DOCHODY I EFEKTYWNOŒÆ GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC 1. Bogdan Klepacki, Tomasz Rokicki

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "DOCHODY I EFEKTYWNOŒÆ GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC 1. Bogdan Klepacki, Tomasz Rokicki"

Filip Sawicki
5 lat temu
Przeglądów:

1 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, SERIA G, T., Z. 1, 1 DOCHODY I EFEKTYWNOŒÆ GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC 1 Bogdan Klepacki, Tomasz Rokicki Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW Kierownik Katedry: prof. dr hab. Wojciech Ziêtara S³owa kluczowe: dochód, efektywnoœæ, produkcja owczarska Key words: income, productivity, sheep production S y n o p s i s. Przedstawiono poziom dochodów oraz efektywnoœæ ekonomiczn¹ gospodarstw z terenu województwa podlaskiego zajmuj¹cych siê hodowl¹ owiec. WSTÊP W artykule przedstawiono wyniki badañ gospodarstw zajmuj¹cych siê hodowl¹ owiec na terenie województwa podlaskiego. W latach - istnia³o tam gospodarstw hodowlanych. Badane jednostki zosta³y podzielone na grupy wed³ug powierzchni UR. Do tego podzia³u zastosowano metodykê stosowan¹ przez GUS podczas Powszechnych Spisów Rolnych. W badanej zbiorowoœci brak by³o gospodarstw o powierzchni do ha. Poszczególne grupy gospodarstw oznaczono kolejnymi literami alfabetu poczynaj¹c od najmniejszych obszarowo. Symbolem A oznaczono w przedziale,1-1 ha ( gospodarstw), B 1,1-1 ha (1), C 1,1- ha (), D,1- ha (), a symbolem E powy ej ha UR (). Podzia³ ten by³ zwi¹zany tak e z liczebnoœci¹ stada matecznego owiec. W grupie A stada liczy³y œrednio po matek, B, C, D po 1, a najwiêcej matek œrednio by³o w gospodarstwie z grupy E po matek. Okres badañ obejmowa³ lata -. KATEGORIE DOCHODU Kategoria produkcji stanowi punkt wyjœcia do obliczenia wyników ekonomicznych przedsiêbiorstw ch. W gospodarstwie rodzinnym takim wynikiem jest dochód [Ziêtara 1]. Poszczególne kategorie dochodu zosta³y przedstawione w tabeli 1., bêd¹ca odpowiednikiem dochodu narodowego w skali kraju, w r. wynios³a œrednio oko³o 1 tys. z³. Im wiêksza by³a powierzchnia UR, tym uzyskiwano wy sze wartoœci produkcji czystej i dochodu. Odnotowano tak e du y udzia³ w dochodzie ogól- 1 Praca finansowana ze œrodków na naukê w latach - jako projekt badawczy KBN

2 1 B. KLEPACKI, T. ROKICKI dochodowych w grupach gospodarstw w latach - kategorii Obliczenie 1. Tabela yszczególnienie W ] [z³ dochodów w grupach gospodarstw Kategorie A B C D E o œredni globalna rodukcja P materialne globalna materialne Dochody ogólny Dochody biologiczny postêp na Dotacje bezpoœrednie Dop³aty dochody Pozosta³e ogólny , 1 1, 1 1 maj¹tkowe maj¹tkowe Razemkoszty , Amortyzacja + dyspozycyjny Amortyzacja dyspozycyjny w³asne. badania ród³o:

3 nym dotacji z bud etu pañstwa na postêp biologiczny (œrednio 1%), p³atnoœci bezpoœrednich (%) oraz dochodów (1%). Najwiêkszy udzia³ w dochodzie ogólnym dotacje na postêp biologiczny mia³y w grupie E (%), a najmniejszy w grupie A (%). P³atnoœci bezpoœrednie mia³y najwiêkszy udzia³ w dochodzie ogólnym w grupie A i B (po %), a najmniejszy w grupie E (%). W r., w porównaniu do r., dochód ogólny wzrós³ we wszystkich grupach gospodarstw (œrednio o 1%). Jedn¹ z przyczyn by³o otrzymywanie przez dop³aty bezpoœredniej. Rolnicy, poza dochodem m, uzyskiwali równie inne dochody wynikaj¹ce z prowadzenia dzia³alnoœci, b¹dÿ pracy poza gospodarstwem. dyspozycyjny, czyli ogó³ œrodków jakim rolnik mo e dysponowaæ, powsta³ poprzez zwiêkszenie dochodu osobistego o odpisy amortyzacyjne [Ziêtara 1]. W badanych ch dochód wyniós³ w r. œrednio 1 tys. z³, dochód tys. z³, dochód tys., a dyspozycyjny tys. z³ Zauwa ono tendencjê, e im wiêksza by³a powierzchnia UR, tym wy szy osi¹gano dochód. Dochody by³y wy sze ni dochód we wszystkich grupach gospodarstw, poza grup¹ E. Dochody te w badanych ch w r. pochodzi³y z dotacji na postêp biologiczny (1%), z dop³at bezpoœrednich (%) oraz z wyp³acanych œwiadczeñ emerytalnych, prowadzonej dzia³alnoœci, us³ug i pracy wykonywanej przez cz³onków rodziny (%). Dotacje na postêp biologiczny i dop³aty bezpoœrednie najwiêkszy udzia³ w dochodach mia³y w grupie E (odpowiednio i %), a najmniejszy w grupie A ( i %) i B ( i %). W r., w porównaniu do r., wszystkie kategorie dochodów w badanych ch wzros³y. Po podziale na grupy gospodarstw okaza³o siê, e dochód zmniejszy³ siê nominalnie w grupach A, B i C (odpowiednio o, 1 i 1 tys. z³). w r. by³ ujemny w grupie D (1 tys. z³). Bez dotacji na postêp biologiczny ( tys. z³) produkcja w tej grupie gospodarstw w r. by³aby nieop³acalna. Udzia³ dotacji w dochodach w r. wyniós³ œrednio %. Dotacje na postêp biologiczny mia³y najwiêkszy udzia³ w dochodach w grupie E (1%), a najmniejszy w grupie A (1%). Dochody stanowi³y w latach - znaczny udzia³ w dochodzie m rodzin zajmuj¹cych siê hodowl¹ owiec. EFEKTYWNOŒÆ EKONOMICZNA Zagadnienia efektywnoœci produkcji w ch ch stanowi¹ problematykê szerok¹ i z³o on¹ zarówno pod wzglêdem teoretycznym, jak i praktycznym. W badanych ch wydajnoœæ ziemi mierzona wartoœci¹ Pkb i dochodu rolniczego (Dr) na 1 ha UR wynios³a w r. odpowiednio tys. z³ i z³ (rys. 1). Najbardziej efektywnie wykorzystane by³y zasoby ziemi w grupie gospodarstw E (, tys. z³ Pkb i 1, tys. z³ Dr na 1 ha UR), a najmniej w grupie B (1, tys. z³ Pkb i z³ Dr na 1 ha UR). Im wiêksza powierzchnia UR w gospodarstwie, tym wydajnoœæ ziemi by³a wy sza. Œrednia produktywnoœæ ziemi w r. wzros³a w badanych ch (Pkb na 1 ha o z³ i Dr o z³). Efektywnoœæ wykorzystania ziemi, mierzona wartoœci¹ Pkb na 1 ha, zmniejszy³a siê tylko w grupie A (o z³), polepszy³a siê w najwiêkszym stopniu w grupie D (o 1, tys. z³). Wydajnoœæ ziemi mierzona wartoœci¹ Dr na 1 ha zmniejszy³a siê w grupach A, B i E (odpowiednio o, 1 i 1 z³), wzros³a zaœ znacznie w grupach C (o z³) i D (wzrost o z³, w r. by³a na minusie ).

1 B. KLEPACKI, T. ROKICKI Rysunek 1. Efektywnoœæ ekonomiczna ziemi w grupach gospodarstw w r. ród³o: jak w tabeli 1 Rysunek. Efektywnoœæ nak³adów bie ¹cych w grupach gospodarstw w r.

wynios³y œrednio 1, z³ Pkb i, z³ Dr na 1 z³ kosztów materia³owych (rys. ). Zauwa ono pewn¹ prawid³owoœæ. Im wiêksza powierzchnia UR, tym z regu³y by³a wy sza efektywnoœæ nak³adów.

4 1 B. KLEPACKI, T. ROKICKI Rysunek 1. Efektywnoœæ ekonomiczna ziemi w grupach gospodarstw w r. ród³o: jak w tabeli 1 Rysunek. Efektywnoœæ nak³adów bie ¹cych w grupach gospodarstw w r. ród³o: jak w tabeli 1. [z³] œrednio Rysunek. Wydajnoœæ pracy w grupach gospodarstw w r. ród³o: jak w tabeli. WskaŸniki efektywnoœci nak³adów w r. wynios³y œrednio 1, z³ Pkb i, z³ Dr na 1 z³ kosztów materia³owych (rys. ). Zauwa ono pewn¹ prawid³owoœæ. Im wiêksza powierzchnia UR, tym z regu³y by³a wy sza efektywnoœæ nak³adów. Z 1 z³ nak³adów uzyskano w r. najwy szy Dr w grupie E (, z³), zaœ najmniej w grupie B (,1 z³). W ch zajmuj¹cych siê hodowl¹ owiec na terenie woj. podlaskiego w r., w porównaniu do r., zwiêkszy³a siê efektywnoœæ nak³adów (o,1 z³ Pkb i,1 z³ Dr). Z 1 z³ nak³adów uzyskano wiêcej Pkb i Dr w grupach gospodarstw C i D, a mniej w pozosta³ych grupach. Najwiêkszy wzrost efektywnoœci nak³adów odnotowano w grupie D (Pkb o, z³, a Dr o, z³ na 1 z³ kosztów materia³owych, w na minusie), zaœ najwiêkszy spadek w grupie E (Pkb o, z³, a Dr o, z³ na 1 z³ kosztów materia³owych). Wydajnoœæ pracy jest okreœlana jako stosunek sumy efektów produkcyjnych b¹dÿ us³ugowych do poniesionych nak³adów pracy [Ziêtara, Olko- Bagieñska 1]. W przeliczeniu na pe³nosprawne jednostki si³y roboczej (p.j.s.r.) wartoœæ Pkb, Pcz i Dr osi¹gnê³a w r. w badanych ch wysokie wartoœci, kolejno 1;, i, tys. z³. W przypadku wszystkich kategorii produkcji i dochodu zauwa ono wyraÿn¹ tendencjê. Im wiêksza powierzchnia UR w gospodarstwie, tym wy sza wydajnoœæ pracy. W ch o wiêkszym obszarze UR liczba p.j.s.r. na 1 ha by³a mniejsza ni w ch najmniejszych obszarowo. Wydajnoœæ zasobów pracy mierzona wartoœci¹ Pkb, Pcz i Dr na p.j.s.r. w r. by³a najni - sza w grupie A (odpowiednio,;, i, tys. z³), a najwy sza w grupie E (odpowiednio ; i tys. z³). Œrednia wydajnoœæ zasobów pracy mierzona wartoœci¹ Pkb, Pcz i Dr zwiêkszy³a siê odpowiednio o,;, i, tys. z³. Zasoby robocizny i ziemi w latach - nie zmieni³y siê znacz¹co. Spadek wydajnoœci pracy mierzonej Pcz i Dr odnotowano w grupach gospo-

5 1 darstw A (odpowiednio o i z³ na 1 p.j.s.r.), B (o i z³ na 1 p.j.s.r) i E (o, i, tys. z³ na 1 p.j.s.r.), zaœ wzrost w grupach C (odpowiednio o, i, tys. z³ na 1 p.j.s.r.) i D (o, i,1 tys. z³ na 1 p.j.s.r.). PODSUMOWANIE 1. ogólny wzrós³ w latach - we wszystkich grupach gospodarstw œrednio o 1%. Najwa niejsz¹ przyczyn¹ by³o otrzymywanie przez dop³aty bezpoœredniej. W badanych ch zauwa ono tendencjê, e im wiêksza by³a powierzchnia UR, tym osi¹gano wy szy dochód.. Dochody by³y wy sze ni dochód we wszystkich grupach gospodarstw, poza grup¹ E. Dochody te w badanych ch w r. pochodzi³y g³ównie z dotacji na postêp biologiczny i z dop³at bezpoœrednich.. W r. najbardziej efektywnie wykorzystane by³y zasoby ziemi w grupie gospodarstw E, a najmniej w grupie B. Im wiêksza powierzchnia UR w gospodarstwie, tym wydajnoœæ ziemi by³a wy sza. Œrednia produktywnoœæ ziemi wzros³a w badanych ch, z wyj¹tkiem grupy A.. W ch zajmuj¹cych siê hodowl¹ owiec na terenie woj. podlaskiego w r., w porównaniu do r., zwiêkszy³a siê efektywnoœæ nak³adów. Œrednia wydajnoœæ zasobów pracy mierzona wartoœci¹ Pkb, Pcz i Dr zwiêkszy³a siê odpowiednio o,;, i, tys. z³, mimo e zasoby robocizny i ziemi w badanych ch ukszta³towaly siê na podobnym poziomie. Spadek wydajnoœci pracy odnotowano w grupach gospodarstw A, B i E, zaœ wzrost w grupach C i D. LITERATURA Rokicki T. : Sytuacja ekonomiczna gospodarstw zajmuj¹cych si ê hodowl¹ owiec w okresie integracji z UE. Rozprawa doktorska. SGGW, Warszawa. Ziêtara W. 1: Ekonomika i organizacja przedsiêbiorstwa rolniczego. FAPA, Warszawa. Ziêtara W., Olko-Bagieñska T. 1: Zadania z analizy dzia³alnoœci gospodarczej i planowania w gospodarstwie m, Pañstwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leœne, Warszawa. Bogdan Klepacki, Tomasz Rokicki THE INCOMES AND THE PRODUCTIVITY ON THE SHEEP BREADING FARMS Summary In the paper incomes and productivity in sheep breading farms was presented. After the EU accession incomes are higher. Productivity were higher in greater sheep breading farms. Adres do korespondencji: Prof. dr hab. Bogdan Klepacki Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW Ul. Nowoursynowska 1 - Warszawa tel. ( ) 1 bogdan_klepacki@sggw.pl

Podobne dokumenty

WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC. Tomasz Rokicki

46 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, T. ROKICKI SERIA G, T. 94, z. 1, 2007 WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC Tomasz Rokicki Katedra Ekonomiki i Organizacji