Z UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO?

Transkrypt

1 Z UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO? Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej jest kwestią wyboru pewnego modelu cywilizacyjnego. Skutki ekonomiczne i społeczne są dalece ważniejsze, jeżeli w ogóle porównywalne, z rozliczeniami Polski względem budżetu UE. Niemniej jednak, wsparcie z budżetu UE na działania strukturalne oraz dla rolnictwa, będzie stanowić ważny impuls prorozwojowy. Zgodnie z zasadą solidarności, państwa członkowskie odprowadzają do budżetu ogólnego UE składkę, która następnie jest redystrybuowana, głównie na potrzeby Wspólnej Polityki Rolnej oraz polityki strukturalnej. 1

2 Wysokość składki jest uzależniona najogólniej rzecz biorąc od zamożności danego państwa. W praktyce na jej wielkość wpływają takie czynniki, jak poziom Dochodu Narodowego Brutto, wpływy z VAT czy wpływy z ceł. Każde państwo członkowskie otrzymuje też transfery z budżetu UE. Znakomita większość środków na politykę strukturalną jest przeznaczona dla państw i regionów o niższym poziomie rozwoju niż średnia UE. Jednak najważniejszą pozycję w budżecie UE stanowią wydatki na rolnictwo, które obejmują nie tylko dopłaty bezpośrednie, ale również organizację wspólnych rynków i w coraz większym stopniu środki na rozwój wsi. Pozycja netto, to różnica pomiędzy otrzymanymi transferami, a wpłaconą do budżetu UE składką (choć w praktyce metodologia obliczeń jest nieco bardziej skomplikowana). Poniższa tabela obrazuje pozycję netto obecnych państw członkowskich w odniesieniu do produktu krajowego brutto w 2000 r. 3,61% 1,83% 1,93% 0,55% -0,50% -0,47% -0,44% -0,35% -0,27% -0,25% -0,13% -0,10% 0,06% 0,10% 0,17% Szwecja Niemcy Holandia Luksemburg Austria Wielka Brytania Belgia Francja Włochy Dania Finlandia Hiszpania Irlandia Portugalia Grecja Źródło: Allocation of 2000 EU operating expenditure by Member State, European Commission,

3 Zauważmy, że największymi beneficjentami netto są tzw. kraje spójności Grecja, Portugalia, Hiszpania, Irlandia, które w największym stopniu korzystają z polityki strukturalnej UE. Płatnikami netto są zaś najzamożniejsze państwa członkowskie UE. Pozycja Polski względem budżetu UE w latach Po uzyskaniu członkostwa Polska również będzie beneficjentem netto, co oznacza, że transfery z Unii będą przewyższać nasze wpłaty z tytułu składki. Struktura strumienia finansów, który popłynie z Unii do Polski od roku 2004, będzie się jednak nieco inna niż w przypadku obecnych państw członkowskich. Dodatkowo pojawią się bowiem płatności z tytułu trzech instrumentów, skonstruowanych specjalnie na potrzeby nowych państw członkowskich: ryczałt na poprawę płynności budżetu państwa, Instrument finansowy Schengen przejściowy instrumentu wsparcia budowy instytucji. Zryczałtowany instrument poprawy płynności budżetowej umożliwi złagodzenie napięć, jakie mogłyby pojawić się w budżecie państwa w związku z akcesją. W latach w ramach tego instrumentu Polska otrzyma łącznie 1 mld 443 mln euro.instrument finansowy Schengen, z którego transfery wyniosą w latach łącznie nieco ponad 280 mln euro, zostanie przeznaczony na wzmocnienie. Przejściowy instrument budowy instytucji (Transition Facility for Institution Building) ma umożliwić wsparcie rozwoju instytucjonalnego i wzmocnienia administracji, dostępne w okresie przedakcesyjnym w ramach programu PHARE Institution Building. Jednak najważniejsze transfery podobnie jak w przypadku obecnych państw członkowskich Polska będzie otrzymywać w ramach polityki strukturalnej oraz Wspólnej Polityki Rolnej. 3

4 Analizując pozycję netto Polski wobec budżetu UE, należy wziąć pod uwagę, że poziomem odniesienia jest wielkość transferów z tytułu pomocy przedakcesyjnej, jaką otrzyma Polska w 2003 r (tj. w ostatnim roku przed akcesją). Zgodnie z ustaleniami negocjacyjnymi wielkość transferów po akcesji ma być wyższa od poziomu pomocy przedakcesyjnej w roku 2003, które wyniosą ok. 900 mln euro. Polska może liczyć na transfery brutto rosnące stopniowo od ok. 3 mld w roku 2004, 5 mld w 2005 i 5.5 mld w W tym czasie wpłaty Polski do budżetu UE wyniosą w tym czasie łącznie 6.5 mld. Transfery netto (nadwyżka transferów z UE nad wpłatami Polski do budżetu UE) wyniosą w latach ok. 7 mld euro. Szczegółowy rozkład rzeczywistych przepływów finansowych pomiędzy Polską i UE w latach przedstawia tabela na następnej stronie. 4

5 Pomoc przedakcesyjna Rolnictwo Regulacje rynkowe Dopłaty bezpośrednie Rozwój wsi Działania strukturalne Fundusze strukturalne Fundusz spójności Polityki wewnętrzne Obecne polityki wewnętrzne UE Wsparcie budowy instytucji Instrument Schengen Ryczałt na poprawę płynności Transfery do Polski ogółem Tradycyjne środki własne Środek własny VAT Środek własny PNB Rabat brytyjski Wpłaty do budżetu UE ogółem Pozycja netto Źródło: Opracowanie własne Co po roku 2006? Najpóźniej na przełomie roku 2005/2006 szefowie państw i rządów Unii Europejskiej przyjmą nową perspektywę finansową określająca ramy budżetów wspólnotowych w latach O kształcie tych budżetów zadecydują rozstrzygnięcia dotyczące reform Wspólnej Polityki Rolnej oraz polityki strukturalnej, które łącznie pochłaniają 5

6 ok. 80 % unijnych wydatków unijnych. Szacunki dotyczące wysokości transferów muszą się więc opierać na szeregu założeń roboczych. Szacunki takie prowadziły dotąd instytuty badawcze w Niemczech, Szwecji i Holandii. W ocenie ośrodków badawczych prognozujących przyszłość polityki strukturalnej UE w latach Polska powinna stać się największym beneficjentem tej polityki. Eksperci holenderscy 1, szacują, że Polska w latach może otrzymać z budżetu UE 63,11 mld euro w postaci transferów w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (przy uwzględnieniu limitu 4% PKB). Średnioroczne alokacje na zobowiązania dla Polski z tytułu polityki strukturalnej wynosiłyby w tym ujęciu ok. 9 mld euro. Podobne założenia przyjmuje niemiecki instytut DIW. W ramach Wspólnej Polityki Rolnej Polska będzie uzyskiwała transfery z tytułu dopłat bezpośrednich, środki na regulacje rynkowe (subsydia eksportowe, skup interwencyjny, magazynowanie) oraz środki na instrumenty rozwoju obszarów wiejskich finansowane z Sekcji Gwarancja EAGGF. Ponadto będą występowały transfery w ramach istniejących polityk wewnętrznych UE. Oznacza, że transfery do Polski osiągnęłyby w latach ok. 17 mld. Po uwzględnieniu polskiej składki do UE, transfery netto będą więc rosły od ok % PKB w latach do ok. 3.5% PKB od 2010 r. 1 Ekspertyza dostępna jest na stronie internetowej holenderskiego ministerstwa spraw zagranicznych 6