ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA

Transkrypt

1 dysleksja Miejsce na naklejk z kodem ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA POZIOM ROZSZERZONY GRUDZIE ROK 2007 Instrukcja dla zdajàcego Czas pracy 150 minut 1. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron (zadania 1 19). Ewentualny brak zg oê przewodniczàcemu zespo u nadzorujàcego egzamin. 2. Rozwiàzania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 3. W rozwiàzaniach zadaƒ rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzàcy do ostatecznego wyniku oraz pami taj o jednostkach. 4. Pisz czytelnie; u ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 5. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyraênie przekreêl. 6. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie. 7. Podczas egzaminu mo na korzystaç z karty wybranych tablic chemicznych, linijki oraz kalkulatora. yczymy powodzenia Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ mo na otrzymaç àcznie 60 punktów. Wpisuje zdajàcy przed rozpocz ciem pracy PESEL ZDAJÑCEGO KOD ZDAJÑCEGO Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w ca oêci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadaƒ przez dyrektorów szkó bioràcych udzia w programie Próbna Matura z OPERONEM.

2 2

3 Zadanie 1. (4 pkt) Uk ad okresowy pierwiastków jest u o ony tak, e w grupach znajdujà si pierwiastki o podobnych w aêciwoêciach fizycznych i chemicznych. Tworzà one równie podobne zwiàzki. Zdarzajà si jednak ró nice, na przyk ad fosfor tworzy dwa chlorki (PCl 3 i PCl 5 ), a azot tylko jeden (NCl 3 ). Na podstawie budowy pow ok elektronowych chloru, azotu i fosforu oraz po o enia pierwiastka w uk adzie okresowym wyjaênij, dlaczego wyst powanie NCl 5 jest teoretycznie niemo liwe. Zadanie 2. (3 pkt) Prawo sta oêci sk adu stwierdza, e ka dy zwiàzek chemiczny ma ÊciÊle okreêlony sk ad. Czy twierdzenie, e okreêlonemu sk adowi (procentowemu) odpowiada ÊciÊle okreêlony zwiàzek chemiczny. jest s uszne? Uzasadnij odpowiedê, ilustrujàc jà wzorami dwóch zwiàzków organicznych. Wyznacz sk ad procentowy atomów w obu zwiàzkach oraz podaj ich nazwy systematyczne. Twierdzenie odwrotne do prawa sta oêci sk adu b dzie:... 3

4 Zadanie 3. (2 pkt) 210 Liczba neutronów w jàdrze N nadmiar neutronów jàdra b promieniotwórcze nadmiar protonów jàdra a promieniotwórcze Liczba atomowa Z Na podstawie analizy podanego wykresu ustal, które z wymienionych izotopów sà b, a które a promieniotwórcze. neptun-237:... stront-96:... Zadanie 4. (5 pkt) Przeczytaj uwa nie poni szy tekst i w wolne miejsca wpisz w aêciwe informacje. Pierwiastki X, Y i Z znajdujà si w tym samym okresie uk adu okresowego. Rozmieszczenie elektronów na pow okach atomu pierwiastka X jest nast pujàce: K 2 L 8 M 1. Pierwiastek Y le y w szesnastej grupie uk adu okresowego, natomiast pierwiastek Z nale y do fluorowców. Nazwa pierwiastka X:... Symbol chemiczny:... Nazwa pierwiastka Y:... Symbol chemiczny:... Nazwa pierwiastka Z:... Symbol chemiczny:... Najwy szà elektroujemnoêç ma pierwiastek:... Wiàzaniem o najwi kszym udziale charakteru jonowego jest wiàzanie pomi dzy jonami pierwiastków: Zadanie 5. (2 pkt) elazo i jego stopy sà ma o odporne na czynniki atmosferyczne. Wi kszoêç przedmiotów stalowych nara onych jest stale na dzia anie wilgoci, np. rury zakopane w ziemi, kad uby statków, s upy wysokiego napi cia, konstrukcje mostów, wie owców itp. Wilgoç przyspiesza korozj tych konstrukcji i zwi ksza koszty ich eksploatacji. Aby zmniejszyç straty wywo ane korozjà, àczy si je z innymi metalami, które, jako aktywniejsze chemicznie, korodujà szybciej i chronià stal przed zniszczeniem. Podaj zasad doboru protektora, chroniàcego stal przed korozjà. Majàc do dyspozycji o ów, magnez i nikiel, podaj, który z nich mo na zastosowaç. 4

5 Oceƒ przydatnoêç ka dego z metali do pe nienia funkcji protektora, wpisujàc s owo tak przy tych, które si do tego nadajà, lub nie przy metalach niemogàcych byç protektorami. a) o ów:..., b) magnez:..., c) nikiel:... Zadanie 6. (3 pkt) Poni ej podane sà symbole jonów i ich st enia w roztworze. Na + (0,4 mol/dm 3 ), Ca 2+ (0,3 mol/dm 3 ), Cl (0,8 mol/dm 3 ), NO 3 (0,2 mol/dm 3 ) Wyznacz, jakie sole rozpuszczono, aby przygotowaç ten roztwór. W odpowiedzi podaj ich wzory sumaryczne i st enia molowe. Wzór soli St enie molowe soli Zadanie 7. (6 pkt) Przygotowano roztwory wodne chlorku miedzi(ii) i azotanu(v) elaza(iii). Do ka dego z nich dolano niewielkiego nadmiaru roztworu wodnego wodorotlenku sodu. Jakie obserwacje pozwolà ci zidentyfikowaç zawartoêç probówek? Napisz czàsteczkowe i jonowe skrócone równania reakcji, które mia y miejsce w ka dej z probówek. NaOH NaOH 1 2 chlorek miedzi(ii) azotan(v) elaza(iii) 5

6 Probówka nr 1 Probówka nr 2 Obserwacja Wzór i nazwa systematyczna powsta ego zwiàzku Równanie reakcji w formie czàsteczkowej Równanie reakcji w formie jonowej skróconej Zadanie 8. (5 pkt) Szacuje si, e w wyniku procesu fotosyntezy roêliny zielone na Ziemi dostarczajà rocznie oko o 270 miliardów (27 $ ) ton tlenu. Przyjmujàc, e substratami fotosyntezy sà tlenek w gla(iv) i woda, a produktami glukoza i tlen, napisz równanie reakcji fotosyntezy. Oblicz obj toêç (w m 3 ) poch oni tego przez roêliny tlenku w gla(iv). Zadanie 9. (5 pkt) Wynikiem zwi kszania si zapotrzebowania na energi elektrycznà i gwa townego rozwoju przemys u jest zwi kszona emisja szkodliwych i toksycznych gazów. W celu zmniejszenia zawartoêci tlenku siarki(iv) w gazach spalinowych przemys u energetycznego do w gla dodaje si sproszkowanego wapienia. Powstaje wówczas sta y siarczan(vi) wapnia. Uzupe nij równanie reakcji, jakiej ulega wtedy wapieƒ. CaCO 3 + SO 2 + O 2 "... 6

7 OkreÊl typ tej reakcji i rol ka dego z substratów. Rodzaj reakcji:... Rola substratów: SO 2 :..., O 2 :..., CaCO 3 :.... Zadanie 10. (1 pkt) Jednym z wielu w glowodanów wyst pujàcych w roêlinach jest arabinoza o wzorze sumarycznym C 5 H 10 O 5. Cukier ten w reakcji z kwasem octowym tworzy tetraoctan arabinozy. Natomiast wodny roztwór tego cukru reaguje z odczynnikiem Tollensa. Na podstawie podanych informacji zaproponuj wzór rzutowy Fischera cukru posiadajàcego w aêciwoêci podobne do arabinozy. Zadanie 11. (3 pkt) Pewien wodorotlenek o ogólnym wzorze sumarycznym M(OH) 2 wchodzi w reakcj zarówno z kwasem, jak i zasadà. Pierwiastek M posiada konfiguracj elektronowà [ 18 Ar] 4s 2 3d 10. Podaj w aêciwy wzór sumaryczny wodorotlenku M(OH) 2 oraz napisz równania reakcji tego wodorotlenku z kwasem solnym i zasadà sodowà. Wzór wodorotlenku:... Równanie reakcji wodorotlenku z kwasem: 7

8 Równanie reakcji wodorotlenku z zasadà: Zadanie 12. (1 pkt) Wska, które z podanych poni ej procesów przyczyniajà si do wyst powania w atmosferze ka dego z wymienionych gazów. A. wy adowania atmosferyczne B. spalanie koksu C. spalanie zasiarczonych gatunków w gla kamiennego tlenek siarki(iv) tlenki azotu tlenek w gla(iv) Zadanie 13. (1 pkt) Przedstawione poni ej informacje odnoszà si do glukozy i sacharozy. Wybierz z nich te, które dotyczà tylko glukozy, i wypisz je poni ej. A. Jest s odka w smaku. D. Powstaje w reakcji fotosyntezy. B. Rozpuszcza si w wodzie. E. Jest disacharydem. C. Ma w aêciwoêci redukujàce. Zadanie 14. (2 pkt) Wiele produktów spo ywczych mo e zawieraç skrobi. Aby stwierdziç jej obecnoêç w tych produktach, nale y: A. ogrzaç próbk bez dost pu powietrza. C. podzia aç na ten produkt tlenkiem srebra. B. spaliç próbk w nadmiarze tlenu. D. dodaç kilka kropli roztworu jodu w jodku potasu. Wska w aêciwà odpowiedê oraz podaj, jakie charakterystyczne zmiany pozwolà ci stwierdziç obecnoêç skrobi w tych produktach. Odpowiedê:... 8

9 Obserwacja: Zadanie 15. (4 pkt) Aby ustaliç budow estru, poddano go hydrolizie, otrzymujàc nasycony kwas monokarboksylowy A o masie czàsteczkowej 60 u oraz alkohol B. Z alkoholu B, po utlenieniu, otrzymano zwiàzek C, który nie reagowa z odczynnikiem Tollensa. Przepuszczajàc pary alkoholu B przez ogrzany tlenek glinu, otrzymano propen. Ustal wzór pó strukturalny i nazw tego estru oraz wzory pó strukturalne i nazwy systematyczne zwiàzków A, B i C. Wzór i nazwa estru: Wzór i nazwa zwiàzku A: Wzór i nazwa zwiàzku B: Wzór i nazwa zwiàzku C: 9

10 Zadanie 16. (4 pkt) Poddano reakcji dimeryzacji alken o wzorze sumarycznym C 3 H 6. Jakie dwa produkty powsta y w tej reakcji? Podaj ich wzory pó strukturalne i nazwy systematyczne. Wzór i nazwa zwiàzku 1: Wzór i nazwa zwiàzku 2: Zadanie 17. (4 pkt) Podaj sta à równowagi poni szej reakcji. OkreÊl wp yw dodania lub usuni cia podanych ni ej substancji na stan równowagi oraz na wydajnoêç tej reakcji. Sta a równowagi: N H 2 E 2NH 3 Ingerencja w uk ad Przesuni cie stanu równowagi WydajnoÊç Usuwanie N 2 Dodanie H 2 Usuwanie NH 3 10

11 Zadanie 18. (2 pkt) Zaprojektuj doêwiadczenie, w którym zostanie zbadany wp yw rozdrobnienia cynku w reakcji z kwasem solnym na zmian szybkoêci tej reakcji. W odpowiedzi podaj schematyczny rysunek zestawu doêwiadczalnego i chronologicznà list czynnoêci do wykonania. Zadanie 19. (3 pkt) Wymienione sole podziel wed ug kryteriów z tabeli. ZnCl 2, Na 2 SO 3, FeCl 3, K 2 SO 4, K 2 CO 3, CsNO 3 Kryterium Sole 1) sole, które tak jak kwasy zwi kszajà st enie jonów H + 2) sole, które tak jak zasady zwi kszajà st enie jonów OH 3) sole, które nie naruszajà równowagi mi dzy st eniem jonów H + i OH po wprowadzeniu ich do wody Podaj równanie reakcji uzasadniajàce wybór soli do kategorii drugiej. 11

12 BRUDNOPIS (nie podlega ocenie) 12