Dost pne miasto przyjazne przestrzenie ycie bez barier Accessible City User-friendly Spaces Life without Barriers

Transkrypt

1 HANNA GRABOWSKA-PAŁECKA Dost pne miasto przyjazne przestrzenie ycie bez barier Accessible City User-friendly Spaces Life without Barriers WPRO WA DZE NIE Pro jek to wa nie dla Wszyst kich (De sign for All), bàdê te Pro jek to - wa nie Uni wer sal ne (Uni ver sal De sign) czy te Pro jek to wa nie In te - gra cyj ne (In te gral De sign/in c lu si ve De sign) jest obec nie re ali zo wa - nà przez wi k szoêç kra jów eu ro pej skich kon cep cjà, od po wia da jà - cà po trze bom ka de go u yt kow ni ka, bez wzgl du na je go wiek, nie peł no spraw noêç czy te ja kà kol wiek in nà ce ch, któ ra mo gła by staç si pod sta wà je go dys kry mi na cji. Ce lem Pro jek to wa nia dla Wszyst kich jest umo li wie nie wszyst kim u yt kow ni kom ko rzy sta nia ze Êrod ków trans por tu, z bu dyn ków i prze strze ni pu blicz nych, z miesz kaƒ, z te re nów re kre acji, bez uza - le nia nia i po trze by sto so wa nia do dat ko wych po mo cy i urzà dzeƒ, bez se pa ra cji od in nych osób oraz dzi ki pro po zy cjom i mo li wo - Êciom wy bo ru. Te dwie zna ne, pod sta wo we de fi ni cje, wy ja Ênia jà do kład nie współ - cze sne po dej Êcie do kształ to wa nia Êro do wi ska y cia czło wie ka, któ - re do do tych cza so wych kry te riów roz wo ju zrów no wa o ne go, do da - je jesz cze tak wa ne kry te rium do st p no Êci. Obec ny po ziom cy wi li za cji i zdo by czy tech no lo gicz nych, mi mo wie - lu jesz cze bra ków i nie do sko na ło Êci, po zwa la dzi siaj ka de mu czło - wie ko wi, bez wzgl du na je go kon dy cj psy cho fi zycz nà, re ali zo waç wła sne za mie rze nia, po trze by i ma rze nia. Ta kie po dej Êcie sta je si dzi siaj po wszech nie ak cep to wa nym stan dar dem ka dej dzia łal no - Êci pu blicz nej, a wi c tak e pro jek to wa nia urba ni stycz no-ar chi tek - to nicz ne go. Do st p ne, przy ja zne Êro do wi sko y cia, jest jed nak e wa run kiem ko niecz nym dla re ali za cji tych za mie rzeƒ. Co wi cej, po - glàd ten zy sku je so bie po wszech ne uzna nie bez wzgl du na plu ra - lizm war to Êci oraz zró ni co wa nie ustro jo we spo łe czeƒstw. Nie ste ty w Pol sce, prze cho dzà cej z koƒ cem XX wie ku trud ny okres trans for ma cji ustro jo wej, w wie lu dzie dzi nach po wsta ły licz ne za nie - dba nia. W tym, tak e w dzie dzi nie kształ to wa nia do st p ne go dla IN TRO DUC TION De sign for All al so known as Uni ver sal De sign or In te gral De sign/in c lu si ve De sign is a con cept im ple men ted cur ren - tly by most Eu ro pe an co un tries which re sponds to eve ry user s ne eds re gar dless of his age, di sa bi li ty or any other fe - atu re that co uld be co me the ba sis for his di scri mi na tion. The ob jec ti ve of De sign for All is to ena ble eve ry one to use the me ans of trans port, bu il dings, pu blic spa ces, flats and re cre atio nal are as wi tho ut de pen den cy or the ne ed for ad di - tio nal as si stan ce and de vi ces, wi tho ut se pa ra tion from other pe ople and owing to so me pro po sals and po ssi bi li ties of cho ice. The se two well -known, ele men ta ry de fi ni tions pre ci se ly de fi - ne a con tem po ra ry at ti tu de to the for ma tion of man s li ving envi ron ment which adds the ve ry im por tant cri te rion of ac ces - si bi li ty to the cri te ria of su sta ina ble de ve lop ment. De spi te its nu me ro us de fi cien cies and im per fec tions, the cur - rent le vel of ci vi li za tion and tech no lo gi cal ac com pli sh ments ena bles eve ry man re gar dless of his psy cho phy si cal con di - tion to re ali ze his own in ten tions, ne eds and dre ams. The se days, such an at ti tu de is be co ming a ge ne ral ly ac cep ted stan - dard of eve ry pu blic ac ti vi ty, in c lu ding urban and ar chi tec tu ral de sign. Ho we ver, an ac ces si ble, user -frien dly li ving envi ron - ment is a ne ces sa ry con di tion for the re ali za tion of the se in - ten tions. What is mo re, this opi nion is ge ne ral ly ack now led ged re gar dless of the plu ra lism of va lu es and the sys tem di ver si ty of so cie ties. Unfor tu na te ly, se rio us ne gli gen ce in nu me ro us fields oc cur - red in Po land which un der went the dif fi cult pe riod of a sys tem trans for ma tion at the end of the 20 th cen tu ry. It in c lu ded the field of sha ping an open -ac cess ho using envi ron ment and wszyst kich Êro do wi ska za miesz ka nia. Jed nym z po wo dów tych za nie - dbaƒ był: obo wià zu jà cy w okre sie mi nio nym mo del spo łe czeƒ stwa so cja li stycz - ne go, w któ rym spra wy do ty czà ce osób nie peł no spraw nych uwa a ne by ły za pro blem mar gi nal ny, brak wy star cza jà cej wie dzy o roz mia rze nie peł no spraw no Êci i po trze - bach osób nie peł no spraw ny ch 1, brak ak tyw no Êci i za an ga o wa nia sa mych Êro do wisk osób za in te re - so wa nych, brak od po wied nich ak tów nor ma tyw nych do ty czà cych kształ to wa nia obiek tów miesz kal nych, bu dyn ków u y tecz no Êci pu blicz nej, prze strze - ni pu blicz nych i te re nów re kre acji do sto so wa nych do po trzeb wszyst - kich u yt kow ni ków, brak pro fe sjo nal nych opra co waƒ do ty czà cych kształ to wa nia do st p - ne go Êro do wi ska zur ba ni zo wa ne go, w tym ak tu al nych opra co waƒ au - to rów za gra nicz nych, oraz nie ste ty nie wy star cza jà ca wie dza sa mych pro jek tan tów. W ostat nich la tach sy tu acja ta ule gła jed nak znacz nej po pra wie. Pro ble - ma ty ka nie peł no spraw nych w Êro do wi sku miej skim oraz do st p no Êci dla nich obiek tów sta ła si przed mio tem szer sze go za in te re so wa nia. Po - Êwi ca no jej co raz wi cej opra co waƒ, kon fe ren cji, pu bli ka cji i re la cji w me diach pu blicz nych. W la tach kon ty nu owa no roz po cz - was cau sed by: a mo del of the so cia list so cie ty bin ding in the by go ne pe riod whe re all the mat ters con cer ning the di sa bled we re con si de red as a mar gi nal pro blem, a lack of suf fi cient know led ge of the sco pe of di sa bi li ty and di sa bled pe ople s ne ed s 1, alack of the in te re sted par ties ac ti ve ness and en ga - ge ment, alack of ade qu ate nor ma ti ve acts con cer ning the for - ma tion of re si den tial ob jects, pu blic bu il dings, pu blic spa - ces and re cre atio nal are as ad ju sted to all the ir users ne eds, a lack of pro fes sio nal su rveys con cer ning the for ma tion of an ac ces si ble urba ni zed envi ron ment, in c lu ding fo re - ign au thors cur rent stu dies, unfor tu na te ly, the de si gners in suf fi cient know led ge. Ho we ver, this si tu ation has im pro ved si gni fi can tly in the pre vio us years. The pro blems of the di sa bled in an urban envi ron ment and the ir ac cess to ob jects ha ve be co me the sub ject of bro ader in te rest. They ap pe ar in mo re and mo re stu dies, con fe ren ces, pu bli ca tions and re ports in the pu blic me dia. In , in ter di sci pli na ry re se arch il. 1. Dotykowa trasa turystyczna dla osób niewidzàcych w Krakowie (oprac. Dział Marketingu UM Krakowa, z inspiracji dr hab.in. arch. Hanny Grabowskiej-Pałeckiej, WA PK) / Tac ti le to urist ro ute for the blind in Kra ków (by the Mar ke ting De part ment of the Of fi ce of the Ci ty of Kra ków, in spi red by D. Sc. Arch. Han na Gra bow ska -Pa łec ka, FA CUT) Droga Królewska dla niepełnosprawnego turysty 1. Barbakan i Mury Obronne z Bramà Floriaƒskà makieta przestrzenna przedstawiajàca fragment murów obronnych z Barbakanem. 2. Stare Miasto makieta przestrzenna Starego Miasta z wyraênie zaznaczonymi dominantami: koêciołów, ratusza, Sukiennic, Wzgórza Wawelskiego ogólny zarys trasy. 3. Dom Matejki płaska makieta przedstawiajàca portret Jana Matejki. 4. Bazylika Mariacka makieta przestrzenna na postumencie przedstawiajàca bazylik. 5. Sukiennice pod arkadami od strony Bazyliki Mariackiej: makieta przestrzenna na postumencie przedstawiajàca Sukiennice. 6. Ratusz makieta przestrzenna przedstawiajàca Ratusz z wie à. 7. KoÊciół oo. Franciszkanów makieta przestrzenna przy wejêciu do koêcioła przedstawiajàca kompleks budynków franciszkaƒskich. 8. Pawilon Wyspiaƒski (wn trze) witra Wyspiaƒskiego. 9. Plac Êw. Marii Magdaleny makieta przestrzenna przedstawiajàca koêcioły Êw. Andrzeja i Êw. Êw. Piotra i Pawła. 10. KoÊciół Êw. Andrzeja płaska makieta z wyobra eniem okna romaƒskiego na murze od strony ul. Grodzkiej. 11. Pałac Bpa E. Ciołka makieta przestrzenna w sieni przedstawiajàca pałac w ciàgu kamienic przu ul. Kanoniczej. 12. Wawel du a makieta przestrzenna z zarysem Wzgórza Wawelskiego i budynkami okolice Centrum Informacji. 4 5

2 il. 2. Makieta dotykowa autor: art. rzeêbiarz Karol Badyna Brama Floriaƒska i fragment murów / Tac ti le mo del au thor: art. sculp tor Ka rol Ba dy na The Flo rian Ga te and a frag ment of the ci ty walls il. 3. Makieta dotykowa autor: art. rzeêbiarz Karol Badyna Stare Miasto w Krakowie / Tac ti le mo del au thor: art. sculp tor Ka rol Ba dy na The Old Town in Kra ków il. 4. Makieta dotykowa koêciół Êw. Êw. Piotra i Pawła i Êw. Andrzeja, autor: art. rzeêbiarz Karol Badyna / Tac ti le mo del St Pe ter and Paul and St An drew s Church, au thor: art. sculp tor Ka rol Ba dy na il.5. Makieta dotykowa Wzgórza Wawelskiego autor: art. rzeêbiarz Karol Badyna / Tac ti le mo del of Wa wel Hill au thor: art. sculp tor Ka rol Ba dy na te przed ro kiem 1989 in ter dy scy pli nar ne ba da nia nad pro ble mem osób nie peł no spraw nych 2. Uczest ni czy li w nich oprócz so cjo lo gów, le ka rze, praw ni cy, po li ty cy spo łecz ni, pe da go dzy, ar chi tek ci, eko no - mi Êci, pra cow ni cy so cjal ni oraz in for ma ty cy. Ko lej no or ga ni zo wa ne by ły co raz licz niej sze kon fe ren cje po Êwi co - ne pro ble ma ty ce osób nie peł no spraw nych w Êro do wi sku miej skim, ad re so wa ne głów nie do ar chi tek tów, urba ni stów, de si gne rów, ad mi - ni stra to rów i za rzà dów miast 3. Co raz sku tecz niej pro wa dzo no rów no le gle w latach , ogól no pol skà ak cj oswa ja nia spo łe czeƒ stwa z pro ble ma ty kà nie - peł no spraw no Êci. Do brze pa mi ta my wy ró nia jà ce si bill bo ar dy roz miesz czo ne wzdłu wa nych ar te rii miej skich i przy przy stan kach ko mu ni ka cji zbio ro wej, uka zu jà ce ka lect wo, ludz kie ułom no Êci i nie - szcz Êcie, tak skrz t nie skry wa ne przed spo łe czeƒ stwem w mi nio - nej epo ce, a te raz opa trzo ne wiel kim ha słem: NIE PEŁ NO SPRAW - NI NOR MAL NA SPRA WA. W 2003 ro ku, Eu ro pej skim Ro ku Osób Nie peł no spraw nych, po ja wi - ły si w pra sie i na ulicz nych pla ka tach cha rak te ry stycz ne pik to gra - my przed sta wia jà ce uprosz czo nà syl wet k oso by nie peł no spraw nej w ró nych ty po wych sy tu acjach y cio wych, z pod pi sem: CZY NA - PRAW D JE STE ÂMY IN NI? 4. Nie wàt pli wie do wzro stu za in te re so wa nia sta tu sem spo łecz nym i praw nym osób nie peł no spraw nych przy czy ni ła si po nad 60 let nia dzia łal noêç Or ga ni za cji Na ro dów Zjed no czo nych, a po tem Ra dy Eu - ro py 5. Po czàw szy od wy da nej w 1948 ro ku Po wszech nej De kla ra cji Praw Czło wie ka, przez wie le ko lej nych ak tów, de kla ra cji i za le ceƒ dla kra jów człon kow skich, pro ble ma ty ka osób nie peł no spraw nych to - ro wa ła so bie trud nà dro g, a do dziê, kie dy to uzna na zo sta ła za je - dno z bar dzo wa nych za daƒ spo łecz nych. In spi ru jà ca ro la ONZ zna la zła swo jà kon ty nu acj w dzia łal no Êci Unii Eu ro pej skiej, któ ra w swo ich za ło e niach obok za pew nie nia bez pie - czeƒ stwa, po st pu go spo dar cze go i spo łecz ne go oraz ochro ny wolno Êci, praw i in te re sów oby wa te li, przy j ła tak e po pra w sy tu - acji osób nie peł no spraw nych. Wa nym mo men tem w po li ty ce Unii Eu ro pej skiej wo bec pro ble mu osób nie peł no spraw nych by ło pod pi sa nie 2 paê dzier ni ka 1997 ro ku on the pro blem of di sa bled pe ople, com men ced be fo re 1989, was con ti nu ed 2. So cio lo gi sts, do ctors, la wy ers, so cial po li ti - cians, edu ca tio na li sts, ar chi tects, eco no mi sts, so cial wor kers as well as com pu ter scien ti sts to ok part in them. Mo re and mo re con fe ren ces de vo ted to the pro blems of the di sa bled in an urban envi ron ment we re or ga ni zed. They we - re ad dres sed ma in ly to ar chi tects, ci ty plan ners, de si gners, ad mi ni stra tors and mu ni ci pal ma na ge ment s 3. An all -Po lish cam pa ign for ac cu sto ming the so cie ty to the pro blems of di sa bi li ty was car ried out mo re and mo re ef fi cien - tly in We can well re mem ber so me di stinc ti ve bil - l bo ards along im por tant urban ar te ries and at col lec ti ve trans port stops which sho wed phy si cal han di caps, hu man di - sa bi li ties and mis for tu nes so pro vi den tly hid den from the so - cie ty in the by go ne epoch, now pla ced un der the giant ban ner: THE DI SA BLED BU SI NESS AS USU AL. In 2003 the Eu ro pe an Year of Di sa bled Pe ople cha rac te ri - stic pic to grams pre sen ting a sim pli fied sil ho uet te of a di sa - bled per son in va rio us ty pi cal eve ry day si tu ations, with the cap tion: ARE WE RE AL LY DIF FE RENT?, ap pe ared in the press and stre et po ster s 4. Un do ub te dly, mo re than si xty years of the ac ti vi ty of the Uni - ted Na tions and then the Co un cil of Eu ro pe con tri bu ted to an in cre ased in te rest in di sa bled pe ople s so cial and le gal sta - tus 5. Be gin ning from The Uni ver sal Dec la ra tion of Hu man Ri - ghts, pu bli shed in 1948, thro ugh ma ny sub se qu ent acts, dec la ra tions and re com men da tions for the mem ber ship co - un tries, the pro blems of the di sa bled we re pa ving the ir long and win ding way till to day when it was ack now led ged as one of the cru cial so cial as si gn ments. The in spi ring ro le of the UN fo und its con ti nu ation in the ac ti - vi ty of the Eu ro pe an Union which ac cep ted the im pro ve ment of di sa bled pe ople s si tu ation as ano ther as sump tion be si - des the gu aran tee of sa fe ty, eco no mic and so cial pro gress as well as the pro tec tion of the ci ti zens fre edoms, ri ghts and in - te re sts. Trak ta tu Am ster dam skie go, b dà ce go pierw szym trak ta tem po ru - sza jà cym pro blem nie peł no spraw no Êci. Ko lej ne do ku men ty przyj - mo wa ne na szczy tach Ra dy Eu ro pej skiej do ty czy ły za gad nieƒ za trud nie nia, wy klu cze nia spo łecz ne go, edu ka cji, miesz kal nic twa, do st pu do dóbr i usług, do in for ma cji i trans por tu osób nie peł no - spraw nych. Jed nym z ostat nich wa nych wy da rzeƒ stał si ob ra du - jà cy w 2002 ro ku w Ma dry cie, Eu ro pej ski Kon gres na Rzecz Osób Nie peł no spraw nych, któ re go re zul ta tem sta ła si tzw. De kla ra cja ma - dryc ka 6. W do ku men cie tym za pre zen to wa na zo sta ła no wa wi zja nie - peł no spraw no Êci, we dług któ rej oso by nie peł no spraw ne nie sà pod - mio tem ak cji cha ry ta tyw nej i pa cjen ta mi, ale nie za le ny mi, je Êli to mo li we, mak sy mal nie sa mo dziel ny mi człon ka mi zin te gro wa ne go spo łe czeƒ stwa. Do osià gni cia te go ce lu włà czyç si po win ny: wła - dze paƒ stwo we i lo kal ne, or ga ni za cje spo łecz ne, ar chi tek ci, pra co - daw cy, me dia, na uczy cie le, ro dzi ny oraz wszy scy, któ rzy mo gà coê wnieêç od sie bie, wresz cie sa mi nie peł no spraw ni. Głów ne prze sła - nie De kla ra cji ma dryc kiej za war te zo sta ło w na st pu jà cych po sta no - wie niach: nic o nie peł no spraw nych bez nie peł no spraw nych, oso by z nie peł no spraw no Êcià chcà rów nych szans, a nie li to Êci, two rze nie spo łe czeƒ stwa dla wszyst kich, a wi c pro wa dze nie sze - ro kiej ak cji edu ka cji spo łecz nej, two rze nie do st p ne go oto cze nia, a wi c eli mi na cja wszyst kich ba - rier Êro do wi sko wych, ar chi tek to nicz nych, urba ni stycz nych i ko mu - ni ka cyj nych, peł na rów noêç i uczest nic two we wszyst kich sfe rach y cia, nie za le ne y cie, sza cu nek dla ró no rod no Êci, oso by nie peł no spraw ne ja ko ak tyw ni oby wa te le. Wy da waç by si mo gło, e przy stà pie nie Pol ski do struk tur Unii Eu - ro pej skiej przy czy ni si do roz wià za nia pro ble mów osób nie peł no - spraw nych w na szym kra ju. Tym cza sem Ko mi sja Eu ro pej ska prze - ko nu je dzi siaj jesz cze pol skie wła dze, aby jak naj szyb ciej ra ty fi ko - wa ły Kon wen cj Or ga ni za cji Na ro dów Zjed no czo nych o pra wach lu dzi nie peł no spraw nych, przy po mi na jàc ba da nia Eu ro ba ro me tru, któ re ujaw nia jà, e Pol ska jest na sza rym koƒ cu, je Êli cho dzi o wal - An im por tant mo ment in the Eu ro pe an Union s po li cy to wards the pro blem of the di sa bled was the Am ster dam Tre aty, si - gned on 2 Octo ber 1997, be ing the first tre aty which ra ised the pro blem of di sa bi li ty. Sub se qu ent do cu ments pas sed at the sum mons of the Eu ro pe an Co un cil con cer ned the is su es of di sa bled pe ople s em ploy ment, so cial exc lu sion, edu ca - tion, ho using, ac cess to go ods and se rvi ces, to in for ma tion and trans port. One of the last im por tant events was the Eu ro - pe an Di sa bi li ty Fo rum in Ma drid in 2002 which re sul ted in the so -cal led Ma drid Dec la ra tion 6. This do cu ment pre sen ted a new vi sion of di sa bi li ty: han di cap ped pe ople are not the sub ject of a cha ri ta ble ac tion and pa tients but in de pen dent, ma xi mal ly self -suf fi cient mem bers of an in te gra ted so cie ty. The sta te and lo cal au tho ri ties, so cial or ga ni za tions, ar chi - tects, em ploy ers, the me dia, te achers, fa mi lies, all tho se who can ma ke the ir own con tri bu tion and fi nal ly di sa bled pe ople them se lves ought to co ope ra te in or der to achie ve this go al. The prin ci pal mes sa ge of the Ma drid Dec la ra tion was expres - sed in the fol lo wing de ci sions: no thing abo ut the di sa bled wi tho ut the di sa bled, di sa bled pe ople want equ al op por tu ni ties in ste ad of mer cy, so cie ty for all, i. e. a bro ad cam pa ign of so cial edu ca tion, ac ces si ble sur ro un dings, i. e. the eli mi na tion of all envi ron - men tal, ar chi tec to nic, urban and trans port bar riers, full equ ali ty and par ti ci pa tion in all the sphe res of li fe, in de pen dent li fe, re spect for di ver si ty, di sa bled pe ople as ac ti ve ci ti zens. It may se em that Po land s en try to the Eu ro pe an Union s struc tu res will con tri bu te to the so lu tion of di sa bled pe ople s pro blems in our co un try. Yet, the Eu ro pe an Com mis sion is still per su ading the Po lish au tho ri ties to ra ti fy the Uni ted Na - tions Co nven tion on di sa bled pe ople s ri ghts as so on as po - ssi ble. The Eu ro ba ro me ter s re se arch pro ves that Po land is at the ve ry end as far as the strug gle aga inst the ir di scri mi na - tion is con cer ned 7. Spe cia li sts em pha si ze that the Po lish law 6 7

3 il. 6. Mi dzynarodowe warsztaty studenckie LOTUS Évora (Portugalia) / In ter na tio nal stu dent work shop LO TUS Évo ra, Por tu gal il. 7. åwiczenia praktyczne w poznawaniu miasta z pozycji osoby niepełnosprawnej / Prac ti cal clas ses in si ght se eing from the po si tion of a di sa bled per son il. 8. Bariery w mieêcie Évora Koordynator Programu LOCUS Marta Kordas, Barcelona / Bar riers in the town of Évo ra Co or di na tor of Pro gram me LO CUS Mar ta Kor das, Bar ce lo na il. 9. Mi dzynarodowe warsztaty studenckie LOTUS Séte (Francja) / In ter na tio nal stu dent work shop LO TUS Séte, Fran ce k z dys kry mi na cjà ta kich osób 7. Spe cja li Êci pod kre Êla jà, e w pol - skim pra wie jest wie le luk i bra ku je jed ne go kom plek so we go ak tu praw ne go do ty czà ce go nie peł no spraw nych. Oso by, któ re czu jà si dys kry mi no wa ne w pra cy, do st pie do usług, w edu ka cji, trans por - cie nie ma jà si do cze go od wo ły waç. Pol skie wła dze, zda jàc so bie spra w, e prze gło so wa nie pra wa osób nie peł no spraw nych w par - la men cie i wpro wa dze nie go w y cie, wià zaç si b dzie z du y mi kosz ta mi, opóê nia (mi mo pod pi sa nia do ku men tu Kon wen cji z 30 mar - ca 2007 ro ku w No wym Jor ku) dal szà pro ce du r le gi sla cyj nà. Tak wi c dy stans, ja ki nas dzie li w sto sun ku do wie lu kra jów Eu ro py w dzie dzi nie re ali za cji praw osób nie peł no spraw nych, jest na dal wi - docz ny. Do ty czy to za rów no aspek tów praw nych, jak i do st p no Êci do Êro do wi ska za miesz ka nia, do mo li wo Êci pro wa dze nia sa mo - dziel ne go i ak tyw ne go y cia. Nie wàt pli wie pierw szy, wa ny etap ma my za so bà. Ak cje uêwia da - mia jà ce pol skie spo łe czeƒ stwo od nio sły po à da ny sku tek, do strze - o ne zo sta ły pro ble my osób, któ re bo ry ka jà si z wła sny mi ogra ni - cze nia mi i z ba rie ra mi w co dzien nym y ciu. Nie dzi wi te raz po da wa - nie w co dzien nych me diach in for ma cji, re la cji i fil mów po Êwi co nych tej pro ble ma ty ce. Oso by nie peł no spraw ne i ich ro dzi ny wy szły z do - tych cza so we go ukry cia, do ma ga jàc si przy słu gu jà cych im praw. Dla mło dych lu dzi z nie peł no spraw no Êcià prze ła ma nie wła snej nie - spraw no Êci, po ko na nie wie lu ba rier ze wn trz nych i prze ko na nie in - nych do swo ich umie j t no Êci, jest dzi siaj o wie le ła twiej sze, ni by ło to 20 lat te mu. Z ro ku na rok wzra sta tak e licz ba osób z nie peł no - spraw no Êcià, ma jà cych wy sze wy kształ ce nie (od 3,8 proc. w 2001 roku do 6,1 proc. w 2008 r.). Na wie lu uczel niach w na szym kra ju dzia ła jà peł no moc ni cy rek to ra ds. osób nie peł no spraw nych, zwi k - sza jà si mo li wo Êci wspar cia fi nan so we go (sty pen dia, na gro dy, za - sił ki) i or ga ni za cyj ne go (miej sce w przy sto so wa nym aka de mi ku, po - moc opie ku na, do rad cy itp.). Pro ble mem po zo sta je jesz cze edu ka - cja pra cow ni ków na uko wych, ma jà cych kon takt dy dak tycz ny z oso ba mi nie peł no spraw ny mi (np. z dys funk cja mi wzro ku i słu chu) 8, a tak e brak do st p no Êci do wie lu obiek tów pol skich uczel ni. Bo prze cie we współ cze snym Êwie cie wy kształ ce nie i do st p do za wo - du jest jed nym z wa run ków sa mo dziel nej eg zy sten cji. has got ma ny lo opho les and lacks one com plex act con cer - ning the di sa bled. Pe ople who fe el di scri mi na ted at work, in ac cess to se rvi ces, edu ca tion or trans port ha ve got no thing to re fer to. Re ali zing that vo ting di sa bled pe ople s ri ghts in to law at the Par lia ment and put ting it in to ef fect will me an high co sts, the Po lish au tho ri ties are re tar ding fur ther le gi sla ti ve pro ce du res (even tho ugh the Co nven tion do cu ment was si - gned in March 2007 in New York). Thus, the di stan ce be twe en us and ma ny Eu ro pe an co un tries in the re ali za tion of di sa bled pe ople s ri ghts is still no ti ce able. It con cerns both le gal aspects and ac ces si bi li ty to the ho using envi ron ment, to the po ssi bi li ty of le ading an in de pen dent and ac ti ve li fe. Un do ub te dly, we ha ve got an im por tant sta ge off our minds. Cam pa igns edu ca ting the Po lish so cie ty pro du ced the ir de si red ef fect it can per ce ive the pro blems of pe ople who strug gle aga inst the ir own li mi ta tions and aga inst bar riers in eve - ry day li fe. In for ma tion, re ports and films de vo ted to the se pro - blems shown in the eve ry day me dia are not sur pri sing any mo re. Di sa bled pe ople with the ir fa mi lies ca me out of the clo set and be gan fi gh ting for the ir ri ghts. For young han di cap - ped pe ople, bre aking the ir own di sa bi li ty, over co ming ma ny exter nal bar riers and ma king the others ap pre cia te the ir abi li - ties is much easier to day than it was twen ty years ago. Eve ry year, the num ber of di sa bled pe ople with hi gher edu ca tion is ri - sing (from 3.8% in 2001 to 6.1% in 2008). At nu me ro us uni ver - si ties in our co un try, the Vi ce -Chan cel lor s ple ni po ten tia ries for the di sa bled are ac ti ve; fi nan cial (scho lar ships, awards, al lo wan - ces) and or ga ni za tio nal (ad ju sted do rmi to ries, help from a gu - ar dian, an ad vi sor etc.) sup port is gro wing. The pro blem of edu ca ting te achers who ha ve edu ca tio nal con tact with di sa bled pe ople (e. g. with si ght and he aring dys func tions) 8 as well as the lack of ac ces si bi li ty to ma ny ob jects of Po lish uni ver si ties re ma ins. In the con tem po ra ry world, edu ca tion and ac cess to a pro fes sion is one of the con di tions of in de pen dent exi sten ce. We must no ti ce the fact that unhe ard -of tech no lo gi cal pro - gress has ta ken pla ce in the last fi fte en years. The con tem - Trze ba za uwa yç, e w ostat nich 15 la tach do ko nał si nie by wa ły roz wój tech no lo gicz ny. Współ czes ne osià gni cia na uki, tech ni ki, in - te rak tyw nych me diów elek tro nicz nych oraz tech no lo gii to wa rzy - szàcych ofe ru jà wie le re wo lu cyj nych roz wià zaƒ. Z jed nej stro ny sta - no wià one po mo ce dla osób nie peł no spraw nych, po pra wia jà ce ich wła sne fi zycz ne, psy chicz ne i men tal ne ogra ni cze nia, a z dru giej eli - mi nu jà do tych cza so we ba rie ry, wy st pu jà ce w oto cze niu czło wie ka. Ste ro wa ne gło sem lub wzro kiem kom pu te ry, wóz ki elek trycz ne ob - słu gi wa ne ma łym d oj sti kiem, ru chem gło wy, usta mi a na wet ocza - mi czy my Êlà 9 no wo cze sne lek kie pro te zy wy ko na ne z alu mi nium, z włó kien w glo wych, ty ta nu, mo lib de nu i two rzyw sztucz nych, hy - drau licz ne sta wy ko la no we, elek tro nicz ne, bio nicz ne pro te zy ràk po - ru sza jà ce si dzi ki po łà cze niom z ner wa mi, eg zo pro te zy po zwa la - jà ce po ru szaç si oso bom spa ra li o wa nym, sztucz ne, bio nicz ne oko z mi nia tu ro wà ka me rà wi deo, prze szcze pia ne ro gów ki, ca łe twa rze, wsz cze pia ne im plan ty słu cho we, te ra pia ge no wa to tyl ko nie któ re z no wa tor skich roz wià zaƒ dla osób nie peł no spraw nych. W wie lu in - sty tu tach na uko wych roz sia nych po ca łym Êwie cie pro wa dzi si ba - da nia nad ko lej ny mi roz wià za nia mi, a ka dy dzieƒ przy no si in for ma - cje o no wych, nie zwy kłych i szo ku jà cych roz wià za niach. PRO GRA MY UDO ST P NIA NIA MIAST OSO BOM NIE PEŁ NO SPRAW NYM W Pol sce, od 1990 ro ku do dziê, po wsta ło po nad 5 tys. or ga ni za cji i sto wa rzy szeƒ po za rzà do wych, któ rych ce lem jest po moc oso bom nie peł no spraw nym. WÊród nich nie spo sób po mi nàç ob cho dzà ce - go ju 15 lat ist nie nia Sto wa rzy sze nia Przy ja ciół In te gra cji, za ło o ne - go w War sza wie przez Pio tra Paw łow skie go, po ru sza jà ce go si na wóz ku in wa lidz kim. Dzia łal noêç te go sto wa rzy sze nia, roz sze rzyła si na ca łà Pol sk, a wy da wa ny ma ga zyn In te gra cja jest êró dłem wa nych in for ma cji dla osób nie peł no spraw nych i dys ku syj nym fo - rum. To wła Ênie In te gra cji za wdzi cza my or ga ni zo wa nie w wie lu mia stach Pol ski od kil ku ju lat słyn nych kon kur sów War sza wa bez ba rier, Gdaƒsk bez ba rier czy Kra ków bez ba rier. Zgła sza ne do kon - kur su czte ry ka te go rie obiek tów: bu dyn ki miesz kal ne, bu dyn ki u y - tecz no Êci pu blicz nej, obiek ty za byt ko we i prze strze nie pu blicz ne oce - nia ne sà przez przed sta wi cie li Êro do wisk osób nie peł no spraw nych po ra ry achie ve ments of scien ce, tech no lo gy, in te rac ti ve elec tro nic me dia and ac com pa ny ing tech no lo gies of fer lots of re vo lu tio na ry so lu tions. On one hand, they help di sa bled pe ople to im pro ve the ir own phy si cal, psy chi cal and men - tal li mi ta tions; on the other hand, they eli mi na te the bar riers which ha ve ap pe ared in man s sur ro un dings so far. Vo ice - or si ght -ac ti va ted com pu ters, elec tric whe el cha irs dri ven by a small joy stick, the mo ve ments of the he ad, the mo uth or even the ey es or the bra in 9, mo dern li ght pro sthe ses ma de of alu mi nium, car bon fi bre, ti ta nium, mo lyb de num and pla - stic, hy drau lic knee jo ints, elec tro nic, bio nic hand pro sthe - ses con nec ted with the ne rves, exo pro sthe ses for pa ra ly zed pe ople, an ar ti fi cial, bio nic eye with a mi nia tu re vi deo ca me - ra, trans plan ted cor ne as, en ti re fa ces, he aring im plants, ge - ne the ra py the se are just so me of in no va ti ve so lu tions for the di sa bled. A lot of scien ti fic in sti tu tions across the world car ry out re se arch on other so lu tions, whi le eve ry day brings in for ma tion abo ut new, unu su al and shoc king ones. PRO GRAM MES OF REN DE RING CI TIES AVA ILA BLE TO DI SA BLED PE OPLE Mo re than fi ve tho usand non go vern men tal or ga ni za tions and as so cia tions, who se ob jec ti ve is to help di sa bled pe - ople, ha ve ca me in to be ing in Po land sin ce They in c - lu de the fi fte en -year-old As so cia tion of the Friends of In te gra tion fo un ded in War saw by Piotr Paw łow ski who mo - ves in a whe el cha ir. Its ac ti vi ty has spre ad all over Po land, whi le its ma ga zi ne en ti tled In te gra cja is the so ur ce of im - por tant in for ma tion for the di sa bled as well as a fo rum for di - scus sions. It or ga ni zes the fa mo us com pe ti tions War saw wi tho ut Bar riers, Gdaƒsk wi tho ut Bar riers or Kra ków wi tho ut Bar riers in ma ny Po lish ci ties. The ir fo ur ca te go ries of ob - jects: re si den tial bu il dings, pu blic bu il dings, hi sto ric ob jects and pu blic spa ces are as ses sed by so me re pre sen ta ti ves of the di sa bled and a ju ry. The ob jects and the ir cre ators ar - chi tects re ce ive awards, ho no ura ble men tions and ge nu - 8 9

4 i ju ry. Obiek ty i ich twór cy ar chi tek ci, otrzy mu jà na gro dy, wy ró nie - nia i nie wàt pli wà re kla m, a co rocz ny wzrost za in te re so wa nia kon - kur sem po twier dza po trze b je go or ga ni zo wa nia 10. Dla urba ni stów i ar chi tek tów, któ rych za da niem jest kształ to wa nie do st p ne go Êro do wi ska y cia czło wie ka naj wa niej sze sà tzw. przy- kła dy do brej prak ty ki. Dla te go te zor ga ni zo wa na w dniach czerw ca 2009 r. przez Sto wa rzy sze nie Przy ja ciół In te gra cji mi dzy - na ro do wa kon fe ren cja ar chi tek to nicz na Ar chi tek tu ra dla wszyst - kich przy ja zne prze strze nie Eu ro py sta ła si bar dzo wa nym wy - da rze niem w Pol sce. Ar chi tek ci z ró nych kra jów Eu ro py przed sta - wi li in spi ru jà ce i prak tycz ne przy kła dy re ali za cji do st p ne go i przy ja zne go pro jek to wa nia w: Ate nach, Bar ce lo nie, Du bli nie, Lon - dy nie, Pa ry u, Sztok hol mie i War sza wie. Przed sta wia no wie le re ali za cji pro jek tów udo st p nia nia miejsc i obiek tów hi sto rycz nych b dà cych Êwia to wym dzie dzic twem kul tu - ry (jak np. Akro pol, Na ro do we Mu zeum Ar che olo gicz ne i sta no wi ska ar che olo gicz ne w Ate nach), a tak e od zy ski wa nia i udo st p nia nia dla wszyst kich atrak cyj nej prze strze ni pu blicz nej dla pie szych, ogra - ni cza nia ru chu ko ło we go (przy kład Aten, Bar ce lo ny), po pra wia nia do st pu do bu dyn ków u y tecz no Êci pu blicz nej i do trans por tu (przy- kład Du bli na, Lon dy nu, Pa ry a, War sza wy). W Pa ry u pod j te zo sta - ły pra ce nad przy sto so wa niem do ro ku 2015 wszyst kich obiek tów za byt ko wych dla po trzeb osób z roz ma ity mi dys funk cja mi. Pod czas kon fe ren cji za pre zen to wa no wie le am bit nych wie lo let nich kom plek so wych pro gra mów, wpro wa dza nych przez wła dze tych miast, a ma jà cych stwo rzyç z nich uni kal ne mia sta bez ba rier. Ta kà stra te gi przy j ły mi dzy in ny mi wła dze Sztok hol mu, któ re po - ło y ły szcze gól ny na cisk na iden ty fi ka cj i usu wa nie ba rier fi zycz - nych, za po bie ga nie i wal k z dys kry mi na cjà oraz za pew nie nie dzie - ciom i do ro słym y jà cym z nie peł no spraw no Êcià wa run ków po zwa - la jà cych na nie za le ne, sa mo dziel ne funk cjo no wa nie. Sztok holm ski Pro jekt Do st p noêç re ali zu je na ro do wy plan dzia łaƒ na rzecz osób z nie peł no spraw no Êcià przy j ty przez par la ment szwedz ki w 2000 ro ku 11. Do ro ku 2010 Sztok holm uczy nio no naj bar dziej do - st p nà sto li cà na Êwie cie, usu ni te zo sta ły wszyst kie ła twe do usu - ni cia ba rie ry w prze strze ni miej skiej i w bu dyn kach u y tecz no Êci pu blicz nej. Wpro wa dzo na zo sta ła czy tel na in for ma cja w mie Êcie uwzgl d nia jà ca oso by nie do wi dzà ce i nie wi dzà ce, po pra wio no wszyst kie przej Êcia dla pie szych, ob ni o no kra w ni ki, przy przy - stan kach au to bu so wych pod nie sio no po ziom chod ni ków zmniej - sza jàc w ten spo sób ró ni ce wy so ko Êci mi dzy au to bu sem a przy - stan kiem, wpro wa dzo no wie le ła wek z opar cia mi, aby pie si w sta - łych od st pach zna leê li miej sce do sie dze nia i od po czyn ku, ozna czo no scho dy ko lo ra mi, by le piej by ły wi docz ne dla osób nie - do wi dzà cych, wpro wa dzo no po r cze i win dy, udo st p nio no mu zea, te re ny re kre acyj ne i to a le ty. Zre ali zo wa no pro jekt God ne wej Êcie, opra co wa ny przez Mia sto Sztok holm, Ra d Mie nia Na ro do we go ine pu bli ci ty. Eve ry year, an in cre ased in te rest in this com - pe ti tion pro ves the ne ed of or ga ni zing it 10. So -cal led exam ples of go od prac ti ce are cru cial for urban plan ners and ar chi tects who se task is to sha pe man s ac ces - si ble li ving envi ron ment. That is why the in ter na tio nal ar chi - tec tu ral con fe ren ce Ar chi tec tu re for All User -frien dly Spa ces of Eu ro pe, or ga ni zed on Ju ne 2009 by the As so cia - tion of the Friends of In te gra tion, be ca me a ve ry im por tant event in Po land. Ar chi tects from va rio us Eu ro pe an co un tries pre sen ted so me in spi ring and prac ti cal exam ples of im ple - men ting ac ces si ble and user -frien dly de si gns in: Athens, Bar - ce lo na, Du blin, Lon don, Pa ris, Stoc kholm and War saw. They pre sen ted nu me ro us im ple men ta tions of de si gns gi ving ac cess to hi sto ri cal pla ces and ob jects be ing the world he ri - ta ge of cul tu re (e. g. Acro po lis, the Na tio nal Mu seum of Ar - che olo gy and ar che olo gi cal si tes in Athens) as well as re ga ining an at trac ti ve pu blic spa ce for pe de strians, re stric - ting ve hi cu lar traf fic (Athens, Bar ce lo na), im pro ving ac cess to pu blic bu il dings (Du blin, Lon don, Pa ris, War saw). Pa ris is go - ing to ad just all its hi sto ric ob jects to the ne eds of pe ople with va rio us dys func tions by A num ber of am bi tio us long -term com plex pro gram mes, in - tro du ced by the mu ni ci pal au tho ri ties, aiming at the cre ation of uni que ci ties wi tho ut bar riers, we re pre sen ted at the con - fe ren ce. Among other ci ties, such a stra te gy was ac cep ted by the au tho ri ties of Stoc kholm which put a spe cial em pha - sis on the iden ti fi ca tion and re mo val of phy si cal bar riers, the pre ven tion and strug gle aga inst di scri mi na tion and the gu - aran tee of con di tions al lo wing han di cap ped chil dren and adults to func tion in de pen den tly. Stoc kholm s Pro ject Ac - ces si bi li ty re ali zes a na tio nal plan of ac tions for the sa ke of di sa bled pe ople ac cep ted by the Swe dish Par lia ment in In 2010, Stoc kholm be ca me the most ac ces si ble ca pi tal ci ty in the world. All the re mo va ble bar riers in the urban spa ce and in pu blic bu il dings we re li qu ida ted; re ada ble in for - ma tion, ta king short si gh ted and blind pe ople in to ac co unt, was in tro du ced in the ci ty; all the pe de strian cros sings we re im pro ved; the kerbs we re lo we red; the pa ve ment le vel at bus stops was ra ised in or der to re du ce the dif fe ren ces be twe en a bus and a stop; ma ny ben ches with bac kre sts we re in tro - du ced so that pe de strians co uld find a se ating and re sting pla ce at even in te rvals; sta irs we re mar ked with co lo urs for the short si gh ted; han dra ils and li fts we re in tro du ced; mu - seums, re cre atio nal are as and to ilets we re ma de ava ila ble. The Sta te ly En tran ce pro ject, pre pa red by the Ci ty f Stoc - kholm, the Co un cil of Na tio nal Pro per ty and the Eu ro pe an In sti tu te of De sign and Di sa bi li ty (EIDD), con cer ning the ac - il. 10. åwiczenia praktyczne w poznawaniu ograniczeƒ osób niepełnosprawnych / Prac ti cal clas ses in be co ming fa mi liar with di sa bled pe ople s li mi ta tions i Eu ro pej ski In sty tut Pro jek to wa nia i Nie peł no spraw no Êci (EIDD), a do ty czà cy udo st p nie nia dla wszyst kich czte rech hi sto rycz nych bu dyn ków o du ym zna cze niu dla kul tu ry szwedz kiej. Oma wia jàc dzia ła nia władz Sztok hol mu w ro ku 2009 Eu ro pej skie - go Ro ku Kre atyw no Êci i In no wa cji, Finn Petrén, dy rek tor (EIDD) Eu - ro pej skie go In sty tu tu Pro jek to wa nia i Nie peł no spraw no Êci po wie dział: Pro jek to wa nie dla wszyst kich to in no wa cyj noêç, słu à ca roz - wo jo wi spo łecz ne mu dzi ki roz wo jo wi ró no rod no Êci. Pro jek to wa - nie dla wszyst kich sta no wi spo łecz ny wy miar zrów no wa o ne go roz - wo ju. Pro jek to wa nie dla wszyst kich za mie nia spo łecz nà fik cj w no - wà rze czy wi stoêç, opar tà na za sa dach spo łecz ne go włà cza nia, rów no Êci i ta kich sa mych szan sach dla ka de go uczest ni ka y cia spo łecz ne go 12. EU RO PEJ SKIE DZIA ŁA NIA NA RZECZ EDU KA CJI MŁO DYCH AR CHI TEK TÓW Kształ to wa nie no we go, przy ja zne go dla wszyst kich Êro do wi ska za - miesz ka nia sta je si dzi siaj tak sa mo wa ne, jak re ha bi li ta cja i przy - wra ca nie miesz kaƒ com licz nych ob sza rów we wnàtrz miej skich. Te ostat nie, zde gra do wa ne przez do tych cza so we ucià li we funk cje, nie - atrak cyj ne i nie do sto so wa ne do obec nych po trzeb u yt kow ni ków, nie do st p ne dla wi k szo Êci miesz kaƒ ców, sta jà si po wo li ni czy imi, wy izo lo wa ny mi wy spa mi w struk tu rze mia sta. Ta kie wła Ênie ob sza - ry wy bie ra ne sà w ostat nich la tach ja ko przed miot mi dzy na ro do - wych stu denc kich kon kur sów urba ni stycz nych. Stu denc kie wi zje pro jek to we ce chu je za zwy czaj Êwie oêç spoj rze - nia, po my sło woêç, in wen cja twór cza, atrak cyj noêç, no wa tor stwo i od wa ga, któ rej bra ku je nie kie dy doj rza łym, obar czo nym ju do - Êwiad cze niem re ali za cyj nym ar chi tek tom. Dla te go cz sto wła dze miast eu ro pej skich od wo łu jàc si do stu denc kich pro jek tów, or ga - ni zu jà mi dzy na ro do we kon kur sy i warsz ta ty pro jek to we, w wy ni ku któ rych mo gà uzy skaç cz sto cie ka we i nie ko nwen cjo nal ne pro po - zy cje. Sta jà si one nie kie dy pod sta wà dla opra co waƒ re ali za cyj - nych, po ka zu jà sze ro kie spek trum mo li wo Êci roz wià zaƒ, a w ka - dym ra zie ma jà dla uczest ni ków istot ny wy miar edu ka cyj ny 13. Przy kła dem nie wàt pli we go suk ce su w edu ka cji mło dych ar chi tek - tów sà or ga ni zo wa ne przez Êwia to wej sła wy szwaj car skie go pro du - il. 11. Wystawa i prezentacja laureatów Warsztaty LOTUS / Exhi bi tion and pre sen ta tion of the pri ze win ners Work shop LO TUS ces si bi li ty of all fo ur hi sto ri cal bu il dings of high im por tan ce to the Swe dish cul tu re, was im ple men ted. Di scus sing the ac tions of the au tho ri ties of Stoc kholm in 2009 the Eu ro pe an Year of Cre ati vi ty and In no va tion, Finn Petrén, the di rec tor of the EIDD sa id, De sign for all me ans in no va ti ve ness se rving so cial de ve lop ment thanks to the de - ve lop ment of di ver si ty. De sign for all ma kes the so cial di men - sion of su sta ina ble de ve lop ment. De sign for all chan ges so cial fic tion in to a new re ali ty ba sed upon the prin ci ples of so cial in c lu sion, equ ali ty and the sa me chan ces for eve ry par - ti ci pant in so cial li fe 12. EU RO PE AN AC TIONS FOR THE EDU CA TION OF YOUNG AR CHI TECTS The se days, sha ping a new, user -frien dly ho using envi ron - ment is be co ming as im por tant as the re ha bi li ta tion and rec la im of nu me ro us in ner -ci ty are as for the in ha bi tants. De - gra ded by the ir pre vio us tro uble so me func tions, unat trac ti ve and non -ad ju sted to the ir users cur rent ne eds, in ac ces si ble for most re si dents, they are slow ly be co ming no -man s iso la - ted is lands in the struc tu re of a ci ty. It ap plies to are as cho sen as the sub ject of in ter na tio nal stu dent urban com pe ti tions in re cent years. The stu dents vi sions of de sign are usu al ly cha rac te ri zed by a fresh lo ok, in ge nu ity, cre ati ve in ven ti ve ness, at trac ti ve ness, in no va ti ve ness and co ura ge which is so me ti mes lac king in ma - tu re ar chi tects bur de ned with the expe rien ce of im ple men ta - tions. The re fo re, the au tho ri ties of Eu ro pe an ci ties often or ga ni ze in ter na tio nal de sign com pe ti tions and work shops re - fer ring to the stu dents de si gns. As a re sult, they may get so - me in te re sting and un co nven tio nal pro po si tions. So me ti mes they be co me the ba sis for im ple men ting stu dies and show the bro ad spec trum of po ssi ble so lu tions. Any way, they ha ve got a si gni fi cant edu ca tio nal di men sion for the par ti ci pants 13. The all -Eu ro pe an urban and ar chi tec tu ral Schin dler Award com pe ti tions, or ga ni zed by the world -fa mo us Swiss pro du - cer of li fts and esca la tors Schin dler, me ant for the stu dents 10 11

5 cen ta wind i scho dów ru cho mych Schin dle ra, ogól no eu ro pej skie kon kur sy urba ni stycz no-ar chi tek to nicz ne Schin dler Award, skie - ro wa ne do stu den tów szkół ar chi tek to nicz nych, pod ha słem Do- st p noêç dla wszyst kich Ac cess for All. In ten cjà or ga ni za to - rów jest nie tyl ko po szu ki wa nie mo li wo Êci od zy ska nia nie atrak cyj - nych prze strze ni w ra mach kon cep cji roz wo ju mia sta do we wnàtrz, ale two rze nie na tych ob sza rach ar chi tek tu ry bo gat szej i bar dziej ludz kiej, któ ra nie tyl ko cie szy ła by oczy, ale rów nie in ne zmy sły. Jak za uwa a prof. Tho mas Sie verts, prze wod ni czà cy ju ry 3. edy cji kon - kur su na le y zrów no wa yç pry mat for my i kon struk cji, któ re to obec nie wy da jà si byç w wie lu szko łach eu ro pej skich na pierw - szym pla nie, po przez bar dziej przy ja zne roz wià za nia, uwzgl d nia - jà ce po trze by co dzien ne go u yt ko wa nia 14. Kon kur sy ma jà wi c wy miar dy dak tycz ny i gł bo ko hu ma ni stycz ny. Zwra ca jà rów nie uwa g stu den tów przy szłych ar chi tek tów, na pro - ble my tych u yt kow ni ków prze strze ni miej skiej, któ rzy sà w niej na - dal dys kry mi no wa ni. Po mi mo bo wiem nie wàt pli we go po st pu w eu - ro pej skich prze pi sach i nor mach, lu dzie z ogra ni czo nà spraw no Êcià w po ru sza niu si wcià na po ty ka jà na do dat ko we utrud nie nia za rów - no w Êro do wi sku miej skim, jak i w po je dyn czych obiek tach. Fir ma Schin dler po sta no wi ła włà czyç si w Eu ro pej ski Rok Osób Nie peł - no spraw nych (2003), or ga ni zu jàc pierw szy kon kurs (2003/2004), w któ rym jej pro duk ty mia ły rów nie zna leêç za sto so wa nie. Or ga ni - za to rzy nie spo dzie wa li si tak sze ro kie go od ze wu wêród mło dych uczest ni ków kon kur su i tak in spi ru jà cych pro po zy cji. Dla te go pod j - to de cy zj o or ga ni zo wa niu ko lej nych kon kur sów w na st p nych la - tach. Wraz ze wzro stem licz by ich uczest ni ków, wzro sły wy raê nie wy - ma ga nia, za kres i po ziom me ry to rycz ny opra co waƒ kon kur so wych. Do pierw szej edy cji kon kur su Schin dler Award Ac cess for All (2003/2004) przy sła nych zo sta ło 497 zgło szeƒ. Udział w kon kur sie wzi ło 252 uczest ni ków z 34 szkół ar chi tek to nicz nych, z 16 kra jów eu ro pej skich 15. Te ma tem pro jek to wym by ła re wi ta li za cja ob sza ru o pow m 2, po ło o ne go w po łu dnio wo -za chod niej cz Êci Bruk se li, w gmi nie Sa int Gil les. Obok ist nie jà ce go kwar ta łu zwar tej za bu do wy z XIX w., na wol nym te re nie, na le a ło za pro po no waç no - wà za bu do w miesz ka nio wà (dla ok. 50 miesz kaƒ), cen trum kul tu - ral ne dla lo kal nej spo łecz no Êci z klu bem dla naj młod szych i osób star szych, ma ły biu ro wiec na wy na jem, lo ka le han dlo we, ogól no do - st p ny park i plac tar go wy. Na le a ło uspo ko iç ruch ko ło wy i uczy - niç ca ły ob szar bar dziej przy ja znym dla pie szych oraz nie peł no - spraw nych. Za kres pro jek to wy w tej edy cji kon kur su był bar dziej skon cen tro wa ny na roz wià za niach ar chi tek to nicz nych, a ob szar opra co wa nia znacz nie mniej szy ni w ko lej nych kon kur sach. Du ym suk ce sem by ło otrzy ma nie w tej edy cji kon kur su II Na gro dy przez stu den tów Wy dzia łu Ar chi tek tu ry Po li tech ni ki Kra kow skiej, co przy czy ni ło si nie wàt pli wie do roz pro pa go wa nia idei kon kur su Schin dler Award na pol skich uczel niach ar chi tek to nicz nych. of ar chi tec tu ral scho ols, un der the ban ner of Ac cess for All, exem pli fy in di spu ta ble suc cess in the edu ca tion of young ar - chi tects. The or ga ni zers in ten tion is not on ly to se arch for po - ssi bi li ties of rec la iming unat trac ti ve spa ces as part of the con cept of in c lu si ve urba nism but al so to de sign a ri cher and mo re hu man ar chi tec tu re which wo uld ple ase the eye as well as the re ma ining sen ses. As Prof. Tho mas Sie verts, the Cha ir man of the Ju ry at the 3 rd edi tion of the com pe ti tion, cla - ims, we sho uld ba lan ce the pre do mi nan ce of form and con struc tion which now se em to be in the fo re gro und in ma - ny Eu ro pe an scho ols by me ans of frien dlier so lu tions al lo wing for the ne eds of eve ry day use 14. So, the com pe ti tions ha ve got an edu ca tio nal and de eply hu - ma ni stic di men sion. They al so draw the stu dents fu tu re ar - chi tects at ten tion to the pro blems of the se users of an urban spa ce who are still di scri mi na ted in it. In spi te of un do ub ted pro gress in Eu ro pe an re gu la tions and norms, pe ople with li - mi ted phy si cal fit ness still en co un ter ad di tio nal ob stac les in an urban envi ron ment as well as in in di vi du al ob jects. The Schin dler com pa ny de ci ded to jo in The Eu ro pe an Year of Di - sa bled Pe ople (2003) by or ga ni zing the first com pe ti tion (2003/2004) whe re its pro ducts we re used, too. The or ga ni - zers did not expect such a wi de re spon se among young par - ti ci pants or such in spi ring pro po si tions. That is why a de ci sion to or ga ni ze sub se qu ent com pe ti tions in the next years was ta ken. To ge ther with the ri sing num ber of par ti ci pants, the re - qu ire ments as well as the ran ge and scien ti fic le vel of stu dies in cre ased cle ar ly. 497 ap pli ca tion forms we re sent in for the first edi tion of the Schin dler Award Ac cess for All com pe ti tion (2003/2004). 252 pe ople from 34 ar chi tec tu ral scho ols in 16 Eu ro pe an co un - tries to ok part in it 15. The de si gning the me was the re vi ta li za - tion of an area of 11,000 m² si tu ated in the so uth we stern part of Brus sels, in the com mu ne of Sa int Gil les. Be si des the exi - sting qu ar ter of com pact bu il dings from the 19 th cen tu ry, new re si den tial ob jects (for abo ut fi fty flats), a cul tu ral cen tre for the lo cal com mu ni ty with a club for the youn gest and the el der ly, a lit tle of fi ce bu il ding to let, so me com mer cial pre mi ses, a pu - blic ac cess park and a mar ket pla ce we re to be sug ge sted in a free area; ve hi cu lar traf fic was to be pa ci fied ; the en ti re area to be ma de mo re frien dly to wards pe de strians and di - sa bled pe ople. The de si gning ran ge in this edi tion of the com - pe ti tion was mo re con cen tra ted on ar chi tec tu ral so lu tions, whi le the area of stu dy much smal ler than in the fol lo wing com pe ti tions. So me stu dents of the Fa cul ty of Ar chi tec tu re, Cra cow Uni ver - si ty of Tech no lo gy, re ce ived the 2 nd Award in this edi tion. Pierw szy kon kurs po zwo lił na sfor mu ło wa nie na st pu jà cych, in te re - su jà cych wnio sków do na st p nych edy cji: wska za no na to, e nie wsz dzie w Eu ro pie uwzgl d nia si w rów nym stop niu pro blem do st p no Êci, nie wszyst kie szko ły ar chi tek tu ry zwra ca jà wy star cza jà cà uwa - g na to za gad nie nie w pro ce sie na ucza nia, cz sto do st p noêç jest ro zu mia na ja ko do da nie ramp i wind w koƒ co wej fa zie pro - jek tu, sa tys fak cjo nu jà ce es te tycz nie i prak tycz nie roz wià za nia to ta - kie, gdzie pro blem do st p no Êci jest wzi ty pod uwa g ju na sa - mym po czàt ku pro ce su pro jek to we go, Schin dler Award jest wa nà ini cja ty wà, bo do ty ka pro ble mu u êró dła, tzn. kształ tu je stu den tów, któ rzy za kil ka lat b dà si re ali zo waç w za wo dzie ar chi tek ta i wpły waç na ja koêç y cia w na szych mia stach. Ko lej ne kon kur sy swo im za kre sem obej mo wa ły du o wi k sze ob - sza ry i ocze ki wa ły od uczest ni ków pro po zy cji za rów no roz wià zaƒ urba ni stycz nych, jak i ar chi tek to nicz nych, łàcz nie z de ta lem. Do dru giej edy cji kon kur su Schin dler Award for Ar chi tec tu re Ac cess for All ( ) przy sła no 504 zgło sze nia, ale udział wzi ło 274 stu den tów z 58 szkół ar chi tek tu ry i uni wer sy te tów, z 22 kra jów eu ro - pej skich. Zło o no 88 pro jek tów, któ re oce nia ło mi dzy na ro do we ju - ry pod prze wod nic twem prof. Tho ma sa Sie vert sa. Te ren, któ re go do - ty czył kon kurs, znaj do wał si w Pa ry u. Obej mo wał on Pa łac To kio, efek tow ny bu dy nek na brze gu Se kwa ny otwar ty w 1937 ro ku z oka - zji wy sta wy Êwia to wej, oraz je go bez po Êred nie oto cze nie. Uczest ni - cy mie li za za da nie po łà czyç Pa łac To kio z sà sia du jà cym mu zeum oraz po ło o nym na dru gim brze gu Se kwa ny Mu zeum Kul tur Eg zo - tycz nych Bran ly, tak, by po wsta ła mi la mu ze al na po zba wio na wszel kich ba rier. Szcze gól nym utrud nie niem by ła 30-me tro wa ró - ni ca wy so ko Êci po mi dzy naj wy szym a naj ni szym punk tem te re - nu. In ne za da nia do ty czy ły stwo rze nia cen trum dla zwie dza jà cych oraz pro jek tu wy sta wy dla osób z ró ny mi ogra ni cze nia mi. Łàcz ni - kiem mi dzy dwo ma brze ga mi Se kwa ny miał zo staç ist nie jà cy, po - sia da jà cy obec nie wie le ba rier, pie szy most. Zwy ci z ca mi kon kur su zo stał ze spół stu den tów z Po li tech ni ki Wie deƒ skiej, ale ko lej no dwa pro jek ty z Pol ski zna la zły si wêród 10 no mi no wa nych pro jek tów, otrzy mu jàc za szczyt ne wy ró nie nia (je den z Wy dzia łu Ar chi tek tu ry Po li tech ni ki Kra kow skiej i dru gi z Wy dzia łu Ar chi tek tu ry Po li tech ni ki Gdaƒ skiej) 16. Trze cia edy cja kon kur su Schin dler Award for Ar chi tec tu re Ac cess for All (2007/2008) po Êwi co na zo sta ła ob sza ro wi o pow m 2, po ło o ne mu w za chod niej cz Êci Wied nia, przy Gau denz dor fer Gırtel i wjeê dzie do mia sta od stro ny au to stra dy pro wa dzà cej z Sal zbur - ga i Mo na chium. Prze ci na jà cy dia go nal nie te ren opra co wa nia za - byt ko wy most Brücke über die Ze ile pro jek tu Ot to Wa gne ra (1898) oraz słyn ny Vien na Ri ver Ca nal (obec nie cz Êcio wo przy kry ty), jak No do ubt, the ir gre at suc cess con tri bu ted to the pro pa ga tion of the idea of the Schin dler Award com pe ti tion at Po lish ar - chi tec tu ral uni ver si ties. The first com pe ti tion ma de it po ssi ble to for mu la te the fol lo - wing, in te re sting conc lu sions for the next edi tions: not eve ry whe re in Eu ro pe, the pro blem of ac ces si bi li ty is ta ken in to con si de ra tion to an equ al extent, not all scho ols of ar chi tec tu re pay eno ugh at ten tion to this is sue in the pro cess of te aching; ac ces si bi li ty is often un der sto od as ad ding ramps and li fts at the fi nal pha se of a de sign, in es the ti cal ly and prac ti cal ly sa tis fy ing so lu tions, the pro blem of ac ces si bi li ty is ta ken in to ac co unt at the ve ry be gin ning of the de si gning pro cess, the Schin dler Award is an im por tant in i tia ti ve be cau se it brings this pro blem up at its so ur ce, i. e. it sha pes stu - dents who will be ful fil ling them se lves in the pro fes sion of an ar chi tect and in flu en cing the qu ali ty of li fe in our ci - ties in se ve ral years ti me. The ran ge of sub se qu ent com pe ti tions com pri sed much lar - ger are as and expec ted the ir par ti ci pants to sug gest urban as well as ar chi tec tu ral so lu tions, in c lu ding a de ta il. 504 ap pli ca tion forms we re sent in for the se cond edi tion of the Schin dler Award for Ar chi tec tu re Ac cess for All com pe - ti tion (2005/2006) but 274 stu dents from 58 ar chi tec tu ral scho - ols and uni ver si ties in 22 Eu ro pe an ci ties to ok part in it. Eigh ty -eight de si gns we re bro ught in and as ses sed by an in - ter na tio nal ju ry su per vi sed by Prof. Tho mas Sie verts. The com pe ti tion con cer ned an area lo ca ted in Pa ris. It in c lu ded the To kyo Pa la ce, an at trac ti ve bu il ding on the bank of the Se - ine Ri ver, ope ned in 1937 on the oc ca sion of the world expo - si tion, with its ne arest sur ro un dings. The com pe ti tors we re asked to con nect the To kyo Pa la ce with a ne igh bo uring mu - seum and the Mu seum of Exo tic Cul tu res Bran ly si tu ated on the other si de of the Se ine, and cre ate a mu seum mi le wi tho ut any bar riers. A par ti cu lar ob stac le was the 30-me tre dif fe ren ce be twe en the hi ghest po int and the lo west po int of the area. The other as si gn ments con cer ned the cre ation of a vi si tor cen tre and the de sign of an exhi bi tion for pe ople with va rio us li mi ta tions. An exi sting pe de strian brid ge ha ving ma - ny bar riers was sup po sed to be co me a con nec tion be twe en the two ri ver banks. The win ner of the com pe ti tion was a te - am of stu dents from Vien na Uni ver si ty of Tech no lo gy but two Po lish de si gns we re among ten no mi ne es and re ce ived ho - no ura ble men tions (one from the Fa cul ty of Ar chi tec tu re, Cra - cow Uni ver si ty of Tech no lo gy; the other from the Fa cul ty of Ar chi tec tu re, Gdaƒsk Uni ver si ty of Tech no lo gy)