PRODUKCJA BURAKÓW CUKROWYCH W POLSCE PO WEJŒCIU DO UE NA TLE POZOSTA YCH KRAJÓW CZ ONKOWSKICH

Transkrypt

1 STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XII l zeszyt 4 9 Arkadiusz Artyszak Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie PRODUKCJA BURAKÓW CUKROWYCH W POLSCE PO WEJŒCIU DO UE NA TLE POZOSTA YCH KRAJÓW CZ ONKOWSKICH PRODUCTION OF SUGAR BEETS IN POLAND AFTER ACCESSION TO THE EU AT THE BACKGROUND OF MEMBER STATES S³owa kluczowe: buraki cukrowe, Unia Europejska Key words: sugar beets, EU Synopsis. Przedstawiono zmiany w powierzchni uprawy, plonów oraz produkcji buraków cukrowych w Polsce oraz wybranych krajach Unii Europejskiej, w latach 3-9. Powierzchnia uprawy buraków cukrowych w Polsce zmniejszy³a siê w tym okresie o 30%, a produkcja o 19%. Jest to znacznie wiêcej ni w wypadku dwóch wiêkszych od Polski producentów cukru: Niemiec, a przede wszystkim Francji. Od 3 do 9 r. area³ uprawy buraków cukrowych, a tak e ich zbiory najbardziej zmniejszy³y siê w województwie podlaskim, a zwiêkszy³y siê jedynie w województwie lubuskim. Wstêp Wejœcie Polski do UE spowodowa³o znaczne zmiany w produkcji buraków cukrowych. Jeszcze wiêkszy wp³yw mia³o wejœcie w ycie reformy unijnego rynku cukru od 1 lipca 6 r. Celem pracy jest ocena zmian w produkcji buraków cukrowych w Polsce na tle wybranych krajów UE w latach 3-9, z uwzglêdnieniem poszczególnych województw. Metodyka badañ Na podstawie informacji GUS i Eurostat zestawiono dane dotycz¹ce powierzchni uprawy, plonów oraz zbiorów buraków cukrowych w Polsce i wybranych krajach UE, w latach 3-9. W wypadku Polski przedstawiono je tak e w podziale na poszczególne województwa. Przyjêto 3 rok jako bazowy (3 = 100) i przeliczono wszystkie dane. W ten sposób oceniano zmiany w stosunku do ostatniego roku przed wejœciem Polski do UE, ze szczególnym uwzglêdnieniem lat 6-9, czyli obowi¹zywania reformy rynku cukru. Wyniki Wst¹pienie Polski do UE spowodowa³o wzrost powierzchni uprawy buraków cukrowych o 11 tys. ha, czyli o 3,8% w stosunku do 3 r. (tab. 1 i 2). W 4 r. najbardziej, bo o 22 tys. ha (97%), zwiêkszy³ siê area³ uprawy w Austrii. Pierwszy rok obowi¹zywania reformy rynku cukru (6 r.) spowodowa³ ograniczenie powierzchni uprawy buraków cukrowych w zdecydowanej wiêkszoœci krajów UE, z wyj¹tkiem Austrii i Irlandii. W Polsce buraki zajmowa³y o 8,4% area³u mniej, ni przed integracj¹ z UE. Po trzech latach obowi¹zywania reformy, w 9 r. w wiêkszoœci pañstw cz³onkowskich uprawiano mniej buraków ni przed 6 r. Wyj¹tkiem pozosta³a jedynie Austria, w której powierzchnia uprawy by³a o 91% wiêksza. Niewielkiemu zmniejszeniu uleg³a tak e powierzchnia uprawy we Francji, o ok. 8%. W Polsce reforma spowodowa³a ograniczenie area³u uprawy o 30% w stosunku do 3 r. Ograniczaniu powierzchni uprawy buraków towarzyszy³ wzrost plonowania. Najwiêksze plonowanie odnotowano na Wêgrzech w ci¹gu 6 lat wzros³o ono o 60% i na S³owacji o %. W Polsce plony zwiêkszy³y siê w tym czasie o 14%. Zbiory buraków cukrowych w latach 3-9 uleg³y zmniejszeniu w wiêkszoœci krajów UE, z wyj¹tkiem Austrii i Francji. Z trzech najwiêkszych producentów buraków, czyli Francji, Niemiec i Polski tylko w naszym kraju uleg³y znacznemu obni eniu, bo a o 19%. Tymczasem we Francji wzros³y o 13%, a w Niemczech zmala³y jedynie o 3%.

2 10 Arkadiusz Artyszak Tabela 1. Produkcja buraków cukrowych w Polsce i w niektórych krajach UE w latach 3-9 K raje P owierzchnia uprawy [tys. ha ] Zbiory [tys. t ] W. Brytania b.d.. 57, , 3 b.d W³ochy , 6 46, 5 38, 7 11, brak danych ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Eurostat , Rocznik Statystyczny Tabela 2. Produkcja buraków cukrowych w Polsce i w niektórych krajach UE w latach 3-9 (3 = 0) K raje P owierzchnia uprawy [tys. ha ] Zbiory [tys.t ] 3 9 Polska , , , , , 7 108, , 0 Austria , , 0 191, , , 3 96, , 6 119, 3 Belgia 7 93, 4 91, 2 91, 2. 68, , 1 96, 6 98, , 9 88, 9 67, 8 70, 8 Dania 0 78, , 3 86, 7 88, 7 86, , , Francja , , 3 108, 4 116, 1 118, 6 123, , 2 113, 4 Grecja 7 97, , 1 b.d , 9 121, 2 76, b.d , 7 38, 7, 0. Hiszpania , , , , 8 Irlandia , , 6 99, 6 99, , 1 103, 6 3, 2 Niderlandy 5 76, , , , 1 81, 5 89, 6 Niemcy , 4 90, 6. 86, , , , 5 96, 8 Rep. Czeska , 2 70, , , 9 113, 9 117, 7 116, 8 126, , 9 S³owacja , 5 59, 4., , 6 0 1, 4 1, 4 117, 3 57, 9 76, 7 Szwecja 0 88, , , , 2 Wêgry 1 117, , 4 26, , 4 149, 4 120, 9 111, 8 160, , , , 5 39, 3 W. Brytania , b.d , b.d , 4 91, 1 76, 6 80, 6 89, 2 W³ochy , 8, 0 33, , 1 1, 2 168, , 0, 0.. ród³o: brak jak 3 9 Polska , 0 4 8, 6 43, 8 51, 3 46, 5 6, 9 danych w tab Austria , , , 9 70, Belgia , 7 70, , 3 69, 3. 73, Dania , 1 57, Francja , 1 77, 3 78, , Grecja b.d , 9 63, 5, 0 53, 9 b.d Hiszpania , , 6 71, 9 73, 9 81, Irlandia , 2, 4, 3, 0, 0, Niderlandy , 2 63, 6 61, , 1. 78, Niemcy , 3 61, 6 60, 2 57, , Rep. Czeska , 2, 3 53, 3 51, 5 53, , S³owacja , 6, 0 53, 3 49, , Szwecja 37 49, 9 5 1, 0, 2 51, 5 53, 4 60, Wêgry , 3, 1, 8, 1 38,

3 11 Tabela 3. Produkcja buraków cukrowych w poszczególnych województwach w latach 3-9 W ojewództwa P owierzchnia uprawy [tys. ha ] Zbiory [tys. t ] 3 9 Dolnoœl¹skie 27, 4 28, 3 27, 1 26, , 9 20, 6, , 8 53, 5 46, , , 8 919, Kujawsko-pom. 49, 7 49, 8, 5, 4 30, , 9 37, 3 46, , , , 2 19, , , , 2 Lubelskie, 8, 1, 2 39, , 0 28, 4 46, 2, 5 38, 5, 1, 9, 5 47, , , , , 0 17, , 9 Lubuskie 1 3, 5 3, 2 1, 4 0, 4 39, 9, 5 30, 4 4 2, , 5 128, 2 98, 9 1, 8 57, ódzkie 10, 8 10, 3 11, 0 9, 3 8, 6 6, 7 6, 7, 0 4 5, 1 39, , , , , 7 1, 1 Ma³opolskie 1 7 1, 4 1, 2 1, , 8 49, , 6 87, 6 6, 0 Mazowieckie 21, 2 26, , 5 21, 9 16, 1 1 5, 2 37, 3, 3 43, 2 38, , , , , , , 0 Opolskie 21, 1 21, 9 19, 3 19, 5 17, 8 10, 8 13, 7 39, 7 46, 5 47, 6 60, 1 53, 4 838, 2 9, 0 896, 8 9, , 4 646, 0 730, 1 Podkarpackie 8 7, 1 7, 5 0 Podlaskie 6, 8 6, , 5, 4 3 8, 7 47, 2, 5, 5 281, , , 1 6 0, 0 0, 4, 0, 5, 4 49, 3, , 3 5 1, 9 17, 7 Pomorskie 13, 8 13, , 9 10, 5 8, 5 10, 6 46, 1 4 3, 5 46, 9, 7 47, 3 47, Œl¹skie 5 3, 1 3, , 4 47, 7 37, 2 39, 0 49, , 0 121, , 7 9, 5 511, 7 8 3, , 7 106, 8 110, Œwiêtokrzyskie 10, 3 10, 3 9, 2 8, 7 7, , 6 4 0, 7, 7, 6, 9 46, 5 7, 2 1, 6 383, , 9 239, 6 269, 9 Warmiñsko-maz , 2 37, 8 47, 5 49, 4, 8, 6, 0 223,, 2 181, 3 216, , 8 1, 6 Wielkopolskie , 6 39, 6, 9 37, 6 43, 7 43, 1 51, 0 43, 8, , 2 26, 4 4 Zachodniopom. 13, , 3 11, 1 8, 7 9, 6, 6 39, 5 39, 2 47, 4, 0 46, 0 0, 6 571, 4 9, 8 6 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Rocznik Statystyczny Tabela 4. Produkcja buraków cukrowych w poszczególnych województwach w latach 3-9 (3 = 100) W ojewództwa P owierzchnia uprawy [tys. ha ] Zbiory [tys.t ] 2309, 2171, , , , 0 3, Dolnoœl¹skie 3 98, 9 97, 8 88, , 1 119, 4 116, 9 146, 2 126, 0 130, , , 5 91, 7 98, 3 Kujawsko-pom. 4 98, 2 83, 5 83, , Lubelskie , , 5 69, , 3 9, , , , Lubuskie 0 157, 1 166, 7 157, , , 5 121, , 0 ódzkie 9 86, 1 79, , 3 90, 3 99, 8 137, 3 109, , , , 171, , 1 76, , 91, , 3 68, 0 Ma³opolskie 2 81, 0 66, 7 57, 6 61, , 8 147, 1 1, 0 126, , , 5 Mazowieckie , , , 6 119, 5 118, , 8 118, 2 133, 1 80, 8 Opolskie 8 91, , , 1 120, 7 1, 1 151, Podkarpackie , 3 86, 2 96, , , , 111, , 1 87, , 93, 3 68, Podlaskie , 6 0, , , 9 139, 2 130, 8 117, , 8 99, , 8 7, 2 Pomorskie , 0 76, 1 61, 6 76, , 0 101, , 6 63, 4 79, 2 Œl¹skie , 0 56, , 0 81, , , 3 88, 3 91, Œwiêtokrzyskie , , , , , , 4 90, 1 58, 8 66, 3 Warmiñsko-maz. 5 86, , , , 5 99, 2 98, , 9 91, , 8 Wielkopolskie , 0 93, 3 90, 0 73, 3 77, , 2 121, , 6 106, 8 121, , 9 Zachodniopom , 0 63, 5 70, , 9 107, 1 129, 5 109, , 8 88, , 1 888, 6 ród³o: jak w tab. 3.

4 12 Arkadiusz Artyszak W 3 r., czyli w ostatnim roku przed wejœciem Polski do UE, najwiêcej buraków uprawiano w województwie wielkopolskim ( tys. ha), kujawsko-pomorskim (49,7 tys. ha) oraz lubelskim (,8 tys. ha) (tab. 3). Trzy lata póÿniej (6 r.), czyli w momencie wejœcia w ycie reformy rynku cukru, kolejnoœæ by³a podobna. W 9 r. najwiêcej buraków uprawiano w województwie wielkopolskim (,9 tys. ha), kujawsko-pomorskim (33 tys. ha) i lubelskim (28,4 tys. ha). Po wejœciu Polski do UE powierzchnia uprawy buraka najbardziej wzros³a w województwie lubuskim (o 57,1%), œl¹skim (o 20%), mazowieckim (o 23,1%), podkarpackim (o 24%) i warmiñsko-mazurskim (20,5%) (tab. 4), a nieznacznie zmala³a w województwach: kujawsko-pomorskim, ³ódzkim, ma³opolskim i podlaskim. W pierwszym roku obowi¹zywania reformy rynku cukru (6 r.) powierzchnia uprawy buraka w wiêkszoœci województw by³a mniejsza ni przed wejœciem Polski do UE. Wyj¹tkiem by³o województwo lubuskie (wzrost o 57,1% w stosunku do 3 r.) oraz mazowieckie (wzrost o 18%), natomiast w województwie warmiñsko-mazurskim powierzchnia zasiewów buraka cukrowego nie ulega³a zmianie. Najwiêkszy spadek powierzchni uprawy zanotowano w woj. ma³opolskim (o 33,3%), podlaskim (o 27,9%) i pomorskim (o 21,0%). W 7 r. wiêksz¹ ni przed integracj¹, powierzchniê buraków uda³o siê utrzymaæ jedynie w województwie lubuskim (o 54%) oraz w mazowieckiem (o 3,3%). W pozosta³ych ulega³a ona zmniejszeniu od 10 do %, najbardziej zaœ w województwie ma³opolskim (o 49%) i podlaskim (o 34%). W trzecim roku obowi¹zywania reformy rynku cukru (8 r.) we wszystkich województwach stwierdzono ograniczenie area³u uprawy buraka, a w województwie podlaskim nawet ca³kowite jej zaniechanie, co by³o spowodowane decyzj¹ Krajowej Spó³ki Cukrowej o zamkniêciu Cukrowni apy. W 9 r. powierzchnia uprawy buraka by³a najbardziej ograniczona w stosunku do 3 r. w woj. podlaskim (o 91%), œl¹skim (o %) i œwiêtokrzyskim (o 43,7%). Najmniej natomiast w województwie lubuskim (o 7%) i podkarpackim (o 15%). Plony buraka cukrowego s¹ g³ównie determinowane przez pogodê, warunki glebowe oraz intensywnoœæ gospodarowania. W 3 r. plony przekraczaj¹ce t/ha uzyskano w 7 województwach: warmiñsko-mazurskim (51,2 t/ha), podkarpackim (,5 t/ha), œl¹skim (47,7 t/ha), lubelskim (46,2 t/ha), pomorskim (46,1 t/ha), kujawsko-pomorskim ( t/ha) i ma³opolskim (45 t/ha). W 9 r. we wszystkich województwach plony przekracza³y t/ha, a w dwóch przekracza³y t/ha (ma³opolskie i opolskie). Jedynie plony w województwie warmiñsko-mazurskim by³y mniejsze (o 21%) ni w 3 r. W wiêkszoœci województw plony by³y wiêksze o 20-30% ni 6 lat wczeœniej. Najwiêksza zwy ka plonów wyst¹pi³a w województwie opolskim (o 35%) i dolnoœl¹skim (o 30,9%). W 3 r. zbiory przekraczaj¹ce 2 mln t zanotowano w dwóch województwach (kujawsko-pomorskie i wielkopolskie), a w dwóch wiêksze ni 1 mln t (lubelskie i dolnoœl¹skie). W 4 r. tendencje by³y podobne. W pierwszym roku obowi¹zywania reformy, najwiêksze zbiory odnotowano w województwie: wielkopolskim (2 mln t), kujawsko-pomorskim (1,9 mln t), lubelskim (1,6 mln t) i dolnoœl¹skim (1,1 mln t). W 9 r. tylko w trzech województwacg zebrano ponad 1 mln t buraka. By³y to województwa: wielkopolskie (1,9 mln t), kujawsko-pomorskie (1,6 mln t) oraz lubelskie (1,3 mln t). Wnioski Na podstawie analizy danych wysuniêto wnioski. 1. W latach 3-9 powierzchnia uprawy buraków cukrowych w Polsce zmniejszy³a siê o 30%, a zbiory o 19%. Jest to znacznie wiêcej ni w wypadku dwóch wiêkszych producentów cukru, tj. Niemiec i Francji. 2. W latach 3-9 area³ uprawy buraków cukrowych, a tak e ich zbiory najbardziej zmniejszy- ³y siê w województwie podlaskim a zwiêkszy³y siê jedynie w województwie lubuskim. Literatura Eurostat. Dane za lata Rocznik Statystyczny za lata : GUS, Warszawa.

5 13 Summary The paper aims to analyze the sown area, yields and production of sugar beets in Poland and selected countries of the EU in years 3-9. Sown area of sugar beets in Poland reduced in this period about 30% and production 19%. It is much more than in case of two producers of sugar larger than Poland, Germany but first of all France. From 3 to 9 sown area and production of sugar beets the most reduced in podlaskie province and they increased only in lubuskie province. Adres do korespondencji: dr in. Arkadiusz Artyszak Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Katedra Agronomii ul. Nowoursynowska Warszawa tel. (22) arkadiusz_artyszak@sggw.pl