Zmiany w architekturze UE jako konsekwencje kryzysu finansowego

Transkrypt

1 Zmiany w architekturze UE jako konsekwencje kryzysu finansowego Dr Tomasz Rosiak Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Wydział Zarządzania UW

2 Bezpośrednie inwestycje Zagraniczne(BIZ) a Inwestycje portfelowe (pośrednie)

3 Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ) polegają na lokacie kapitału w przedsiębiorstwo zagraniczne w celu uzyskania długotrwałego i bezpośredniego wpływu na jego działalność 3

4 Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne - charakterystyka Długi horyzont inwestycji Cel: kontrola nad przedsiębiorstwem Zależne nie tylko od dostępności kapitału na rynku Efekt BIZ dla kraju: wzrost zatrudnienia (dzięki firmie i kooperantom), transfer technologii, promocja kraju, poprawa NX 4

5 Inwestycje portfelowe Polegają na nabywaniu instrumentów finansowych zagranicznych emitentów, bez udziału w zarządzaniu podmiotem emitenta decyzja o dokonaniu inwestycji jest podyktowana chęcią zysku, a nie przejęciem kontroli nad przedsiębiorstwem 5

6 Inwestycje portfelowe - charakterystyka Forma: dostępne instrumenty finansowe (obligacje, akcje, kontrakty, opcje, itp.) Raczej krótkoterminowe Wysoka zależność od dostępności kapitału na rynkach finansowych Wysoka płynność łatwo kupić i łatwo sprzedać Efekt inwestycji portfelowych dla kraju: zwiększona płynność rynku (większe obroty na giełdzie, łatwiejszy kredyt, wzrost pieniądza w obiegu w gospodarce) Duże ryzyko zakłócenia tej płynności możliwością szybkich dezinwestycji 6

7 BIZ bilans dla kraju przyjmującego Zalety Wady Miejsca pracy Transfer know-how Dodatkowe źródło finansowania nowych inwestycji Transfer zysków za granicę Zaburzenie konkurencji rynkowej Utrudniony rozwój krajowych przedsiębiorstw Poprawa eksportu netto Przejmowanie i zamykanie krajowych przedsiębiorstw jako droga do eliminowania konkurencji 7

8 Konsekwencje przemian Możliwa defragmentacja UE i tworzenie Unii Wielu prędkości Zmiana architektury systemu finansowego Unii Europejskiej

9 Defragmentacja i Unia wielu prędkości

10 Defragmentacja rynków finansowych Procesy zachodzące w sektorze finansowym przed i w trakcie kryzysu: Brak wspólnego nadzoru nad instytucjami finansowymi doprowadził do intensywnych przepływów kapitału pomiędzy krajami członkowskimi i niekontrolowanych akcji kredytowych Następnie do ich zatrzymania i odpływu (sudden stop and reversals) a w konsekwencji defragmentacja rynków finansowych

11 Oprocentowanie dziesięcioletnich obligacji krajów strefy euro (12) 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Austria Belgia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Luksemburg Niemcy Portugalia Włochy * Opracowanie własne na pdst. Danych Eurostat

12 Kryzys finansowy a PLN

13 UE a Europa wielu prędkości Efekt doganiania (catch-up effect) osiąganie wyższych wartości wskaźnika tempa wzrostu PKB przez kraje słabiej rozwinięte. Związane jest ono m.in. z malejącymi przychodami z kapitału (diminishing returns).

14 Realne stopy procentowe

15 Tempo wzrostu realnego PKB

16 Dług publiczny względem PKB

17 Uśredniony rachunek bieżący z lat

18 Odpływ kapitału z Grecji Źródło:

19 Przejawy budowy Europy wielu prędkości Utrwalanie przepływów finansowych od krajów bogatych do biedniejszych Głębsza integracja strefy euro Ustalenie wspólnych celów lecz zróżnicowanych wartości referencyjnych poszczególnych wskaźników Zaostrzenie nadzoru nad krajami przekraczającymi dopuszczalne pułapy deficytu lub długu oraz krajami ubiegającymi się lub otrzymujących pomoc finansową Marginalizacja znaczenia krajów spoza strefy euro Marginalizacja znaczenia krajów przeżywających kłopoty finansowe

20 Zmiana sposobu dystrybucji środków ze szczebla centralnego

21 Budowa zalążków unii transferowej Odpowiedź na defragmentację rynków finansowych w Unii Europejskiej Odpowiedź na ograniczoną skuteczność EBC w pobudzaniu koniunktury gospodarczej

22 Unia transferowa jako droga do unii fiskalnej Federacje tworzą unię transferową, by ułatwić swoim członkom, zobligowanym do przestrzegania kryteriów przezorności fiskalnej, proces równoważenia gospodarek [ ]unia transferowa ma charakter systemowy, a więc transfery finansowe dokonywane dzięki niej mają charakter stały, bezpośredni i horyzontalny

23 ESM European Stability Mechanism EMS Europejski Mechanizm Stabilności Cel: zapewnienie stabilności finansowej wewnątrz strefy euro, dzięki dostarczeniu wsparcia finansowego gospodarkom, które przeżywają lub są zagrożone wystąpieniem poważnych trudności finansowych przerwanie obserwowanego sprzężenia między zadłużeniem rządów a sytuacją sektora instytucji finansowych (tzw. śmiertelna pułapka) Finansowanie: 80 mld opłaconego kapitału od członków strefy euro + dodatkowego kapitału na wezwanie w wysokości około 622 miliardów Kontrowersje: Pomoc udzielana przez Trojkę Pomoc warunkowa (opóźnia działanie) Kontrowersje wokół zaleceń Na podstawie:

24 Nowe fundusze i mechanizmy EFIS przedłużenie działania i zwiększenie środków (do 2020r. nin. 0,5bln EUR) EPIZ wsparcie inwestycji w Afryce i w krajach sąsiadujących z UE Mechanizm Stabilności Makroekonomicznej (fiscal capacity)

25 Inwestycje EFSI pobudzenie inwestycji w UE Ruch okrężny w gospodarce dwusektorowej Przedsiębiorstwa Wydatki na dobra i usługi Dobra i usługi Produkty inwestycyjne dla przedsiębiorstw Gospodarstwa domowe Oszczędności Usługi czynników wytwórczych Dochody z czynników wytwórczych

26 EFSI European Fund for Strategic Investments EFIS Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych Główny element Europejskiego Planu Inwestycyjnego Pierwotny okres obowiązywania Zdolność finansowa na poziomie 315 mld osiągnięta w następujący sposób: 21 mld euro (5 mld - wkład z EBI, 16 mld z budżetu UE (8 mld euro w formie gotówki i 8 w formie gwarancji) Kwota 21 mld euro ma zostać potrojona do 63 mld euro poprzez emisję papierów skarbowych gwarantowanych przez EFIS) Następnie razy 5 do 315 mld euro poprzez PPP + podwojenie środków i wydłużenie okresu funkcjonowania

27 Europejski Plan Inwestycji Zewnętrznych - uzasadnienie Od czasu kryzysu finansowego z roku 2008 r. w krajach rozwijających odnotowuje się mniej bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i innych prywatnych przepływów finansowych. Jedynie 6% wszystkich bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) na rzecz krajów rozwijających kierowanych jest do krajów, w których sytuacja jest niestabilna (2012 r.). Aż 72% z tych inwestycji koncentruje się w dziesięciu krajach bogatych w zasoby. Koszt założenia działalności gospodarczej w krajach afrykańskich, w których sytuacja jest niestabilna, jest 3 razy wyższy niż w innych krajach Afryki, w których sytuacja jest stabilna.

28 EIP - European External Investment Plan Europejski Plan Inwestycji Zewnętrznych Wkład w wysokości 3,35 mld EUR z budżetu UE i z Europejskiego Funduszu Rozwoju Przyczyni się do dodatkowych publicznych i prywatnych nakładów inwestycyjnych poprzez uruchomienie inwestycji na łączną kwotę do 44 mld EUR Komisja wzywa państwa członkowskie i pozostałych partnerów do wniesienia wkładów, które będą odpowiadały wspomnianym wkładom UE Docelowa zdolność finansowa mogłaby zostać osiągnięta na poziomie 62-88mld EUR

29 Fiscal capacity Mechanizm stabilizacji makroekonomicznej Możliwe formy mechanizmu (za: Vetter S. (2013). Do all roads lead to fiscal union? EU Monitor, European integration, DB Research, 11 kwietnia 2013): budżet centralny, mechanizm ubezpieczenia od silnych wahań koniunktury gospodarczej, program ubezpieczenia w razie wystąpienia bezrobocia, program wyrównania oprocentowania rządowych obligacji. Co mówi Sprawozdanie czterech prezydentów i prezesa EBC (2015)? Przyszły mechanizm stabilizacyjny mógłby najpierw wykorzystać doświadczenia np. Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, określając dostępne źródła finansowania i przedsięwzięcia inwestycyjne najbardziej odpowiednie w przypadku strefy euro, z których można by korzystać podczas poszczególnych faz cyklu koniunkturalnego.

30 Zmiana architektury dystrybucji środków ze szczebla centralnego Planowana docelowa zdolność finansowa EFIS i EPIZ na poziomie 580 mld odpowiada za ponad 53% zaplanowanych wydatków w ramach WRF

31 Działanie EFIS w praktyce Dotychczas wykorzystano ok. 37% wszystkich środków czyli ponad 115 MLD To odpowiada ok. 75% wydatków budżetu UE zaplanowanych na 2015 rok! Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z

32 Euroobligacje? Zalety Redukcja kosztów finansowania państw i silniejsza koordynacja polityk fiskalnych (ograniczenie ryzyka niewypłacalności krajów SE) Powstanie drugiego w kolejności pod względem płynności oraz bezpieczeństwa, po obligacjach rządu USA, europejskiego rynku finansowego Wzmocnienie pozycji i znaczenia euro jako waluty międzynarodowej Wady Pozwala zaciągać pożyczki na międzynarodowym rynku finansowym wszystkim państwom na identycznych warunkach (pokusa nadużycia) Podnosi koszty finansowania państw o zdrowych gospodarkach Na pdst. Dunin Wąsowicz, M. (red.nauk.) (2012). Integracja europejska i nowy ład gospodarczy. Wydawnictwo naukowe scholar, Warszawa

33 Dług publiczny w relacji do PKB 2015 r.

34 Działania EBC Rozszerzenie skupu aktywów przez EBC o obligacje emitowane przez rządy krajowe i agencje ze strefy euro oraz instytucje europejskie. Cel: zapewnienie stabilności cen (poziom 2%) Efekt: od marca 2015 EBC skupił instrumenty finansowe za ponad 1 BLN EUR (inflacja w sierpniu wynosiła 0,2%) Kontrowersje: zakaz finansowania deficytów krajowych przez EBC lub krajowe banki centralne (art. 123 TFUE) QE oparte o aktualne zapisy prawa unijnego nie może być traktowane jako trwały mechanizm stabilizujący gospodarkę

35 Prawo UE a QE EBC zgodnie z art. 105 TWE (art. 127 TFUE), decyduje o podaży pieniądza, której wielkość ma przyczyniać się do utrzymania stabilności cen oraz wspierania ogólnych polityk gospodarczych. Jeśli EBC tego nie czyni, stwarza sytuację, w której euro staje się w pewnym sensie dla państw SE walutą obcą Na pdst. Dunin Wąsowicz, M. (red.nauk.) (2012). Integracja europejska i nowy ład gospodarczy. Wydawnictwo naukowe scholar, Warszawa

36 Podsumowanie (1) 1. Zawirowania na międzynarodowych rynkach finansowych doprowadziły do największego kryzysu gospodarczego od lat 30 XXw 2. Kryzys ten miał odmienny przebieg i skutki w USA i w UE (w USA trwał krócej) 3. Różnice te wynikały z architektury UE i strefy euro (scentralizowana polityka pieniężna i zdecentralizowane polityki fiskalne) 4. UE i Strefa euro nie były przygotowane na kryzys (nie dysponowały narzędziami stabilizacji makroekonomicznej)

37 Podsumowanie (2) 5. W odpowiedzi na kryzys przeprowadzono wiele reform centralizują one uprawnienie z zakresu prowadzenia polityki gospodarczej przybliżając architekturę strefy euro do modelu federalnego 6. Zwiększają one również zasoby finansowe jakimi dysponują instytucje centralnych UE 7. Kolejne reformy, które najprawdopodobniej nastąpią to: Utworzenie Mechanizmu Stabilności Makroekonomicznej Umożliwienie emisji euroobligacji (?) Celem wszystkich reform powinno być zwiększenie odporności strefy euro na szoki (również te płynące z sektora finansowego) oraz zwiększenie możliwości ich absorpcji