Ocena nasilenia objawów klinicznych, stopnia niepełnosprawności oraz jakości życia w narkolepsji i innych hipersomniach

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ocena nasilenia objawów klinicznych, stopnia niepełnosprawności oraz jakości życia w narkolepsji i innych hipersomniach"

Transkrypt

1 PRACA ORYGINALNA Ocena nasilenia objawów klinicznych, stopnia niepełnosprawności oraz jakości życia w narkolepsji i innych hipersomniach Evaluation of clinical symptoms, disability and quality of life in narcolepsy and other types of hypersomnia Aleksandra Wierzbicka 1, Adam Wichniak 1,2, Elżbieta Waliniowska 1, Eugenia Szatkowska 1, Krystyna Czasak 1, Iwona Musińska 1, Wojciech Jernajczyk 1 1 Ośrodek Medycyny Snu, Zakład Neurofizjologii Klinicznej, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2 III Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa t Abstract Quality of life in narcolepsy Introduction. Medical conditions associated with excessive daytime sleepiness, e.g. narcolepsy, have a great impact on professional and social functioning of the patients. The aim of the study was to evaluate clinical symptoms severity, disability level and quality of life in the patients with hypersomnia. Material and methods. In 20 consecutive patients (mean age 37.2 ± 13.0; 10 F/10 M) referred to the hospital with suspected diagnosis of narcolepsy following parameters were analyzed: clinical symptoms, results of diagnostic examinations (polysomnography, Multiple Sleep Latency Test, psychomotor tests, MRI), results of Epworth Sleepiness Scale (ESS), SF-36 Health Survey, Clinical Global Impression of Severity (CGI-S), Beck Depression Inventory (BDI), Sheehan disability scale. Results. On the basis of clinical features and results of neurophysiological examinations diagnosis of narcolepsy was established in 12 patients, and nonorganic hypersomnia in 8 cases. In the ESS mean value for whole group was 18.9 ± 3.3 and in all patients the results were abnormal (> 10 points). The symptoms of illness were assessed as very severe or severe (CGI = 5 or 6) and depressive symptoms as severe or moderate (BDI > 20 points) only in patients with full symptomatic narcolepsy. The results of Sheehan disability scale showed the most pronounced effect of clinical symptoms on learning abilities and functioning in work. Decreased values were found in all subscales of SF-36 scale. Conclusions. Hypersomnias, especially narcolepsy, disturb general functioning of the patients and decrease their quality of life. Key words: hypersomnia, narcolepsy, quality of life, Epworth Sleepiness Scale, polysomnography, MSLT Adres do korespondencji: lek. med. Aleksandra Wierzbicka II Pracownia EEG, Zakład Neurofizjologii Klinicznej, Instytut Psychiatrii i Neurologii Al. Sobieskiego Warszawa tel.: faks: wierzbic@ipin.edu.pl ISSN Sen 2007, Tom 7, Nr 2, Copyright 2007 Via Medica t Wstęp Choroby przebiegające z nadmierną sennością w ciągu dnia zaburzają funkcjonowanie zawodowe, społeczne i rodzinne dotkniętych nimi osób [1 4]. Spośród hipersomnii na szczególną uwagę zasługuje narkolepsja, która zazwyczaj rozpoczyna się w młodym wieku. Jej objawy osiągają największe nasilenie w pierwszych dwóch dekadach trwania choroby, a więc w okresie, 88

2 Aleksandra Wierzbicka i wsp., Jakość życia w narkolepsji SEN w którym chory powinien się spełniać na polu zawodowym i społecznym [5]. Głównym objawem klinicznym narkolepsji jest nadmierna senność w ciągu dnia, na którą dodatkowo nakładają się ataki snu. Drzemki w narkolepsji występują najczęściej kilka razy w ciągu dnia, są krótkie (5 15-minutowe) i dają uczucie wypoczęcia, w odróżnieniu od innych typów hipersomnii, na przykład związanych z chorobami somatycznymi, zespołem obturacyjnego bezdechu sennego oraz hipersomnii idiopatycznej lub nieorganicznej. W tych hipersomniach drzemki zazwyczaj trwają długo (od kilkudziesięciu minut do kilku godzin). Choremu trudno jest się z takiej drzemki wybudzić, a po obudzeniu nadal czuje się zmęczony. Czasami obserwuje się wtedy zachowania automatyczne aż do upojenia przysennego włącznie. U około 2/3 pacjentów z narkolepsją po kilku miesiącach, a czasami nawet po wielu latach trwania choroby pojawia się katapleksja, polegająca na nagłym obniżeniu napięcia mięśniowego mięśni posturalnych, wywołanego niespodziewaną sytuacją emocjonalną (np. śmiechem, zaskoczeniem, przestraszeniem się). Zazwyczaj katapleksja objawia się opadnięciem głowy, żuchwy, ugięciem kolan. Napady kataplektyczne trwają do kilku minut, mogą występować z różną częstością, od kilku w roku do kilkunastu w ciągu dnia. Ważną cechą pozwalającą na różnicowanie kataplekesji od omdleń i napadów pochodzenia padaczkowego jest w pełni zachowana świadomość podczas ataków kataplektycznych. Do innych, rzadszych objawów narkolepsji należą zaburzenia związane ze snem REM (rapid eye movement): halucynacje hipnagogiczne/ /hipnopompiczne i paraliż przysenny [6 8]. Według badań ankietowych przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych nadmierna senność jest objawem bardzo powszechnym około 40% osób dorosłych skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia, przy czym w 5 8% przypadków nadmierna senność zaburza funkcjonowanie zawodowe i społeczne codziennie lub prawie codziennie [9]. Częstość występowania narkolepsji w populacji ogólnej Stanów Zjednoczonych i większości państw europejskich szacuje się na około 50/100 tysięcy osób, a to oznacza, że jest to choroba jedynie 2 razy rzadsza od stwardnienia rozsianego i 3 razy rzadsza od choroby Parkinsona [10]. Zarówno objawy występujące w ciągu dnia, jak i zaburzenia snu znacznie wpływają na ogólne funkcjonowanie chorego. Objawem najbardziej zaburzającym naukę, pracę zawodową i kontakty interpersonalne jest nadmierna senność w ciągu dnia. Dolegliwości związane z sennością mogą mieć różny stopień nasilenia. Pacjenci mogą się skarżyć na zmęczenie, wyczerpanie, brak energii, zaburzenia koncentracji uwagi, labilność emocjonalną. Osoby z umiarkowaną lub ciężką sennością często mają problemy z utrzymaniem czuwania nie tylko w sytuacjach monotonnych, ale również w sytuacjach bardzo nietypowych dla zapadania w sen, na przykład podczas spotkania towarzyskiego w restauracji, prowadzenia lekcji w szkole, rozmowy z przełożonym. Osoby z hipersomnią często powodują wypadki samochodowe lub wypadki przy pracy z urządzeniami mechanicznymi [11, 12]. Kolejnym problemem związanym z sennością są zachowania automatyczne, czyli czynności pozornie celowe, nieadekwatne do sytuacji, pokryte częściową lub całkowitą niepamięcią. Celem pracy była ocena nasilenia objawów klinicznych, stopnia niepełnosprawności oraz jakości życia pacjentów z rozpoznaniem hipersomnii diagnozowanych w latach w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. t Materiał i metody Analizie poddano wyniki badań pacjentów kierowanych do I Kliniki Neurologicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii, u których lekarz kierujący podejrzewał narkolepsję. W ciągu 2 lat przebadano 20 kolejnych pacjentów (śr. wiek 37,2 ± 13,0), w tym 10 kobiet i 10 mężczyzn. Ocena kliniczna obejmowała dokładny wywiad z uwzględnieniem cech charakterystycznych dla narkolepsji, badanie przedmiotowe, badanie neurologiczne. U wszystkich chorych zbadano stężenie hormonów tarczycy i wykonano rutynowe badania laboratoryjne oraz EKG, RTG klatki piersiowej oraz NMR mózgu w celu wykluczenia zmian organicznych ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Następnie u wszystkich badanych przeprowadzono diagnostykę neurofizjologiczną: badanie polisomnograficzne (PSG), a w dniu następnym test wielokrotnej latencji snu (MSLT, multiple sleep latency test). Badanie PSG wykonywano w warunkach standardowych, w pomieszczeniu przeznaczonym do badań snu, zawsze w tych samych godzinach ( ). W czasie badania rejestrowano następujące parametry: EEG z odprowadzeń centralnych i potylicznych, elektrookulogram (EOG) z elektrod umieszczonych przy zewnętrznych kącikach oczu, elektromiogram (EMG) z mięśnia podbródkowego, EKG, przepływ powietrza przez nos, ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha, pulsoksymetrię oraz EMG znad mięśni piszczelowych przednich. W następującym po badaniu PSG dniu przeprowadzano u chorych badanie MSLT-30 [13]. Metoda badania polegała na wykonaniu pięciu 30-minutowych badań polisomnograficznych w ciągu dnia, w odstępach dwugodzinnych, zaczynając od godziny Każde badanie wykonywano w zaciemnionym i cichym pomieszczeniu. Pacjent pozostawał w pozycji leżącej, otrzymywał polecenie próby zaśnięcia podczas badania. Badania PSG i MSLT oceniała osoba doświadczona w ich interpretowaniu. Dodatkowo w celu obiektywizacji poziomu senności wykonywano test utrzymania uwagi będący komputerowym narzędziem psychometrycznym, polegającym na ocenie czasu reakcji badanego na pojawienie się na ekranie komputera nieprawidłowego bodźca w postaci podwójnego 89

3 SEN 2007, Tom 7, Nr 2 Tabela 1. Wyniki uzyskane przez pacjentów z hipersomnią w skalach nasilenia objawów oraz wpływu objawów na niepełnosprawność i jakość życia Skala Średnia SD Rycina 1. Rozkład stopnia nasilenia senności mierzonego za pomocą Skali Senności Epworth skoku punktu, przesuwającego się po okręgu zgodnie ze wskazówkami zegara [14]. Wpływ objawów choroby na jakość życia oceniano na podstawie wyników uzyskanych w skalach: Senności Epworth [15], Jakości Życia SF-36 [16], Ogólnego Stanu Klinicznego (CGI, Clinical Global Impression), Inwentarzu Depresji Becka [17] i Niepełnosprawności Sheehana [18]. t Wyniki Na podstawie obrazu klinicznego i wyników badań neurofizjologicznych rozpoznanie narkolepsji postawiono w 12 przypadkach, w pozostałych 8 zdiagnozowano hipersomnię nieorganiczną. W grupie chorych na narkolepsję objawem dominującym, występującym u wszystkich pacjentów była nadmierna senność w ciągu dnia i napadowe drzemki w ciągu dnia. Katapleksja występowała u 6 chorych, halucynacje hipnagogiczne/hipnopompiczne u 9 osób, a paraliż przysenny u 5 osób. Osoby, u których nie potwierdzono narkolepsji, cechowały się nadmierną sennością w ciągu dnia o charakterze stałym, a nie napadowym, skarżyły się na przewlekłe zmęczenie, natomiast nie występowały u nich objawy charakterystyczne dla narkolepsji: katapleksja, paraliż przysenny, halucynacje hipnagogiczne. W subiektywnej Skali Senności Epworth (ESS) wszyscy pacjenci uzyskali wynik nieprawidłowy (> 10 pkt), u 18 chorych wskazujący na senność patologiczną (> 15 pkt) wymagającą pilnego zdiagnozowania (ryc. 1). Test utrzymania uwagi oceniający czas reakcji wykonano u 12 pacjentów. Tylko w 3 przypadkach można było uznać wynik tego badania za prawidłowy, 9 osób miało wynik nieprawidłowy związany z opóźnioną reakcją na bodziec, znacznymi wahaniami czasu reakcji, zwiększoną liczbą bodźców opuszczonych lub nieprawidłowo zaznaczonych. SF36 Zdrowie fizyczne 70,7 24,9 Ograniczenie fizyczne 43,3 39,5 Ból fizyczny 48,1 24,8 Zdrowie ogólne 50,3 20,2 Witalność 41,7 19,1 Funkcjonowanie społeczne 55,8 24,9 Ograniczenie emocjonalne 64,4 36,7 Zdrowie psychiczne 59,7 21,2 BDI 10,2 8,8 CGI 3,9 1,0 Skala Sheehana Praca/nauka 6,1 3,3 Życie towarzyskie 5,4 2,4 Życie rodzinne/ /obowiązki domowe 4,5 3,3 ESS 18,9 3,4 SF-36 Skala Jakości Życia, BDI (Beck Depression Inventory) Inwentarz Depresji Becka, CGI (Clinical Global Impression) Skala Ogólnego Wrażenia Klinicznego, ESS (Epworth Sleepiness Scale) Skala Senności Epworth SD (standard deviation) odchylenie standardowe Średnie wyniki uzyskane przez pacjentów w skalach ESS, Ogólnego Wrażenia Klinicznego (CGI), Niepełnosprawności Sheehana i Inwentarzu Depresji Becka przedstawiono w tabeli 1. W Inwentarzu Depresji Becka wartości odpowiadające depresji ciężkiej lub umiarkowanej ( 20 pkt) uzyskało tylko dwóch pacjentów, u których zdiagnozowano narkolepsję pełnoobjawową. U pozostałych chorych nie stwierdzono objawów depresyjnych lub miały one nasilenie łagodne. W skali CGI-S u 4 pacjentów oceniono, że stopień nasilenia choroby jest dość ciężki lub ciężki (CGI-S równe 5 lub 6), przy czym u wszystkich tych pacjentów rozpoznano narkolepsję. W kolejnych 9 przypadkach stwierdzono średni stopień nasilenia choroby, w tej grupie było 6 pacjentów z narkolepsją. Wśród pozostałych 7 chorych, u których objawy miały nasilenie łagodne, tylko u 2 pacjentów stwierdzono narkolepsję, w pozostałych przypadkach nie potwierdzono tej choroby. W Skali Niepełnosprawności Sheehana analizowano funkcjonowanie chorego w trzech sferach życia codziennego: nauka w szkole/praca zawodowa, życie towarzyskie/rozwijanie zainteresowań w czasie wolnym i życie rodzinne. Pacjenci oceniali wpływ objawów choroby na te trzy dziedziny życia w skali 10-stopniowej, w której 0 oznacza brak wpływu objawów na daną aktywność, 10 objawy w ogromnym stopniu zaburzają 90

4 Aleksandra Wierzbicka i wsp., Jakość życia w narkolepsji SEN Rycina 2. Wyniki w skali SF-36 w grupie chorych z hipersomnią w porównaniu z pacjentami z padaczką oraz populacją ogólną funkcjonowanie w danej dziedzinie życia. Najwyższe wartości uzyskano w podskali dotyczącej nauki lub pracy zawodowej, w której prawie wszyscy chorzy ocenili, że objawy choroby znacznie zakłócają ich aktywność w szkole lub w pracy. W utrzymywaniu kontaktów interpersonalnych zarówno towarzyskich, jak rodzinnych oraz w aktywności w czasie wolnym objawy choroby najbardziej dokuczały pacjentom młodym, poniżej 40. roku życia i również częściej byli to chorzy z narkolepsją. Wyniki pacjentów z hipersomnią w skali jakości życia SF-36 były obniżone we wszystkich podskalach w porównaniu z osobami zdrowymi [19], ale również niższe lub zbliżone do opisywanych u chorych na padaczkę [20, 21]. Wyniki w poszczególnych podskalach: zdrowie fizyczne, zdrowie psychiczne, ograniczenie fizyczne, ograniczenie emocjonalne, witalność, funkcjonowanie społeczne, zdrowie ogólne w porównaniu z wynikami opisywanymi u pacjentów z padaczką oraz osób zdrowych przedstawiono na rycinie 2. Wyniki badań neurofizjologicznych przedstawiono we wcześniejszym opracowaniu [22]. t Dyskusja Wyniki pracy pokazują, jak poważnym problemem osobistym i społecznym jest dla chorego człowieka nadmierna senność w ciągu dnia. Objawy choroby wpływają nie tylko na codzienne funkcjonowanie w szkole lub w pracy, ale również zaburzają kontakty interpersonalne, powodują kłopoty rodzinne, nierzadko prowadzące do rozpadu związków małżeńskich. Chorzy z hipersomnią często tracą pracę z powodu niskiej wydajności, a kiedy objawy stają się widoczne dla otoczenia, są odsuwani od stanowisk pracy, gdzie mają kontakt z innymi ludźmi (np. nauczyciele, prawnicy, pracownicy działów obsługi klientów). Ponadto pacjenci z hipersomnią nie powinni prowadzić pojazdów ani obsługiwać urządzeń mechanicznych z powodu zagrożenia bezpieczeństwa zarówno własnego, jak i innych osób. Fakt ten dodatkowo ogranicza funkcjonowanie zawodowe i aktywność codzienną chorych z hipersomnią [11, 23]. Objawy znacznie zakłócające codzienną aktywność wpływają również na zdrowie psychiczne pacjentów, u których często dochodzi do reakcji depresyjnych. W grupie badanych przez autorów artykułu chorych na podstawie wypełnianego przez nich Inwentarza Depresji Becka stwierdzono nasilenie objawów depresyjnych w stopniu umiarkowanym lub ciężkim u pacjentów z rozpoznaniem narkolepsji. W tej grupie chorych również częściej obserwowano wyższe wyniki w skalach CGI-S oraz podskalach Niepełnosprawności Sheehana. Wynika to z faktu, że chorzy z narkolepsją poza nadmierną sennością w ciągu dnia doświadczają innych objawów, takich jak katapleksja i zaburzenia snu nocnego, które dodatkowo poważnie wpływają na jakość ich życia. W publikacjach autorów zachodnich w ostatnich latach skutecznie podkreślano silny negatywny wpływ narkolepsji na jakość życia dotkniętych nią osób. Poprawiło to istotnie opiekę medyczną i dostępność do leczenia chorych z narkolepsją w Stanach Zjednoczonych i krajach zachodnioeuropejskich [1]. Pogorszenie jakości życia w narkolepsji jest większe lub porównywalne z tym stwierdzanym w innych chorobach neurologicznych, na przykład padaczce [20]. Chorzy na padaczkę są dobrą grupą odniesienia dla chorych na narkolepsję. Obie te choroby dotyczą osób młodych oraz mają cechy napadowości. W obu chorobach istnieją skuteczne metody leczenia farmakologicznego. W Polsce o jakości życia w narkolepsji mówi się stosunkowo niewiele. Spowodowane jest to wieloma przyczynami, które wynikają głównie ze złej dostępności badań diagnostycznych, leczenia farmakologicznego i niedostatecznej wiedzy wielu lekarzy na temat pierwotnych zaburzeń snu. Różnicując przyczyny hipersomnii, należy pamiętać, że nadmierna senność może być objawem wielu chorób (somatycznych, neurologicznych, psychicznych), może wynikać z niedoboru snu nocnego, złej higieny snu, wiązać się z przyjmowa- 91

5 SEN 2007, Tom 7, Nr 2 niem leków lub być objawem pierwotnych zaburzeń snu, takich jak narkolepsja, wymagających specjalistycznej diagnostyki neurofizjologicznej [22]. Nadmierna senność w ciągu dnia bywa także często utożsamiana z przewlekłym zmęczeniem, warto więc pamiętać, że te dwa stany nie są tożsame. Uczucie zmęczenia nie oznacza samo w sobie zwiększonej senności, można odczuwać zmęczenie, nie będąc sennym. Osoba nadmiernie senna nie tylko potwierdza, że czuje się zmęczona, ale również to, że nie jest w stanie kontrolować senności i poddaje się jej, szczególnie w sytuacjach wykonywania monotonnych czynności (czytanie, słuchanie wykładu, jazda samochodem), kiedy to zapada w sen [24]. Narkolepsja stanowi szczególne zaburzenie związane z nadmierną sennością. W narkolepsji niekontrolowane zasypianie może wystąpić w każdej, również nietypowej sytuacji (podczas rozmowy, spożywania posiłku, prowadzenia samochodu). Ryzyko wystąpienia ataku snu jest przy tym przeważnie lekceważone przez chorych, ale niestety, również przez samych lekarzy. Sprawia to, że pacjenci z narkolepsją bardzo często słyszą od lekarza porady typu: z tą chorobą trzeba nauczyć się żyć i są pozbawiani dostępu do skutecznego leczenia farmakologicznego. Kolejnym poważnym problemem są powszechnie błędne stawiane rozpoznania, ponieważ napadowy charakter ataków snu i katapleksji w narkolepsji może sugerować padaczkę lub omdlenia. Umiejętność różnicowania tych trzech jednostek chorobowych jest bardzo istotna z punktu widzenia chorego, który może być narażony na niepotrzebne przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych. Szczególnie napady kataplektyczne prowadzące niekiedy do upadku mogą być uważane za napady padaczkowe lub omdlenia. Należy więc pamiętać, że w czasie katapleksji pacjent ma całkowicie zachowaną świadomość, co jest ważną cechą odróżniającą katapleksję od napadu padaczkowego. Innymi błędnymi rozpoznaniami stawianymi u chorych z narkolepsją są rozpoznania zaburzeń psychicznych. Katapleksje występujące pod wpływem silnych emocji są traktowane jako objawy konwersyjne, halucynacje hipnagogiczne bywają, niestety nierzadko, podstawą do rozważania zaburzeń psychotycznych. Trudności szkolne pacjentów z narkolepsją często zamiast próby zdiagnozowania ich przyczyny prowadzą do rozpoznania upośledzenia umysłowego w przebiegu organicznego uszkodzenia mózgu, które to uszkodzenie ma tłumaczyć nadmierną senność pacjentów. U osób, u których podejrzewa się pierwotne zaburzenia snu przebiegające z nadmierną sennością w ciągu dnia, jak: zaburzenia oddychania w czasie snu, okresowe ruchy kończyn w czasie snu, narkolepsja, jest wskazana konsultacja w ośrodkach zajmujących się zaburzeniami snu, które mogą zapewnić specjalistyczną diagnostykę neurofizjologiczną. Dostępność do badań polisomnograficznych w Polsce jest nadal znacznie ograniczona. Powstaje wprawdzie coraz więcej ośrodków zajmujących się zaburzeniami oddychania w czasie snu, ale nadal jest to liczba niewystarczająca. Wyraźny problem stanowi natomiast diagnostyka narkolepsji oraz innych hipersomnii pierwotnych, gdyż w Polsce istnieje zaledwie kilka ośrodków zajmujących się tymi zaburzeniami. Szczególnie dramatyczna jest sytuacja pacjentów z narkolepsją w wieku poniżej 16 lat. Omówione powyżej trudności w diagnozowaniu i różnicowaniu hipersomnii pokazują, jak istotną rolę w diagnozowaniu hipersomnii odgrywa pierwszy lekarz, do którego zgłasza się pacjent z nadmierną sennością. Dobrze zebrany wywiad i wyniki podstawowych badań dodatkowych często pozwalają ustalić rozpoznanie już na tym etapie. Rozpoznanie narkolepsji na podstawie objawów klinicznych, jeśli obecna jest charakterystyczna dla choroby katapleksja, nie powinno nastręczać większych kłopotów. Najistotniejszą kwestią dla pacjenta z narkolepsją lub innymi typami hipersomnii jest możliwość skutecznego leczenia. W przypadkach hipersomnii wtórnej należy leczyć przede wszystkim chorobę podstawową. W narkolepsji możliwe jest leczenie wyłącznie objawowe, polegające na stosowaniu leczenia behawioralnego, czyli na wydłużeniu czasu snu nocnego do co najmniej ośmiu godzin i planowaniu drzemek w ciągu dnia. Leczenie behawioralne w połączeniu z lekami psychostymulującymi, a przy obecności katapleksji dodatkowo z lekami przeciwdepresyjnymi, jest zazwyczaj skuteczne i umożliwia chorym prawidłowe funkcjonowanie w ciągu dnia oraz poprawę jakości ich życia [25]. t Wnioski 1. Ogólne funkcjonowanie w życiu codziennym pacjentów z hipersomnią, a zwłaszcza osób chorych na narkolepsję jest znacznie zaburzone, a jakość ich życia i nastrój obniżone. 2. Postawienie prawidłowego wstępnego rozpoznania u chorego z hipersomnią jest kluczowe dla dalszego postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. 3. Leczenie nadmiernej senności w ciągu dnia w większości przypadków jest skuteczne i korzystnie wpływa na ogólne funkcjonowanie i poprawę jakości życia pacjentów z hipersomnią. 92

6 Aleksandra Wierzbicka i wsp., Jakość życia w narkolepsji SEN t Streszczenie Jakość życia w narkolepsji Wstęp. Choroby przebiegające z nadmierną sennością w ciągu dnia, w tym narkolepsja, znacznie zaburzają funkcjonowanie zawodowe i społeczne dotkniętych nimi osób. Celem pracy była ocena nasilenia objawów klinicznych, stopnia niepełnosprawności oraz jakości życia pacjentów z rozpoznaniem hipersomnii. Materiał i metody. W grupie 20 kolejnych pacjentów (śr. wiek 37,2 ± 13,0; 10 K/10 M) hospitalizowanych z powodu podejrzenia narkolepsji analizowano objawy kliniczne, wyniki badań diagnostycznych (polisomnografia, test wielokrotnej latencji snu, testy psychomotoryczne, MRI), wypełniano skale: Senności Epworth (ESS, Epworth Sleepiness Scale), Jakości Życia SF-36, Ogólnego Wrażenia Klinicznego (CGI-S, Clinical Global Impression of Severity), Inwentarz Depresji Becka (BDI, Beck Depression Inventory) i Niepełnosprawności Sheehana. Wyniki. Na podstawie obrazu klinicznego i wyników badań neurofizjologicznych rozpoznanie narkolepsji postawiono w 12 przypadkach, w pozostałych 8 zdiagnozowano hipersomnię nieorganiczną. W skali ESS średnia dla całej grupy wyniosła 18,9 ± 3,3 pkt, przy czym wszyscy pacjenci uzyskali wynik nieprawidłowy (> 10 pkt). Ciężkie lub umiarkowane objawy depresyjne (BDI > 20 pkt) oraz ciężkie i dość ciężkie nasilenie choroby (CGI = 5 lub 6) stwierdzano tylko u pacjentów z narkolepsją pełnoobjawową. Na podstawie wyników Skali Niepełnosprawności Sheehana oceniono, że objawy choroby najbardziej wpływają na naukę lub pracę zawodową. W Skali Jakości Życia SF-36 we wszystkich podskalach wyniki były obniżone. Wnioski. Hipersomnie, a szczególnie hipersomnie w przebiegu narkolepsji, znacznie zaburzają funkcjonowanie pacjentów oraz obniżają ich jakość życia. Słowa kluczowe: hipersomnia, narkolepsja, jakość życia, Skala Senności Epworth, polisomnografia, MSLT t Piśmiennictwo 1. Dodel R., Peter H., Walbert T. i wsp. The socioeconomic impact of narcolepsy. Sleep 2004; 27: Daniels E., King M.A., Smith I.E., Shneerson J.M. Health-related quality of life in narcolepsy. J. Sleep Res. 2001; 10: Goswami M. The influence of clinical symptoms on quality of life in patients with narcolepsy. Neurology 1998; 50: S31 S Reimer M.A., Flemons W.W. Quality of life in sleep disorders. Sleep Med. Rev. 2003; 7: Ohayon M.M., Ferini-Strambi L., Plazzi G., Smirne S., Castronovo V. How age influences the expression of narcolepsy. J. Psychosom. Res. 2005; 59: Overeem S., Mignot E., van Dijk J.G., Lammers G.J. Narcolepsy: clinical features, new pathophysiologic insights, and future perspectives. J. Clin. Neurophysiol. 2001; 18: Aldrich M.S. Narcolepsy. N. Engl. J. Med. 1990; 323: Walacik E., Michalak G. Narkolepsja aktualny stan wiedzy i perspektywy. Sen 2004; 4: National Sleep Foundation. Sleep in America Poll National Sleep Foundation, Washington, DC, Hublin C., Partinen M., Kaprio J., Koskenvuo M., Guilleminault C. Epidemiology of narcolepsy. Sleep 1994; 17: Aldrich M.S. Automobile accidents in patients with sleep disorders. Sleep 1989; 12: Howard M., Desai A., Grunstein R. i wsp. Sleepeiness, sleep- -disordered breathing, and accident risk factors in commercial vehicle drivers. Am. J. Respir. Crit Care Med. 2004; 170 (9): Geisler P., Tracik F., Cronlein T. i wsp. The influence of age and sex on sleep latency in the MSLT-30 a normative study. Sleep 2006; 29: Mackworth N.H. Vigilance. The Advencement of Science 1957; 53: Johns M.W. A new method for measuring daytime sleepiness: the Epworth sleepiness scale. Sleep 1991; 14: Jarema M., Konieczynska Z., Glowczak M., Szaniawska A., Meder J., Jakubiak A. Próba analizy subiektywnej oceny jakości życia pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii lub depresji. Psychiatr. Pol. 1995; 29: Parnowski T., Jernajczyk W. Inwentarz Depresji Becka w ocenie nastroju osób zdrowych i chorych na choroby afektywne. Psychiatr. Pol. 1977; 11: Sheehan D.V., Harnett-Sheehan K., Raj B.A. The measurement of disability. Int. Clin. Psychopharmacol. 1996; 11 (supl. 3): Ware J.E., Snow K.K., Kosinski M. SF-36 Health survey manual and interpretation. The Health Institute, Boston Szaflarski J.P., Szaflarski M. Seizure disorders, depression, and health-related quality of life. Epilepsy Behav. 2004; 5: Hermann B.P., Vickrey B., Hays R.D. i wsp. A comparison of health-related quality of life in patients with epilepsy, diabetes and multiple sclerosis. Epilepsy Res. 1996; 25: Wierzbicka A., Wichniak A., Szatkowska E. i wsp. Różnicowanie narkolepsji z innymi hipersomniami na podstawie obrazu klinicznego i badań neurofizjologicznych. Sen 2006; 6: Leon-Munoz L., de l.c., Guitart M. Accidents prevalence in a group of patients with the narcolepsy-cataplexy syndrome. Rev. Neurol. 2000; 30: Unger E.R., Nisenbaum R., Moldofsky H. i wsp. Sleep assessment in a population-based study of chronic fatigue syndrome. BMC. Neurol. 2004; 4: Billiard M., Bassetti C., Dauvilliers Y. i wsp. EFNS guidelines on management of narcolepsy. Eur. J. Neurol. 2006; 13:

Różnicowanie narkolepsji z innymi hipersomniami na podstawie obrazu klinicznego i badań neurofizjologicznych

Różnicowanie narkolepsji z innymi hipersomniami na podstawie obrazu klinicznego i badań neurofizjologicznych PRACA ORYGINALNA Różnicowanie narkolepsji z innymi hipersomniami na podstawie obrazu klinicznego i badań neurofizjologicznych Differential diagnosis of narcolepsy and other hypersomnias based on clinical

Bardziej szczegółowo

Narkolepsja. Diagnostyka neurofizjologiczna

Narkolepsja. Diagnostyka neurofizjologiczna Historia badań nad narkolepsją. Diagnostyka neurofizjologiczna Aleksandra Wierzbicka Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 19 wiek Pierwszy opis objawów Lata 1950 Lata 1930 Sleep Onset Pierwsze REM

Bardziej szczegółowo

Elektryczna aktywność mózgu. Polisomnografia

Elektryczna aktywność mózgu. Polisomnografia Elektryczna aktywność mózgu Polisomnografia Badanie polisomnograficzne elektroencefalografia(eeg) rejestracja bioelektrycznej aktywności mózgu elektromiografia(emg) rejestracja napięcia mięśniowego elektrookulografia(eog)-

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia snu klasyfikacja i diagnostyka

Zaburzenia snu klasyfikacja i diagnostyka Zaburzenia snu klasyfikacja i diagnostyka Dyssomnie bezsenność nadmierna senność Klasyfikacja zaburzenia rytmu snu i czuwania Parasomnie MARCIN GRABICKI KLINIKA PULMONOLOGII, ALERGOLOGII I ONKOLOGII PULMONOLOGICZNEJ

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka różnicowa hipersomnii

Diagnostyka różnicowa hipersomnii Hipersomnia - definicja Zaburzenie prowadzące do wydłużenia czasu snu i/lub nadmiernej ności w trakcie dnia Aleksandra Wierzbicka, Zakład Neurofizjologii Klinicznej, Ośrodek Medycyny Snu, Instytut Psychiatrii

Bardziej szczegółowo

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski

Bardziej szczegółowo

Stanowisko PTMP, PTChP, IMP w Łodzi i PTBS dotyczące postępowania lekarskiego w zakresie obturacyjnego bezdechu sennego u osób kierujących pojazdami

Stanowisko PTMP, PTChP, IMP w Łodzi i PTBS dotyczące postępowania lekarskiego w zakresie obturacyjnego bezdechu sennego u osób kierujących pojazdami Stanowisko PTMP, PTChP, IMP w Łodzi i PTBS dotyczące postępowania lekarskiego w zakresie obturacyjnego bezdechu sennego u osób kierujących pojazdami Wyniki licznych badań i analiz prowadzonych w wielu

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School

Bardziej szczegółowo

NCBR: POIG /12

NCBR: POIG /12 Rezultaty polskiego rocznego wieloośrodkowego randomizowanego badania klinicznego telepsychiatrycznej metody terapii pacjentów ze schizofrenią paranoidalną czy jesteśmy gotowi do leczenia? Krzysztof Krysta

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia

Bardziej szczegółowo

Leczenie bezdechu i chrapania

Leczenie bezdechu i chrapania Leczenie bezdechu i chrapania Bezdech senny, to poważna i dokuczliwa choroba, dotykająca ok. 4% mężczyzn i 2% kobiet. Warto więc wykonać u siebie tzw. BADANIE POLISOMNOGRAFICZNE, które polega na obserwacji

Bardziej szczegółowo

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Może wyniknąć potrzeba dokonania kolejnych aktualizacji Charakterystyki Produktu Leczniczego i

Bardziej szczegółowo

Depresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień

Depresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki

Bardziej szczegółowo

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją 234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle

Bardziej szczegółowo

Wybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński

Wybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński Wybrane zaburzenia lękowe Tomasz Tafliński Cel prezentacji Przedstawienie najważniejszych objawów oraz rekomendacji klinicznych dotyczących rozpoznawania i leczenia: Uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD)

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department

Bardziej szczegółowo

Wydział Elektroniki Telekomunikacji i Informatyki

Wydział Elektroniki Telekomunikacji i Informatyki Projekt badawczy nr N N518 292740 pt.: Opracowanie adaptacyjnego algorytmu sterowania autorskim aparatem zapobiegającym powstawaniu epizodów bezdechu sennego realizowany jest we współpracy Katedry Systemów

Bardziej szczegółowo

Recenzja Rozprawy Doktorskiej Mgr Weronika Wolińska Występowanie bezsenności wśród osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo

Recenzja Rozprawy Doktorskiej Mgr Weronika Wolińska Występowanie bezsenności wśród osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo Dr hab. n. med. Donata Kurpas, prof. nadzw. Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Wrocław, 04.11.2018r. Recenzja Rozprawy Doktorskiej

Bardziej szczegółowo

VIDEOMED ZAKŁAD ELEKTRONICZNY

VIDEOMED ZAKŁAD ELEKTRONICZNY y przeznaczone do diagnostyki różnych rodzajów zaburzeń snu. Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ICSD) opisuje różne rodzaje zaburzeń, takich jak zespół obturacyjnego lub centralnego bezdechu sennego,

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży

Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży: pojedynczy epizod dużej depresji nawracająca duża depresja dystymia mania lub submania stan mieszany zaburzenia afektywne

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Problemy psychiatryczne w pytaniach i odpowiedziach 2. NAZWA JEDNOSTKI

Bardziej szczegółowo

Kategoria zaburzeń Przykład Kod ICD-10. zaburzenia nastroju (afektywne) Depresja F30-F39

Kategoria zaburzeń Przykład Kod ICD-10. zaburzenia nastroju (afektywne) Depresja F30-F39 Wioleta Kitowska Kategoria zaburzeń Przykład Kod ICD-10 zaburzenia psychiczne organiczne, włącznie z zespołami objawowymi Zespół czołowy F00-F09 zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego

Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki

Bardziej szczegółowo

Rozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce

Rozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce Rozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce Znaczenie zapisu EEG w rozpoznaniu i leczeniu EEG wspiera kliniczne rozpoznanie padaczki, ale na ogół nie powinno stanowić podstawy rozpoznania wobec

Bardziej szczegółowo

ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE

ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski

Bardziej szczegółowo

Neurologia Organizacja i wycena świadczeń. Danuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa

Neurologia Organizacja i wycena świadczeń. Danuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa Neurologia Organizacja i wycena świadczeń Danuta Ryglewicz Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa Choroby neurologiczne wg. WHO Bardzo wysokie wskażniki rozpowszechnienia aktualnie na świecie u miliarda

Bardziej szczegółowo

Padaczka u osób w podeszłym wieku

Padaczka u osób w podeszłym wieku Padaczka u osób w podeszłym wieku W ostatnich latach obserwuje się wzrost przypadków padaczki u osób starszych zarówno w krajach Europy, jak i Ameryki Północnej co wynika ze starzenia się społeczeństwa

Bardziej szczegółowo

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Bardziej szczegółowo

Parasomnie obraz kliniczny, różnicowanie, leczenie

Parasomnie obraz kliniczny, różnicowanie, leczenie Sen aktywny proces Parasomnie obraz kliniczny, różnicowanie, leczenie Stan świadomości charakteryzujący się: 1. Przyjęciem charakterystycznej postawy spoczynku 2. Zaprzestaniem aktywności ruchowej 3. Utratą

Bardziej szczegółowo

SEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA

SEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA SEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA Sen i Czuwanie U ludzi dorosłych występują cyklicznie w ciągu doby dwa podstawowe stany fizjologiczne : SEN i CZUWANIE SEN I CZUWANIE Około 2/3 doby przypada na czuwanie.

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 2

Tyreologia opis przypadku 2 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 2 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

Streszczenie Wstęp: Cel pracy:

Streszczenie Wstęp: Cel pracy: Streszczenie Wstęp: Ocena bólu, który jest zjawiskiem bardzo złożonym z klinicznego punktu widzenia, stanowi jedno z istotnych wyzwań współczesnej medycyny. Rzetelne oszacowanie bólu ma podstawowe znaczenie

Bardziej szczegółowo

Recenzja rozprawy doktorskiej lekarz Katarzyny Szaulińskiej pt: Obturacyjny bezdech senny u chorych na schizofrenię

Recenzja rozprawy doktorskiej lekarz Katarzyny Szaulińskiej pt: Obturacyjny bezdech senny u chorych na schizofrenię dr hab. n. med. Maria Radziwoń - Zaleska Katedra i Klinika Psychiatryczna Warszawski Uniwersytet Medyczny 00 665 Warszawa ul. Nowowiejska 27 Recenzja rozprawy doktorskiej lekarz Katarzyny Szaulińskiej

Bardziej szczegółowo

Cechy osobowości pacjentów z hipersomnią nieorganiczną

Cechy osobowości pacjentów z hipersomnią nieorganiczną PRACA ORYGINALNA Cechy osobowości pacjentów z hipersomnią nieorganiczną Personality traits of patients with nonorganic hypersomnia Ewa Walacik, Małgorzata Fornal, Waldemar Szelenberger Katedra i Klinika

Bardziej szczegółowo

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną

Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Mikołaj Majkowicz Zakład Psychologii Klinicznej Katedry Chorób Psychicznych AMG Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną Główną cechą zaburzeń pod postacią

Bardziej szczegółowo

VIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem

VIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem VIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem 20-lecie Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem Centrum Kongresowe Opery Nova w Bydgoszczy, 5-6 października 2012 Organizator Polskie Towarzystwo Badań nad

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych. Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych. Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: NEUROLOGOPEDIA Z ELEMENTAMI AUDIOLOGII I FONIATRII Typ studiów: kwalifikacyjne/doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów

Bardziej szczegółowo

Kluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń

Kluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń Lek Anna Teresa Filipek-Gliszczyńska Ocena znaczenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym w prognozowaniu konwersji subiektywnych i łagodnych zaburzeń poznawczych do pełnoobjawowej choroby Alzheimera

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Neurologia

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Neurologia S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Neurologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)

Bardziej szczegółowo

Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami

Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w

Bardziej szczegółowo

przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia

przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy

Bardziej szczegółowo

RAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM

RAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM RAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM WIELKIEJ ORKIESTRY ŚWIĄTECZNEJ POMOCY Warszawa dnia 2014-05-08 Opracowanie:

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu Kierunek: Fizjoterapia SYLABUS Nazwa przedmiotu Podstawy klinicznej w psychiatrii

Bardziej szczegółowo

Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych

Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Instytucjonalizacja i wykluczenia. i zapomnienie Metody leczenia 1. Biologiczne - farmakologiczne - niefarmakologiczne - neurochirurgiczne 2. Psychologiczne

Bardziej szczegółowo

Standardy postępowania w chorobach otępiennych. Maria Barcikowska

Standardy postępowania w chorobach otępiennych. Maria Barcikowska Standardy postępowania w chorobach otępiennych Maria Barcikowska Rozwój wiedzy od 1984 1. Przestało obowiązywać rozpoznanie AD przez wykluczenie - fenotyp został ostatecznie zdefiniowany 2. Rozwój metod

Bardziej szczegółowo

Leczenie POCHP z perspektywy pacjenta

Leczenie POCHP z perspektywy pacjenta Dr med. Piotr Dąbrowiecki Wojskowy Instytut Medyczny Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę Alergie i POCHP W Polsce ok.2.000.000-2.500.000 osób choruje na POCHP 20% posiada odpowiednie rozpoznanie

Bardziej szczegółowo

Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą

Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2013 Aneks 2 Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Opracowano we współpracy z dr.

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Podstawy psychiatrii

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Podstawy psychiatrii Załącznik Nr do Uchwały Nr 14/2012 S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod KPP modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Podstawy psychiatrii Obowiązkowy Wydział Nauk

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU Załącznik nr 5 Załącznik nr 5 SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU NERWOWEGO, SZCZEGÓŁOWE W WARUNKI TYM PADACZKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU NERWOWEGO, W TYM PADACZKI 1.

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW 1. SPECJALNOŚĆ WYBRANA: 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA

Bardziej szczegółowo

AMULET BROSZURA DLA PERSONELU MEDYCZNEGO

AMULET BROSZURA DLA PERSONELU MEDYCZNEGO Projekt AMULET: Nowy model opieki medycznej z wykorzystaniem nowoczesnych metod nieinwazyjnej oceny klinicznej i telemedycyny u chorych z niewydolnością serca jest realizowany przez Konsorcjum Naukowe,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.

Bardziej szczegółowo

Kompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka

Kompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka Kompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka D. Ryglewicz, M. Barcikowska, A. Friedman, A. Szczudlik, G.Opala Zasadnicze elementy systemu kompleksowej

Bardziej szczegółowo

Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego

Materiały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 5/2012 z dnia 27 lutego 2012 r. w zakresie zakwalifikowania/niezasadności zakwalifikowania leku Valdoxan (agomelatinum)

Bardziej szczegółowo

Poduszka zapobiegająca chrapaniu: test prototypu w laboratorium snu w Klinice Lindenbrunn, Coppenbrüge

Poduszka zapobiegająca chrapaniu: test prototypu w laboratorium snu w Klinice Lindenbrunn, Coppenbrüge Poduszka zapobiegająca chrapaniu: test prototypu w laboratorium snu w Klinice Lindenbrunn, Coppenbrüge Prototyp interaktywnej poduszki zapobiegającej chrapaniu przetestowano w 2001 roku wśród użytkowników,

Bardziej szczegółowo

Padaczka versus omdlenie co wynika z wytycznych 2009? Piotr Kułakowski Klinika Kardiologii CMKP, Warszawa

Padaczka versus omdlenie co wynika z wytycznych 2009? Piotr Kułakowski Klinika Kardiologii CMKP, Warszawa Padaczka versus omdlenie co wynika z wytycznych 2009? Piotr Kułakowski Klinika Kardiologii CMKP, Warszawa Omdlenie Objaw a nie choroba Przejściowa i samoograniczająca się utrata przytomności Mechanizm:

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie dystonii ogniskowych i połowiczego kurczu twarzy

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie dystonii ogniskowych i połowiczego kurczu twarzy Załącznik nr 13 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE DYSTONII OGNISKOWYCH I POŁOWICZEGO KURCZU TWARZY ICD-10 G24.3 - kręcz karku G24.5 - kurcz

Bardziej szczegółowo

Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.

Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz

Bardziej szczegółowo

Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta

Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Copyright All rights reserved 211 AMEDS Centrum 2 PACJENCI W badaniu wzięła udział grupa 47 pacjentów ze Stwardnieniem Rozsianym

Bardziej szczegółowo

Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego

Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji

Bardziej szczegółowo

Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny

Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny WYDZIAŁ LEKARSKI Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych lek. Łukasz Mokros Praca

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r. Dziennik Ustaw Nr 269 15687 Poz. 1597 1597 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych Na

Bardziej szczegółowo

Test edukacyjny. akredytowany przez Polskie Towarzystwo Neurologiczne

Test edukacyjny. akredytowany przez Polskie Towarzystwo Neurologiczne Polski Przegląd Neurologiczny, 2006, tom 2, nr 2 Test edukacyjny Szanowni Państwo! Jak zapowiedziano w pierwszym numerze Polskiego Przeglądu Neurologicznego, zamieszczamy kolejny test edukacyjny,. Uczestnictwo

Bardziej szczegółowo

Holter. odprowadzeń CM5, CS2, IS.

Holter. odprowadzeń CM5, CS2, IS. Norman Jefferis Jeff (1.1.1914-21.7.1983) amerykański biofizyk skonstruował urządzenie rejestrujące EKG przez 24 godziny, tzw. EKG. W zależności od typu aparatu sygnał EKG zapisywany jest z 2, 3, rzadziej

Bardziej szczegółowo

Agresja wobec personelu medycznego

Agresja wobec personelu medycznego Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz

Bardziej szczegółowo

WIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne

WIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne WIEDZA K_W01 Posiada ogólną wiedzę na temat neurologopedii jako specjalności logopedycznej. K_W02 Zna neurolingwistyczne i psycholingwistyczne uwarunkowania wypowiedzi językowych. K_W03 Posiada usystematyzowaną

Bardziej szczegółowo

Pułapki w EEG prezentacja przypadków

Pułapki w EEG prezentacja przypadków Pułapki w EEG prezentacja przypadków Ewa Nagańska Klinika Neurologii i Epileptologii SPSK CMKP, Warszawa ZAKOPANE XI 2017 Jak rozpoznać nieprawidłowości w EEG? znajomość prawidłowego zapisu EEG znajomość

Bardziej szczegółowo

Padaczka lekooporna - postępowanie. Joanna Jędrzejczak Klinika Neurologii i Epileptologii, CMKP Warszawa

Padaczka lekooporna - postępowanie. Joanna Jędrzejczak Klinika Neurologii i Epileptologii, CMKP Warszawa Padaczka lekooporna - postępowanie Joanna Jędrzejczak Klinika Neurologii i Epileptologii, CMKP Warszawa Definicja padaczki lekoopornej Nie ma padaczki lekoopornej, są lekarze oporni na wiedzę Boenigh,

Bardziej szczegółowo

Nowa metoda wykrywania epizodów bezdechu sennego oraz spłycenia oddechu w zarejestrowanych zapisach sygnału przepływu powietrza

Nowa metoda wykrywania epizodów bezdechu sennego oraz spłycenia oddechu w zarejestrowanych zapisach sygnału przepływu powietrza oddechu w zarejestrowanych zapisach sygnału przepływu powietrza A new method of detecting sleep apnea and hypopnea episodes in airflow signal recordings Janusz Siebert 1, A, E, G, Marcin Ciołek 2, A, C

Bardziej szczegółowo

Aneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu

Aneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie

Bardziej szczegółowo

SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne

SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Informacje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne Obowiązkowy Wydział Nauk o Zdrowiu Położnictwo

Bardziej szczegółowo

Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie

Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie brygatynib Informacje dla pacjenta i fachowych pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych w opiekę medyczną lub leczenie Imię i nazwisko pacjenta: Dane lekarza (który przepisał lek Alunbrig ): Numer telefonu

Bardziej szczegółowo

Znaczenie wczesnej interwencji we wspomaganiu rozwoju dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i strategie terapii.

Znaczenie wczesnej interwencji we wspomaganiu rozwoju dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i strategie terapii. Michał Wroniszewski Fundacja SYNAPSIS Znaczenie wczesnej interwencji we wspomaganiu rozwoju dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i strategie terapii. Otrębusy, 8.11.2011 r. SKALA ZJAWISKA 1. Epidemiologa

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU OPIS

KARTA PRZEDMIOTU OPIS CECHA PRZEDMIOTU KARTA PRZEDMIOTU OPIS INFORMACJE OGÓLNE O PRZEDMIODCIE Nazwa przedmiotu PSYCHIATRIA Poziom realizacji Studia pierwszego stopnia stacjonarne przedmiotu Jednostka realizująca Instytut Nauk

Bardziej szczegółowo

lek. psychiatra Dariusz Galanty Wypalenie zawodowe

lek. psychiatra Dariusz Galanty Wypalenie zawodowe lek. psychiatra Dariusz Galanty Wypalenie zawodowe Wypalenie zawodowe ogólnie: Jest wtedy gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony

Bardziej szczegółowo

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA Depresja Inż. Agnieszka Świątkowska Założenia kampanii Światowy Dzień Zdrowia obchodzony co roku 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia daje nam unikalną możliwość mobilizacji działań

Bardziej szczegółowo

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI

WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2014 r. (poz. ) Załącznik nr 1 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp.

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W

Bardziej szczegółowo

Porównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1

Porównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej

Bardziej szczegółowo

Pierwszy napad w życiu czy i kiedy leczyć?

Pierwszy napad w życiu czy i kiedy leczyć? Kliknij, aby dodać tekst Pierwszy napad w życiu czy i kiedy leczyć? Magdalena Konopko I Klinika Neurologiczna Instytut Psychiatrii i Neurologii Punkty zainteresowania.. Pierwsze w życiu napady drgawkowe:

Bardziej szczegółowo

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) ŚWIADCZENIOBIORCY 1.Kryteria kwalifikacji 1.1 Leczenia interferonem beta: 1) wiek od 12 roku życia; 2) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI. KIERUNEK TERAPIA ZAJĘCIOWA studia I stopnia

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI. KIERUNEK TERAPIA ZAJĘCIOWA studia I stopnia AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI KIERUNEK TERAPIA ZAJĘCIOWA studia I stopnia DZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH Imię i nazwisko studenta.... Nr albumu... Organizacja

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Psychiatria Obowiązkowy Wydział

Bardziej szczegółowo

Rodzinna gorączka śródziemnomorska

Rodzinna gorączka śródziemnomorska www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Rodzinna gorączka śródziemnomorska Wersja 2016 2. DIAGNOZA I LECZENIE 2.1 Jak diagnozuje się tę chorobę? Zasadniczo stosuje się następujące podejście: Podejrzenie

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska

Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego

Bardziej szczegółowo

WSTĘP. Skaner PET-CT GE Discovery IQ uruchomiony we Wrocławiu w 2015 roku.

WSTĘP. Skaner PET-CT GE Discovery IQ uruchomiony we Wrocławiu w 2015 roku. WSTĘP Technika PET, obok MRI, jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się metod obrazowych w medycynie. Przełomowymi wydarzeniami w rozwoju PET było wprowadzenie wielorzędowych gamma kamer,

Bardziej szczegółowo

Depresja. Epidemiologia, przyczyny. Czynniki bio-psycho- społeczne

Depresja. Epidemiologia, przyczyny. Czynniki bio-psycho- społeczne Depresja. Epidemiologia, przyczyny. Czynniki bio-psycho- społeczne Prof. Marek Jarema III Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Najpowszechniejsza teza Depresja jest coraz

Bardziej szczegółowo

Depresja u chorych na łuszczycę czwartek, 25 sierpnia 2011 11:43

Depresja u chorych na łuszczycę czwartek, 25 sierpnia 2011 11:43 Jednym z najczęciej występujcych zaburzeń psychologicznych w przebiegu łuszczycy jest depresja. Poniższy artykuł pozwoli czytelnikom dowiedzieć się czym jest depresja, jak j rozpoznać i skutecznie leczyć.

Bardziej szczegółowo

Zasady leczenia nowo rozpoznanej padaczki

Zasady leczenia nowo rozpoznanej padaczki Zasady leczenia nowo rozpoznanej padaczki Ewa Nagańska Klinika Neurologii i Epileptologii CMKP Zasady ogólne jeden incydent napadowy wait and see diagnostyka: wywiad!!!! EEG, TK + kontrast, MRI, wideo-eeg

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI ŻYCIA CHORYCH ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM THE QUALITY OF LIFE IN PATIENTS WITH MULTIPLE SCLEROSIS

OCENA JAKOŚCI ŻYCIA CHORYCH ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM THE QUALITY OF LIFE IN PATIENTS WITH MULTIPLE SCLEROSIS Pielęgniarstwo Polskie 2013, 4 (50), 257 261 OCENA JAKOŚCI ŻYCIA CHORYCH ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM THE QUALITY OF LIFE IN PATIENTS WITH MULTIPLE SCLEROSIS MARIA STACHOWSKA 1, MAŁGORZATA GRABOWSKA 2, MARLENA

Bardziej szczegółowo

STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI

STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,

Bardziej szczegółowo

Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego

Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Leczenie w domu pacjenta - praca w Zespole Leczenia Środowiskowego Zespół Leczenia Środowiskowego Wieliczka Paweł Sacha specjalista psychiatra Idea psychiatrycznego leczenia środowiskowego, a codzienna

Bardziej szczegółowo

DZIŚ STAWIĘ CZOŁA IPF. walczzipf.pl. Dla osób, u których zdiagnozowano IPF: Porady, jak rozmawiać z lekarzem o chorobie i opcjach jej kontrolowania

DZIŚ STAWIĘ CZOŁA IPF. walczzipf.pl. Dla osób, u których zdiagnozowano IPF: Porady, jak rozmawiać z lekarzem o chorobie i opcjach jej kontrolowania walczzipf.pl WSPIERAMY PACJENTÓW Z IDIOPATYCZNYM WŁÓKNIENIEM PŁUC DZIŚ STAWIĘ CZOŁA IPF Dla osób, u których zdiagnozowano IPF: Porady, jak rozmawiać z lekarzem o chorobie i opcjach jej kontrolowania PL/ESB/1702/0001

Bardziej szczegółowo