Nierówność. Semiarium magisterskie Przyczyny i skutki nierówności ekonomicznych od Marksa do Piketty ego. Michał Brzeziński. 9 marca 2016 WNE UW

Transkrypt

1 Nierówność Semiarium magisterskie Przyczyny i skutki nierówności ekonomicznych od Marksa do Piketty ego Michał Brzeziński WNE UW 9 marca 2016 Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

2 Spis treści 1 Co to jest nierówność? 2 Jak wygląda rozkład dochodów (do dyspozycji)? 3 Pomiar nierówności - miary i pojęcie dominacji w sensie Lorenza 4 Fakty o zmianach nierówności 5 Plan na przyszłe spotkania Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

3 Co to jest nierówność? Pojęcie nierówności Nierówność jest pojęciem ogólniejszym niż ubóstwo (niewystarczający dobrobyt) Nierówność dotyczy całego rozkładu dobrobytu (mierzonego np. przez dochód) w populacji; ubóstwo skupia się tylko na najgorzej usytuowanych Intuicyjnie nierówność mierzy stopień rozwarstwienia, zróżnicowania, dyspersji w społeczeństwie Spróbujemy najpierw ocenić nierówność graficznie (wizualnie) a potem ilościowo za pomocą miar nierówności Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

4 Co to jest nierówność? Nierówność czego? Różne wymiary i miary dobrobytu Dochody Definicja dochodów dochody rynkowe (przed opodatkowaniem i transferami) = dochody z pracy i z kapitału (np. odsetki od aktywów, dywidendy) dochody do dyspozycji (po opodatkowaniu i tranferach) = dochody rynowe + transfery społeczne - podatki dochodowe Jednostka referencyjna: gospodarstwo domowe, rodzina, osoba Skale ekwiwalentności: dostosowanie do wielkości i składu gospodarstwa domowego (korzyści skali, różne potrzeby) Konsumpcja: wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych Czy to lepsza miara dobrobytu niż dochody? Majątek. Majątek netto (net worth) = suma aktywów - długi Zdrowie Szczęście Podejścia wielowymiarowe Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

5 Co to jest nierówność? Nierówność dla doch. rynkowych i dla doch. do dyspozycji 1 1 Gornick, J. C. and Milanovic, B. (2015). Income Inequality in the United States in Cross-National Perspective: Redistribution Revisited. LIS Center Research Brief, (1):1 7. Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

6 Jak wygląda rozkład dochodów (do dyspozycji)? Histogram rozkładu dochodów w Polsce Density 0 5.0e e e Dochod do dyspozycji, Polska, 2010 Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

7 Jak wygląda rozkład dochodów (do dyspozycji)? Funkcja gęstości rozkładu dochodów w Polsce Density Dochod do dyspozycji, Polska, 2010 Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

8 Jak wygląda rozkład dochodów (do dyspozycji)? Funkcja gęstości rozkładu dochodów w Polsce, w zbliżeniu kdensity ddp dominanta = 2500, mediana = 2735, srednia= Dochod do dyspozycji, Polska, 2010 Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

9 Jak wygląda rozkład dochodów (do dyspozycji)? Statystyki opisowe rozkładu dochodów w Polsce Prostymi miarami nierówności są stosunki percentyli np. p90/p50, p90/p10, p50/p10. Wady? Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

10 Pomiar nierówności - miary i pojęcie dominacji w sensie Lorenza Najbardziej znana miara nierówności - współczynnik Giniego Wprowadzona przez włoskiego statystyka Corrado Giniego w Zdecydowanie najbardziej popularna miara, choć ma różne wady G = 1 N N 2N 2 x n x m, μ n=1 m=1 gdzie N wielkość populacji, μ - średni dochód. Gini jest zatem połową średniej różnicy między parami dochodów podzieloną przez średni dochód Wartosci indeksu Giniego leżą między 0 i 1; najczęściej między 0.3 a 0.5. G=0.4 oznacza np. że oczekiwana różnica między przypadkowo wybraną parą dochodów jest równa 80% średniego dochodu Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

11 Pomiar nierówności - miary i pojęcie dominacji w sensie Lorenza Krzywa Lorenza a współczynnik Giniego 2 A Indeks Giniego (G) = A+B = 2A = 1 2B Zatem G = 0 gdy krzywa Lorenza = linia 45 stopni; G= 1, gdy L tożsama z osią x. 2 Źródło rysunku: Wikipedia. Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

12 Pomiar nierówności - miary i pojęcie dominacji w sensie Lorenza Dominacja w sensie Lorenza: rozkład X dominuje Z Jeżeli dla każdego (p między 0 i 1) dolnego odsetka 100*p% populacji, ich skumulowany udział dochodów w całkowitym dochodzie dla rozkładu X jest większy, niż dla Z, to X dominuje w sensie Lorenza Z. Intuicyjnie X jest mniej nierówne niż Z (dla szerokiej klasy miar nierówności) Dominacja w sensie Lorenza nie mówi nic o wielkości całkowitego dochodu, tylko o jego podziale Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

13 Pomiar nierówności - miary i pojęcie dominacji w sensie Lorenza Przecinanie się krzywych Lorenza: brak dominacji W tym wypadku nie ma dominacji w sensie Lorezna i nie można na podstawie rysunku powiedzieć, który rozkład bardziej nierówny Przecinanie sie krzywych Lorenza często zdarza się w praktyce (czasem więcej niż jedno przecięcie) W tym wypadku trzeba oceniż nierówność przy użyciu konkretnych miar nierówności (np. obliczyć indeks Giniego) Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

14 Pomiar nierówności - miary i pojęcie dominacji w sensie Lorenza Inne miary nierówności: miary uogólnionej entropii Ogólna postać: GE(α) = 1 (α 2 α)n 1 [( ) Ni=1 xi α ] μ 1, α 0, 1 Ni=1 N ln μ x i α = 0 1 Ni=1 x i N μ ln x i μ α = 1 gdzie N wielkość populacji, μ średni dochód a α jest parametrem przypisującym wagę do różnic między dochodami w różnych partiach rozkładu. Zwykle α = 1, 0, 1, 2. Im niższe α tym więcej wagi GE(α) przypisuje różnicom dochodów w lewym ogonie rozkładu; im wyższe α - więcej wagi dla różnic wśród wysokich dochodów Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

15 Fakty o zmianach nierówności Gini dla dochodów do dyspozycji w Polsce i w innych krajach rozwiniętych 3 3 Tóth, I. (2014): Revisiting Grand Narratives of Growing Income Inequalities: lessons from 30 country studies, in Nolan, B. et al. (eds, 2014). Changing Inequalities and Societal Impacts in Rich Countries: Thirty Countries Experiences Oxford: Oxford University Press pp Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

16 Fakty o zmianach nierówności Gini dla dochodów do dyspozycji w Polsce i w innych krajach postsocjalistycznych (źródło jak wcześniej) Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

17 Fakty o zmianach nierówności Miary nierówności w Polsce dla różnych koncepcji dochodu (źródło jak wyżej) Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

18 Fakty o zmianach nierówności Wzrost nierówności w większości krajów OECD 4 4 OECD (2015) In it together: Why less inequality benefits all. Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

19 Fakty o zmianach nierówności Nier. w b. długim okresie (udziały górnych grup kwantylowych np. górnego 1%) 5 5 F. Alvaredo, A. B. Atkinson, T. Piketty, E. Saez, The Top 1 Percent in International and Historical Perspective, Journal of Economic Perspectives, vol. 27(3), pages Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

20 Fakty o zmianach nierówności Nier. w b. długim okresie (udziały górnych grup kwantylowych np. górnego 1%) Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

21 Fakty o zmianach nierówności Udziały górnych grup kwantylowych w Polsce 6 6 Marek Kośny (2012) Upper Tail of the Income Distribution in Tax Records and Survey Data: Evidence from Poland, nieopublikowane Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22

22 Następne spotkania Plan na przyszłe spotkania Konsekwencje zmian w nierówności dochodowej i majątkowej dla wzrostu gospodarczego zagregowanej konsumpcji przestępczości szczęścia zdrowia, itp. Michał Brzeziński (WNE UW) Nierówność 9 marca / 22