Mieczys aw Nasi owski. Podstawy mikro- i makroekonomii wydanie zmienione i uzupe nione

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Mieczys aw Nasi owski. Podstawy mikro- i makroekonomii wydanie zmienione i uzupe nione"

Transkrypt

1 Mieczys aw Nasi owski System rynkowy Podstawy mikro- i makroekonomii wydanie zmienione i uzupe nione

2

3 System rynkowy Podstawy mikro- i makroekonomii

4

5 Mieczys aw Nasi owski System rynkowy Podstawy mikro- i makroekonomii Warszawa 2007 Wydawnictwo Key Text

6 Okładkę projektował Maciej Lasota Redaktor Teresa Zwierzyńska-Bubałło Redaktor techniczny Jolanta Ugorowska Copyright by Wydawnictwo Key Text Warszawa 1992, 1993, 1994, 1996, 2000, 2004 Wydanie szóste zmienione i uzupełnione ISBN Wydawnictwo Key Text sp. z o.o. ul. Sokołowska 9, lok. 410, Warszawa tel , fax wydawnictwo@keytext.com.pl

7 Spis treêci Od autora Cz Êç pierwsza Wprowadzenie do ekonomii 1. Czym zajmuje si ekonomia Definicja ekonomii i jej interpretacja Modelowe uj cie zagadnieƒ ekonomicznych Mikro- i makroekonomia Polityka gospodarcza Ekonomia pozytywna i normatywna Podstawowe problemy wyboru ekonomicznego G ówne pytania ekonomiczne wymagajàce teoretycznych odpowiedzi... Pytania sprawdzajàce Podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej Gospodarstwa domowe Gospodarstwa rolne Przedsi biorstwa Banki komercyjne Gie da Bank centralny Instytucje paƒstwowe... Pytania sprawdzajàce Cz Êç druga Mikroekonomia kurs podstawowy 3. Mikroanaliza rynku Czynniki kszta tujàce popyt Zale noêç mi dzy popytem a cenà Zale noêç mi dzy cenà a poda à

8 6 Spis treêci 3.4. Stan równowagi i nierównowagi poszczególnych dóbr na rynku 3.5. Cena równowagi a cena maksymalna i minimalna Negatywne skutki powszechnego regulowania cen przez paƒstwo 3.7. Funkcje cen w gospodarce rynkowej Cenowa elastycznoêç popytu i jej znaczenie ekonomiczne Cenowa elastycznoêç poda y ElastycznoÊç dochodowa. Struktura wydatków i zmiana poziomu p acy realnej Wp yw paƒstwa na ceny za poêrednictwem podatku VAT... Pytania sprawdzajàce... Zadania Teoria racjonalnego zachowania si konsumenta Poj cie u ytecznoêci Krzywa oboj tnoêci konsumenta Graficzna ilustracja zmian poziomu dochodu konsumenta oraz proporcji cen nabywanych dóbr Równowaga konsumenta Efekt dochodowy przy obni ce cen i efekt substytucyjny przy zmianie relacji cen nabywanych dóbr... Pytania sprawdzajàce... Zadania Analiza czynników produkcji Krzywa produktu ca kowitego a krzywe przeci tnej i kraƒcowej produkcyjnoêci pracy Wybór najbardziej efektywnej kombinacji czynników wytwórczych Mechanizm kszta towania popytu na prac i poda y pracy w warunkach doskona ej konkurencji Czynniki kszta tujàce poziom i zró nicowanie p ac... Pytania sprawdzajàce... Zadanie Teoria funkcjonowania przedsi biorstwa Poj cie oraz sk adniki kosztów produkcji i zysku Rodzaje kosztów i kszta t ich krzywych w krótkim okresie Maksymalizacja zysku w przedsi biorstwie przy za o eniu konkurencji doskona ej Koszty przeci tne w d ugim okresie Ceny rynkowe a d ugookresowe koszty wytwarzania w ga zi w warunkach doskona ej konkurencji Przedsi biorstwa kraƒcowe w ga zi w d ugim okresie Maksymalizacja zysku przedsi biorstwa monopolistycznego

9 Spis treêci Doskona e zró nicowanie cen w pe nym monopolu Wp yw zmian poziomu kosztów i popytu na rozmiary wytwarzanej produkcji w pe nym monopolu Model monopolu naturalnego Przedsi biorstwo na rynku konkurencji monopolistycznej Z amana krzywa popytu w oligopolu Ró ne formy konkurencji... Pytania sprawdzajàce... Zadania Wspó czesne teorie przedsi biorstwa Mened erskie teorie firmy Teoria kosztów transakcyjnych Teoria agencji Teoria praw w asnoêci Praktyczne metody oceny dzia alnoêci przedsi biorstwa Bilans przedsi biorstwa Rachunek wyników Analiza wskaênikowa bilansu Próg rentownoêci przedsi biorstwa Model dwóch progów rentownoêci przedsi biorstwa Strategia marketingowa firmy Opcje jako najnowsza forma kontraktu Podstawowe metody szacowania wartoêci aktywów przedsi biorstwa w warunkach niepewnoêci i ryzyka... Pytania sprawdzajàce... Zadania Cz Êç trzecia Makroekonomia kurs podstawowy 9. Tworzenie i podzia dochodu narodowego w systemie rynkowym Proces tworzenia wartoêci dodanej i produkcji finalnej w gospodarce narodowej Przep ywy mi dzyga ziowe W. Leontiefa Podstawowe kategorie produktu i dochodu narodowego Ruch okr ny strumieni dochodów i wydatków Ceny jako narz dzie agregacji dochodu narodowego Zalety i wady kategorii dochodu narodowego... Pytania sprawdzajàce... Zadania

10 8 Spis treêci 10. Podstawowe zale noêci agregatowe w ekonomii keynesowskiej Inwestycje a oszcz dnoêci Funkcja konsumpcji Mno nik inwestycyjny i jego wp yw na przyrost dochodu narodowego Keynesowska funkcja inwestycji Sk adniki globalnego popytu a poziom dochodu narodowego Pytania sprawdzajàce... Zadania Bud et i polityka fiskalna paƒstwa Rosnàca rola bud etu w rozwini tych gospodarkach rynkowych Deficyt i nadwy ka bud etowa Podatki bezpoêrednie i poêrednie Zale noêç mi dzy stopà opodatkowania dochodów a wp ywami do bud etu paƒstwa Sposoby finansowania deficytu bud etowego Wp yw podatków i wydatków bud etu paƒstwa na poziom wytwarzanego dochodu narodowego Mno nik zrównowa onego bud etu paƒstwa Mo liwoêç finansowania deficytu bud etowego oszcz dnoêciami Pytania sprawdzajàce... Zadania Spór o teori równowagi ogólnej mi dzy ekonomià neoklasycznà a ekonomià keynesowskà Ogólny model zagregowanego popytu AD i zagregowanej poda y AS Neoklasyczna teoria równowagi Krytyka neoklasycznej teorii równowagi przez J. M. Keynesa Porównawcza analiza makroekonomii keynesowskiej i neoklasycznej ZawodnoÊç rynku ZawodnoÊç paƒstwa... Pytania sprawdzajàce Pieniàdz, rynek pieni ny, bankowoêç Podstawowe funkcje pieniàdza Rodzaje pieniàdza i struktura jego zasobów Podstawowe sk adniki bilansu w bankach komercyjnych oraz w banku centralnym Zasady obrotu bezgotówkowego Czynniki wyznaczajàce wielkoêç poda y pieniàdza

11 Spis treêci Rezerwa obowiàzkowa i mno nik depozytowy Mno nik kreacji pieniàdza i baza monetarna Wspó zale noêci mi dzy popytem na pieniàdz i poda à pieniàdza a stopà procentowà Mechanizm kszta towania si kursu obligacji Ârodki regulacji dop ywu i odp ywu pieniàdza w obiegu Mo liwoêci oddzia ywania banku centralnego na przebieg koniunktury gospodarczej kraju Ró ne interpretacje zjawisk gospodarczych... Pytania sprawdzajàce... Zadania Wahania koniunkturalne w gospodarce rynkowej Poj cie i fazy cyklu koniunkturalnego Realistyczny opis faz cyklu koniunkturalnego Przyczyny os abienia ostroêci wahaƒ cyklicznych po II wojnie Êwiatowej... Pytania sprawdzajàce Inflacja i bezrobocie Zagro enia towarzyszàce rozwojowi gospodarki rynkowej Teoretyczne podstawy ró nych form bezrobocia Spo eczne skutki bezrobocia Poj cie, przyczyny i rodzaje inflacji Monetarystyczna teoria inflacji Krzywa Phillipsa Krzywa Phillipsa w d ugim okresie Hipoteza racjonalnych oczekiwaƒ Sposoby hamowania inflacji Spór o interpretacj inflacji... Pytania sprawdzajàce Bilans p atniczy kraju i wymiana mi dzynarodowa Struktura bilansu p atniczego kraju KorzyÊci z otwarcia gospodarki narodowej Teoria kosztów komparatywnych Krótkookresowe skutki gospodarki otwartej D ugookresowe skutki gospodarki otwartej Kursy walut i ich zwiàzki z bilansem p atniczym kraju Mechanizm przywracania równowagi zewn trznej w d u szym okresie Dopuszczalna granica zad u enia kraju... Pytania sprawdzajàce... Zadania

12 10 Spis treêci 17. Problemy gospodarcze krajów s abo rozwini tych Poj cie wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego Zró nicowanie poziomów rozwoju gospodarczego wspó czesnego Êwiata Cechy charakterystyczne krajów s abo rozwini tych TrudnoÊci przezwyci enia niedorozwoju gospodarczego Nap yw obcego kapita u najskuteczniejszym sposobem przezwyci enia zacofania... Pytania sprawdzajàce Cz Êç czwarta Makroekonomia kurs wy szy 18. Modelowe uj cie równowagi ogólnej na rynku towarowym i rynku pieni nym Zale noêci mi dzy sk adnikami popytu globalnego a poziomem dochodu narodowego Mechanizm transmisyjny mi dzy politykà pieni nà i politykà fiskalnà a zmianami poziomu dochodu narodowego Wp yw polityki pieni nej na stop procentowà i poziom wytwarzanego dochodu narodowego Wp yw polityki fiskalnej na stop procentowà i poziom wytwarzanego dochodu narodowego Wp yw zmiany przeci tnego poziomu cen oraz stopy opodatkowania na poziom realnego dochodu narodowego Bilans p atniczy w mechanizmie wspó zale noêci mi dzy stopà procentowà a poziomem wytwarzanego dochodu narodowego Ró ny stopieƒ wra liwoêci zmian stopy procentowej oraz dochodu narodowego na polityk pieni nà i polityk fiskalnà Model agregatowego popytu i agregatowej poda y w interpretacji nowej ekonomii keynesowskiej i nowej ekonomii klasycznej... Pytania sprawdzajàce Teoria cyklu koniunkturalnego Teoria cyklu koniunkturalnego M. Kaleckiego Trend wzrostu gospodarczego... Pytania sprawdzajàce Teorie wzrostu gospodarczego Model wzrostu gospodarczego R. Harroda Model wzrostu gospodarczego E. Domara

13 Spis treêci Wieloczynnikowa funkcja produkcji typu Cobba-Douglasa Uwagi ogólne o ró nych teoriach wzrostu gospodarczego... Pytania sprawdzajàce Cz Êç piàta Przemiany instytucjonalne w Êwiecie po II wojnie Êwiatowej 21. Mi dzynarodowe instytucje finansowe i ich polityka pieni na po II wojnie Êwiatowej Z historii pieniàdza mi dzynarodowego Mi dzynarodowe instytucje monetarne Ekonomiczne podstawy sta ego kursu wymiennego walut w latach Rosnàce zagro enia pozycji dolara w latach szeêçdziesiàtych Powstanie nawisu petrodolarowego Wzrost zad u enia i trudnoêci jego sp acenia P ynny kurs wymienny walut i jego konsekwencje Kierunki poszukiwaƒ rozwiàzaƒ stabilizujàcych system pieni ny wspó czesnego Êwiata... Pytania sprawdzajàce Ekonomiczna wspó praca mi dzynarodowa i integracja gospodarcza Istota, warunki i korzyêci integracji gospodarczej Rozwój procesów integracyjnych w Europie od 1947 do 2004 r Szanse i zagro enia wynikajàce z akcesji Polski do Unii Europejskiej Procesy globalizacji we wspólczesnym Êwiecie... Pytania sprawdzajàce Prze omowe zmiany w krajach wysoko rozwini tych po II wojnie Êwiatowej Narodziny idei spo ecznej gospodarki rynkowej Zwiàzki zawodowe i ich rola w gospodarce rynkowej Sektor publiczny i ochrona socjalna paƒstwa Spór o granice stopy podatkowej i granice udzia u wydatków socjalnych z bud etu paƒstwa... Pytania sprawdzajàce... Pos owie... Indeks

14

15 Od autora * Podr cznik System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii jest szóstym wydaniem zmienionym i uzupe nionym. Jego pierwotna wersja ukaza a si w 1992 r., zaê od ostatniego wydania up yn y ju cztery lata. W asne doêwiadczenia dydaktyczne, jak równie yczliwe uwagi kolegów wyk adajàcych ekonomi, a tak e samych studentów sk oni y mnie do rozszerzenia i pog bienia wyk adu z poprzednich wydaƒ w latach 1994, 1996 i Du a popularnoêç, jakà cieszy si podr cznik wêród studentów ró nych uczelni, zobowiàza a mnie do dalszego aktualizowania i poszerzania treêci odpowiadajàcych realizowanemu programowi nauczania ekonomii na wy szych uczelniach ekonomicznych. Wszystkie trudne problemy teorii ekonomii nadal stara em si przedstawiç mo liwie przyst pnie i przejrzyêcie, zachowujàc przy tym naukowy poziom rozwa aƒ. Wsz dzie, gdzie by o to tylko mo liwe i uzasadnione, stara em si nawiàzaç do realiów polskiej gospodarki, tak by wyk adana teoria s u y a lepszemu zrozumieniu budowy nowoczesnej gospodarki rynkowej w Polsce, a nie by- a jedynie rodzajem intelektualnego çwiczenia na tematy ekonomiczne. Oprócz kursu podstawowego z mikro- i makroekonomii, podr cznik zawiera równie bardziej rozwini ty wyk ad z makroekonomii na kursie wy szym. Zaczyna si on od podsumowania wiedzy zdobytej z wyk adów makroekonomii na kursie podstawowym i znacznego jej pog bienia na podstawie modelu IS LM, uogólniajàcego wspó zale noêci zachodzàce na rynkach: towarowym, pieni nym i dewizowym. Do wy szego kursu makroekonomii wprowadzam bardziej rozbudowany wyk ad na tematy teorii wzrostu gospodarczego i cyklu koniunkturalnego, tylko w niewielkim stopniu uwzgl dnianych w podr cznikach autorów zachodnich. Dynamiczne uj cie wzrostu dochodu narodo- * Prof. dr hab. Mieczys aw Nasi owski zmar 16 wrzeênia 2004 r. W obecnej edycji Wydawnictwo postanowi o pozostawiç niezmieniony wst p Od autora przygotowany przez Profesora w sierpniu 2004 r.

16 14 Od autora wego stanowi istotne uzupe nienie statycznej analizy dominujàcej przy nauczaniu ekonomii na kursie podstawowym. W celu zbli enia teoretycznego wyk adu ekonomii do realiów wspó czesnego Êwiata trzy rozdzia y podr cznika poêwi ci em przemianom instytucjonalnym w Êwiecie po II wojnie Êwiatowej. Dotyczà one: mi dzynarodowych instytucji finansowych i ich polityki pieni nej, integracji europejskiej i skutków wejêcia Polski do Unii Europejskiej oraz spo ecznej gospodarki rynkowej, powsta ej w Niemczech i stosowanej w wielu innych krajach europejskich. Rozwa aniami zawartymi w podr czniku próbuj zainteresowaç szerokie grono Czytelników ekonomià zarówno na ni szym, jak i na wy szym poziomie abstrakcji naukowej. W pierwszym przypadku wykorzystuj bogaty materia faktograficzny w celu przybli enia analizy ekonomicznej do realiów wspó czesnej gospodarki rynkowej i wskazania na mo liwoêç istnienia ró nych rozwiàzaƒ systemowych. W drugim zaê pos uguj si modelowym uj ciem opartym na okreêlonych za o eniach upraszczajàcych. Tworzy ono syntez uogólniajàcà zwiàzki i wspó zale noêci wyst pujàce mi dzy ró nymi zjawiskami i uczy usystematyzowanego, logicznego myêlenia ekonomicznego. W ca ym wyk adzie analizuj pi ç podsystemów: rynku towarowego, rynku pracy, rynku pieni nego, rynku kapita owego oraz rynku walutowego, mi dzy którymi wyst pujà sta e zwiàzki i wspó zale noêci. Na ka dym z tych rynków dzia a uniwersalne prawo popytu i poda y, które pozostaje w Êcis ym wzajemnym zwiàzku mi dzy cenà, p acà, stopà procentowà, kursem papierów wartoêciowych oraz kursem wymiennym walut. WyjaÊnienie tych zwiàzków i ich wp ywu na decyzje podmiotów gospodarczych jest g ównym celem prezentowanego wyk adu z mikro- i makroekomonii. Dla podkreêlenia tej wa nej myêli przewodniej nazwa em swój podr cznik System rynkowy, gdy tylko systemowe podejêcie do analizowanych zjawisk ekonomicznych czyni zdobywanà wiedz praktycznie bardziej u ytecznà. Zawsze staram si podkreêlaç wa nà dla ekonomisty sentencj, e w gospodarce rynkowej nie ma zjawisk jednoprzyczynowych. Ka de zjawisko i ka da podejmowana decyzja ma rozleg e ukierunkowania i tylko wszechstronne naêwietlenie z o onoêci zjawisk ekonomicznych pozwala zrozumieç, dlaczego teoria ekonomii nie mo e byç naukà zbyt prostà, sprowadzanà do hase, definicji i zwyk ych opisów rzeczywistoêci. Dlatego po o y em du y nacisk na analityczny charakter wyk adu w celu rozwini cia poêrednich ogniw rozumowania mi dzy tezà wyjêciowà a koƒcowym rezultatem badawczym. Wiedza, jakà tu prezentuj, jest zbiorowym dorobkiem myêli ekonomicznej od koƒca XIX w. a do czasów najnowszych. W podr czniku teorii ekonomii nie zachodzi wi c potrzeba odwo ywania si do êróde, jak czynimy to z regu y przy podr cznikach z historii myêli ekonomicznej. Zawsze jednak jeste-

17 Od autora 15 Êmy wdzi czni tym, którzy pomogli nam w logiczny i przyst pny sposób uporzàdkowaç nie atwà przecie wiedz ekonomicznà. Przede wszystkim zawdzi czam to w niema ym stopniu kolegom z Katedry Teorii Systemu Rynkowego przy Kolegium Zarzàdzania i Finansów SGH. WÊród nich pragn imiennie wyró niç prof. dr. hab. Marka Garbicza, który cz sto pomaga mi w rozwik aniu trudnych problemów i sugerowa ich zgrabnà modelowà prezentacj. Sk adajàc wszystkim serdeczne podzi kowania za ich yczliwà i konstruktywnà krytyk, pragn podkreêliç, i pe na odpowiedzialnoêç za wyra one poglàdy i sposób ich prezentacji spoczywa wy àcznie na autorze.

18

19 Cz Êç pierwsza 17 Wprowadzenie do ekonomii

20

21 1 Czym zajmuje si ekonomia Studiujàcy ekonomi stawia zazwyczaj pytanie: co jest przedmiotem jej badaƒ? Nie istnieje taka definicja ekonomii, która mog aby byç powszechnie akceptowana i obejmowa aby wszystkie problemy, jakimi zajmowa y si w przesz oêci ró norodne szko y i kierunki myêlenia ekonomicznego. Ka da z tych szkó ró nie, a nieraz wr cz odmiennie, formu owa a przedmiot swoich zainteresowaƒ, zwracajàc uwag na rozmaite aspekty dzia alnoêci gospodarczej cz owieka. O ile w poczàtkach rozwoju tej nauki zwrócono wi kszà uwag na spo eczne aspekty ludzkiego gospodarowania, co mia o usprawiedliwiaç przymiotnik polityczna przy nazwie ekonomia, o tyle od 1871 r. zainteresowanie badaczy przesun o si wyraênie w kierunku budowania teorii racjonalnych wyborów dokonywanych przez ró ne podmioty gospodarcze. W latach dwudziestych XX w. stopniowo rezygnowano z nazwy political economy i zastàpiono jà nazwà economics Definicja ekonomii i jej interpretacja W podr cznikach zachodnich najcz Êciej definiuje si ekonomi jako nauk zajmujàcà si badaniem zachowania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych Êrodków, które mogà byç w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podzia u, wymiany i konsumpcji. W badaniach tych stara si ona ustaliç okreêlone prawid owoêci ekonomiczne, którym cz sto nadaje si rang obiektywnych praw ekonomicznych. Najistotniejszym elementem tego ustalenia jest stwierdzenie, e Êrodki stojàce do dyspozycji zarówno poszczególnego podmiotu gospodarczego, jak

22 2 Podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej Gospodarka rynkowa jest systemem bardzo z o onym. Sk ada si on z milionów ró nych podmiotów, jak gospodarstwa domowe, przedsi biorstwa wytwarzajàce towary lub Êwiadczàce us ugi, instytucje finansowe, administracja paƒstwowa oraz w adze lokalne. Podmiotem nazywamy okreêlonà form organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kierujàc si w asnym interesem i zwiàzanym z tym ryzykiem. Ryzyko nietrafnych decyzji nara a dany podmiot na okreêlone straty i sk ania do ostro noêci wyboru spoêród wielu rozwiàzaƒ mo liwych. Wszystkie wymienione podmioty sà ze sobà powiàzane za poêrednictwem rynku. Rynek jest formà wi zi mi dzy producentami, mi dzy producentami a gospodarstwami domowymi, mi dzy producentami i gospodarstwami domowymi a ró nymi instytucjami finansowymi, mi dzy instytucjami finansowymi a bankiem centralnym i mi dzy wszystkimi wymienionymi podmiotami a w adzami centralnymi oraz w adzami lokalnymi. Wi zi te urzeczywistniajà si za poêrednictwem cen rynkowych, p ac i innych form wynagrodzeƒ, kredytów i procentów, papierów wartoêciowych i p ynàcych z nich dochodów, podatków, op at skarbowych, kar pieni nych, subwencji, rent, emerytur, zasi ków itp. Gospodarka rynkowa rozwin a ogromnà ró norodnoêç form towarowo-pieni nych, tworzàcych jednolity mechanizm funkcjonujàcy wed ug okreêlonych praw ekonomicznych. Na tym rynku kszta tujà si ceny dóbr i us ug, ceny pracy, ceny kapita u, ziemi i wszystkich innych czynników produkcji. Te ceny wywierajà wp yw na decyzje ekonomiczne wszystkich podmiotów gospodarczych, wywo ujà okreêlonà reakcj konsumentów i producentów. Na rynku bowiem dokonuje si wymiana mi dzy kupujàcymi i sprzedajàcymi. Zachowanie podmiotów gospodarczych wynika tak e z wyst powania ograniczeƒ realnych oraz ograniczeƒ regulacyjnych. Ograniczenia realne sà okreêlone przez warunki przyrodnicze, zasoby pieni ne, kapita owe i kadro-

23 3 Mikroanaliza rynku Rynek jest formà poziomych wi zi mi dzy ró nymi podmiotami gospodarczymi i konsumenckimi próbujàcymi sprzedaç i kupiç towar. Mi dzy przedsi biorcami toczy si nieustannie konkurencja. Za jej poêrednictwem uczestnicy rynku, dà àc do realizacji swych interesów, próbujà przedstawiç korzystniejsze od innych oferty pod wzgl dem ceny, jakoêci wyrobu, jego wyglàdu, opakowania, uprzejmoêci obs ugi klienta itp. w celu wywarcia wp ywu na korzystne zawarcie transakcji kupna-sprzeda y. Z punktu widzenia makroekonomii rynek jest tà sferà ludzkiej dzia alnoêci gospodarczej, w której àczna poda styka si z àcznym (albo globalnym) popytem. Stàd wynikajà okreêlone skutki dla przeci tnego poziomu cen, zysków, rozmiarów i struktury zapotrzebowania oraz produkcji. Mo emy tak e mówiç o rynku ograniczonym do jakiejê grupy towarów. Na przyk ad rynek ywnoêciowy jest szczególnego rodzaju sumà czy te agregatem poda y artyku ów ywnoêciowych i popytu indywidualnego: jaroszy i mi so erców, ubogich, Êrednio zamo nych i bogatych, wysokich i niskich, grubasów i chudych, m czyzn i kobiet itp. W yciu codziennym rynek jest postrzegany jako nieskoƒczenie du a liczba rynków indywidualnych na poszczególne rodzaje dóbr, które sà przedmiotem zainteresowania nabywców. Ka de z tych dóbr ma ró nà klientel, do której ró nymi sposobami stara si dotrzeç producent i sprzedawca. Cechà charakterystycznà rynku, niezale nie od tego, jakiej grupy towarów dotyczy, jest to, e doprowadza on do kontaktu kupujàcych i sprzedajàcych, w wyniku czego kszta tuje si okreêlona cena. Cena ta wywiera wp yw zarówno na decyzje konsumentów, jak i producentów. Zadaniem teorii ekonomii jest zbadanie prawid owoêci w zachowaniu si konsumentów i reakcji producentów wobec zmiennych informacji nap ywajàcych z rynku.

24 4 Teoria racjonalnego zachowania si konsumenta Fundamenty teorii racjonalnego post powania konsumenta stworzy w drugiej po owie XIX w. angielski ekonomista William S. Jevons ( ). JednoczeÊnie zapoczàtkowa on w swojej ksià ce Zasady ekonomii politycznej (1871 r.) tzw. rachunek marginalny odniesiony do poj cia u ytecznoêci kraƒcowej. Pomys ten w latach póêniejszych wykorzystano zarówno do sformu owania poj cia produkcyjnoêci kraƒcowych ró nych czynników produkcji, jak równie poj cia kosztów i utargów kraƒcowych. Sta o si to punktem wyjêcia zbudowania teorii racjonalnego funkcjonowania przedsi biorstwa. Przyczyni o si ponadto do szybkiego rozwoju nauki ekonomii, okreêlonej mianem ekonomii neoklasycznej, szeroko omawianej w podr cznikach akademickich. Charakteryzuje si ona daleko posuni tà formalizacjà wyk adu, wynikajàcà z logiki zbudowanej na przyj tych za o eniach upraszczajàcych rzeczywiste procesy zachodzàce w gospodarce rynkowej. Teoria racjonalnego zachowania si konsumenta pozwala nam rozwinàç i lepiej wyjaêniç ten aspekt prawa popytu konsumpcyjnego, który wià e si z wp ywem cen i dochodów na podejmowane decyzje konsumenta. Podstawà teorii wyboru racjonalnej struktury zakupów przez konsumenta sta a si poczàtkowo teoria u ytecznoêci Poj cie u ytecznoêci U ytecznoêç to suma zadowolenia, jakà daje konsumentowi posiadanie danego dobra. Dobro jest tym u yteczniejsze, im intensywniej zaspokaja okreêlonà potrzeb. W miar zaspokajania potrzeb tracà one na intensywnoêci. Cz owiek z regu y dà y przede wszystkim do zaspokojenia najbardziej intensywnych po-

25 5 Analiza czynników produkcji Po zapoznaniu si z podstawami teorii rynku towarowego oraz równowagi konsumenta zajmiemy si obecnie analizà zachowania si producenta. Producenci w swojej gospodarczej dzia alnoêci pos ugujà si ró nymi czynnikami produkcji kapita em i pracà. Kapita wyst puje w ró nych formach. W tym rozdziale b dzie nas interesowa a jedynie forma rzeczowa w postaci maszyn i urzàdzeƒ produkcyjnych. Praca mo e wyst powaç w postaci najemnej oraz w asnej pracy przedsi biorcy. Tutaj interesowaç nas b dzie zale noêç mi dzy p acà realnà, popytem na prac najemnà ze strony przedsi biorców i poda à pracy. Zbadanie zale noêci mi dzy cenami czynników produkcji a ich zastosowaniem w przedsi biorstwie stworzy podstawy do analizy kosztów, zysków i zachowania si przedsi biorców. Punktem wyjêcia b dzie analiza produkcyjnoêci pracy. 5.1.Krzywa produktu ca kowitego a krzywe przeci tnej i kraƒcowej produkcyjnoêci pracy Analiza produkcyjnoêci pracy opiera si na podstawowym za o eniu, e zasób kapita u produkcyjnego w przedsi biorstwie jest sta y, natomiast zatrudnienie pracowników w tym zasobie kapita u jest zmienne. Przy tym za o eniu funkcjonalna zale noêç mi dzy wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia prezentowana jest w postaci wykresów (rysunek 5.1). Krzywa produktu ca kowitego zaczyna si na osi nak adów czynnika zmiennego L w pewnej odleg oêci od poczàtku uk adu wspó rz dnych. Zawsze musi istnieç pewna minimalna liczba zatrudnionych pracowników, aby mo liwe by o obs u enie maszyn i urzàdzeƒ produkcyjnych (jako czynników sta ych) i uruchomienie produkcji.

26 6 Teoria funkcjonowania przedsi biorstwa Teoria funkcjonowania przedsi biorstwa jest najwa niejszà cz Êcià sk adowà mikroekonomii. Obejmuje ona szczegó owà analiz czynników i kosztów produkcji w krótkim i d ugim okresie oraz kryteria maksymalizacji zysku w warunkach doskona ej, niedoskona ej i monopolistycznej konkurencji. Maksymalizacj zysku osiàga si zarówno na drodze najtrafniejszej kombinacji czynników wytwórczych, w wyniku której minimalizuje si koszty na jednostk produkcji, jak i w wyniku najw aêciwszego dostosowania poda y do efektywnego popytu na rynku. Na tej podstawie poszukuje si rozwiàzaƒ optymalnych, tzn. najlepszych ze wszystkich istniejàcych mo liwoêci. Zacznijmy od poj ç podstawowych z zakresu kosztów i zysku, na których opiera si wi kszoêç empirycznych i teoretycznych analiz w ekonomii. 6.1.Poj cie oraz sk adniki kosztów produkcji i zysku Koszty w asne obejmujà ró nego rodzaju wydatki zwiàzane z funkcjonowaniem przedsi biorstwa i wytwarzaniem okreêlonej wielkoêci produkcji. Mo na je podzieliç na trzy grupy. Sà to: wydatki materialne, wydatki osobowe, wydatki finansowe. Wydatki materialne dotyczà zu ywanych w produkcji materia ów, surowców, pó produktów, komponentów, paliwa, energii itp. Szczególnego rodzaju wydatkiem jest fundusz amortyzacyjny liczony od poczàtkowej wartoêci Êrodka trwa ego z uwzgl dnieniem przewidywanego okresu jego eksplo-

27 7 Wspó czesne teorie przedsi biorstwa Zanalizowane w poprzednim rozdziale neoklasyczne teorie przedsi biorstwa by y rozwijane przez ró nych ekonomistów poczàwszy od drugiej po owy XIX w. a do lat trzydziestych XX w. Modelowe uj cie tych teorii, zw aszcza zaê neoklasyczna teoria kosztów produkcji, zosta o zbudowane na upraszczajàcym za o eniu doskona ej informacji, doskona ej podzielnoêci i przenoênoêci czynników produkcji, homogenicznoêci czynnika pracy, braku post pu technicznego, malejàcych korzyêci skali produkcji i malejàcej kraƒcowej produkcyjnoêci pracy. Przy tych apriorycznych za o eniach funkcje kosztów przybiera y kszta t rozwartej litery U. Na o one na ten klasyczny kszta t funkcji kosztów liniowe funkcje utargów przeci tnych i kraƒcowych umo liwia y uwzgl dnienie ró nych rodzajów konkurencji. Wówczas mo na by o atwo ustaliç punkty przeci cia tych krzywych i z matematycznà dok adnoêcià wyznaczyç optymalne rozmiary produkcji maksymalizujàcej zysk (tzw. optimum ekonomiczne) lub te minimalizujàcej przeci tne koszty wytwarzania (tzw. optimum techniczne). W poczàtkowym procesie edukacji to modelowe uj cie jest niezb dnym etapem kszta cenia ekonomistów. Uczy ono precyzyjnego myêlenia, porzàdkuje j zyk ekonomiczny, zapoznaje z podstawowymi narz dziami analizy, ustala zwiàzki funkcjonalne mi dzy wa nymi wielkoêciami mikroekonomii przedsi biorstwa i w ten sposób tworzy dobre fundamenty niezb dne do zrozumienia wielu dalszych zagadnieƒ wspó czesnej teorii ekonomii. Problemy zwiàzane z funkcjonowaniem przedsi biorstwa oraz jego miejsce i rola w gospodarce narodowej sà znacznie bardziej skomplikowane ni prezentuje si je w postaci bardzo uproszczonych i sformalizowanych modeli. W uk adzie dwuwymiarowym nie jest mo liwe uwzgl dnienie wielu innych aspektów funkcjonowania przedsi biorstw zwiàzanych np. z ró nymi organizacyjnymi ich formami i wielkà skalà produkcji. Nie jest tak e mo liwe prezentowanie z o onych relacji mi dzy w aêcicielami, pracownikami i osobami zarzàdzajàcymi, jakie wyst pujà w wielkich spó kach akcyjnych. Tymi problemami zaj y si mened erskie teorie firmy.

28 8 Praktyczne metody oceny dzia alnoêci przedsi biorstwa Ekonomia obejmuje teori o charakterze bardziej abstrakcyjnym, jak i teori zupe nie prostà. Praktyczna u ytecznoêç ekonomii nie wynika z jej wysokiego poziomu abstrakcji, ale z rozumowania na doêç niskim poziomie uogólniajàcym praktycznà dzia alnoêç firmy w systemie rynkowym lub makroekonomicznà polityk paƒstwa. Mimo e dominuje sk onnoêç do preferowania ekonomii na niskim poziomie abstrakcji, gdy jest ona bardziej praktyczna, nie mo emy obyç si bez ekonomii tak e na wysokim poziomie abstrakcji, chocia by tylko dlatego, e wydaje si ona doskona à szko à umiej tnego pos ugiwania si ekonomià na niskim poziomie. Przedstawione w rozdzia ach 3, 4, 5 i 6 podstawy mikroekonomii cechowa y si wysokim szczeblem teoretycznego uogólnienia, pokazujàcego sposoby racjonalnych zachowaƒ konsumentów i przedsi biorców w ró nych warunkach konkurencji. Trudno jednak prze o yç przedstawione rozumowanie teoretyczne na j zyk ocen i dzia aƒ praktycznych. Wymaga to innego podejêcia, uwzgl dniajàcego podstawowe informacje zawarte w rocznych raportach firmy. Historyczny rozwój organizacyjnych form prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej doprowadzi do upowszechnienia przedsi biorstw, w których nastàpi o rozdzielenie funkcji w asnoêci i zarzàdzania. W aêcicielami sà udzia owcy, a zarzàdzajàcymi mened erowie. Ka da forma spó ki jest zobowiàzana przepisami prawnymi do publikowania rocznych raportów weryfikowanych przez niezale nych ekspertów, co stanowi gwarancj ich wiarygodnoêci. Raporty sà êród em informacji o dzia alnoêci firmy i jej rezultatach. Sà one niezwykle u yteczne dla potencjalnych inwestorów, dla banków kredytujàcych firmy, dla urz dów paƒstwowych ustalajàcych podatki, dla pracobiorców zg aszajàcych okreêlone àdania p acowe, a tak e dla konkurentów, którzy mogà porównaç swoje efekty z wynikami innych firm. Obowiàzujàca jednolitoêç zasad powstawania raportów i ich publikacji umo liwia atwe porównywanie danych, ocen potencja u firmy oraz perspektyw jej rozwoju. Najwa niejszà cz Êcià sk adowà rocznego raportu firmy jest bilans oraz rachunek wyników.

29 Cz Êç trzecia Makroekonomia kurs podstawowy Mikroekonomia to g ównie teoria cen czynników wytwórczych i zachowania si podmiotów gospodarczych w zale noêci od kszta towania si tych cen oraz utargów, kosztów produkcji i zysku bàdê te cen dóbr konsumpcyjnych, dochodów konsumenta i jego indywidualnych preferencji. Makroekonomia to g ównie teoria tworzenia i podzia u dochodu narodowego z uwzgl dnieniem polityki pieni nej banku centralnego i polityki fiskalnej paƒstwa. Zajmuje si ona funkcjonowaniem ca ej gospodarki i formu owaniem polityki rzàdowej. W rozwa aniach tych nie mo na uniknàç polityki dok adnie tak, jak polityka nie mo e si obejêç bez ekonomii. Fundamenty makroekonomii stworzy w latach trzydziestych XX w. angielski ekonomista John M. Keynes 1, który nawiàza do teorii niedostatecznego efektywnego popytu Thomasa R. Malthusa 2. 1 John M. Keynes urodzi si 5 czerwca 1883 r. w Cambridge (zm. w 1946 r.). By synem Johna Neville a Keynesa, wybitnego logika i autora pracy o zakresie i metodzie ekonomii (1891). J.M. Keynes kszta ci si w Eton, a nast pnie studiowa ekonomi na uniwersytecie w Cambridge pod kierunkiem Alfreda Marshalla, który znacznie przyczyni si do rozwoju ekonomii neoklasycznej. 2 Pierwszym ekonomistà, który dostrzeg zagro enia dla gospodarki rynkowej wynikajàce z niedostatecznego popytu, by T. R. Malthus. W Zasadach ekonomii politycznej, wydanych w Londynie w 1820 r., dowodzi on, e dochody otrzymane mogà nie byç w ca oêci wydane. Wówczas popyt mo e si okazaç niewystarczajàcy do sprzedania ca ej wytworzonej produkcji. W rezultacie mo e si pojawiç ogólna nadprodukcja, która zrodzi zastój gospodarczy i stan beznadziejnoêci dla przedsi biorców. J. M. Keynes bardzo wysoko oceni uwag Malthusa o mo liwoêci rozerwania zwiàzków w czasie i przestrzeni mi dzy dochodami otrzymanymi a dochodami wydanymi.

30 9 Tworzenie i podzia dochodu narodowego w systemie rynkowym Analiza funkcjonowania i rozwoju gospodarki narodowej wymaga zapoznania si z podstawowymi kategoriami ekonomicznymi dotyczàcymi produktu i dochodu narodowego. Sà to wielkoêci powszechnie stosowane zarówno w analizach teoretycznych, jak i badaniach empirycznych. Obejmujà one z jednej strony strumienie dóbr i us ug wytwarzane w ciàgu roku (które nazywamy wielkoêciami realnymi), z drugiej zaê towarzyszà temu strumienie ró nego rodzaju dochodów pieni nych. Wa nym zadaniem polityki gospodarczej paƒstwa oraz banków jest zapewnienie zbie noêci, czy mo e lepiej powiedzieç równowagi mi dzy tymi strumieniami, aby dzi ki temu utrzymaç wzgl dnie stabilne ceny i umacniaç zaufanie spo eczeƒstwa do si y nabywczej pieniàdza krajowego. 9.1.Proces tworzenia wartoêci dodanej i produkcji finalnej w gospodarce narodowej Gospodarka narodowa ka dego kraju dzieli si na dzia y, do których zaliczamy: przemys, rolnictwo, budownictwo, transport, àcznoêç, handel oraz ró ne inne us ugi. Pewne dzia y, jak przede wszystkim przemys, dzieli si na wiele ga zi, w sk ad których wchodzi du a liczba ró nych przedsi biorstw wytwarzajàcych ró norodnà produkcj dóbr i us ug. WartoÊç wytworzonej produkcji dóbr i us ug w ciàgu roku w przedsi biorstwie nazywa si produkcjà globalnà. Produkcja globalna przedsi biorstwa sk ada si z: wartoêci przeniesionej oraz wartoêci dodanej.

31 10 Podstawowe zale noêci agregatowe w ekonomii keynesowskiej Zdaniem Keynesa, mechanizm nap dzajàcy dzia alnoêç gospodarczà w przedsi biorstwach jest zwiàzany nie z procesem wytwarzania i otrzymywania dochodów, lecz z procesem ich wydawania. Ekonomiczna logika gospodarki rynkowej wyra a si w tym, e wydatki na konsumpcj i inwestycje decydujà o wielkoêci produkcji i us ug oraz tym samym o dochodach przedsi biorstw, pracowników i paƒstwa. To rozumowanie opiera si na fundamentalnym za o- eniu, e co jeden wyda, to drugi zarobi. Nikt nie b dzie produkowa, jeêli nie znajdzie zbytu na wytworzone towary. Zmniejszenie si wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych oznacza spadek produkcji i tym samym spadek zysków. Wiele przedsi biorstw mo e wówczas zbankrutowaç. Cz Êç zatrudnionych pracowników straci prac. W ten sposób wydatki gospodarstw domowych, ró nych instytucji i przedsi biorstw wp ywajà na aktywnoêç gospodarczà, ycie spo eczne oraz stosunki polityczne w danym kraju. Ekonomia musi wi c podjàç prób odpowiedzi na pytania: co decyduje o wydatkach konsumpcyjnych i inwestycyjnych, dlaczego w pewnych okresach sk onnoêç do inwestowania jest wysoka, w innych zaê niska i jaki wywiera to wp yw na funkcjonowanie ca ej gospodarki narodowej? Inwestycje a oszcz dnoêci W analizie ruchu okr nego produktu narodowego brutto ustaliliêmy wa nà zale noêç w prywatnym sektorze gospodarki rynkowej mi dzy ogólnà sumà oszcz dnoêci O s a ogólnà sumà wydatków inwestycyjnych I. Oszcz dnoêci sà biernà stronà akumulacji Êrodków pieni nych niezb dnych do finansowania inwestycji, zaê wydatki inwestycyjne sà przejawem czynnego wykorzystania nagromadzonych oszcz dnoêci.

32 11 Bud et i polityka fiskalna paƒstwa Dotychczasowa makroanaliza funkcjonowania gospodarki rynkowej nie uwzgl dnia a roli bud etu centralnego w podziale oraz w transferach wytworzonego produktu narodowego brutto i tym samym w sposobie finansowania zakupów rzàdowych G. Polityka fiskalna 1 obejmuje wszystkie posuni cia rzàdu w sferze wp ywów i wydatków bud etowych w celu uzyskania kontroli i oddzia ywania na podzia dochodów oraz na ogólny poziom aktywnoêci gospodarczej kraju Rosnàca rola bud etu w rozwini tych gospodarkach rynkowych O wzrastajàcej roli bud etów w rozwini tych gospodarkach rynkowych na przestrzeni ostatnich szeêçdziesi ciu lat Êwiadczà poni sze dane: Udzia wydatków publicznych w produkcie narodowym brutto w najbardziej rozwini tych krajach, w % Kraj Szwecja USA Francja W. Brytania Niemcy èród o: World Development Report 1988, s. 44; A. F. Burns, Reflections of an Economic Policy Maker ( ), Washington 1978 (rozdz. The Control of Government Expenditures) oraz International Monetary Fund Statistics 1989; Economic Outlook, OECD, December 1999, No S owo fiskalny oznacza dotyczàcy skarbu paƒstwa, czyli inaczej skarbowy.

33 12 Spór o teori równowagi ogólnej mi dzy ekonomià neoklasycznà a ekonomià keynesowskà Fundamenty ekonomii neoklasycznej by y tworzone przez licznà grup ekonomistów pod koniec XIX i na poczàtku XX w. Stworzony przez nià system myêlenia ekonomicznego dominowa powszechnie do lat trzydziestych ubieg ego stulecia. Na poczàtku lat trzydziestych powsta nowy kierunek myêlenia ekonomicznego, wywodzàcy si od angielskiego ekonomisty J. M. Keynesa. Odtàd, a po dzieƒ dzisiejszy, trwa ciàg y spór o interpretacj zwiàzków i zale noêci ekonomicznych mi dzy przedstawicielami obu rywalizujàcych ze sobà kierunków. Wychodzà oni z odmiennych za o eƒ i formu ujà cz sto przeciwstawne wnioski dla polityki gospodarczej paƒstwa. Neoklasycy wychodzà z za o enia, e równowaga ogólna kszta tuje si tylko na takim poziomie wytwarzanego dochodu narodowego, przy którym wyst puje zjawisko pe nego wykorzystania istniejàcych zdolnoêci produkcyjnych oraz pe nego zatrudnienia si y roboczej. KeynesiÊci starajà si wykazaç, e równowaga ogólna jest mo liwa przy ró nym poziomie wytworzonego dochodu narodowego, ró nym stopniu wykorzystania zdolnoêci produkcyjnych i ró nym stanie zatrudnienia, któremu towarzyszy przymusowe bezrobocie. Do zanalizowania tych zagadnieƒ wypracowano ró ne narz dzia badawcze i przedstawiono ró nà interpretacj zwiàzków i wspó zale noêci ekonomicznych. Rozpatrzmy najpierw ogólny model zagregowanego popytu i zagregowanej poda y Ogólny model zagregowanego popytu AD i zagregowanej poda y AS Makroanaliza tworzenia i podzia u dochodu narodowego wykaza a, e na dochód patrzymy raz od strony zagregowanej poda y wszystkich dóbr i us ug fi-

34 13 Pieniàdz, rynek pieni ny, bankowoêç Gospodarki rynkowej nie mo na zrozumieç bez uwzgl dnienia rozwini tego systemu finansowego, który obejmuje ca y system bankowy, rynek kapita owy, rynek dewizowy oraz bud et centralny. System ten jest Êwiadomie wykorzystywany przez paƒstwo w jego polityce pieni nej, polityce dochodowej i polityce fiskalnej z punktu widzenia stabilizacji gospodarczej, a wi c ograniczenia stopy inflacji, zwi kszenia stopnia wykorzystania zdolnoêci produkcyjnych oraz maksymalnego ograniczenia bezrobocia. Tych wszystkich zagro eƒ towarzyszàcych gospodarce rynkowej nie docenia a ekonomia neoklasyczna. Dlatego wyznawa a poglàd, e pieniàdz w gospodarce narodowej jest niezb dny, ale jego rola jest w du ym stopniu neutralna. To nie pieniàdz, ale inne mechanizmy ekonomiczne zwiàzane z elastycznie zmieniajàcymi si cenami i p acami oraz stopà procentowà wp ywajà na decyzje podmiotów gospodarczych w ten sposób, e korygujà wszelkie powstajàce odchylenia od stanu równowagi przy pe nym wykorzystaniu wszystkich czynników wytwórczych. Keynes zakwestionowa dzia anie tych mechanizmów i odrzuci twierdzenie, e gospodarka narodowa zmierza automatycznie do pe nego wykorzystania wszystkich czynników wytwórczych. Udowadnia, e mo e istnieç równowaga przy ró nym stopniu wykorzystania istniejàcych zasobów kapita u i pracy. Zadaniem polityki banku centralnego oraz paƒstwa jest stwarzanie zach cajàcych warunków do poprawiania, tj. korygowania ograniczonej sprawnoêci mechanizmów rynkowych. Stworzy on w ten sposób teoretyczne podstawy pod aktywnà rol pieniàdza. Od czasów Keynesa teoria rynku pieni nego i rynku kapita owego poczyni a ogromne post py. W po owie lat pi çdziesiàtych ukszta towa a si monetarystyczna szko a w ekonomii, która ró ne formy interwencjonizmu paƒstwowego proponowa a zastàpiç regulacjà dop ywu pieniàdza do gospodarki narodowej przez bank centralny. Trwajàcego do dziê sporu mi dzy keynesizmem a monetaryzmem i jego wp ywu na polityk gospodarczà nie mo na zrozumieç bez zapoznania si z podstawowym dorobkiem teoretycznym odnoszàcym si do roli pieniàdza we wspó czesnej gospodarce narodowej.

35 14 Wahania koniunkturalne w gospodarce rynkowej Ca a dotychczasowa analiza mikro- i makroekonomiczna odnosi a si do statycznych warunków równowagi bàdê przy za o eniu pe nego wykorzystania wszystkich czynników produkcji (uj cie neoklasyczne), bàdê te niepe nego wykorzystania istniejàcych zdolnoêci produkcyjnych (uj cie keynesowskie). W teorii neoklasycznej nie by o miejsca na badanie zjawiska wahaƒ cyklicznych. Keynes natomiast stworzy wszystkie narz dzia umo liwiajàce ich analiz, chocia sam tym zagadnieniem si nie zajmowa. Zjawisko cyklicznoêci odgrywa w dzia alnoêci gospodarczej nader istotnà rol, aby mo na by o je ca kowicie zignorowaç i ograniczyç si jedynie do analizy zwiàzków i zale noêci w stanie równowagi. NiestabilnoÊç warunków gospodarowania pokazuje êród a niepewnoêci i ryzyka w dzia alnoêci poszczególnych podmiotów gospodarczych oraz sk ania do analizy polityki pieni nej banku centralnego, a tak e polityki fiskalnej rzàdu z punktu widzenia stabilizacji gospodarczej i niedopuszczenia do g bokich wahaƒ koniunkturalnych Poj cie i fazy cyklu koniunkturalnego Historyczny rozwój gospodarki rynkowej wskazuje, e wzrost dochodu narodowego, a zw aszcza wzrost produkcji przemys owej poczàwszy od 1825 r. ulega powtarzajàcym si mniej lub bardziej regularnie wahaniom. Czasami by y to wahania agodne, a czasami bardzo g bokie, a nawet wr cz katastroficzne, jak w latach EkonomiÊci zajmujàcy si tym zagadnieniem wyró- niali w tych wahaniach cztery podstawowe fazy: kryzys (lub recesja w zale noêci od skali spadku produkcji), depresja (lub dno kryzysu), o ywienie gospodarcze, wysoka koniunktura, zwana czasami rozkwitem gospodarczym.

36 15 Inflacja i bezrobocie Gospodarka rynkowa tworzy najsprawniejszy mechanizm samoregulujàcy w sferze produkcji, podzia u, wymiany i konsumpcji, jaki mo na sobie wyobraziç. Rynek jest bowiem naturalnym i najbardziej elastycznym, a zarazem najmniej kosztownym urzàdzeniem regulacyjnym. Podstawowa zaleta rynku wyra a si w tym, e w nieustannych procesach dostosowawczych, mi dzy ró nymi sferami dzia alnoêci gospodarczej cz owieka, jest wymuszany wsz dzie post p innowacyjny i sà eliminowane podmioty niesprawne, niezdolne do sprostania wymaganiom konkurencji, do minimalizowania kosztów produkcji i tym samym do maksymalizowania efektów na jednostk produkcji. Nie wynika stàd jednak, e mechanizm rynkowy funkcjonuje doskonale i bez adnych kosztów spo ecznych Zagro enia towarzyszàce rozwojowi gospodarki rynkowej Rozwojowi gospodarki rynkowej zawsze towarzyszà pewne zjawiska niepo àdane, jak wzrost przeci tnego poziomu cen dóbr i us ug konsumpcyjnych nabywanych przez ludnoêç oraz wyst powanie bezrobocia. Skala wyst powania tych zjawisk jest jednak zmienna i w czasie, i w przestrzeni regionalnej Êwiata. Mo na tu zaobserwowaç pewnà ogólnà prawid owoêç im bardziej jest rozwini ty pod wzgl dem gospodarczym dany kraj lub region Êwiata, im lepiej ma rozbudowanà infastruktur sytemu finansowego, bankowego i handlowego, tym sprawniej funkcjonujà mechanizmy rynkowe, tym ni sza jest stopa inflacji i ni sza jest tak e stopa bezrobocia. Towarzyszà temu mniejsze koszty funkcjonowania gospodarki rynkowej i wyst puje wi ksze poczucie stabilizacji i bezpieczeƒstwa spo ecznego.

37 16 Bilans p atniczy kraju i wymiana mi dzynarodowa W dotychczasowych rozwa aniach abstrahowaliêmy od stosunków gospodarczych z zagranicà, tzn. od importu i eksportu dóbr i us ug oraz mo liwoêci zaciàgania kredytów zagranicznych i koniecznoêci ich sp acania. Tym samym nie uwzgl dniliêmy korzyêci p ynàcych z handlu zagranicznego oraz ruchu kapita- ów. Nie rozpatrywaliêmy wzajemnych zwiàzków, jakie wyst pujà mi dzy kursem wymiennym walut a bilansem p atniczym kraju. Sà to problemy niezmiernie wa ne w ka dej gospodarce narodowej i bardzo cz sto wywierajà decydujàcy wp yw na sytuacj gospodarczà kraju. W celu wprowadzenia w kràg nowych zagadnieƒ zwiàzanych z otwarciem gospodarki, zacznijmy nasze rozwa ania od analizy sk adników bilansu p atniczego Struktura bilansu p atniczego kraju Bilans handlowy to zestawienie wp ywów i wydatków dewizowych z tytu u eksportu i importu dóbr i us ug. W zestawieniu tym ró nica mi dzy wartoêcià eksportu i importu mo e byç dodatnia, wówczas mówimy o nadwy ce bilansu handlowego. JeÊli ró nica jest ujemna, wówczas mówimy o deficycie bilansu handlowego. Gdy saldo bilansu handlowego wynosi zero, oznacza to, e bilans handlowy jest zrównowa ony, tzn. e wp ywy z eksportu towarów pokrywajà wydatki na zakup dóbr importowanych o przeznaczeniu produkcyjnym i konsumpcyjnym. Bilans p atniczy jest poj ciem szerszym. Obejmuje on ca y bilans handlowy oraz wszelkie powsta e rozliczenia finansowe mi dzy mieszkaƒcami danego kraju i paƒstwem a zagranicà.

38 17 Problemy gospodarcze krajów s abo rozwini tych Poj cie wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego Poj cia wzrost gospodarczy i rozwój gospodarczy sà cz sto uto samiane ze sobà. W obu bowiem przypadkach sà u ywane te same miary, tzn. tempo dochodu narodowego oraz poziom dochodu narodowego na jednego mieszkaƒca. Oba te poj cia majà jednak odmienne znaczenie. Wzrost gospodarczy jest to sta e zwi kszanie zdolnoêci danego kraju do produkcji towarów i us ug po àdanych przez ludzi. ZdolnoÊci produkcyjne ka dej gospodarki zale à przede wszystkim od ilo- Êci i jakoêci wyst pujàcych w niej zasobów naturalnych, majàtku trwa ego, jak równie od poziomu techniki produkcji oraz poziomu kwalifikacji pracy (wiedzy teoretycznej i doêwiadczenia produkcyjnego). Majàtek i zatrudnienie to materialne i osobowe czynniki wzrostu, zaê produkcyjnoêç majàtku i wydajnoêç pracy to powszechnie stosowane miary efektywnoêci tych czynników produkcji, od których zale y wielkoêç wytwarzanego dochodu narodowego. Wzrost gospodarczy polega wi c na rozszerzaniu i ulepszaniu materialnych i osobowych czynników produkcji. Wymaga to ciàg ej akumulacji kapita u, dzi ki gromadzonym oszcz dnoêciom i inwestycjom, ciàg ego doskonalenia ludzkich umiej tnoêci i dokonywania post pu technicznego. Rozwój gospodarczy jest poj ciem szerszym. Obejmuje ono bowiem nie tylko wszystkie sk adniki wp ywajàce na wzrost dochodu narodowego, ale tak e jakoêciowe przemiany zachodzàce w d u szym okresie w rzeczowej, w asnoêciowej i instytucjonalnej strukturze gospodarki narodowej. Rozwój gospodarczy w aspekcie rzeczowym wyra a si np. w szybszym wzroêcie przemys u przetwórczego ni przemys u wydobywczego oraz w jeszcze

39 18 Modelowe uj cie równowagi ogólnej na rynku towarowym i rynku pieni nym Niniejszy rozdzia jest syntetycznym podsumowaniem podstawowych zagadnieƒ makroekonomii. Wià e on w jednolità ca oêç makroanaliz rynku towarowego z rynkiem pieni nym przy keynesowskim za o eniu niepe nego wykorzystania zdolnoêci produkcyjnych. Powiàzanie obu rynków jest ilustrowane za poêrednictwem mechanizmu transmisyjnego, który stanowi g ównà treêç modelu, zwanego w literaturze Êwiatowej IS LM. Przypomnijmy sobie na wst pie znane ju zale noêci mi dzy sk adnikami popytu globalnego a realnym poziomem dochodu narodowego Zale noêci mi dzy sk adnikami popytu globalnego a poziomem dochodu narodowego Wp yw znanych ju wczeêniej sk adników popytu globalnego na poziom dochodu narodowego w granicach istniejàcych zdolnoêci produkcyjnych mo na zilustrowaç wykresem w uk adzie dwuwymiarowym (zob. rysunek 18.1). Linia wyprowadzona z poczàtku uk adu osi wspó rz dnych pod kàtem 45 jest linià równowagi. Na niej znajdujà si wszystkie punkty, dla których popyt globalny równa si dochodowi narodowemu brutto, czyli P g = Y. Sk adniki popytu globalnego sà ilustrowane krzywymi przecinajàcymi jednostkowà lini równowagi. Ich nachylenie zale y od kraƒcowej sk onnoêci do konsumpcji. Im wy sza jest kraƒcowa sk onnoêç do konsumpcji, tym wi ksze jest nachylenie tych krzywych do osi odci tych. Gdyby efektywny popyt ogranicza si tylko do wydatków konsumpcyjnych K, wówczas dochód narodowy wytwarzany w kraju by by najni szy

40 19 Teoria cyklu koniunkturalnego Cykl koniunkturalny jest wynikiem wspó dzia ania wielu ró norodnych czynników i si. Stwarza to mo liwoêci ró norodnych wyjaênieƒ. Zjawisko cyklicznoêci próbowano w historii myêli ekonomicznej t umaczyç zmiennymi falami nap ywu wynalazków i innowacji technicznych w produkcji, które w pewnym okresie o ywiajà aktywnoêç gospodarczà, w innym zaê, gdy wyczerpuje si strumieƒ wynalazków, nast puje depresja gospodarcza. Inne teorie k ad y g ówny nacisk na czynniki psychologiczne, tzn. na pojawienie si nastrojów optymistycznych wêród przedsi biorców, które sk ania y ich do rozwijania dzia alnoêci inwestycyjnej, i po pewnym okresie zmieniajàce si w nastroje pesymistyczne, zniech cajàce do dzia alnoêci inwestycyjnej. Najwi kszà popularnoêcià w podr cznikach autorów zachodnich cieszy si teoria cyklu oparta na wspó dzia aniu mno nika i akceleratora 1. Wszystkie wymienione teorie k ad y g ówny nacisk na przyczyny mniej lub bardziej regularnych falowaƒ w wydatkach inwestycyjnych, które wp ywa- y na pozosta e zmienne w modelu cyklu. 1 Akceleracja, zwana inaczej zasadà przyspieszenia, jest iloêciowym wyrazem zale no- Êci czysto technicznej mi dzy zmianà poziomu dochodu narodowego a zmianà poziomu produkcji dóbr kapita owych. Zgodnie z tà zasadà wzrost produkcji wymaga odpowiedniego zwi kszenia inwestycji, a spadek produkcji pociàga za sobà ich zaniechanie lub nawet powstrzymanie si od zastàpienia zu ytych Êrodków trwa ych, czyli dekapitalizacj majàtku. Zasad akceleracji pierwszy sformu owa J.M. Clark w artykule Business Acceleration and the Law of Demand. A Technical Factor in Economic Cycles, Journal of Political Economy DwadzieÊcia lat póêniej P. Samuelson zbudowa model wzajemnego oddzia ywania mno nika inwestycyjnego i akceleratora w kszta towaniu si zmiennego poziomu dochodu narodowego (Interaction between the Multiplier Analysis and the Principle of Acceleration, Review of Economic Statistics 1938). Model ten sta si podstawà do ustalenia czasowej serii liczb ilustrujàcych natur zmian cyklicznych w gospodarce kapitalistycznej. Poj cie zasady akceleracji wykorzysta nast pnie w modelu wzrostu gospodarczego R. Harrod i rozszerzy je w formie tzw. wspó czynnika kapita och onnoêci produkcji. Zob. rozdzia 20, podrozdzia 20.1.

Mieczys aw Nasi owski. Podstawy mikro- i makroekonomii wydanie zmienione i uzupe nione

Mieczys aw Nasi owski. Podstawy mikro- i makroekonomii wydanie zmienione i uzupe nione Mieczys aw Nasi owski System rynkowy Podstawy mikro- i makroekonomii wydanie zmienione i uzupe nione System rynkowy Podstawy mikro- i makroekonomii Mieczys aw Nasi owski System rynkowy Podstawy mikro-

Bardziej szczegółowo

Spis treœci 1. Istotne dla realizowanej w praktyce polityki gospodarczej osi¹gniêcia szkó³ ekonomicznych

Spis treœci 1. Istotne dla realizowanej w praktyce polityki gospodarczej osi¹gniêcia szkó³ ekonomicznych Spis treœci Wstêp... 9 1. Istotne dla realizowanej w praktyce polityki gospodarczej osi¹gniêcia szkó³ ekonomicznych... 11 1.1. Merkantylizm... 11 1.2. Fizjokratyzm... 12 1.3. Klasyczna myœl ekonomiczna...

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Od autora. Część pierwsza Wprowadzenie do ekonomii

Spis treści. Od autora. Część pierwsza Wprowadzenie do ekonomii Spis treści Od autora Część pierwsza Wprowadzenie do ekonomii 1. Czym zajmuje się ekonomia 1.1. Definicja ekonomii i jej interpretacja 1.2. Modelowe ujęcie zagadnień ekonomicznych 1.3. Mikro- i makroekonomia

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Ekonomia. 2. KIERUNEK: Turystyka i Rekreacja. 3. POZIOM STUDIÓW: Studia I stopnia

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Ekonomia. 2. KIERUNEK: Turystyka i Rekreacja. 3. POZIOM STUDIÓW: Studia I stopnia KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Ekonomia 2. KIERUNEK: Turystyka i Rekreacja 3. POZIOM STUDIÓW: Studia I stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: Rok I sem. I 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 4 6. LICZBA GODZIN: 30h

Bardziej szczegółowo

Zagregowany popyt i wielkość produktu

Zagregowany popyt i wielkość produktu Zagregowany popyt i wielkość produktu Realny PKB Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 4/e Fluktuacje cykliczne Rys.4.01 (+) odchylenie Trend długookresowy Faktyczny PKB (-) odchylenie 0 Czas Oxford University

Bardziej szczegółowo

Księgarnia PWN: T. Rynarzewski, A. Zielińska-Głębocka - Międzynarodowe stosunki gospodarcze

Księgarnia PWN: T. Rynarzewski, A. Zielińska-Głębocka - Międzynarodowe stosunki gospodarcze Księgarnia PWN: T. Rynarzewski, A. Zielińska-Głębocka - Międzynarodowe stosunki gospodarcze Spis treêci Wst p......................... 11 CZ Âå I. TEORIA WYMIANY MI DZYNARODOWEJ (Anna Zieliƒska-G bocka)

Bardziej szczegółowo

Finanse przedsiêbiorstw Katedra Strategii Gospodarczych dr Helena Baraniecka

Finanse przedsiêbiorstw Katedra Strategii Gospodarczych dr Helena Baraniecka KARTA MODU U / KARTA PRZEDMIOTU Kod moduùu Nazwa moduùu MAKROEKONOMIA Nazwa moduùu w jêzyku angielskim Macroeconomics Obowi¹zuje od roku akademickiego 2012/2013 A. USYTUOWANIE MODU U W SYSTEMIE STUDIÓW

Bardziej szczegółowo

DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV

DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV Stopa procentowa Wszelkie prawa zastrze one. Kopiowanie i rozpowszechnianie ca ci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek

Bardziej szczegółowo

3. Gdyby w gospodarce kraju X funkcja inwestycji (4) miała postać I = f (R)

3. Gdyby w gospodarce kraju X funkcja inwestycji (4) miała postać I = f (R) 1. W ostatnich latach w Polsce dochody podatkowe (bez cła) stanowiły A. Około 60% dochodów budżetu B. Około 30% dochodów budżetu C. Około 90% dochodów budżetu D. Około 99% dochodów budżetu E. Żadne z powyższych

Bardziej szczegółowo

Spis treêci. www.wsip.com.pl

Spis treêci. www.wsip.com.pl Spis treêci Jak by tu zacząć, czyli: dlaczego ekonomia?........................ 9 1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne.............................. 10 1.1. To warto wiedzieć już na początku.............................

Bardziej szczegółowo

Zadania powtórzeniowe I. Ile wynosi eksport netto w gospodarce, w której oszczędności równają się inwestycjom, a deficyt budżetowy wynosi 300?

Zadania powtórzeniowe I. Ile wynosi eksport netto w gospodarce, w której oszczędności równają się inwestycjom, a deficyt budżetowy wynosi 300? Zadania powtórzeniowe I Adam Narkiewicz Makroekonomia I Zadanie 1 (5 punktów) Ile wynosi eksport netto w gospodarce, w której oszczędności równają się inwestycjom, a deficyt budżetowy wynosi 300? Przypominamy

Bardziej szczegółowo

Eugeniusz Gostomski. Ryzyko stopy procentowej

Eugeniusz Gostomski. Ryzyko stopy procentowej Eugeniusz Gostomski Ryzyko stopy procentowej 1 Stopa procentowa Stopa procentowa jest ceną pieniądza i wyznacznikiem wartości pieniądza w czasie. Wpływa ona z jednej strony na koszt pozyskiwania przez

Bardziej szczegółowo

Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017

Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017 Załącznik Nr 2 do uchwały Nr V/33/11 Rady Gminy Wilczyn z dnia 21 lutego 2011 r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017 Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej

Bardziej szczegółowo

Warszawska Giełda Towarowa S.A.

Warszawska Giełda Towarowa S.A. KONTRAKT FUTURES Poprzez kontrakt futures rozumiemy umowę zawartą pomiędzy dwoma stronami transakcji. Jedna z nich zobowiązuje się do kupna, a przeciwna do sprzedaży, w ściśle określonym terminie w przyszłości

Bardziej szczegółowo

Zasady wyboru promotorów, tematów prac i ustalania oceny końcowej ze studiów:

Zasady wyboru promotorów, tematów prac i ustalania oceny końcowej ze studiów: STUDIA PODYPLOMOWE MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej VII edycja Rok akademicki 2015/2016 Zasady wyboru promotorów,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa. O Autorach. Wstęp. Część I. Finanse i system finansowy

Spis treści. Przedmowa. O Autorach. Wstęp. Część I. Finanse i system finansowy Spis treści Przedmowa O Autorach Wstęp Część I. Finanse i system finansowy Rozdział 1. Co to są finanse? 1.1. Definicja pojęcia finanse 1.2. Dlaczego należy studiować finanse? 1.3. Decyzje finansowe gospodarstw

Bardziej szczegółowo

Biuletyn Informacyjny 8/2006

Biuletyn Informacyjny 8/2006 Biuletyn Informacyjny 8/2006 Warszawa, luty 2007 Na podstawie materia ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Wed ug stanu na dzieƒ 4..2006 r. Projekt graficzny: Oliwka s.c. Zdj cie na ok adce: Corbis/Free

Bardziej szczegółowo

Bardzo dobra Dobra Dostateczna Dopuszczająca

Bardzo dobra Dobra Dostateczna Dopuszczająca ELEMENTY EKONOMII PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Klasa: I TE Liczba godzin w tygodniu: 3 godziny Numer programu: 341[02]/L-S/MEN/Improve/1999 Prowadzący: T.Kożak- Siara I Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu

Bardziej szczegółowo

Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa. Warszawa, 18.11.2010 r.

Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa. Warszawa, 18.11.2010 r. Zadania polityki pomocy społecznej i polityki rynku pracy w zwalczaniu wykluczenia społecznego Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa Warszawa, 18.11.2010 r. Piotr B dowski2010

Bardziej szczegółowo

Polityka pienięŝna NBP kamienie milowe

Polityka pienięŝna NBP kamienie milowe Polityka pienięŝna NBP kamienie milowe Kamień 1: stłumienie hiperinflacji Warunki początkowe: hiperinflacja ponad 250% średniorocznie w 1989 r. niedobory na rynku załamanie produkcji niskie zaufanie do

Bardziej szczegółowo

Zadania ćwiczeniowe do przedmiotu Makroekonomia I

Zadania ćwiczeniowe do przedmiotu Makroekonomia I Dr. Michał Gradzewicz Zadania ćwiczeniowe do przedmiotu Makroekonomia I Ćwiczenia 3 i 4 Wzrost gospodarczy w długim okresie. Oszczędności, inwestycje i wybrane zagadnienia finansów. Wzrost gospodarczy

Bardziej szczegółowo

Łukasz Goczek Makroekonomia I Ćwiczenia 2

Łukasz Goczek Makroekonomia I Ćwiczenia 2 RUCH OKRĘŻNY I SYSTEM RACHUNKOWOŚCI NARODOWEJ (ver. 27-02-2007) Ruch okrężny w gospodarce: Założenia: 1) brak państwa i zagranicy 2) gospodarstwa domowe dysponują czynnikami produkcji (w tym nakłady pracy)

Bardziej szczegółowo

MIKROEKONOMIA I FORMY RYNKU CZĘŚĆ 1. Konkurencja doskonała i monopol - dwa skrajne przypadki struktury rynku

MIKROEKONOMIA I FORMY RYNKU CZĘŚĆ 1. Konkurencja doskonała i monopol - dwa skrajne przypadki struktury rynku Dr hab. Ewa Freyberg Profesor w Katedrze Ekonomii II Kolegium Gospodarki Światowej MIKROEKONOMIA I Wykład 4 1 FORMY RYNKU CZĘŚĆ 1 Konkurencja doskonała i monopol - dwa skrajne przypadki struktury rynku

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 28 kwietnia 2003 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 28 kwietnia 2003 r. 830 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie przyznawania Êrodków na wspieranie procesu restrukturyzacji przemys owego potencja u obronnego

Bardziej szczegółowo

Bezpieczeństwo biznesu - Wykład 2

Bezpieczeństwo biznesu - Wykład 2 Wykład 2. Wolność gospodarcza ( Economic Freedom) Koncepcja instytucjonalnego definiowania pojęcia wolności gospodarczej została opracowana przez M. Friedmana, laureata nagrody Nobla w 1986 roku. Seria

Bardziej szczegółowo

Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera z siedzibą w Krakowie

Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera z siedzibą w Krakowie Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera z siedzibą w Krakowie KARTA PRZEDMIOTU 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Finanse Rocznik studiów 2012/2013 Wydział Wydział Stosowanych

Bardziej szczegółowo

Inflacja zjada wartość pieniądza.

Inflacja zjada wartość pieniądza. Inflacja, deflacja Inflacja oznacza wzrost cen. Inflacja jest wysoka, gdy ceny kupowanych dóbr i towarów rosną szybko; gdy ceny rosną powoli, wówczas inflacja jest niska. Inflacja jest to trwały wzrost

Bardziej szczegółowo

Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej HSBC Bank Polska S.A. na 31 grudnia 2010 r.

Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej HSBC Bank Polska S.A. na 31 grudnia 2010 r. Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej HSBC Bank Polska S.A. na 31 grudnia 2010 r. Spis treści: 1. Wstęp... 3 2. Fundusze własne... 4 2.1 Informacje podstawowe... 4 2.2 Struktura funduszy własnych....5

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 7 listopada 2001 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 7 listopada 2001 r. Dziennik Ustaw Nr 135 10543 Poz. 1518 1518 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 7 listopada 2001 r. w sprawie informacji, jakie powinien zawieraç wniosek o przyrzeczenie podpisania Umowy DOKE, oraz

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty Analiza wskaźnikowa przedsiębiorstwa. Jak ocenić pozycję finansową firmy. Hanna Micińska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 12 października 2015 r. Analiza wskaźnikowa Każda

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Od autorów Przedmowa do wydania trzeciego E. Kwiatkowski

Spis treści. Od autorów Przedmowa do wydania trzeciego E. Kwiatkowski Spis treści Od autorów Przedmowa do wydania trzeciego E. Kwiatkowski CZĘŚĆ I. WPROWADZENIE DO EKONOMII Rozdział 1. Podstawowe pojęcia i przedmiot ekonomii S. Krajewski, R. Milewski 1.1. Czym się zajmuje

Bardziej szczegółowo

Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015

Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015 Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XIX/75/2011 Rady Miejskiej w Golinie z dnia 29 grudnia 2011 r. Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015

Bardziej szczegółowo

BADANIE RYNKU. Prof. dr hab. Andrzej Pomykalski. Katedra Innowacji i Marketingu

BADANIE RYNKU. Prof. dr hab. Andrzej Pomykalski. Katedra Innowacji i Marketingu BADANIE RYNKU Prof. dr hab. Andrzej Pomykalski Katedra Innowacji i Marketingu LUDZIE MUSZĄ KUPOWAĆ. ale mogą wybierać Fazy procesu zarządzania marketingowego zawierają: Badanie rynku Analiza rynku docelowego

Bardziej szczegółowo

Rok akademicki: 2014/2015 Kod: BEZ-1-109-s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: -

Rok akademicki: 2014/2015 Kod: BEZ-1-109-s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: - Nazwa modułu: Podstawy ekonomi i zarządzania - ekonomiczny 1 Rok akademicki: 2014/2015 Kod: BEZ-1-109-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Kierunek: Ekologiczne Źródła Energii

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Akcje na giełdzie dr Adam Zaremba Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 28 kwietnia 2016 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL PLAN WYKŁADU I.

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr 229 14531 Poz. 1916 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 12 grudnia 2002 r.

Dziennik Ustaw Nr 229 14531 Poz. 1916 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 12 grudnia 2002 r. Dziennik Ustaw Nr 229 14531 Poz. 1916 1916 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 12 grudnia 2002 r. zmieniajàce rozporzàdzenie w sprawie wzorów deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i us ug oraz

Bardziej szczegółowo

KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO

KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO PLAC POWSTAŃ CÓW WARSZAWY 1, 00-950 WARSZAWA WNIOSEK O ZATWIERDZENIE ANEKSU DO PROSPEKTU EMISYJNEGO zatwierdzonego w dniu 6 marca 2008 r. decyzją nr DEM/410/4/26/08 (Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych

Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych by Antoni Jeżowski, 2013 W celu kalkulacji kosztów realizacji zadania (poszczególnych działań i czynności) konieczne jest przeprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Raport. wynagrodzenia na stanowiskach. oferta sprzedaży

Raport. wynagrodzenia na stanowiskach. oferta sprzedaży wynagrodzenia na stanowiskach Kraków 2009 Raport IT oferta sprzedaży 30-220 Kraków ul. Królowej Jadwigi 189 B tel. 012 625 59 10 fax. 012 625 59 20 e-mail: sedlak@sedlak.pl www.sedlak.pl www.wynagrodzenia.pl

Bardziej szczegółowo

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie RZECZPOSPOLITA POLSKA Warszawa, dnia 11 lutego 2011 r. MINISTER FINANSÓW ST4-4820/109/2011 Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu wszystkie Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 listopada

Bardziej szczegółowo

Twoja droga do zysku! Typy inwestycyjne Union Investment TFI

Twoja droga do zysku! Typy inwestycyjne Union Investment TFI Twoja droga do zysku! Typy inwestycyjne Union Investment TFI Co ma najwyższy potencjał zysku w średnim terminie? Typy inwestycyjne na 12 miesięcy Subfundusz UniStrategie Dynamiczny UniKorona Pieniężny

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska

Zarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska Zarządzanie projektami wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 DEFINICJA PROJEKTU Zbiór działań podejmowanych dla zrealizowania określonego celu i uzyskania konkretnego, wymiernego rezultatu produkt projektu

Bardziej szczegółowo

Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012

Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012 Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012 Objaśnienia przyjętych wartości do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2013-2028 1.

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr 84 5374 Poz. 777 ROZPORZÑDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 23 marca 2004 r.

Dziennik Ustaw Nr 84 5374 Poz. 777 ROZPORZÑDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 23 marca 2004 r. Dziennik Ustaw Nr 84 5374 Poz. 777 777 ROZPORZÑDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 23 marca 2004 r. w sprawie Êrodków specjalnych utworzonych zgodnie z przepisami o specjalnych strefach ekonomicznych Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Warszawski Organizacja rynku dr Olga Kiuila LEKCJA 12

Uniwersytet Warszawski Organizacja rynku dr Olga Kiuila LEKCJA 12 LEKCJA 12 KOSZTY WEJŚCIA NA RYNEK Inwestując w kapitał trwały zwiększamy pojemność produkcyjną (czyli maksymalną wielkość produkcji) i tym samym możemy próbować wpływać na decyzje konkurencyjnych firm.

Bardziej szczegółowo

niestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 30 0 0 0 0 Studia niestacjonarne 24 0 0 0 0

niestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 30 0 0 0 0 Studia niestacjonarne 24 0 0 0 0 1. Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Kod kursu Ekonomia stacjonarne ID1106 niestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 0 0 0 0 0 Studia niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

2 Ocena operacji w zakresie zgodno ci z dzia aniami KSOW, celami KSOW, priorytetami PROW, celami SIR.

2 Ocena operacji w zakresie zgodno ci z dzia aniami KSOW, celami KSOW, priorytetami PROW, celami SIR. 1 Ocena formalna. Prowadzona jest przez CDR/WODR i odpowiada na pytania: 1. Czy wniosek zosta z ony przez partnera SIR. Negatywna ocena tego punktu skutkuje odrzuceniem wniosku? 2. Czy wniosek zosta z

Bardziej szczegółowo

Biznesplan - Projekt "Gdyński Kupiec" SEKCJA A - DANE WNIOSKODAWCY- ŻYCIORYS ZAWODOWY WNIOSKODAWCY SEKCJA B - OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA

Biznesplan - Projekt Gdyński Kupiec SEKCJA A - DANE WNIOSKODAWCY- ŻYCIORYS ZAWODOWY WNIOSKODAWCY SEKCJA B - OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA Załącznik nr 5 do regulaminu Biznesplan - Projekt "Gdyński Kupiec" SEKCJA A - DANE WNIOSKODAWCY- ŻYCIORYS ZAWODOWY WNIOSKODAWCY SEKCJA B - OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA SEKCJA C - PLAN MARKETINGOWY/ANALIZA

Bardziej szczegółowo

Spis treêci. O Autorach... Wst p... XIII

Spis treêci. O Autorach... Wst p... XIII O Autorach..................................................................... XI Wst p.......................................................................... XIII Rozdzia 1. Specyfika facility management........................................

Bardziej szczegółowo

Mikroekonomia Microeconomics

Mikroekonomia Microeconomics KARTA MODU U / KARTA PRZEDMIOTU Kod moduùu Nazwa moduùu Nazwa moduùu w jêzyku angielskim Obowi¹zuje od roku akademickiego 2012/2013 Mikroekonomia Microeconomics A. USYTUOWANIE MODU U W SYSTEMIE STUDIÓW

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia 1. Wykład 2. Rachunek dochodu narodowego i pomiar sytuacji na rynku pracy

Makroekonomia 1. Wykład 2. Rachunek dochodu narodowego i pomiar sytuacji na rynku pracy Makroekonomia 1 Wykład 2. Rachunek dochodu narodowego i pomiar sytuacji na rynku pracy Plan wykładu 2. Rachunek dochodu narodowego w gospodarce zamkniętej i otwartej (SNA) Tożsamość oszczędności i inwestycji

Bardziej szczegółowo

2010 W. W. Norton & Company, Inc. Nadwyżka Konsumenta

2010 W. W. Norton & Company, Inc. Nadwyżka Konsumenta 2010 W. W. Norton & Company, Inc. Nadwyżka Konsumenta Pieniężny Pomiar Korzyści z Handlu Możesz kupić tyle benzyny ile chcesz, po cenie 2zł za litr. Jaka jest najwyższa cena, jaką zapłacisz za 1 litr benzyny?

Bardziej szczegółowo

Biuletyn Informacyjny 1/2006

Biuletyn Informacyjny 1/2006 Biuletyn Informacyjny /2006 Warszawa, czerwiec 2006 Na podstawie materia ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Wed ug stanu na dzieƒ 4.03.2006 r. Projekt graficzny: Oliwka s.c. Zdj cie na ok adce:

Bardziej szczegółowo

ZASADY REKLAMOWANIA USŁUG BANKOWYCH

ZASADY REKLAMOWANIA USŁUG BANKOWYCH Załącznik do uchwały KNF z dnia 2 października 2008 r. ZASADY REKLAMOWANIA USŁUG BANKOWYCH Reklama i informacja reklamowa jest istotnym instrumentem komunikowania się z obecnymi jak i potencjalnymi klientami

Bardziej szczegółowo

6.4. Długookresowe koszty błędów w bieżącej polityce antycyklicznej 191

6.4. Długookresowe koszty błędów w bieżącej polityce antycyklicznej 191 Spis treści Wstęp 9 Rozdział 1. Rola państwa w gospodarce (Beata Skubiak) 1.1. Rola państwa w najpowszechniejszych systemach gospodarczych analiza porównawcza 11 1.2. Rola państwa w ujęciu szkół ekonomicznych

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2010/2011

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2010/2011 PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU Obowiązuje od roku akademickiego: 2010/2011 Instytut Ekonomiczny Kierunek studiów: Ekonomia Kod kierunku: 04.9 Specjalność: brak 1. PRZEDMIOT

Bardziej szczegółowo

OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356

OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356 OSZACOWANIE WARTOŚCI ZAMÓWIENIA z dnia... 2004 roku Dz. U. z dnia 12 marca 2004 r. Nr 40 poz.356 w celu wszczęcia postępowania i zawarcia umowy opłacanej ze środków publicznych 1. Przedmiot zamówienia:

Bardziej szczegółowo

SYSTEM FINANSOWANIA NIERUCHOMOŚCI MIESZKANIOWYCH W POLSCE

SYSTEM FINANSOWANIA NIERUCHOMOŚCI MIESZKANIOWYCH W POLSCE SYSTEM FINANSOWANIA NIERUCHOMOŚCI MIESZKANIOWYCH W POLSCE Wstęp Rozdział 1 przedstawia istotę mieszkania jako dobra ekonomicznego oraz jego rolę i funkcje na obecnym etapie rozwoju społecznego i ekonomicznego.

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy matematyki finansowej (MFI221)

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy matematyki finansowej (MFI221) Załącznik Nr 5 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy matematyki finansowej (MFI221) 2. KIERUNEK: MATEMATYKA 3. POZIOM STUDIÓW: I stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II/3 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 6

Bardziej szczegółowo

Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów

Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i podwyżki w poszczególnych województwach Średnie podwyżki dla specjalistów zrealizowane w 2010 roku ukształtowały się na poziomie 4,63%.

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2015/2016

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2015/2016 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 05/06 Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Kierunek studiów:

Bardziej szczegółowo

Proces wprowadzania nowo zatrudnionych pracowników

Proces wprowadzania nowo zatrudnionych pracowników Proces wprowadzania nowo zatrudnionych pracowników poradnik dla bezpoêredniego prze o onego wprowadzanego pracownika WZMOCNIENIE ZDOLNOÂCI ADMINISTRACYJNYCH PROJEKT BLIèNIACZY PHARE PL03/IB/OT/06 Proces

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 listopada 2002 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 listopada 2002 r. 1692 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie ró nicowania stopy procentowej sk adki na ubezpieczenie spo eczne z tytu u wypadków przy pracy i chorób

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia 17 lipca 2009 r. o zmianie ustawy bud etowej na rok 2009

USTAWA. z dnia 17 lipca 2009 r. o zmianie ustawy bud etowej na rok 2009 Dziennik Ustaw Nr 128 9178 Poz. 1057 1057 USTAWA z dnia 17 lipca 2009 r. o zmianie ustawy bud etowej na rok 2009 Art. 1. W ustawie bud etowej na rok 2009 z dnia 9 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 10, poz. 58)

Bardziej szczegółowo

Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Nowa Ruda

Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Nowa Ruda Załącznik Nr 3 do Uchwały nr 106/XIII/15 Rady Gminy Nowa Ruda z dnia 29 grudnia 2015 roku Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Nowa Ruda Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach

Bardziej szczegółowo

Wskaźniki oparte na wolumenie

Wskaźniki oparte na wolumenie Wskaźniki oparte na wolumenie Łukasz Bąk Wrocław 2006 1 Wolumen Wolumen reprezentuje aktywność inwestorów krótko- i długoterminowych na rynku. Każda jednostka wolumenu jest wynikiem działania dwóch osób

Bardziej szczegółowo

Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42

Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42 Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42 Anna Salata 0 1. Zaproponowanie strategii zarządzania środkami pieniężnymi. Celem zarządzania środkami pieniężnymi jest wyznaczenie

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011

REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011 REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011 Cel zadania: Zaplanować 20-letni plan rozwoju energetyki elektrycznej w Polsce uwzględniając obecny

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH

POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Chemiczny LABORATORIUM PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH PROJEKTOWANIE PROCESÓW TECHNOLOGICZNYCH Ludwik Synoradzki Jerzy Wisialski EKONOMIKA Zasada opłacalności Na początku każdego

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11 Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Biuletyn Informacyjny 2/2010

Biuletyn Informacyjny 2/2010 Biuletyn Informacyjny 2/2010 Warszawa, 2010 Departamencie Statystyki 13.04.2010 r. Oliwka s.c. Corbis/Free Departament Edukacji i Wydawnictw Telefon 22 63 23 3 Fax 22 63 13 21 www.nbp.pl ISSN 1230-0020

Bardziej szczegółowo

Zaproszenie. Ocena efektywności projektów inwestycyjnych. Modelowanie procesów EFI. Jerzy T. Skrzypek Kraków 2013 Jerzy T.

Zaproszenie. Ocena efektywności projektów inwestycyjnych. Modelowanie procesów EFI. Jerzy T. Skrzypek Kraków 2013 Jerzy T. 1 1 Ocena efektywności projektów inwestycyjnych Ocena efektywności projektów inwestycyjnych Jerzy T. Skrzypek Kraków 2013 Jerzy T. Skrzypek MODEL NAJLEPSZYCH PRAKTYK SYMULACJE KOMPUTEROWE Kraków 2011 Zaproszenie

Bardziej szczegółowo

Zapytanie ofertowe nr 3

Zapytanie ofertowe nr 3 I. ZAMAWIAJĄCY STUDIUM JĘZYKÓW OBCYCH M. WAWRZONEK I SPÓŁKA s.c. ul. Kopernika 2 90-509 Łódź NIP: 727-104-57-16, REGON: 470944478 Zapytanie ofertowe nr 3 II. OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Przedmiotem zamówienia

Bardziej szczegółowo

Od czego zależy kurs złotego?

Od czego zależy kurs złotego? Od czego zależy kurs złotego? Autor: Bartosz Boniecki, Główny Ekonomista Alchemii Inwestowania 22.03.2011. Polskie spółki eksportujące produkty za granicę i importujące dobra zza granicy. Firmy prowadzące

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 2. Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne

WYKŁAD 2. Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne WYKŁAD 2 Problemy makroekonomii i wielkości makroekonomiczne PLAN WYKŁADU Przedmiot makroekonomii Wzrost gospodarczy stagnacja wahania koniunktury Inflacja bezrobocie Krzywa Phillipsa (inflacja a bezrobocie)

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty Wahania koniunktury gospodarczej Ożywienie i recesja w gospodarce Dr Joanna Czech-Rogosz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 16.04.2012 1. Co to jest koniunktura gospodarcza?

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 19 września 2014 r. Informacja sygnalna Wyniki finansowe banków w I półroczu 2014 r. 1 W końcu czerwca 2014 r. działalność

Bardziej szczegółowo

Mikroekonomia Wykład 9

Mikroekonomia Wykład 9 Mikroekonomia Wykład 9 Efekty zewnętrzne Przez długie lata ekonomiści mieli problemy z jednoznacznym zdefiniowaniem efektów zewnętrznych, które oddziaływały na inne podmioty gospodarcze przez powodowanie

Bardziej szczegółowo

4. Koniunktura gospodarcza, jej mierniki oraz wahania w gospodarce rynkowej

4. Koniunktura gospodarcza, jej mierniki oraz wahania w gospodarce rynkowej Zestaw pytań do egzaminu licencjackiego na kierunku Finanse i Bankowość I. Przedmioty ogólne i podstawowe 1. Funkcje i rodzaje cen w gospodarce rynkowej 2. Produkt narodowy, metody jego liczenia oraz mechanizm

Bardziej szczegółowo

Warszawa: Dostawa kalendarzy na rok 2017 Numer ogłoszenia: 41127-2016; data zamieszczenia: 15.04.2016 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - dostawy

Warszawa: Dostawa kalendarzy na rok 2017 Numer ogłoszenia: 41127-2016; data zamieszczenia: 15.04.2016 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - dostawy Strona 1 z 5 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.knf.gov.pl/o_nas/urzad_komisji/zamowienia_publiczne/zam_pub_pow/index.html Warszawa:

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA. STRONA POPYTOWA (ZAGREGOWANY POPYT P a ): OGÓLNA RÓWNOWAGA RYNKU. STRONA PODAŻOWA (ZAGREGOWANA PODAŻ S a )

ZAŁOŻENIA. STRONA POPYTOWA (ZAGREGOWANY POPYT P a ): OGÓLNA RÓWNOWAGA RYNKU. STRONA PODAŻOWA (ZAGREGOWANA PODAŻ S a ) przeciętny poziom cen MODEL ZAGREGOWANEGO POPYTU I ZAGREGOWANEJ PODAŻY ZAŁOŻENIA Dochód narodowy (Y) jest równy produktowi krajowemu brutto (PKB). Y = K + I + G Neoklasycyzm a keynesizm Badamy zależność

Bardziej szczegółowo

DZENIE RADY MINISTRÓW

DZENIE RADY MINISTRÓW Dz. U. 2007 Nr 210, poz. 1522 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 31 października 2007 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych Na

Bardziej szczegółowo

Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w 2011 roku 1

Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w 2011 roku 1 Warszawa, 26 czerwca 2012 r. Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych i towarzystw funduszy inwestycyjnych w 2011 roku 1 W końcu 2011 r. na polskim rynku finansowym funkcjonowały 484 fundusze inwestycyjne

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY. Ekorozwojem WYKŁAD ĆWICZENIA LABORATORIUM PROJEKT SEMINARIUM

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY. Ekorozwojem WYKŁAD ĆWICZENIA LABORATORIUM PROJEKT SEMINARIUM PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji Rok Semestr Jednostka prowadząca Osoba sporządzająca Profil Rodzaj przedmiotu MAKROEKONOMIA BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA

Bardziej szczegółowo

Uchwała z dnia 20 października 2011 r., III CZP 53/11

Uchwała z dnia 20 października 2011 r., III CZP 53/11 Uchwała z dnia 20 października 2011 r., III CZP 53/11 Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) Sędzia SN Anna Kozłowska (sprawozdawca) Sędzia SN Grzegorz Misiurek Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi

Bardziej szczegółowo

I = O s KLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI PRAWO RYNKÓW J. B. SAYA WNIOSKI STOPA RÓWNOWAGI STOPA RÓWNOWAGI TEORIA REALNEJ STOPY PROCENTOWEJ

I = O s KLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI PRAWO RYNKÓW J. B. SAYA WNIOSKI STOPA RÓWNOWAGI STOPA RÓWNOWAGI TEORIA REALNEJ STOPY PROCENTOWEJ realna stopa procentowa KLASYCZNA TEORIA RÓWNOWAGI PRAWO RYNKÓW J. B. SAYA koszty produkcji ponoszone przez producentów są jednocześnie wynagrodzeniem za czynniki produkcji (płaca, zysk, renta), a tym

Bardziej szczegółowo

Spis treœci. Księgarnia PWN: Marian Podstawka (red.) - Finanse. Wstêp... 13. 1. Pojêcie i funkcje finansów... 17. 2. Pieni¹dz...

Spis treœci. Księgarnia PWN: Marian Podstawka (red.) - Finanse. Wstêp... 13. 1. Pojêcie i funkcje finansów... 17. 2. Pieni¹dz... Księgarnia PWN: Marian Podstawka (red.) - Finanse Spis treœci Wstêp..................................................... 13 1. Pojêcie i funkcje finansów....................................... 17 1.1.

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY. Wyniki finansowe banków w I kwartale 2014 r. 1

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY. Wyniki finansowe banków w I kwartale 2014 r. 1 GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Studiów Makroekonomicznych i Finansów Warszawa, 18 czerwca 2014 r. Informacja sygnalna Wyniki finansowe banków w I kwartale 2014 r. 1 W końcu marca 2014 r. działalność

Bardziej szczegółowo

Opis programu do wizualizacji algorytmów z zakresu arytmetyki komputerowej

Opis programu do wizualizacji algorytmów z zakresu arytmetyki komputerowej Opis programu do wizualizacji algorytmów z zakresu arytmetyki komputerowej 3.1 Informacje ogólne Program WAAK 1.0 służy do wizualizacji algorytmów arytmetyki komputerowej. Oczywiście istnieje wiele narzędzi

Bardziej szczegółowo

Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07

Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07 Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07 2 Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowo-wytwórczej) Podatek przemysłowy (lokalny podatek

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN BIURA KARIER EUROPEJSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY PRAWA I ADMINISTRACJI

REGULAMIN BIURA KARIER EUROPEJSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY PRAWA I ADMINISTRACJI REGULAMIN BIURA KARIER EUROPEJSKIEJ WYŻSZEJ SZKOŁY PRAWA I ADMINISTRACJI I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 1. Biuro Karier Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji w Warszawie, zwane dalej BK EWSPA to

Bardziej szczegółowo

DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15

DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr XLIX/324/05 w sprawie dokonania zmiany Budżetu Miasta na 2005 rok

Uchwała nr XLIX/324/05 w sprawie dokonania zmiany Budżetu Miasta na 2005 rok Uchwała nr XLIX/324/05 w sprawie dokonania zmiany Budżetu Miasta na 2005 rok Uchwała nr XLIX/324/05 w sprawie dokonania zmiany Budżetu Miasta na 2005 rok UCHWAŁA Nr XLIX/324/05 RADY MIEJSKIEJ DZIERŻONIOWA

Bardziej szczegółowo

ZAPYTANIE OFERTOWE z dnia 03.12.2015r

ZAPYTANIE OFERTOWE z dnia 03.12.2015r ZAPYTANIE OFERTOWE z dnia 03.12.2015r 1. ZAMAWIAJĄCY HYDROPRESS Wojciech Górzny ul. Rawska 19B, 82-300 Elbląg 2. PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA Przedmiotem Zamówienia jest przeprowadzenie usługi indywidualnego audytu

Bardziej szczegółowo

Analiza determinant bilansów obrotów bieżących państw członkowskich Unii

Analiza determinant bilansów obrotów bieżących państw członkowskich Unii Analiza determinant bilansów obrotów bieżących państw członkowskich Unii Europejskiej w latach 1995-2011 Katarzyna Śledziewska WNE UW k.sledziewska@uw.edu.pl Plan wystąpienia Cel badania Determinanty CA

Bardziej szczegółowo

Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)

Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny

Bardziej szczegółowo

Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych

Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych Jesteś tu: Bossa.pl Kurs giełdowy - Część 10 Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych Kontrakt terminowy jest umową pomiędzy dwiema stronami, z których jedna zobowiązuje się do nabycia a druga do

Bardziej szczegółowo

Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania).

Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). W momencie gdy jesteś studentem lub świeżym absolwentem to znajdujesz się w dobrym momencie, aby rozpocząć planowanie swojej ścieżki

Bardziej szczegółowo

Smart Beta Święty Graal indeksów giełdowych?

Smart Beta Święty Graal indeksów giełdowych? Smart Beta Święty Graal indeksów giełdowych? Agenda Smart Beta w Polsce Strategie heurystyczne i optymalizacyjne Strategie fundamentalne Portfel losowy 2 Agenda Smart Beta w Polsce Strategie heurystyczne

Bardziej szczegółowo

Ekonomia rozwoju. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I

Ekonomia rozwoju. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I Ekonomia rozwoju wykład 1 dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I Plan wykładu Ustalenie celu naszych spotkań w semestrze Ustalenie technikaliów Literatura, zaliczenie Przedstawienie punktu startowego

Bardziej szczegółowo