoju. Gminnego Przedszkola nr 3 w Trzciance. na lata:
Koncepcja Rozwoju Gminnego Przedszkola nr 3 w Trzciance na lata: 2014 2019. Motto Przedszkola: Nie zmuszajmy dzieci do aktywności, lecz wyzwalajmy aktywność. Nie każmy myśleć, lecz twórzmy warunki do myślenia.
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA FUNKCJONOWANIA I ROZWOJU NIEPUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. JANA PAWŁA II W BRZEGACH. Na lata
KONCEPCJA FUNKCJONOWANIA I ROZWOJU NIEPUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. JANA PAWŁA II W BRZEGACH Na lata 2012-2017 Koncepcja funkcjonowania i rozwoju szkoły została opracowana w oparciu o: 1.Ustawę o systemie
Bardziej szczegółowoKAŻDE DZIECKO JEST ZDOLNE
KAŻDE DZIECKO JEST ZDOLNE WIELORAKIE INTELIGENCJE OPRACOWANIE: Barbara Bunio Ewa Monika Szczepan Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Nowej Dębie Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Nowej Dębie...mów
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY SAMORZĄDOWEGO PRZEDSZKOLA W KOCHANOWICACH
KONCEPCJA PRACY SAMORZĄDOWEGO PRZEDSZKOLA W KOCHANOWICACH CELE KONCEPCJI PRACY PRZEDSZKOLA 1. Diagnozowanie i rozwijanie inteligencji wielorakich dzieci. Zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych
Bardziej szczegółowoRAPORT PRZEDSZKOLA SAMORZĄDOWEGO NR 3 IM. MARII KOWNACKIEJ W BIAŁEJ PODLASKIEJ. Wstęp
RAPORT Z EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ PRZEDSZKOLA SAMORZĄDOWEGO NR 3 IM. MARII KOWNACKIEJ W BIAŁEJ PODLASKIEJ Wstęp Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji wewnętrznej przeprowadzonej w przedszkolu przez
Bardziej szczegółowoJak się uczyć? Jak działa nasz umysł? Jaki mamy typ inteligencji? Jaki styl uczenia preferujemy?
Jak się uczyć? Jak działa nasz umysł? Jaki mamy typ inteligencji? Jaki styl uczenia preferujemy? Jak działa nasz umysł? Lewa półkula odpowiada za: Czytanie Pisanie Uczenie Podział czasu Rozumowanie logiczne
Bardziej szczegółowoCzy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się
NOWA RZECZYWISTOŚĆ Czy mój sześciolatek/siedmiolatek jest gotowy by przekroczyć próg szkoły, by stawić czoła nowym wyzwaniom? Czy będzie potrafił podporządkować się szkolnej dyscyplinie? Czy wejdzie w
Bardziej szczegółowoMetody diagnozowania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym
Metody diagnozowania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym Jadwiga Mielczarek j.mielczarek@womczest.edu.pl Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2017/2018 Wdrażanie
Bardziej szczegółowoINNOWACJA PEDAGOGICZNA PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 24 W OLSZTYNIE
INNOWACJA PEDAGOGICZNA PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 24 W OLSZTYNIE 1. Tytuł innowacji Z angielskim za pan brat już od najmłodszych lat 2. Typ innowacji Programowa i organizacyjna: - wprowadzenie zajęć z języka
Bardziej szczegółowoRAMOWY ROZKŁAD DNIA. Załącznik do uchwały Rady Pedagogicznej nr 6/2017 z dnia 24 sierpnia 2017r.
RAMOWY ROZKŁAD DNIA Załącznik do uchwały Rady Pedagogicznej nr 6/2017 z dnia 24 sierpnia 2017r. 7 00 8 45 8 45 9 30 Zajęcia opiekuńczo - wychowawcze (w zależności od godzin pracy oddziału - w grupach łączonych).
Bardziej szczegółowoZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU TWÓRCZEGO
TALENTU TWÓRCZEGO 1. Wymyśla gry, zabawy 2. Wykorzystuje zwykłe przedmioty w celu uatrakcyjnienia jakiejś zabawy 3. Jest żądny przygód, dociekliwy 4. Słucha muzyki, interesują go rzadkie instrumenty 5.
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ PRZEPROWADZONYCH WSRÓD RODZICÓW
OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ PRZEPROWADZONYCH WSRÓD RODZICÓW Kwestionariusz ankiety został przygotowany przez zespół nauczycieli do spraw ewaluacji. Celem badań było zebranie informacji na temat wspomagania
Bardziej szczegółowoWYŻSZA SZKOŁA BEZPIECZEŃSTWA z siedzibą w Poznaniu
PROGRAM KSZTAŁCENIA Kierunek Obszar/obszary kształcenia, w których umiejscowiony jest kierunek studiów PEDAGOGIKA / Edukacja wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym NAUKI SPOŁECZNE Forma kształcenia
Bardziej szczegółowoRAMOWY ROZKŁAD DNIA. Załącznik do uchwały Rady Pedagogicznej nr 4/2018 z dnia 30 sierpnia 2018r.
RAMOWY ROZKŁAD DNIA Załącznik do uchwały Rady Pedagogicznej nr 4/2018 z dnia 30 sierpnia 2018r. 7 00 8 45 8 45 9 30 Zajęcia opiekuńczo - wychowawcze (w zależności od godzin pracy oddziału - w grupach łączonych).
Bardziej szczegółowo... (imię i nazwisko dziecka/ucznia, szkoła, klasa, nazwa zawodu)
.... pieczątka szkoły/przedszkola.. data OPINIA O UCZNIU NA POTRZEBY PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dania 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY. Szkoły Podstawowej nr 15. im. Tadeusza Kościuszki. w Kielcach. na lata
KONCEPCJA PRACY Szkoły Podstawowej nr 15 im. Tadeusza Kościuszki w Kielcach na lata 2018 2022 WSTĘP Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej nr 15 w Kielcach powstała w celu wyznaczania kierunków wprowadzanych
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NR 50 W BIELSKU-BIAŁEJ
KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NR 50 W BIELSKU-BIAŁEJ Podstawa prawna: Rozporządzenie MEN z dnia 7 października 2009r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. Nr 168, poz. 1324 z późn. zm.) Ustawa z dn.
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP 00-389 Warszawa, ul. Smulikowskiego 6/8
Prowadzący : Katarzyna Żelichowska Przedmiot: metodyka zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej (ćwiczenia) semestr / zimowy 2011 r. Studia I stopnia Semestr V Liczba godzin: 30 ECTS 6 Rok akademicki 2011/2012
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY. Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 im. Jana Pawła II w Rudzie Śląskiej
PROGRAM WYCHOWAWCZY Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 im. Jana Pawła II w Rudzie Śląskiej,,W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem Jan Paweł II PROGRAM
Bardziej szczegółowoProjekt INTELIGENCJE WIELORAKIE W PROCESIE NAUCZANIA/UCZENIA SIĘ JĘZYKA ANGIELSKIEGO DZIECI 5-8 LAT
O PROJEKCIE Projekt Inteligencje wielorakie w procesie nauczania/uczenia się języka angielskiego dzieci w wieku 5-8 lat rozpoczął się w październiku 2012 roku i jest prowadzony w dwóch grupach: MultipleKids
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 14 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W OŚWIĘCIMIU
PROGRAM WYCHOWAWCZY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 14 Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W OŚWIĘCIMIU UZASADNIENIE Ważnym zadaniem przedszkola jest kształtowanie cech i postaw dzieci, pozwalających im w przyszłości
Bardziej szczegółowoRola i znaczenie biblioteki szkolnej w systemie oświaty. Sulejówek, 21 marca 2017 r.
Rola i znaczenie biblioteki szkolnej w systemie oświaty Sulejówek, 21 marca 2017 r. Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży to jeden z podstawowych
Bardziej szczegółowoProgram zajęć pozalekcyjnych dla dzieci z kl. I III wykazujących zainteresowanie tematyką przyrodniczą i geograficzną (praca z uczniem zdolnym)
Program zajęć pozalekcyjnych dla dzieci z kl. I III wykazujących zainteresowanie tematyką przyrodniczą i geograficzną (praca z uczniem zdolnym) Program przeznaczony do realizacji w roku szkolnym 2003/04
Bardziej szczegółowoSZTUKA UCZENIA SIĘ-PORADY. Jak działa nasz umysł? Jaki mamy typ inteligencji? Jaki styl uczenia preferujemy?
SZTUKA UCZENIA SIĘ-PORADY Jak działa nasz umysł? Jaki mamy typ inteligencji? Jaki styl uczenia preferujemy? Jak działa nasz umysł? Lewa półkula odpowiada za: Czytanie Pisanie Uczenie Podział czasu Rozumowanie
Bardziej szczegółowoZajęcia ruchowo - taneczne Roztańczone stópki
Przedszkole nr 3 Promyczek bierze udział w Ogólnopolskiej Akcji Ministra Edukacji Narodowej Ćwiczyć każdy może, organizowanej w ramach Roku Szkoły w Ruchu Realizacja obszaru nr 7 Zajęcia ruchowo - taneczne
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Efektywna edukacja W poszukiwaniu inspiracji, czyli jak rozwijać aktywność poznawczą dziecka? Lech Stempel Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu 13 kwietnia 2015 r. Gdyby
Bardziej szczegółowoZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ
ZADANIA EDUKACJI ELEMENTARNEJ 1. Wspieranie dziecka w poznawaniu oraz wykorzystywaniu własnego potencjału rozwojowego i budowaniu pozytywnego obrazu własnego ja. 2. Tworzenie warunków umożliwiających dziecku
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Publicznego Przedszkola w Czarnowąsach w latach 2010-2014r.
Koncepcja pracy Publicznego Przedszkola w Czarnowąsach w latach 2010-2014r. Misja W przedszkolu wspierany jest rozwój dziecka, rozpoznaje się i zaspakaja jego potrzeby edukacyjne oraz umożliwia rozwój
Bardziej szczegółowoINTELIGENCJE WIELORAKIE
INTELIGENCJE WIELORAKIE wg Howarda Gardnera PODSTAWA NOWOCZESNEJ EDUKACJI Opracowanie Urszula Ewertowska Konsultant edukacji wczesnoszkolnej w PCEiK w Oleśnicy Nauczyciel w SP2 w Miliczu Oleśnica 2019
Bardziej szczegółowoSieradz, r.
Sieradz, 20.03.2019 r. Na czym polega pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana przez przedszkola, szkoły i placówki? Pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega na: rozpoznawaniu oraz zaspokajaniu indywidualnych
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY ZESPOŁU NIEPUBLICZNYCH SZKÓŁ SPECJALNYCH KROK ZA KROKIEM W ZAMOŚCIU
KONCEPCJA PRACY ZESPOŁU NIEPUBLICZNYCH SZKÓŁ SPECJALNYCH KROK ZA KROKIEM W ZAMOŚCIU Koncepcja pracy Zespołu Niepublicznych Szkół Specjalnych Krok za krokiem w Zamościu nakreśla podstawowe cele i zadania
Bardziej szczegółowoDojrzałość matematyczna w przedszkolu - kluczem do sukcesu Mathematic maturity in preschool the key to success
Dojrzałość matematyczna w przedszkolu - kluczem do sukcesu Mathematic maturity in preschool the key to success Realizacja projektu 1.07.2016 r 30.06.2018 Opis projektu Edukacja matematyczna w oparciu o
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. dla Programu Kształcenia. Studiów Podyplomowych. Edukacja Przedszkolna i Wczesnoszkolna.
Załącznik do uchwały nr538 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu OPIS
Bardziej szczegółowoWielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko jest w pełni gotowe, by sprostać wymaganiom jakie niesie za sobą szkoła.
O GOTOWOŚCI SZKOLNEJ Rozpoczęcie nauki szkolnej to bardzo ważny moment w życiu każdego dziecka. Pójście do szkoły poprzedzone jest rocznym obowiązkowym przygotowaniem przedszkolnym, któremu podlegają wszystkie
Bardziej szczegółowoKoncepcja Pracy Miejskiego Przedszkola nr 99 w Katowicach :
Koncepcja Pracy Miejskiego Przedszkola nr 99 w Katowicach : Korzenie: Chcemy by dzieci w przedszkolu czuły się bezpieczne, szczęśliwe, radosne i uśmiechnięte akceptując je takimi jakie są Chcemy zapewnić
Bardziej szczegółowoOd najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki,
Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jakim
Bardziej szczegółowoCZY NASZE DZIECKO MOŻE
CZY NASZE DZIECKO MOŻE JUŻ IŚĆ DO SZKOŁY? Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2 im. ks. dra S. Wilczewskiego w Katowicach OBOWIĄZEK SZKOLNY W KRAJACH EUROPEJSKICH GOTOWOŚĆ SZKOLNA Osiągnięcie przez
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 2 W ŻAGANIU NA LATA 2012-2017
Miejskie Przedszkole nr 2 w Żaganiu KONCEPCJA PRACY MEJSKEGO PRZEDSZKOLA NR 2 W ŻAGANU NA LATA 2012-2017 STRATEGA ROZWOJU PLACÓWK 1. Zapewnienie ciągłego rozwoju i doskonalenia jakości pracy placówki.
Bardziej szczegółowoSzanowni Państwo Dyrektorzy szkół/ przedszkoli/ placówek
Szanowni Państwo Dyrektorzy szkół/ przedszkoli/ placówek W roku szkolnym 2018/2019 po raz kolejny proponujemy kompleksowe wspomaganie rozwoju szkoły/placówki. Nasza propozycja może obejmować kilka działań,
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 12 W GORZOWIE WLKP. NA LATA 2013-2016
Przedszkole Miejskie nr 12 ul. Sportowa 2 66-400 Gorzów Wlkp. KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 12 W GORZOWIE WLKP. NA LATA 2013-2016 Data obowiązywania: od 01.09.2013r. Zatwierdzono przez Radę
Bardziej szczegółowo(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)
Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści
Bardziej szczegółowoCudzoziemcy w naszej szkole. Lekcja języka polskiego jako języka obcego
Cudzoziemcy w naszej szkole. Lekcja języka polskiego jako języka obcego Dla: nauczycieli języka polskiego Cel: wprowadzenie do nauczania języka polskiego jako języka obcego dzieci uczących się w polskiej
Bardziej szczegółowoEdukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej
Edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej ...Dobra edukacja to edukacja włączająca, zapewniająca pełne uczestnictwo wszystkim uczniom, niezależnie od płci, statusu społecznego i ekonomicznego, rasy,
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Szkoły Podstawowej nr 4 w Jarocinie na lata
Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej nr 4 w Jarocinie na lata 2016-2020. Podstawa prawna: Koncepcja pracy szkoły została opracowana w oparciu o: 1. Ustawę o systemie oświaty z dn. 7 września 1991r. (Dz.
Bardziej szczegółowoAkademia Twórczego i Logicznego Myślenia Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Akademia Twórczego i Logicznego Myślenia Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Tak naprawdę geniusz oznacza mniej więcej zdolność do postrzegania w niewyuczony sposób Założenia i cele Akademii:
Bardziej szczegółowoROCZNY PLAN DZIAŁAŃ (RPD)
ROCZNY PLAN DZIAŁAŃ (RPD) SZKOŁA PODSTAWOWA IM. INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ W PRZYBYNOWIE KOMPETENCJE MATEMATYCZNE I NAUKOWO - TECHNICZNE Czas realizacji Data rozpoczęcia realizacji Data zakończenia realizacji
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 23 W BYTOMIU
KONCEPCJA PRZEDSZKOLA MIEJSKIEGO NR 23 W BYTOMIU Nasze przedszkole stwarza warunki, które zapewniaja każdemu wychowankowi indywidualny rozwój zgodnie z jego potrzebami, zainteresowaniami i uzdolnieniami.
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO W ZESPOLE SZKÓŁ im. Jana Pawła II w Smrokowie na lata szkolne 2014/15
KONCEPCJA PRACY LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO W ZESPOLE SZKÓŁ im. Jana Pawła II w Smrokowie na lata szkolne 2014/15 2019/20 Koncepcja pracy szkoły została opracowana w oparciu o: 1. Ustawę o systemie oświaty
Bardziej szczegółowo3. Dostarczanie uczniom, rodzicom i nauczycielom informacji o uzdolnieniach, postępach i trudnościach
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA z zajęć technicznych kl. IV-VI Cele systemu oceniania 1. Pobudzanie uczniów do systematycznej pracy i rozwoju, wspieranie motywacji. 2. Wskazanie kierunku dalszej pracy przez
Bardziej szczegółowoopracowanie: mgr Dorota Sowa KREATYWNOŚĆ W SZKOLE I W DOMU Bez kreatywności nie byłoby świata Howard Gardner
opracowanie: mgr Dorota Sowa KREATYWNOŚĆ W SZKOLE I W DOMU Bez kreatywności nie byłoby świata Howard Gardner Zmieniający się świat wymaga zmieniającej się szkoły. Rodzice troszczący się o przyszłość swoich
Bardziej szczegółowoIndywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny opracowany na podstawie dokonanej WOPFU z dnia...
Załącznik nr 5 do Procedur organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny opracowany na podstawie dokonanej WOPFU z dnia... Imię nazwisko ucznia..
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁA MUZYCZNA I STOPNIA W CZERNIKOWIE
PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁA MUZYCZNA I STOPNIA W CZERNIKOWIE 2015/2016 Podstawa prawna: 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483, późn. zm.)
Bardziej szczegółowoMisja szkoły. Wychowankowie Zamoyskiego są kreatywni, przedsiębiorczy, wyposażeni
Misja szkoły Wychowankowie Zamoyskiego są kreatywni, przedsiębiorczy, wyposażeni w wiedzę i umiejętności pozwalające im podejmować naukę i pracę w kraju i za granicą. Cechuje ich wrażliwość i otwartość
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ W KOSEWIE
Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Pedagogicznej Nr 6/2013 z dnia 10.09.2013r. PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ W KOSEWIE Wrzesień 2013 r. PODSTAWA PRAWNA Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia
Bardziej szczegółowoKoncepcja Pracy Niepublicznego Przedszkola Calineczka w Kaliszu
Koncepcja Pracy Niepublicznego Przedszkola Calineczka w Kaliszu W przedszkolu funkcjonuje koncepcja pracy ukierunkowana na zapewnienie wszechstronnego rozwoju dziecka, a zwłaszcza rozwoju twórczej i fizycznej
Bardziej szczegółowoREALIZACJA PROCESU DYDAKTYCZNEGO W NAUCZANIU BEZPODRĘCZNIKOWYM. Krystyna Dąbek PSP nr 15 w Opolu, MODN w Opolu
REALIZACJA PROCESU DYDAKTYCZNEGO W NAUCZANIU BEZPODRĘCZNIKOWYM Krystyna Dąbek PSP nr 15 w Opolu, MODN w Opolu Praca z dziećmi w klasach młodszych obciąża nauczyciela dużą odpowiedzialnością za stworzenie
Bardziej szczegółowoKoncepcja Artystycznego Niepublicznego Przedszkola z Oddziałem Integracyjnym Tygrysek Plus
Koncepcja Artystycznego Niepublicznego Przedszkola z Oddziałem Integracyjnym Tygrysek Plus MISJA o W przedszkolu każde dziecko czuje się bezpieczne, szczęśliwe, wyjątkowe i akceptowane. o Każde dziecko
Bardziej szczegółowoProgram Rozwoju Przedszkola Samorządowego w Jednorożcu na lata 2015/2020
Wszystkiego, co naprawdę trzeba wiedzieć, nauczyłem się w przedszkolu o tym jak żyć, co robić, jak postępować, współżyć z innymi, patrzeć, odczuwać, myśleć, marzyć i wyobrażać sobie lepszy świat. Robert
Bardziej szczegółowoEfekty wynikające ze Standardów Kształcenia Nauczycieli
Załącznik 3. Efekty wynikające ze Standardów Kształcenia Nauczycieli Symbol Opis efektu kształcenia Kod składnika opisu s-w-1 s-w-2 s-u-1 s-u-2 s-u-3 s-k-1 s-k-2 Wiedza: absolwent ma uporządkowaną wiedzę
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów JAZZ I MUZYKA ESTRADOWA studia pierwszego stopnia profil praktyczny
Efekty kształcenia dla kierunku studiów JAZZ I MUZYKA ESTRADOWA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Załącznik nr 1 Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów jazz i muzyka
Bardziej szczegółowoPROGRAM praktyki zawodowej (nauczycielskiej) z zakresu wychowania fizycznego zał. 4
PROGRAM praktyki zawodowej (nauczycielskiej) z zakresu wychowania fizycznego zał. 4 1. Wymagania wstępne Uzyskanie zaliczenia z przedmiotu: psychologia, bezpieczeństwo i higiena pracy, zaliczenie dwóch
Bardziej szczegółowo