KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ZABURZEŃ PARAFILICZNYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ZABURZEŃ PARAFILICZNYCH"

Transkrypt

1 98 SUMMARY Early childhood is usually related to the family home, and the same with parents. The child spends the first years of life in the presence of parents and in the atmosphere created by them. It turns out, experiences of this period are essential to the further development of the child and its further functioning. Committed attitude of the mother and the concern addressed to offspring conducive to the formation of a secure attachment of the child. Unresponsive and lack of response to signals from the child makes that the child experiences discomfort and deprivation needs and consequently develops in him unsecure attachment: avoidant/anxious or ambivalent/anxious. Style of attachment is a cognitive-emotional-behavioral pattern that has impact on the perception of self, others and the world around. Furthermore, style of attachment is relatively stable over a person s life and it is reproduced in relations with other. Therefore, style of attachment is an important part of building relationships and significant element in the functioning of marriage, friendship and camaraderie. Keywords: style of attachment, relationships, psychosocial functioning, mental disorder * * * MAGDALENA POŁOM psycholog, doktorantka w Katedrze Psychologii Klinicznej (Zakład Psychologii Klinicznej Dzieci i Młodzieży) w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Na co dzień zajmuje się poradnictwem psychologicznym, pracą dydaktyczną i realizacją projektów badawczych. Jej zainteresowania skupiają się wokół koncepcji przywiązania, etiopatogenezy zaburzeń psychicznych oraz wpływu choroby psychicznej na psychospołeczne funkcjonowanie pacjentów (głównie nastoletnich) i ich rodzin. ORONOWICZ WOJCIECH Instytut Psychologii Uniwersytet Jagielloński KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ZABURZEŃ PARAFILICZNYCH Charakterystyka parafilii Parafilie wiążą się z podnieceniem seksualnym wywołanym u jednostki w przypadku wystąpienia określonych obiektów lub sytuacji, które nie są przedmiotem normatywnej stymulacji seksualnej 1. Określenie częstości występowania parafilii jest zadaniem trudnym. Występowanie zachowań parafilicznych można starać się oszacować na podstawie ankiet przeprowadzonych na znacznej liczbie uczestników 2. Częstość występowania zachowań parafilicznych jest również związana z poszczególnymi parafiliami. Przykładowo odsetek respondentów wykazujących skłonności ekshibicjonistyczne jest mniejszy od odsetka respondentów wykazujących skłonności voyeurystyczne 3. 1 American Psychiatric Association, Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.), Washington D.C [dostęp: ]. 2 H. Abdullahi, R.O. Jafojo, O. Udofia, Paraphilia Among Undergraduates in a Nigerian University, Sexual Addiction & Compulsivity 2015, nr 22, s ; N. Långström, M.C Seto, Exhibitionistic and Voyeuristic Behavior in a Swedish National Population Survey, Archives of Sexual Behavior 2006, nr 35, s

2 Historycznie parafilie były ujmowane wyłącznie w kategorii zaburzeń psychicznych. Obecnie w seksuologii widoczny jest trend polegający na odejściu od patologizowania parafilii, a zamiast tego ujmuję się je jako przejaw różnic indywidualnych w zakresie seksualności. Kazimierz Imieliński pionier polskiej seksuologii już w Zarysie seksuologii i seksiatrii wydanym w 1986 r. opisując parafilie i odwołując się do innych autorów, przytaczał argumenty na rzecz niepatologizowania wszystkich parafilii 4. Z chwilą wydania piątej edycji klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM postulaty badaczy specjalizujących się w seksualności człowieka zostały wprowadzone w życie. Celem opracowania jest przedstawienie specyfiki diagnozowania parafilii w kontekście systemów klasyfikacyjnych oraz ukazanie znaczenia istotnego klinicznie cierpienia lub zaburzenia funkcjonowania dla rozróżnienia pomiędzy parafilią a zaburzeniem parafilicznym. Systemy klasyfikacji zaburzeń ICD i DSM Wyznaczenie granic pomiędzy normą a zaburzeniem nie jest zadaniem łatwym 5. Problemem jest zdefiniowanie zachowania normalnego i nienormalnego, a to rozgraniczenie jest również zależne od kontekstu kulturowego 6. Z tego powodu istotną rolę pełnią systemy klasyfikacji zaburzeń, które ułatwiają klinicyście podjęcie odpowiednich decyzji. Stanowią one próbę 4 K. Imieliński, Zarys seksuologii i seksiatrii, Warszawa 1986, s R. Carson, J. Butcher, S. Mineka, Psychologia Zaburzeń. Człowiek we współczesnym świecie, Gdańsk 2003, s Ibidem, s wyodrębnienia odmian zachowania nieprzystosowawczego 7. Dzięki nim możliwy jest precyzyjny opis zaburzonego zachowania jego natury, przyczyn i leczenia 8. Diagnozując dane zaburzenie psychiczne, klinicysta stoi przed ważnym wyborem klasyfikacji diagnostycznej zgodnie z którą dokona on diagnozy. Niekiedy jego wybór jest zdeterminowany przez pracę w instytucjach, która wyznaczają stosowany system klasyfikacji, z kolei w indywidualnej praktyce psychologicznej specjaliści mogą pozwolić sobie na swobodę wyboru. W Europie dominującym systemem klasyfikacji jest ICD, z kolei w Stanach Zjednoczonych jest to system DSM. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD) jest prowadzona przez Światową Organizację Zdrowia, co jest jednym z głównych celów tej organizacji 9. Przed klasyfikacją ICD psychiatryczne systemy diagnostyczne odzwierciedlały dominujące idee psychoanalityczne, które podkreślały rolę doświadczenia i pomniejszały rolę czynników biologicznych 10. Obecnie obowiązującym wydaniem powyższej klasyfikacji jest edycja dziesiąta 11. Klasyfikacja ICD obejmuje zaburzenia psychiczne i zachowania oraz choroby somatyczne. Większość chorób w medycynie jest klasyfikowana z użyciem systemu ICD Ibidem, s American Psychological Association, ICD vs. DSM, [dostęp: ] World Health Organisation, Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, Geneva P. Tyrer, A comparison of DSM and ICD classifications of mental disorder, Advances in Psychiatric Treatment 2014, nr 20, s

3 Zaburzenia psychiczne są również diagnozowane za pomocą klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) 13. W przeciwieństwie do klasyfikacji ICD, DSM obejmuje tylko zaburzenia psychiczne. Od czasu trzeciej edycji DSM obserwuje się podział pomiędzy osobami stosującymi system DSM, uważany za dogodniejszy w badaniach naukowych, a osobami preferującymi korzystanie z klasyfikacji ICD z uwagi na większą swobodę kliniczną 14. Obecnie obowiązującą edycją klasyfikacji DSM jest edycja piąta. Oprócz wymienionych wcześniej różnic pomiędzy klasyfikacjami ICD i DSM, Geoffrey Reed zwraca uwagę na pewne dodatkowe różnice pomiędzy nimi 15. ICD jest dziełem globalnej organizacji zajmującej się zdrowiem, natomiast klasyfikacja DSM jest wynikiem pracy pojedynczego stowarzyszenia. Klasyfikacja ICD jest zatwierdzana przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia, składające się ze wszystkich ministrów zdrowia krajów członkowskich WHO, natomiast klasyfikację DSM zatwierdza Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Klasyfikacja ICD jest rozpowszechniana w szerokim zakresie niskim kosztem oraz jest udostępniana za darmo w Internecie, podczas gdy klasyfikacja DSM jest udostępniana odpłatnie. Diagnozowanie parafilii za pomocą ICD i DSM Zdiagnozowanie parafilii u danej osoby jest możliwe za pomocą zarówno klasyfikacji ICD, jak i DSM, natomiast występują pomiędzy nimi ważne różnice American Psychiatric Association, op. cit. P. Tyrer, op. cit., s American Psychological Association, op. cit. Posługując się systemem DSM, klinicysta po rozpoznaniu zachowania lub pragnień o charakterze parafilicznym nie jest zobligowany do zdiagnozowania zaburzenia. Istotną zmianą wprowadzoną w najnowszym wydaniu (w stosunku do wydania czwartego) jest wprowadzenie rozróżnienia pomiędzy parafiliami a zaburzeniami parafilicznymi. Klinicysta posługując się najnowszą, piątą edycją DSM, nie uznaje wszystkich przypadków parafilii za patologiczne, a jedynie takie, u których spełnione są dodatkowe warunki: Zaburzenie parafiliczne dotyczy parafilii, która powoduje szkody lub ograniczenia dla danej jednostki, lub takiej parafilii, której zaspokojenie naraża na krzywdę pacjenta lub innych osób. Obecność parafilii jest niezbędnym, ale niewystarczającym warunkiem wystąpienia zaburzenia parafilicznego, i parafilia sama z siebie nie daje podstaw do interwencji klinicznej 16. A paraphilic disorder is a paraphilia that is currently causing distress or impairment to the individual or a paraphilia whose satisfaction has entailed personal harm, or risk of harm, to others. A paraphilia is a necessary but not a sufficient condition for having a paraphilic disorder, and a paraphilia by itself does not necessarily justify or require clinical intervention. Zatem posługując się systemem DSM, diagnosta musi zwrócić szczególną uwagę, czy dana osoba lub jej otoczenie doświadcza cierpienia w związku z zachowaniem związanym z zaspokojeniem parafilii. Zaburzenia preferencji seksualnych, które obejmują parafilie w klasyfikacji ICD są diagnozowane w odmienny sposób. Należy zauważyć, że podobnie jak w czwartej edycji DSM, aktualna edycja ICD-10 nie rozróżnia parafilii (występujących

4 w klasyfikacji jako zaburzenia preferencji seksualnych ) i zaburzeń parafilicznych. Podobnie jak w DSM-V u wszystkich osób, u których stwierdza się występowanie zachowania parafilicznego, diagnozuje się parafilie. W systemie ICD kryterium odczuwania cierpienia przez osobę przejawiającą zachowania parafiliczne nie jest niezbędne do postawienia diagnozy ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych są następujące 17 : G1. Nawracające, intensywne pragnienia i fantazje seksualne, wiążące się z wykorzystaniem niezwykłych obiektów albo działań. G2. Działanie zgodnie z pragnieniami, lub doświadcza przez nie cierpienia. G3. Preferencja występuje przez co najmniej 6 miesięcy. G1. The individual experiences recurrent intense sexual urges and fantasies involving unusual objects or activities. G2. The individual either acts on the urges or is markedly distressed by them. G3. The preference has been present for at least 6 months. Przedstawiając różnice klasyfikacyjne DSM i ICD, można posłużyć się przykładem diagnozy pedofilii. Jest to przykład zaburzenia, którego rozpoznanie ma znaczenie dla wielu sfer życia danej osoby 18. Klasyfikacja ICD proponuje następujący opis pedofilii: Kontakty seksualne osoby dorosłej z dziećmi, najczęściej w wieku przed pokwitaniem lub w czasie pokwitania. Niektó- 17 World Health Organization, The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders. Diagnostic criteria for research. Geneva, 1993, s P. Marcinek, A. Kapała, Pedofilia w opiniowaniu sądowo-seksuologicznym, Seksuologia Polska 2012, nr 10, s rzy preferują kontakty z dziewczynkami, inni z chłopcami, albo są zainteresowani jedną i drugą płcią 19. Aby zdiagnozować pedofilię muszą zostać spełnione ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych (G.1-G.3) oraz kryteria specyficzne dla pedofilii: B. Utrwalona lub dominująca preferencja do podejmowania aktywności seksualnej z dzieckiem lub z dziećmi w wieku przedpokwitaniowym. C. Osoba ma co najmniej 16 lat i jest co najmniej o pięć lat starsza niż dziecko lub dzieci wymienione w kryterium B. B. A persistent or a predominant preference for sexual activity with a prepubescent child or children. C. The person is at least 16 years old and at least five years older than the child or children in B. Klinicysta posługujący się najnowszą edycją klasyfikacji DSM przeprowadza diagnozę w inny sposób. Istotny z punktu widzenia diagnozy jest fakt, że system DSM nie utożsamia ze sobą pojęć zaburzenia pedofilnego oraz pedofilii. Zaburzenie pedofilne będzie dotyczyć osób, które nie tylko doświadczają seksualnych fantazji dotyczących dzieci, ale także realizują ten popęd, lub doświadczają cierpienia z powodu tego popędu. Diagnoza pedofilii będzie zaś dotyczyć osób, które doświadczają jedynie seksualnych fantazji dotyczących dzieci, ale nie wprowadzają ich w życie i nie doświadczają z tego powodu cierpienia. Kryteria diagnostyczne zaburzenia pedofilne zgodnie z DSM-V są następujące 20 : 19 World Health Organisation, Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, Geneva 2009, s American Psychiatric Association, op. cit. 105

5 A. Nawracające przez okres co najmniej 6 miesięcy intensywne, seksualnie pobudzające fantazje, popęd seksualny lub zachowania obejmujące aktywność seksualna z dzieckiem lub dziećmi w okresie przedpokwitaniem (za umowną granicę przyjmuje się wiek 13 lat). B. Jednostka działa pod wpływem tego popędu seksualnego, albo ten popęd lub fantazje powodują znaczne cierpienie lub trudności interpersonalne. C. Jednostka ma co najmniej 16 lat i jest o co najmniej 5 lat starsza od dziecka lub dzieci w kryterium A. Nie obejmuje jednostek w późnej adolescencji, których partnerami seksualnymi są dzieci w wieku 12 lub 13 lat. A. Over a period of at least 6 months, recurrent, intense sexually arousing fantasies, sexual urges, or behaviors involving sexual activity with a prepubescent child or children (generally age 13 years or younger). B. The individual has acted on these sexual urges, or the sexual urges or fantasies cause marked distress or interpersonal difficulty. C. The individual is at least age 16 years and at least 5 years older than the child or children in Criterion A. Note: Do not include an individual in late adolescence involved in an ongoing sexual relationship with a 12- or 13-year-old. W przypadku stwierdzenia występowania zachowania lub pragnień parafilicznych, diagnosta powinien uzyskać dodatkowe informacje, które pomogą określić, czy diagnozowana osoba przejawia parafilię, czy też zaburzenie parafiliczne. Określenie, czy dana osoba wykazuje istotne klinicznie cierpienie lub zaburzenie funkcjonowania z powodu swoich pragnień parafilicznych, jest niezbędne do prawidłowego zdiagnozowania parafilii i zaburzeń parafilicznych z pomocą systemu DSM. 106 Wykorzystanie diagnozy funkcjonalnej i psychospołecznej Wyróżnia się trzy podstawowe modele diagnozy psychologicznej diagnozę różnicową, funkcjonalną i psychospołeczną 21. Centralną rolę w diagnozie różnicowej pełni system klasyfikacji zaburzeń psychicznych, charakterystyczne jest stosowanie jednostek nozologicznych, którymi są konkretne zaburzenia 22. Stosowanie samej diagnozy różnicowej może się wiązać z ograniczeniami w postaci uprzedmiotowienia diagnozowanej osoby, etykietowaniem i pozornym wyjaśnianiem przez nazewnictwo 23. Z tego powodu istotną rolę pełni diagnoza funkcjonalna, która pozwala na pogłębiony i bardziej wnikliwy opis danego problemu lub zjawiska 24. Z kolei diagnoza psychospołeczna zwraca uwagę na to, że w procesie diagnozowania należy współdziałać zarówno z osobą, której dotyczy problem, jak i z jej otoczeniem 25. Ważne jest również określenie, czy zachowanie diagnozowanej osoby może być szkodliwe dla otoczenia. O ile wybrane zachowania parafiliczne (takie jak fetyszyzm) przeważnie nie wiążą się z szkodliwością społeczną, to istnieją zachowania parafiliczne, których wprowadzenie w życie wiąże się z niewątpliwą szkodą osób trzecich (jak w przypadku zaburzenia pedofilnego). Fedoroff zwraca uwagę na to, że źle opracowane kryteria diagnostyczne dla zaburzeń parafilicznych mogą prowadzić do 21 K. Stemplewska-Żakowicz, Diagnoza psychologiczna, Gdańsk 2011, s Ibidem, s Ibidem, s

6 nadużyć w wymiarze sprawiedliwości 26. W celu postawienia adekwatnej diagnozy niezbędne może okazać się przestudiowanie historii życia danej osoby oraz holistyczne określenie jej poziomu funkcjonowania. Pomocne może być określenie, czy dany pacjent posiada przekonanie o normalności własnych zachowań. Jeżeli dana osoba cierpi z powodu swoich zachowań bądź fantazji, to pomocne wydaje się być określenie źródła tego cierpienia, ponieważ jak zaznacza E. Schorsch 27 cierpienie może być reakcją na nietolerancję otoczenia. Ważne w takim wypadku jest określenie, na ile cierpienie wykazywane przez daną osobę wynika z doświadczanych przez nią trudności wiążących się z wprowadzeniem w życie pragnień parafilicznych. Można przypuszczać, że zachowania parafiliczne są szczególnie często ujawniane w bliskich związkach romantycznych. Diagnosta, który stosuje model psychospołeczny, będzie zorientowany na ustalenie, czy dane zachowanie parafiliczne nie wywołuje trudności w relacji. Zwraca się uwagę na to, że zaliczenie parafilii do psychopatologii zależy od większej ilości czynników: Zachowanie może być nielegalne, niemoralne i niepożądane lub wywoływać stres, a jednocześnie nie być wyrazem zaburzenia psychicznego. Wymagane jest coś więcej, aby zdecydować, które z parafilii, jeśli w ogóle, powinny być zaliczane do psychopatologii. 26 J.P. Fedoroff, Forensic and diagnostic concerns arising from the proposed DSM-5 criteria for sexual paraphilic disorder, Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law 2011, nr 39, s K. Imieliński, op. cit., s A behavior can be illegal, immoral, and undesirable or cause distress, yet not be an expression of an underlying mental disorder. Something more is required to decide which, if any, of the paraphilias are best conceptualized as psychopathologies 28. Implikacje dla rozróżnienia pomiędzy parafilią a zaburzeniem parafilicznym Trudnością może być wskazanie, czy dana jednostka wykazuje istotne klinicznie cierpienie lub zaburzenie funkcjonowania z powodu swoich pragnień parafilicznych. W tym celu stosuje się podobne metody, jak w przypadku innych zaburzeń: Ze względu na dwutorowy charakter diagnozowania zaburzeń parafilicznych, kliniczna i samodzielna ocena ciężkości zaburzenia może opierać się na ocenie intensywności samej parafilii lub skutków jej realizacji. Mimo, że cierpienie i nieprzystosowanie określone w kryterium B są bezpośrednim lub ostatecznym wynikiem parafilii i nie są wynikiem przede wszystkim działania innego czynnika, zjawiska reaktywnej depresji, lęku, poczucia winy, bezrobocia, nieprzystosowania społecznego i inne nie są same w sobie unikalne i mogą być oznaczone w skalach psychologicznej jakości życia. Because of the two-pronged nature of diagnosing paraphilic disorders, clinician-rated or self-rated measures and severity assessments could address either the strength of the paraphilia itself or the seriousness of its consequences. Although the distress and impairment stipulated in the Criterion B are special in being the immediate or ultimate result of the paraphilia and not primarily the result of some other factor, the phenomena of reactive 28 V.L. Quinsey, Pragmatic and Darwinian views of the paraphilias, Archives of Sexual Behavior 2012, nr 41, s

7 depression, anxiety, guilt, poor work history, impaired social relations, and so on are not unique in themselves and may be quantified with multipurpose measures of psychosocial functioning or quality of life 29. Przy zaburzeniu voyerystycznym (podglądactwo) udziela się następujących wskazówek do rozpoznania istotnego klinicznie cierpienia lub zaburzenia funkcjonowania z powodu swoich pragnień parafilicznych: Jeżeli osoby wykazują cierpienie lub problemy psychologiczne ze względu na prezentowane przez nich preferencje voyerystyczne, mogą one otrzymać diagnozę zaburzenia voyerystycznego. Z drugiej jednak strony, jeżeli nie przejawiają one cierpienia, wyrażanego pod postacią lęku, obsesji, poczucia winy czy wstydu ze względu na swoje preferencje parafiliczne i nie są nieprzystosowane w ważnych obszarach funkcjonowania z powodu swoich preferencji seksualnych, oraz ich przeszłość psychiatryczna i prawna pozwala na stwierdzenie, że nie wprowadzają one swoich pragnień w życie, powinny być one zdiagnozowane jako wykazujący voyeurystyczne zainteresowania seksualne, ale nie powinny otrzymać rozpoznania zaburzenia voyeurystycznego. If disclosing individuals also report distress or psychosocial problems because of their voyeuristic sexual preferences, they could be diagnosed with voyeuristic disorder. On the other hand, if they declare no distress, demonstrated by lack of anxiety, obsessions, guilt, or shame, about these paraphilic impulses and are not impaired in other important areas of functioning because of this sexual interest, and their psychiatric or legal histories indicate that they do not act on it, they could be American Psychiatric Association, op. cit. ascertained as having voyeuristic sexual interest but should not be diagnosed with voyeuristic disorder 30. W celu określenia, czy dana jednostka wykazuje istotne klinicznie cierpienie lub zaburzenie funkcjonowania z powodu swoich pragnień parafilicznych, w wybranych przypadkach można się wspomóc narzędziami psychologicznymi, przy czym występują znaczne ograniczenia ich zastosowania. W Polsce dostępnych jest niewiele narzędzi psychologicznych, którymi można się wspomóc przy diagnozowaniu zaburzeń seksualnych. Wiele z nich nie spełnia kryteriów dobroci testów psychologicznych obiektywności, standaryzacji, rzetelności, trafności i normalizacji 31 przez co nie mogą być one stosowane do indywidualnej diagnozy. W przypadku większości narzędzi psychologicznych wymagane jest posiadanie wykształcenia psychologicznego. Od pewnego czasu możemy zaobserwować ożywienie zainteresowania polskich badaczy narzędziami psychometrycznymi do pomiaru funkcji seksualnych. Na szczególną uwagę zasługują wyniki dotyczące polskiej adaptacji Kwestionariusza Pobudliwości Seksualnej (SAI-PL), która jak zaznaczają autorzy narzędzia, może znaleźć zastosowanie w diagnozie zaburzeń pobudzenia seksualnego 32. Narzędzie pozwala na 30 N. Långström, The DSM diagnostic criteria for exhibitionism, voyeurism, and frotteurism, Archives of Sexual Behavior 2010, nr 39, s ; American Psychiatric Association, Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.), Washington D.C J. Brzeziński, Wybrane zagadnienia z psychometrii i diagnostyki psychologicznej, Poznań M. Gola, E. Kowalewska, M. Wierzba, M. Wordecha, A. Marchewka, Polska adaptacja Kwestionariusza Pobudliwości Seksualnej SAI-PL i walidacja w grupie mężczyzn, Psychiatria 2015, nr 12, s

8 ustalenie pobudliwości seksualnej związanej z pięcioma obszarami. Zadaniem uczestnika badania jest ustosunkowanie się do 28 stwierdzeń, które stanowią opis czynności seksualnych. Przeprowadzono badanie psychometryczne na grupie 132 osób. Kwestionariusz cechuje się bardzo wysoką rzetelnością (alfa Cronbacha wyniosła 0,912). Wnioski Należy zauważyć, że uznanie danej osoby za wykazującą zaburzenie parafiliczne lub parafilię może zależeć od przyjętego systemu diagnostycznego. Z tego powodu należy zdać sobie sprawę z możliwości i ograniczeń stosowania danej klasyfikacji zaburzeń. Podczas dokonywania diagnozy istotne jest ustalenie, czy dana osoba wykazująca parafilię wykazuje również cierpienie lub czy cierpi jej otoczenie, jednak stwierdzenie cierpienia i/lub ograniczeń w kontekście zachowań parafilicznych dla danej osoby może być utrudnione. Należy pamiętać o tym, że systemy klasyfikacyjne są stworzone sztucznie 33 i niekoniecznie muszą odpowiadać rzeczywistości danego przypadku klinicznego. 112 BIBLIOGRAFIA Abdullahi H. Jafojo R.O., Udofia O. Paraphilia Among Undergraduates in a Nigerian University, Sexual Addiction & Compulsivity 2015, nr R. Carson, J. Butcher, S. Mineka, op. cit., s. 34. American Psychiatric Association, Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.), Washington D.C. 2013, [dostęp: ]. American Psychological Association, ICD vs. DSM, [dostęp: ]. Brzeziński J., Wybrane zagadnienia z psychometrii i diagnostyki psychologicznej, Poznań Carson R., Butcher J., Mineka S., Psychologia Zaburzeń. Człowiek we współczesnym świecie, Gdańsk Fedoroff J.P., Forensic and diagnostic concerns arising from the proposed DSM-5 criteria for sexual paraphilic disorder, Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law 2011, nr 39. Gola M., Kowalewska E., Wierzba M., Wordecha M., Marchewka A., Polska adaptacja Kwestionariusza Pobudliwości Seksualnej SAI-PL i walidacja w grupie mężczyzn, Psychiatria 2015, nr 12. Imieliński K., Zarys seksuologii i seksiatrii, Warszawa Långström N., Seto M.C., Exhibitionistic and Voyeuristic Behavior in a Swedish National Population Survey, Archives of Sexual Behavior 2006, nr 35. Marcinek P., Kapała A., Pedofilia w opiniowaniu sądowo-seksuologicznym, Seksuologia Polska 2012, nr 10. Quinsey V.L., Pragmatic and Darwinian views of the paraphilias, Archives of Sexual Behavior 2012, nr 41. Stemplewska-Żakowicz K., Diagnoza psychologiczna, Gdańsk Tyrer P., A comparison of DSM and ICD classifications of mental disorder, Advances in Psychiatric Treatment 2014, nr 20. World Health Organisation, Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, Geneva World Health Organization, The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders. Diagnostic criteria for research. Geneva,

9 STRESZCZENIE Artykuł prezentuje różnice w klasyfikacji diagnostycznej parafilii. Dominującymi systemami klasyfikacji zaburzeń jest ICD oraz DSM. Pomiędzy systemami klasyfikacyjnymi występują różnice, które mogą wpłynąć na uznanie, czy dana osoba przejawia zaburzenie, czy też nie. Podczas posługiwania się systemem DSM szczególnie istotne jest określenie, czy diagnozowana osoba wykazuje istotne klinicznie cierpienie albo zaburzenie funkcjonowania lub też jej otoczenie doświadcza szkód, z uwagi na to, że obecność parafilii nie jest warunkiem wystarczającym do rozpoznania u danej osoby zaburzenia parafilicznego. Rozpoznanie, czy dana jednostka wykazuje istotne klinicznie cierpienie lub zaburzenie funkcjonowania z powodu swoich pragnień parafilicznych, może sprawiać trudności, niekiedy w tym celu można posłużyć się wybranymi narzędziami psychologicznymi. Pomocne wydaje się być wykorzystanie diagnozy funkcjonalnej i psychospołecznej, co może umożliwić uzyskanie pogłębionego opisu danego problemu lub zjawiska oraz współdziałanie zarówno z diagnozowaną osobą, jak i z jej otoczeniem. Słowa kluczowe: parafilie, cierpienie, psychologia zaburzeń or social impairment, because symptoms of a paraphilia are not sufficient to diagnose a paraphilic disorder. Determining this might be difficult. In this case, psychological tools may be useful. It can be helpful to use functional diagnose and psychosocial diagnose, as this may allow to present a more extensive description and improve the cooperation of the therapist with the diagnosed person and environment. Keywords: paraphilias, distress, abnormal psychology * * * WOJCIECH ORONOWICZ student psychologii w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W trakcie realizacji uprawnień pedagogicznych w Studium Pedagogicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przewodniczący Stowarzyszenia Naukowego Psychologia i Seksuologia LGBT. Redaktor prowadzący czasopisma naukowego Psychoseksuologia. SUMMARY The article presents the differences between diagnostic classifications of the paraphilias. The International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD) and Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) are the major classification systems of mental disorders. The differences between them can determine if a person is classified as having a paraphilic disorder or merely a paraphilia. When DSM is used, it is of particular importance to specify if the patient presents clinically significant distress

Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS.

Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS. Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS. Testy (niekompletne) zostały wysłane dopiero do sądu karnego Legionowo

Bardziej szczegółowo

Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE

Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia

Bardziej szczegółowo

Polska Szkoła Weekendowa, Arklow, Co. Wicklow KWESTIONRIUSZ OSOBOWY DZIECKA CHILD RECORD FORM

Polska Szkoła Weekendowa, Arklow, Co. Wicklow KWESTIONRIUSZ OSOBOWY DZIECKA CHILD RECORD FORM KWESTIONRIUSZ OSOBOWY DZIECKA CHILD RECORD FORM 1. Imię i nazwisko dziecka / Child's name... 2. Adres / Address... 3. Data urodzenia / Date of birth... 4. Imię i nazwisko matki /Mother's name... 5. Adres

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii/Uniwersytet Medyczny, Katedra i Klinika Psychiatrii 4. Kod przedmiotu/modułu

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii/Uniwersytet Medyczny, Katedra i Klinika Psychiatrii 4. Kod przedmiotu/modułu 1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychopatologia - aspekt medyczny 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychopathology - medical perspective 3. Jednostka prowadząca przedmiot

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Psychologii,

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Psychologii, SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Wybrane aspekty terapii zaburzeń seksualnych./ Moduł 109..: Psychologia miłości. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Selected aspects

Bardziej szczegółowo

15. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ

15. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ 15. PODSUMOWANIE ZAJĘĆ Efekty kształcenia: wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne Przedmiotowe efekty kształcenia Pytania i zagadnienia egzaminacyjne EFEKTY KSZTAŁCENIA WIEDZA Wykazuje się gruntowną

Bardziej szczegółowo

Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet

Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet Risk factors of alcohol use disorders in females Monika Olejniczak Wiadomości Psychiatryczne; 15(2): 76 85 Klinika Psychiatrii Dzieci i

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia parafiliczne a parafilie różnicowanie

Zaburzenia parafiliczne a parafilie różnicowanie II OGÓLNOPOLSKA STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA, R. Zaburzenia parafiliczne a parafilie różnicowanie WOJCIECH ORONOWICZ INSTYTUT PSYCHOLOGII, UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI Plan warsztatu 1. Parafilie -

Bardziej szczegółowo

Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition)

Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition) Wojewodztwo Koszalinskie: Obiekty i walory krajoznawcze (Inwentaryzacja krajoznawcza Polski) (Polish Edition) Robert Respondowski Click here if your download doesn"t start automatically Wojewodztwo Koszalinskie:

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk

JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,

Bardziej szczegółowo

ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS.

ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS. ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS. Strona 1 1. Please give one answer. I am: Students involved in project 69% 18 Student not involved in

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Diagnoza psychologiczna./ Moduł 100..: Psychopatologia rozwoju dzieci i młodzieży

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Diagnoza psychologiczna./ Moduł 100..: Psychopatologia rozwoju dzieci i młodzieży SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Diagnoza psychologiczna./ Moduł 100..: Psychopatologia rozwoju dzieci i młodzieży 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychological

Bardziej szczegółowo

Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi

Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi Mikołaj Trizna Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi przebywających na oddziałach psychiatrii sądowej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab.n.med. Tomasz Adamowski,

Bardziej szczegółowo

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456

Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz

Bardziej szczegółowo

Formularz recenzji magazynu. Journal of Corporate Responsibility and Leadership Review Form

Formularz recenzji magazynu. Journal of Corporate Responsibility and Leadership Review Form Formularz recenzji magazynu Review Form Identyfikator magazynu/ Journal identification number: Tytuł artykułu/ Paper title: Recenzent/ Reviewer: (imię i nazwisko, stopień naukowy/name and surname, academic

Bardziej szczegółowo

Program studiów. Moduły ogólne Nauka, praca i współpraca 45 3 45. Rozwój osobisty - wprowadzenie 30 3 24

Program studiów. Moduły ogólne Nauka, praca i współpraca 45 3 45. Rozwój osobisty - wprowadzenie 30 3 24 Psychoseksuologia studia I stopnia, tryb stacjonarny i niestacjonarny Program studiów MODUŁY Godziny ST* ECTS Godziny NST* Moduły ogólne Nauka, praca i współpraca 45 3 45 Rozwój osobisty - wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Formy pomocy rodzicom posiadającym dziecko z zaburzeniami zachowania. Moduł 188: Zaburzenia w zachowaniu dzieci i młodzieży. Diagnoza

Bardziej szczegółowo

Nieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny

Nieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny OGÓLNOPOLSKA STUDENCKA KONFERENCJA NAUKOWA PRZEMIANY W SYSTEMIE WSPARCIA RODZINY WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE. RZESZÓW, 10.12.2015 R. Nieheteroseksualność a wsparcie ze strony rodziny WOJCIECH ORONOWICZ INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia

Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie

Bardziej szczegółowo

Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1: = City map (Polish Edition)

Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1: = City map (Polish Edition) Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1:15 000 = City map (Polish Edition) Zakopane,

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 6 do Uchwały nr 18/2012/2013 Senatu Akademickiego Ignatianum dnia 21 maja 2013 r.

Załącznik nr 6 do Uchwały nr 18/2012/2013 Senatu Akademickiego Ignatianum dnia 21 maja 2013 r. Specjalności w ramach studiów na kierunku psychologia studia jednolite magisterskie Program kształcenia przewiduje dwie specjalności do wyboru przez studentów począwszy od 6 semestru (3 roku studiów).

Bardziej szczegółowo

Please fill in the questionnaire below. Each person who was involved in (parts of) the project can respond.

Please fill in the questionnaire below. Each person who was involved in (parts of) the project can respond. Project CARETRAINING PROJECT EVALUATION QUESTIONNAIRE Projekt CARETRAINING KWESTIONARIUSZ EWALUACJI PROJEKTU Please fill in the questionnaire below. Each person who was involved in (parts of) the project

Bardziej szczegółowo

Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty. Katarzyna Pogoda

Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty. Katarzyna Pogoda Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty Katarzyna Pogoda Leki biologiczne Immunogenność Leki biologiczne mają potencjał immunogenny mogą być rozpoznane jako obce przez

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego

Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki

Bardziej szczegółowo

SKRÓCONA WERSJA ANKIETY OCENIAJĄCEJ JAKOŚĆ ŻYCIA THE WORLD HEALTH ORGANIZATION QUALITY OF LIFE (WHOQOL) -BREF

SKRÓCONA WERSJA ANKIETY OCENIAJĄCEJ JAKOŚĆ ŻYCIA THE WORLD HEALTH ORGANIZATION QUALITY OF LIFE (WHOQOL) -BREF SKRÓCONA WERSJA ANKIETY OCENIAJĄCEJ JAKOŚĆ ŻYCIA THE WORLD HEALTH ORGANIZATION QUALITY OF LIFE (WHOQOL) -BREF The World Health Organization Quality of Life (WHOQOL)-BREF World Health Organization 2004

Bardziej szczegółowo

ZGŁOSZENIE WSPÓLNEGO POLSKO -. PROJEKTU NA LATA: APPLICATION FOR A JOINT POLISH -... PROJECT FOR THE YEARS:.

ZGŁOSZENIE WSPÓLNEGO POLSKO -. PROJEKTU NA LATA: APPLICATION FOR A JOINT POLISH -... PROJECT FOR THE YEARS:. ZGŁOSZENIE WSPÓLNEGO POLSKO -. PROJEKTU NA LATA: APPLICATION FOR A JOINT POLISH -... PROJECT FOR THE YEARS:. W RAMACH POROZUMIENIA O WSPÓŁPRACY NAUKOWEJ MIĘDZY POLSKĄ AKADEMIĄ NAUK I... UNDER THE AGREEMENT

Bardziej szczegółowo

Karpacz, plan miasta 1:10 000: Panorama Karkonoszy, mapa szlakow turystycznych (Polish Edition)

Karpacz, plan miasta 1:10 000: Panorama Karkonoszy, mapa szlakow turystycznych (Polish Edition) Karpacz, plan miasta 1:10 000: Panorama Karkonoszy, mapa szlakow turystycznych (Polish Edition) J Krupski Click here if your download doesn"t start automatically Karpacz, plan miasta 1:10 000: Panorama

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.

Bardziej szczegółowo

DOI: / /32/37

DOI: / /32/37 . 2015. 4 (32) 1:18 DOI: 10.17223/1998863 /32/37 -,,. - -. :,,,,., -, -.,.-.,.,.,. -., -,.,,., -, 70 80. (.,.,. ),, -,.,, -,, (1886 1980).,.,, (.,.,..), -, -,,,, ; -, - 346, -,.. :, -, -,,,,,.,,, -,,,

Bardziej szczegółowo

Łukasz Reszka Wiceprezes Zarządu

Łukasz Reszka Wiceprezes Zarządu Łukasz Reszka Wiceprezes Zarządu Time for changes! Vocational activisation young unemployed people aged 15 to 24 Projekt location Ząbkowice Śląskie project produced in cooperation with Poviat Labour Office

Bardziej szczegółowo

Tychy, plan miasta: Skala 1: (Polish Edition)

Tychy, plan miasta: Skala 1: (Polish Edition) Tychy, plan miasta: Skala 1:20 000 (Polish Edition) Poland) Przedsiebiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne (Katowice Click here if your download doesn"t start automatically Tychy, plan miasta: Skala 1:20 000

Bardziej szczegółowo

Aleksandra Szulman-Wardal

Aleksandra Szulman-Wardal Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 3, s. 363-374 Aleksandra Szulman-Wardal ETHICAL PROBLEMS IN HEALTH SCIENCES ON THE EXAMPLE OF CLINICAL PSYCHOLOGY AND REHABILITATION PSYCHOLOGY Summary.

Bardziej szczegółowo

Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition)

Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz Click here if your download doesn"t start automatically Stargard Szczecinski i okolice (Polish Edition) Janusz Leszek Jurkiewicz

Bardziej szczegółowo

Raport bieżący: 44/2018 Data: g. 21:03 Skrócona nazwa emitenta: SERINUS ENERGY plc

Raport bieżący: 44/2018 Data: g. 21:03 Skrócona nazwa emitenta: SERINUS ENERGY plc Raport bieżący: 44/2018 Data: 2018-05-23 g. 21:03 Skrócona nazwa emitenta: SERINUS ENERGY plc Temat: Zawiadomienie o zmianie udziału w ogólnej liczbie głosów w Serinus Energy plc Podstawa prawna: Inne

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2010 CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2010 CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska

Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Psychometria Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok

Bardziej szczegółowo

ZWROTNICOWY ROZJAZD.

ZWROTNICOWY ROZJAZD. PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 113 Transport 2016 EKSPLOATACJA U ZWROTNICOWY ROZJAZD. DEFINICJ, 6 Streszczenie: ruchem kolejowym. Is rozjazd, W artykule autor podj w rozjazd. 1. sterowania

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Klinicznej Kierunek. Mgr Ewa Wyrzykowska

OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Klinicznej Kierunek. Mgr Ewa Wyrzykowska OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Psychologia kliniczna dorosłego Wydział Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut/Katedra Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Klinicznej Kierunek psychologia

Bardziej szczegółowo

ANKIETA ŚWIAT BAJEK MOJEGO DZIECKA

ANKIETA ŚWIAT BAJEK MOJEGO DZIECKA Przedszkole Nr 1 w Zabrzu ANKIETA ul. Reymonta 52 41-800 Zabrze tel./fax. 0048 32 271-27-34 p1zabrze@poczta.onet.pl http://jedyneczka.bnet.pl ŚWIAT BAJEK MOJEGO DZIECKA Drodzy Rodzice. W związku z realizacją

Bardziej szczegółowo

aforementioned device she also has to estimate the time when the patients need the infusion to be replaced and/or disconnected. Meanwhile, however, she must cope with many other tasks. If the department

Bardziej szczegółowo

Résumé. Department of Psychology, Raffles College of Higher Education, Singapore Stanowisko: Psychology Lecturer marzec 2009 obecnie

Résumé. Department of Psychology, Raffles College of Higher Education, Singapore Stanowisko: Psychology Lecturer marzec 2009 obecnie Résumé Imię i nazwisko: Dariusz Piotr Skowroński Data urodzenia: 23 marca 1971 r. Kontakt: Email: Skype: dariusz.sko@gmail.com dariuszs1971 Zatrudnienie Department of Psychology, Raffles College of Higher

Bardziej szczegółowo

SSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1. Fry #65, Zeno #67. like

SSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1. Fry #65, Zeno #67. like SSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1 I SSW1.1, HFW Fry #65, Zeno #67 Benchmark: Qtr.1 like SSW1.2, HFW Fry #47, Zeno #59 Benchmark: Qtr.1 do SSW1.2, HFW Fry #5, Zeno #4 Benchmark: Qtr.1 to SSW1.2,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

A DIFFERENT APPROACH WHERE YOU NEED TO NAVIGATE IN THE CURRENT STREAMS AND MOVEMENTS WHICH ARE EMBEDDED IN THE CULTURE AND THE SOCIETY

A DIFFERENT APPROACH WHERE YOU NEED TO NAVIGATE IN THE CURRENT STREAMS AND MOVEMENTS WHICH ARE EMBEDDED IN THE CULTURE AND THE SOCIETY A DIFFERENT APPROACH WHERE YOU NEED TO NAVIGATE IN THE CURRENT STREAMS AND MOVEMENTS WHICH ARE EMBEDDED IN THE CULTURE AND THE SOCIETY ODMIENNE PODEJŚCIE JAK NAWIGOWAĆ W OBECNYCH NURTACH I RUCHACH, KTÓRE

Bardziej szczegółowo

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 30 zaliczenie z oceną

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 30 zaliczenie z oceną Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: dr Ilona Laskowska-Levy Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów: Stacjonarne

Bardziej szczegółowo

Źródło: Alcohol Alert, nr: 30, Październik 1995, National Institute on Alcohol Abuse and alcoholism. http://www.niaaa.nih.gov

Źródło: Alcohol Alert, nr: 30, Październik 1995, National Institute on Alcohol Abuse and alcoholism. http://www.niaaa.nih.gov tłum. Magdalena Ślósarska Rok: 2000 Czasopismo: Alkohol i Nauka Numer: 7 Źródło: Alcohol Alert, nr: 30, Październik 1995, National Institute on Alcohol Abuse and alcoholism. http://www.niaaa.nih.gov Diagnozowanie

Bardziej szczegółowo

GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY mgr Magdalena Pinkowicka WPŁYW TRENINGU EEG-BIOFEEDBACK NA POPRAWĘ WYBRANYCH FUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z ADHD Rozprawa doktorska Promotor dr hab. n. med. Andrzej Frydrychowski,

Bardziej szczegółowo

THE ADMISSION APPLICATION TO PRIVATE PRIMARY SCHOOL. PART I. Personal information about a child and his/her parents (guardians) Child s name...

THE ADMISSION APPLICATION TO PRIVATE PRIMARY SCHOOL. PART I. Personal information about a child and his/her parents (guardians) Child s name... THE ADMISSION APPLICATION TO PRIVATE PRIMARY SCHOOL PART I. Personal information about a child and his/her parents (guardians) Child s name... Child s surname........ Date and place of birth..... Citizenship.....

Bardziej szczegółowo

6. FORMULARZ DLA OGŁOSZENIODAWCÓW INSTYTUCJA: UNIWERSYTET OPOLSKI-INSTYTUT NAUK PEDAGOGICZNYCH

6. FORMULARZ DLA OGŁOSZENIODAWCÓW INSTYTUCJA: UNIWERSYTET OPOLSKI-INSTYTUT NAUK PEDAGOGICZNYCH 6. FORMULARZ DLA OGŁOSZENIODAWCÓW INSTYTUCJA: UNIWERSYTET OPOLSKI-INSTYTUT NAUK PEDAGOGICZNYCH MIASTO: OPOLE STANOWISKO: ADIUNKT DYSCYPLINA NAUKOWA: PEDAGOGIKA, SPECJALNOŚĆ-PRACA SOCJALNA DATA OGŁOSZENIA:...20

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Podstawy pomocy psychologicznej rozmowa i wywiad. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Basics of psychological interview. 3. Jednostka prowadząca

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja funkcjonalna ICF a standaryzacja pomocy społecznej

Klasyfikacja funkcjonalna ICF a standaryzacja pomocy społecznej Klasyfikacja funkcjonalna ICF a standaryzacja pomocy społecznej Dorota Podgórska-Jachnik Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi Zgierz, 15 maja 2014 r. Standardy jakości życia w domach opieki o charakterze

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Seksuologia. Sexology. Kod Punktacja ECTS* 4

KARTA KURSU. Seksuologia. Sexology. Kod Punktacja ECTS* 4 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Seksuologia Sexology Kod Punktacja ECTS* 4 Koordynator Dr hab. Robert Stawarz Zespół dydaktyczny Opis kursu (cele kształcenia) Poznanie złożoności seksualności człowieka,

Bardziej szczegółowo

Helena Boguta, klasa 8W, rok szkolny 2018/2019

Helena Boguta, klasa 8W, rok szkolny 2018/2019 Poniższy zbiór zadań został wykonany w ramach projektu Mazowiecki program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych - najlepsza inwestycja w człowieka w roku szkolnym 2018/2019. Składają się na

Bardziej szczegółowo

Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing and its consequences for society

Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing and its consequences for society Prof. Piotr Bledowski, Ph.D. Institute of Social Economy, Warsaw School of Economics local policy, social security, labour market Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing

Bardziej szczegółowo

Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h

Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2013/2014 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny

Bardziej szczegółowo

Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h

Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2010/2011 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny

Bardziej szczegółowo

Kontrola poznawcza a zaburzenie pedofilne.

Kontrola poznawcza a zaburzenie pedofilne. KONFERENCJA NAUKOWA BRAINSTORM WARSZAWA, R. Kontrola poznawcza a zaburzenie pedofilne. Czy deficyty w obszarze kory przedczołowej wia zȧ sie z wykorzystywaniem seksualnym dzieci? WOJCIECH ORONOWICZ INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

KWESTIONARIUSZ OCENY RYZYKA / INSURANCE QUESTIONNAIRE

KWESTIONARIUSZ OCENY RYZYKA / INSURANCE QUESTIONNAIRE Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia badań klinicznych/ Clinical trials liability insurance KWESTIONARIUSZ OCENY RYZYKA / INSURANCE QUESTIONNAIRE ZEZWOLENIA PUNU NR 1098/02 I NR

Bardziej szczegółowo

1945 (96,1%) backlinks currently link back. 1505 (74,4%) links bear full SEO value. 0 links are set up using embedded object

1945 (96,1%) backlinks currently link back. 1505 (74,4%) links bear full SEO value. 0 links are set up using embedded object Website Backlinks Analysis Report 2023 backlinks from 224 domains Report created: Jan 3, 2015 Website: http://wpisz.stronę.odbiorcy Compared with: 7 day(s) old Domain Statistics The domain seo.zgred.pl

Bardziej szczegółowo

PIOTR BtljDOWSKI ZOFIA SZWEDA-LEWANDOWSKA WOBEC. I STARZENIA Sil; W POLSCE W LATACH

PIOTR BtljDOWSKI ZOFIA SZWEDA-LEWANDOWSKA WOBEC. I STARZENIA Sil; W POLSCE W LATACH PIOTR BtljDOWSKI ZOFIA SZWEDA-LEWANDOWSKA POLITYKA WOBEC STAROSCI I STARZENIA Sil; W POLSCE W LATACH 2015-2035 ASPEKTY TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE WARSZAWA 2016 Spis tresci WSTIJP 9 1.ZMIANY STRUKTURY DEMOGRAFICZNEJ

Bardziej szczegółowo

BSSSC Baltic Sea States Subregional Co-operation. operation good practices presentation

BSSSC Baltic Sea States Subregional Co-operation. operation good practices presentation BSSSC Baltic Sea States Subregional Co-operation operation good practices presentation Polites association was founded in 2002 in Szczecin Stowarzyszenie POLITES w Szczecinie Starszy Brat Starsza Siostra

Bardziej szczegółowo

I Wprowadzenie do psychologii moduł 20 3 zaliczenie z oceną Wprowadzenie do psychologii

I Wprowadzenie do psychologii moduł 20 3 zaliczenie z oceną Wprowadzenie do psychologii WYDZIAŁ: ZAMIEJSCOWY W POZNANIU KIERUNEK: Psychologia w indywidualnej organizacji toku PROFIL: ogólnoakademicki POZIOM: jednolite studia magisterskie TRYB: NIESTACJONARNY Rok rozpoczęcia 2017/2018 SEMESTR

Bardziej szczegółowo

STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI

STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,

Bardziej szczegółowo

PLAN STUDIÓW. Seminaria. Wykłady. Psychologia ogólna Egzamin. Technologie informatyczne w pracy naukowej Zaliczenie z oceną

PLAN STUDIÓW. Seminaria. Wykłady. Psychologia ogólna Egzamin. Technologie informatyczne w pracy naukowej Zaliczenie z oceną Nazwa kierunku: Psychologia zdrowia Poziom: jednolite studia magisterskie Cykl kształcenia: 2019/2020 do 2023/2024 PLAN STUDIÓW ROK: I (19/20) Nazwa modułu/ przedmiotu Psychologia ogólna 5 70 40 30 Egzamin

Bardziej szczegółowo

Katedra Psychologii Zdrowia i Rehabilitacji Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski

Katedra Psychologii Zdrowia i Rehabilitacji Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski dr hab. Kamilla Bargiel-Matusiewicz Warszawa, 14.09.2017r. Katedra Psychologii Zdrowia i Rehabilitacji Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski Recenzja dotycząca pracy doktorskiej pani Joanny Dudek

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2010 CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2010 CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

Katowice, plan miasta: Skala 1: = City map = Stadtplan (Polish Edition)

Katowice, plan miasta: Skala 1: = City map = Stadtplan (Polish Edition) Katowice, plan miasta: Skala 1:20 000 = City map = Stadtplan (Polish Edition) Polskie Przedsiebiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera Click here if your download doesn"t start automatically

Bardziej szczegółowo

Egzamin maturalny z języka angielskiego na poziomie dwujęzycznym Rozmowa wstępna (wyłącznie dla egzaminującego)

Egzamin maturalny z języka angielskiego na poziomie dwujęzycznym Rozmowa wstępna (wyłącznie dla egzaminującego) 112 Informator o egzaminie maturalnym z języka angielskiego od roku szkolnego 2014/2015 2.6.4. Część ustna. Przykładowe zestawy zadań Przykładowe pytania do rozmowy wstępnej Rozmowa wstępna (wyłącznie

Bardziej szczegółowo

POKOJE WYCISZEŃ WSPÓŁCZESNE TENDENCJE PROJEKTOWANIA

POKOJE WYCISZEŃ WSPÓŁCZESNE TENDENCJE PROJEKTOWANIA TEKA KOM. ARCH. URB. STUD. KRAJOBR. OL PAN, 2015, 4 POKOJE WYCISZEŃ WSPÓŁCZESNE TENDENCJE PROJEKTOWANIA Bartłomiej Kwiatkowski Politechnika Lubelska, Wydział Budownictwa i Architektury, Katedra Architektury,

Bardziej szczegółowo

zaburzenia zachowania (F00 odpowiadające świadczeniu gwarantowanemu (ICD 10) Zaburzenia psychiczne i F99);

zaburzenia zachowania (F00 odpowiadające świadczeniu gwarantowanemu (ICD 10) Zaburzenia psychiczne i F99); Dziennik Ustaw 51 Poz. 1386 Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI REALIZACJI TYCH ŚWIADCZEŃ

Bardziej szczegółowo

www.irs.gov/form990. If "Yes," complete Schedule A Schedule B, Schedule of Contributors If "Yes," complete Schedule C, Part I If "Yes," complete Schedule C, Part II If "Yes," complete Schedule C, Part

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Problemy psychiatryczne w pytaniach i odpowiedziach 2. NAZWA JEDNOSTKI

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychologia kliniczna

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychologia kliniczna S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Psychologia kliniczna Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny

Bardziej szczegółowo

The mobbing and psychological terror at workplaces. The Harassed Worker, mobbing bullying agresja w pracy geneza mobbingu konsekwencje mobbingu

The mobbing and psychological terror at workplaces. The Harassed Worker, mobbing bullying agresja w pracy geneza mobbingu konsekwencje mobbingu Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38) 244 254 Instytut Psychologii, Dolno l ska Szko a Wy sza Instytut Psychologii, Uniwersytet Kardyna a Stefana Wyszy skiego mobbing bullying agresja w pracy geneza

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKIE STANDARDY STOSOWANIA TESTÓW W BIZNESIE. Urszula Brzezińska, Dział Merytoryczny, Pracownia Testów Psychologicznych PTP

EUROPEJSKIE STANDARDY STOSOWANIA TESTÓW W BIZNESIE. Urszula Brzezińska, Dział Merytoryczny, Pracownia Testów Psychologicznych PTP EUROPEJSKIE STANDARDY STOSOWANIA TESTÓW W BIZNESIE Urszula Brzezińska, Dział Merytoryczny, Pracownia Testów Psychologicznych PTP DLACZEGO STANDARDY STOSOWANIA TESTÓW W BIZNESIE SĄ WAŻNE? Kto może być kompetentnym

Bardziej szczegółowo

OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA I PRZYPORZĄDKOWANYCH IM MODUŁÓW H2A_W02 H2A_W03

OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA I PRZYPORZĄDKOWANYCH IM MODUŁÓW H2A_W02 H2A_W03 Załącznik nr 3 (wymagany do wniosku do Senatu UG w sprawie zatwierdzenia programu studiów) OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W OBSZARZE KSZTAŁCENIA W ZAKRESIE NAUK HUMANISTYCZNYCH, SPOŁECZNYCH i MEDYCZNYCH Nazwa

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Jak rozmawiać o psychopatologii? Społeczne konteksty diagnozy i terapii./ Moduł 109.: Psychologia miłości

SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Jak rozmawiać o psychopatologii? Społeczne konteksty diagnozy i terapii./ Moduł 109.: Psychologia miłości SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Jak rozmawiać o psychopatologii? Społeczne konteksty diagnozy i terapii./ Moduł 109.: Psychologia miłości 2. Nazwa przedmiotu w języku

Bardziej szczegółowo

Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl. magda.szewczyk@slo-wroc.pl. Twoje konto Wyloguj. BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers

Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl. magda.szewczyk@slo-wroc.pl. Twoje konto Wyloguj. BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers 1 z 7 2015-05-14 18:32 Ankiety Nowe funkcje! Pomoc magda.szewczyk@slo-wroc.pl Back Twoje konto Wyloguj magda.szewczyk@slo-wroc.pl BIODIVERSITY OF RIVERS: Survey to teachers Tworzenie ankiety Udostępnianie

Bardziej szczegółowo

P L A N S T U D I Ó W NIE S T A C J O N A R N Y C H Przyjęty uchwałą Rady Wydziału z dnia r. Rekrutacja w roku akademickim 2017/2018

P L A N S T U D I Ó W NIE S T A C J O N A R N Y C H Przyjęty uchwałą Rady Wydziału z dnia r. Rekrutacja w roku akademickim 2017/2018 P L A N S T U D I Ó W NIE S T A C J O N A R N Y C H Przyjęty uchwałą Rady Wydziału z dnia 21.03.2017 r. Rekrutacja w roku akademickim 2017/2018 WYDZIAŁ PEDAGOGIKI, PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII Nazwa kierunku

Bardziej szczegółowo

Sargent Opens Sonairte Farmers' Market

Sargent Opens Sonairte Farmers' Market Sargent Opens Sonairte Farmers' Market 31 March, 2008 1V8VIZSV7EVKIRX8(1MRMWXIVSJ7XEXIEXXLI(ITEVXQIRXSJ%KVMGYPXYVI *MWLIVMIWERH*SSHTIVJSVQIHXLISJJMGMEPSTIRMRKSJXLI7SREMVXI*EVQIVW 1EVOIXMR0E]XS[R'S1IEXL

Bardziej szczegółowo

Uwaga Propozycje rozwiązań Uzasadnienie

Uwaga Propozycje rozwiązań Uzasadnienie Uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień Osoba zgłaszająca uwagi: dr n. hum. Katarzyna Sitnik-Warchulska

Bardziej szczegółowo

P L A N S T U D I Ó W S T A C J O N A R N Y C H Przyjęty uchwałą Rady Wydziału z dnia r. Rekrutacja w roku akademickim 2017/2018

P L A N S T U D I Ó W S T A C J O N A R N Y C H Przyjęty uchwałą Rady Wydziału z dnia r. Rekrutacja w roku akademickim 2017/2018 P L A N S T U D I Ó W S T A C J O N A R N Y C H Przyjęty uchwałą Rady Wydziału z dnia 21.03.2017 r. Rekrutacja w roku akademickim 2017/2018 WYDZIAŁ PEDAGOGIKI, PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII Nazwa kierunku studiów:

Bardziej szczegółowo

Rozpoznawanie twarzy metodą PCA Michał Bereta 1. Testowanie statystycznej istotności różnic między jakością klasyfikatorów

Rozpoznawanie twarzy metodą PCA Michał Bereta   1. Testowanie statystycznej istotności różnic między jakością klasyfikatorów Rozpoznawanie twarzy metodą PCA Michał Bereta www.michalbereta.pl 1. Testowanie statystycznej istotności różnic między jakością klasyfikatorów Wiemy, że możemy porównywad klasyfikatory np. za pomocą kroswalidacji.

Bardziej szczegółowo

NUMER 14 (1/2012) Przegląd Badań Edukacyjnych

NUMER 14 (1/2012) Przegląd Badań Edukacyjnych NUMER 14 (1/2012) Przegląd Badań Edukacyjnych Spis treści Oryginalne artykuły badawcze Allison Tatton, Chris Collett The role of Teaching Assistants in supporting inclusion in England... 7 Elena Lucia

Bardziej szczegółowo

P y t a n i a n a e g z a m i n m a g i s t e r s k i. P s y c h o l o g i a s t a c j o n a r n a i n i e s t a c j o n a r n a

P y t a n i a n a e g z a m i n m a g i s t e r s k i. P s y c h o l o g i a s t a c j o n a r n a i n i e s t a c j o n a r n a B l o k p o d s t a w o w y 1 0 0 p y t a ń S t r o n a 1 1. Omów wpływ emocji na przebieg procesów poznawczych. 2. Omów pojęcie i elementy składowe syndromu aleksytymii. 3. Na czym polega regulacja emocji?

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 318 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 318 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 318 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MIROSŁAW

Bardziej szczegółowo

Seksualność człowieka z perspektywy psychologii pozytywnej

Seksualność człowieka z perspektywy psychologii pozytywnej II OGÓLNOPOLSKA STUDENCKO- DOKTORANCKA KONFERENCJA NAUKOWA PSYCHOLOGII I PSYCHOTERAPII W PARADYGMACIE HUMANISTYCZNYM KRAKÓW, 07.05.2016 R. Seksualność człowieka z perspektywy psychologii pozytywnej BARBARA

Bardziej szczegółowo

Has the heat wave frequency or intensity changed in Poland since 1950?

Has the heat wave frequency or intensity changed in Poland since 1950? Has the heat wave frequency or intensity changed in Poland since 1950? Joanna Wibig Department of Meteorology and Climatology, University of Lodz, Poland OUTLINE: Motivation Data Heat wave frequency measures

Bardziej szczegółowo

Metacognitive Awarness Inventory. Kwestionariusz metapoznania The Metacognitive Questionnaire

Metacognitive Awarness Inventory. Kwestionariusz metapoznania The Metacognitive Questionnaire Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 4 (39) strony 509 526 Instytut Psychologii, Uniwersytet Gda ski metapoznawcze Ja odchylenia od racjonalno ci narz dzie do pomiaru MJ MJ-24 Metacognitive Awarness Inventory

Bardziej szczegółowo

Patients price acceptance SELECTED FINDINGS

Patients price acceptance SELECTED FINDINGS Patients price acceptance SELECTED FINDINGS October 2015 Summary With growing economy and Poles benefiting from this growth, perception of prices changes - this is also true for pharmaceuticals It may

Bardziej szczegółowo

I Wprowadzenie do psychologii moduł 20 3 zaliczenie z oceną Wprowadzenie do psychologii

I Wprowadzenie do psychologii moduł 20 3 zaliczenie z oceną Wprowadzenie do psychologii WYDZIAŁ: ZAMIEJSCOWY W POZNANIU KIERUNEK: Psychologia w indywidualnej organizacji toku studiów PROFIL: ogólnoakademicki POZIOM: jednolite studia magisterskie TRYB: NIESTACJONARNY Rok rozpoczęcia studiów

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu / modułu w języku polskim Psychologia rozwojowa i psychopatologia małego dziecka 2. Nazwa przedmiotu / modułu w języku angielskim Developmental

Bardziej szczegółowo

Zdrowie seksualne i reprodukcyjne Kod przedmiotu

Zdrowie seksualne i reprodukcyjne Kod przedmiotu Zdrowie seksualne i reprodukcyjne - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Zdrowie seksualne i reprodukcyjne Kod przedmiotu 14.4-WP-PSChM-ZSiR Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki, Psychologii

Bardziej szczegółowo

Formularz dla osób planujących ubiegać się o przyjęcie na studia undergraduate (I stopnia) w USA na rok akademicki

Formularz dla osób planujących ubiegać się o przyjęcie na studia undergraduate (I stopnia) w USA na rok akademicki Formularz dla osób planujących ubiegać się o przyjęcie na studia undergraduate (I stopnia) w USA na rok akademicki 2017-2018 Zanim zaczniesz wypełniać formularz, zapoznaj się z Instrukcjami! Imię i nazwisko:

Bardziej szczegółowo

WPŁYW AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA STAN FUNKCJONALNY KOBIET PO 65 ROKU ŻYCIA Z OSTEOPOROZĄ

WPŁYW AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA STAN FUNKCJONALNY KOBIET PO 65 ROKU ŻYCIA Z OSTEOPOROZĄ WPŁYW AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA STAN FUNKCJONALNY KOBIET PO 65 ROKU ŻYCIA Z OSTEOPOROZĄ Streszczenie: Wstęp: Proces starzenia się w naturalny sposób wpływa na ograniczenie sprawności, nawet w sytuacji zachowania

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2010/2011

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2010/2011 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Pedagogiczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 010/011 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

UE przyjmuje nowy program Bezpieczny Internet : 55 mln euro, aby Internet stał się bezpieczny dla dzieci

UE przyjmuje nowy program Bezpieczny Internet : 55 mln euro, aby Internet stał się bezpieczny dla dzieci IP/8/899 Bruksela, dnia 9 grudnia 8 r. UE przyjmuje nowy program Bezpieczny Internet : mln euro, aby Internet stał się bezpieczny dla dzieci Od dnia stycznia 9 r. UE będzie miała nowy program Bezpieczny

Bardziej szczegółowo