Panie Premierze! Panowie Ministrowie!, Posłowie! Szanowni Państwo! Koleżanki i Koledzy Spółdzielcy!

Transkrypt

1 Panie Premierze! Panowie Ministrowie!, Posłowie! Szanowni Państwo! Koleżanki i Koledzy Spółdzielcy! Gorąco witam wszystkich w przeddzień Międzynarodowego Dnia Spółdzielczości, Święta spółdzielców na całym świecie, także spółdzielców polskich. To ważny dzień dla ludzi, którzy wybrali drogę wspólnotowej, zbiorowej pracy na rzecz swoją, swoich rodzin i swojego środowiska. To powinien być także ważny dzień dla państwa jako, że spółdzielczość bardzo wyraźnie poprawia jego jakość i przyczynia się do jego bardziej przyjaznego, ludzkiego wymiaru. Sam fakt, że ten Międzynarodowy Dzień obchodzony od 93 lat z inicjatywy samych spółdzielców, został 21 lat temu proklamowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych podkreśla jego rolę i znaczenie we współczesnym rozwoju świata. Przypomnę, ze 21 lat temu także Polski Sejm w drodze uchwały ustanowił 1 lipca Dniem Spółdzielczości w Polsce. Dziś jest to święto prawie miliarda członków różnych typów spółdzielni i 100 milionów ich pracowników. W Polsce spółdzielnie zrzeszają 8 milionów członków i zatrudniają blisko 300 tysięcy pracowników na stabilnych umowach o pracę a nie tzw. śmieciówkach, co samo w obliczu praktyk innych pracodawców stanowi wielką wartość. Taka jest konkretna odpowiedź spółdzielców na apele o stabilny i zrównoważony rozwój społecznogospodarczy. Od lat jako spółdzielcy kreujemy i urzeczywistniamy taki właśnie model zrównoważonego rozwoju, podczas gdy inni więcej o nim mówią niż dla niego czynią. Już 200 lat temu, bo w 1816 roku powstała w Polsce organizacja, która nie nazywała się jeszcze spółdzielnią, chociaż posiadała wszystkie cechy właściwe dla spółdzielni we współczesnym tego słowa znaczeniu. Mam na myśli Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze dla Ratowania się wspólnie w Nieszczęściach. Jak wiemy jego założycielem był uczony, przyrodnik, działacz społeczny, duchowny, Stanisław Staszic. Już wówczas jeden z najbardziej światłych ludzi uznał, że występujących problemów społecznych nie da się rozwiązać jedynie poprzez indywidualną aktywność. Minęło jednak blisko 50 lat zanim znajdujący się w coraz trudniejszej sytuacji kupcy, rzemieślnicy i rolnicy uznali, że własnych interesów mogą skuteczniej bronić razem. Wzięli wtedy sprawy w swoje ręce tworząc

2 organizacje gospodarcze należące do ludzi i służące ludziom, które nazwali spółdzielniami. W ten sposób nowy system gospodarowania, zwany spółdzielczym stał się rzeczywistością. Można powiedzieć, że był to pierwszy obywatelski ruch gospodarczy, pierwsza próba demokratyzacji gospodarki. Współpraca ludzi na zasadach wspólnotowych była reakcją na trudne warunki pracy i życia i pozytywną odpowiedzią na społeczny egoizm towarzyszący rodzącemu się kapitalizmowi. Ta piękna spółdzielcza tradycja współdziałania ludzi dla dobra wspólnego trwa po dziś dzień. Okazało się bowiem, że współpraca ludzi nie tylko miała znaczenie w tamtym czasie, ale pozostała także obecnie nadzieją na poprawę sytuacji ekonomicznej i warunków społecznych dla znacznej części społeczeństwa. To ważny paradygmat rozwoju społeczno-gospodarczego i budowy społeczeństwa obywatelskiego. Dziś widać to wyraźnie kiedy ukształtowaliśmy dwa światy. Świat korporacji i indywidualizmu oraz świat wolontariatu i opieki społecznej. Między tymi skrajnymi biegunami wytworzyła się wielka pustka, generująca ogromne problemy społeczne. Najważniejsze z nich to nierówności społeczne, bezrobocie i zadłużenie publiczne. To one są źródłem najpoważniejszych dziś zagrożeń dla stabilności świata oraz źródłem patologii społecznych. Nie będzie bezpieczeństwa narodowego ani bezpieczeństwa społecznego jeśli niespełna 2 % ludzi zawłaszcza ponad połowę światowego bogactwa. Przez Świat i Europę przetacza się silny nurt protestu, zwany przez elity antysystemowym. Dotarł on również do Polski. Z gorących obserwacji (jeszcze nie badań) socjologicznych (m.in. prof. Krzemińskiego) wynika, nie jest to bunt gówniarzy, jak zdiagnozował to pewien szanowany przeze mnie redaktor naczelny znanego dziennika. Na pewno jednak młodzież w tym ruchu odgrywa znaczącą rolę. Cóż młody człowiek ma ze sobą zrobić kiedy po ukończeniu studiów brak dla niego oferty. Mógłby wspólnie z innymi założyć spółdzielnię, ale dlaczego ma być w niej gorzej traktowany. To jednak trend, który obejmuje niemal wszystkie grupy wiekowe. Ten bunt nie jest jeszcze dojrzały. Socjologowie diagnozujący sytuację w Polsce, określić mogą go mianem buntu prymitywnego, czyli takiego gdy ludzie mają już dość tego co im się oferuje, a jeszcze nie wiedzą, czego chcą w zamian. Wyrazem tego prymitywnego buntu są różne sprzeczne ze sobą postulaty, brak identyfikacji z własnym państwem i nie kontrolowane odreagowywanie przy każdej nadarzającej się sytuacji, tak jak

3 miało to miejsce w ostatnich wyborach prezydenckich i wiele wskazuje na to, że powtórzy się w jesiennych wyborach parlamentarnych. Już kilka lat temu zwracał na to uwagę prof. Witold Orłowski, diagnozując w książce Świat do przeróbki przyczyny i konsekwencje kryzysu światowego. W konkluzji stwierdził m.in., że skuteczne rozwiązanie problemów współczesności jest możliwe tylko poprzez dokonanie fundamentalnych zmian w polityce gospodarczej i regulacyjnej w skali całego świata. Wówczas nikt tą przestrogą nie przejął się, a dziś? Dziś zarówno ze starej części świata, jak i z za oceanu padają znacznie bardziej dosadne recepty, na czele z tą, którą sformułował wybitny brytyjski socjolog i ekonomista prof. Guy Standing w rozmowie z Jackiem Żakowskim w ostatniej Polityce. Zapytany przez Żakowskiego jakiej zmiany trzeba, żeby odbudować więź instytucji z klasą prekariuszy, odpowiedział: Takiej, która zakwestionuje dominujący neoliberalny model kapitalizmu. Spółdzielcy nie idą tak daleko, chociaż w tej zmianie mogą odegrać wielce pozytywną rolę. Nie kwestionujemy jednak prawa innych do kształtowania i udziału w takich modelach społeczno-gospodarczych, które są dla nich korzystne. Nie możemy jednak zaakceptować dyktatu jednych wobec drugich, nie akceptujemy prymatu pieniądza nad ludzką pracą i dyktatu rynków finansowych wobec realnej gospodarki. Źle oceniamy rządy wspierające te procesy kosztem innych modeli rozwoju i gospodarowania. Zdaniem naszym tak się niestety dzieje w naszym kraju, co doprowadziło do przesadnie nadmiernej redukcji systemu spółdzielczego w systemie społeczno-gospodarczym Polski z oczywistą szkodą dla jakości życia wielu Polaków. Spółdzielnie podobnie jak cała gospodarka przeszły trudny okres przemian. Niestety ich reformowanie obarczone było wieloma uprzedzeniami. Natury ideowej ponieważ spółdzielczość uznana została za formę obcą w gospodarce rynkowej, natury politycznej ponieważ kierowane były przez byłą nomenklaturę partyjną, i wreszcie natury ekonomicznej ponieważ z góry założono ich nieefektywność na konkurencyjnym rynku. Zamiast więc urynkowienia, spółdzielnie poddane zostały niszczacemu procesowi komercjalizacji, obcemu dla idei, wartości i zasad spółdzielczych oraz celów ich działania. Całkowicie pominięto rolę spółdzielni w tworzeniu szans na poprawę warunków życia dużej części ludzi, ograniczania wykluczenia społecznego, budowania spójności społecznej czy też budowania społeczeństwa obywatelskiego, którego pojęcie i cele tak głośne przed paru laty, umarły śmiercią naturalną pod naporem nowych idei (raczej pseudoidei). Zapomniano, bądź nie chciano pamiętać, że wolny rynek nie oznacza realizacji wyłącznie

4 celów komercyjnych i walki wszystkich ze wszystkimi, że wartością rynku jest jego różnorodność. Niestety, słusznym skądinąd hasłom prywatyzacji, reformowania, restrukturyzacji, konkurencyjności a dziś innowacyjności nie towarzyszyło pojęcie bezpieczeństwa społecznego, a jeśli już się pojawiało to miało trzeciorzędne znaczenie. Doświadczenia światowe, ale także nasze polskie w sposób wystarczający udowadniają, że wolny rynek to nie wyłącznie konkurencja. Równie ważna jest współpraca, współdziałanie i realizacja celów wspólnych. Problemów społecznych nie da się bowiem rozwiązać jedynie przy pomocy korporacyjnej i indywidualnej przedsiębiorczości. Możemy tu wybierać między budowaniem wspólnoty celów, lub konfrontacją z różnymi grupami interesów. Biorąc pod uwagę fakt, że spółdzielnie przyczyniają się do budowania zamożności całego społeczeństwa a nie tylko jego części, warto tworzyć dla nich właściwe miejsce w systemie społeczno-gospodarczym kraju. Komponent spółdzielczy w gospodarce to opłacalny dla wszystkich element dobrego społeczeństwa a nie zło konieczne. Jak dość powszechnie wiadomo droga do dobrego społeczeństwa wiedzie poprzez umiejętne łączenie troski o dobro własne z troską o dobro wspólne. Rozwój spółdzielczości jest jednym ze sposobów minimalizowania niekorzystnych zjawisk jakie przynosi globalny kapitalizm, do których należą trwałe bezrobocie, nierówności społeczne, rozbite więzi społeczne czy też zadłużenie publiczne. Dziś z całą pewnością wiemy, że proces komercjalizacji spółdzielczości przyniósł poważne negatywne skutki zarówno w wymiarze gospodarczym jak i społecznym. Zbudowany został także system prawny komercjalizujący spółdzielnie, sprzyjajacy powstawaniu nieprawidłowości w przypadku złej woli kierownictwa spółdzielni. Wiemy jakie zostały popełnione błędy w tym zakresie i potrafimy je nazwać. Potrzebna jest tylko wola polityczna dla ich wyeliminowania. Tymczasem szósta już inicjatywa zmierzająca do uchwalenia ustawy regulującej funkcjonowanie spółdzielczości idzie jak po grudzie i wiele wskazuje na to, że może zakończyć się niepowodzeniem. Skoro miałaby to być ustawa, która niczego nie poprawi, to rzeczywiście nie ma powodów aby ją uchwalać. Nie potrafimy zrozumieć z jakiego powodu kilka parlamentów i kilkanaście rządów nie potrafiło przygotować i uchwalić dobrego prawa dla

5 spółdzielni, mając do dyspozycji rozwiązania europejskie a także wcale nie najgorsze doświadczenia krajowe. Powszechnie wiadomo, że spółdzielnie będące organizacjami członkowskim a nie związkiem kapitału działalność swoją opierają na wewnętrznych więziach społecznych i ekonomicznych. System prawny powinien sprzyjać budowaniu takich więzi. Spółdzielnie działają także w oparciu o określony system wartości. I tak jak należy dbać o konkurencję na rynku tak trzeba dbać o zachowanie systemu wartości w spółdzielniach. Te podstawowe kryteria powinny wystarczyć ustawodawcy do przygotowania właściwego prawa. Okazuje się jednak, że to zadanie zbyt trudne. Nie może to jednak wynikać z trudności legislacyjnych. Być może chodzi o zagrożenia natury ideowej czy też ustrojowej, być może o obawy o naruszenie równości konstytucyjnej, być może o interesy określonych grup kapitałowych. Prawdopodobnie nigdy się tego nie dowiemy, chyba że uchwalenie ustawy spotka się z reakcją określonych środowisk. Warto jednak w tym miejscu przytoczyć słowa znanego i cenionego działacza spółdzielczego Stanisława Szwalbe. W latach trzydziestych ubiegłego wieku pisał on, że nie spółdzielczość zadecyduje o ustroju państwa, lecz charakter tego ustroju zadecyduje o treści spółdzielczości. Prorocze to słowa. Ale przecież ani wówczas ani dziś spółdzielczość nie zagraża wolnemu rynkowi, demokracji, wolności i postępowi. O co więc chodzi? I to pytanie pozostanie bez odpowiedzi. Bez wątpienia kluczową sprawą pozostaje system podatkowy, który powinien sprzyjać podnoszeniu poziomu odpowiedzialności członków za swoją spółdzielnię i budowaniu kapitałów własnych. Jak wiemy spółdzielnia ma tylko dwa źródła ich tworzenia, udziały członkowskie oraz wypracowana nadwyżka. Rozwiązanie problemu opodatkowania sektora spółdzielczego to dzisiaj sprawa ważna z punktu widzenia społecznego, ekonomicznego i politycznego. Spór o podatki dla spółdzielni nie jest sporem o równość bądź nierówność konstytucyjną czy też powszechność opodatkowania. To de facto spór o kształt społeczeństwa to odpowiedź na pytanie czy jesteśmy w stanie równoważyć cele komercyjne z celami społecznymi. Korekta systemu podatkowego byłaby dowodem na to, że państwo nie realizuje wyłącznie interesów klasy dominującej (kapitału finansowego), a przeorientowanie polityki podatkowej w stosunku do spółdzielczości jest jedną z dróg do poprawy jakości państwa poprzez podkreślenie znaczenia moralnego i etycznego wymiaru działalności gospodarczej.

6 Życzmy sobie w dniu spółdzielczego święta aby zrozumienie tych oczywistych prawd stało się bardziej powszechne po stronie władzy, ale także w samym naszym środowisku. Jak bowiem możemy obserwować w wielu naszych spółdzielniach do wartości i zasady spółdzielczych nie podchodzi się z należnym szacunkiem. Koleżanki i Koledzy Spółdzielcy! Pragnę w imieniu Krajowej Rady Spółdzielczej jako naczelnego organu samorządu spółdzielczego przekazać wszystkim członkom i działaczom spółdzielczym z okazji tegorocznego święta gorące pozdrowienia i życzenia wszelkiej pomyślności. Dziękuję wszystkim za działania na rzecz budowania społecznego i ekonomicznego potencjału spółdzielczości. W szczególności dziękuję tym, którzy pozostają wierni spółdzielczym ideałom, wartościom i zasadom. Warto dochowywać wierności naszym wartościom. To nadaje sens ludzkiej działalności i zostanie z pewnością wynagrodzone. Brońmy i umacniajmy nasze przekonania. One mają ponadczasową wartość. Nie czujmy się zagubieni w tym coraz bardziej zmaterializowanym świecie. Nie idźmy drogą wytyczaną przez komercyjne, egoistyczne firmy. Dzięki naszym postawom, które umiejętnie łączą solidaryzm z efektywnością ekonomiczną przyczyniamy się do budowy świata bardziej przyjaznego dla ludzi. Pragnę w tym dniu przekazać także nasze pozdrowienia dla wszystkich, którzy starają się wspierać słuszne założenia i działania spółdzielcze. W szczególności pragnę podziękować tym politykom, którzy zrozumieli i doceniają znaczenie spółdzielczego działania. Dziękuję działaczom samorządu terytorialnego, którzy znacznie lepiej rozumieją rolę i znaczenie spółdzielczości oraz jej specyfikę. Jeszcze raz pozdrawiam wszystkich uczestników dzisiejszej uroczystości i gratuluję wszystkim dziś wyróżnionym. Dziękuję za uwagę.

7