Procesy informacyjne zarządzania

Transkrypt

1 Procesy informacyjne zarządzania Społeczny ład informacyjny dr inż. Janusz Górczyński 1

2 Podstawowe pojęcia (1) Informacja, procesy informacyjne i systemy informacyjne odgrywały zawsze istotną rolę w przebiegu materialnych procesów społecznych, politycznych i gospodarczych. Każde społeczeństwo i każda gospodarka tworzą pewien społeczny ład informacyjny rozumiany jako kompleks społecznych norm procesów, systemów i zasobów informacji, na podstawie których funkcjonują społeczeństwa, państwa i gospodarki. Społeczny ład informacyjny powinien być dostosowany do specyfiki potrzeb i możliwości społecznych, politycznych i ekonomicznych danego państwa. 2

3 Podstawowe pojęcia (2) Społeczny ład informacyjny kształtuje się wraz z rozwojem cywilizacji i kultury. Jego podstawy są wyznaczone przez normy społeczne. Część tych norm jest odwzorowana w prawie stanowionym danego systemu politycznego, a część w prawie zwyczajowym. Zgodnie z tymi normami zarówno stanowionymi jak i zwyczajowymi są tworzone, rozwijane i funkcjonują procesy informacyjne oraz są tworzone i utrzymywane społeczne zasoby informacyjne, jest tworzona infrastruktura informacyjna społeczeństwa, państwa i gospodarki. 3

4 Prawo do prawdy Prawo do prawdy stanowi podstawę społecznego ładu informacyjnego w cywilizacji łacińskiej, szczególnie we współczesnych systemach demokratycznych opartych na jej zasadach. W cywilizacji łacińskiej prawo do prawdy jest niezbywalnym, fundamentalnym prawem człowieka. Nie we wszystkich systemach cywilizacyjnych prawo do prawdy jest tak traktowane, z reguły nie jest uznawane za prawo nadrzędne względem stanowionego przez organy państwowe aktualnie sprawujące władzę. Wiedza o tym, jak w danym systemie traktowane jest prawo do prawdy jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania we współczesnym państwie i gospodarce. 4

5 Prawo do informacji (1) We współczesnych społeczeństwach, zarówno państwowych jak i ponadpaństwowych, prawo człowieka do prawdy jest realizowane przez obywatelskie prawo do informacji. Obywatelskie prawo do informacji oznacza, że każdy obywatel ma prawo do rzetelnej, weryfikowalnej i aktualnej informacji, potrzebnej mu do funkcjonowania w społeczeństwie i państwie. Ograniczanie, utrudnianie czy przekazywanie informacji nierzetelnej, nieaktualnej jak i dezinformowanie jest naruszeniem i łamaniem praw człowieka i praw obywatelskich. 5

6 Prawo do informacji (2) Z prawa obywatela do informacji, zgodnie z zasadą jedności praw i obowiązków, wynika obowiązek państwa i organizacji ponadpaństwowych do zapewnienia obywatelom informacji, jakie wynikają z tych praw. Dla każdego społeczeństwa, dla każdego systemu politycznego i ekonomicznego istnieje określony zakres informacji, jaki jest niezbędny obywatelom, aby mogli świadomie w pełny sposób korzystać z innych praw człowieka i praw obywatelskich. Istnieje ścisła korelacja między informacją jaką dysponuje obywatel, a jego prawami i obowiązkami obywatelskimi. 6

7 Prawo do informacji (3) Korzystanie z praw obywatelskich jak i wykonywanie obowiązków obywatelskich wymaga wiedzy i stałego dopływu bieżących informacji. Im więcej praw i swobód demokratycznych ma obywatel, tym więcej informacji powinien posiadać, aby z nich świadomie korzystać. We współczesnych systemach społecznych i ekonomicznych zakres niezbędnej do poprawnego funkcjonowania jednostki informacji jest duży, z reguły przekracza on możliwości percepcji człowieka. Wynika stąd konieczność korzystania z zewnętrznych zbiorów informacji. 7

8 Prawo do informacji (4) We współczesnych systemach społecznych i ekonomicznych obywatele czy podmioty społeczno-gospodarcze działają w warunkach luki informacyjnej, jaką jest różnica między posiadanymi informacjami, a tymi, które są niezbędne do racjonalnego i efektywnego działania w danej sytuacji. Stały postęp techniczny, organizacyjny i cywilizacyjny powodują powiększanie się luki informacyjnej. W rozsądnych krajach rządy i organizacje podejmują działania, aby do wzrostu luki informacyjnej nie dopuszczać. Służy temu rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych wykorzystywanych do generowania informacji i kontroli jej jakości, przechowywania i udostępniania informacji. 8

9 Prawo do informacji (5) W państwach demokratycznych tworzone i rozwijane są instytucje odpowiedzialne za wytwarzanie zasobów informacyjnych i ich udostępnianie zainteresowanym wtedy, gdy są one potrzebne. Instytucje te odpowiedzialne są za to, aby informacje były dostępne w takim miejscu i w takiej postaci, która gwarantuje poprawne ich odebranie i wykorzystanie. Można powiedzieć, że w państwach demokratycznych prawu obywatela do informacji odpowiada obowiązek państwa i jego instytucji do udostępnienia lub dostarczenia obywatelom odpowiedniej informacji. 9

10 Obowiązki informacyjne państwa (1) W społeczeństwach demokratycznych realizacja prawa obywatela do informacji doprowadziła do ukształtowania dobrze rozwiniętej infrastruktury informacyjnej społeczeństwa, gospodarki i państwa. Jest ona utrzymywana i rozwijana przy aktywnym udziale państwa i instytucji publicznych przy wykorzystaniu publicznych środków. Infrastrukturę tę stanowi kompleks norm informacyjnych oraz instytucji, organów i systemów informacyjnych odpowiedzialnych za gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie potrzebnej informacji. Innym zadaniem jest dbanie o to, aby informacja ta była zgodna z odpowiednimi kryteriami jakościowymi. 10

11 Obowiązki informacyjne państwa (2) Na strukturę informacyjną państwa, społeczeństwa i gospodarki składają się (między innymi): - system oświaty publicznej; - system środków masowej informacji; - systemy informacji naukowo-technicznej; - systemy informacji prawnej i organizacyjnej; - systemy biblioteczne; - statystyka publiczna: - służby i serwisy informacyjne instytucji i organizacji publicznych (administracji rządowej i samorządowej, ubezpieczenia społecznego, pomocy społecznej, biur pracy, wymiaru sprawiedliwości, służb podatkowych i celnych, instytucji samorządu gospodarczego itd). 11

12 Obowiązki informacyjne państwa (3) Podstawowa część społecznej infrastruktury informacyjnej jest tworzona przez państwo. Odpowiada ono także za określenie norm informacyjnych większości tych segmentów infrastruktury informacyjnej, które nie są zarządzane przez organy państwa. W praktyce możemy obserwować różny stopień zaangażowania państwa w kształtowanie struktury informacyjnej. Rozciąga on się od pełnego monopolu państwa na normy, podmioty, procesy i systemy informacyjne o charakterze infrastrukturalnym aż do takiej sytuacji, w której państwo zastrzega sobie kontrolę tylko nad niektórymi segmentami infrastruktury informacyjnej. 12

13 Obowiązki informacyjne państwa (4) W warunkach nowoczesnych technologii informacyjnych i postępującej globalizacji procesów informacyjnych obserwujemy coraz większą ingerencję państwa lub instytucji ponadpaństwowych w infrastrukturę informacyjną. Jednocześnie w krajach wysoko rozwiniętych można obserwować tendencję do przekazywania przez organy państwa gestii dotyczącej części infrastruktury informacyjnej organizacjom pozarządowym, społecznym a nawet przedsiębiorstwom komercyjnym. Jednym z segmentów tej infrastruktury jest rynek informacyjny (rynek usług informacyjnych) obsługujący potrzeby podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. 13

14 Społeczne bezpieczeństwo informacyjne (1) Rozwinięta, dostępna i łatwa w użyciu społeczna infrastruktura informacyjna tworzy sieć społecznego bezpieczeństwa informacyjnego, która dostarcza zainteresowanym informacji niezbędnych do sprawnego i efektywnego funkcjonowania w skomplikowanym otoczeniu. Sieć ta umożliwia korzystanie z praw przysługujących obywatelom. Społeczna infrastruktura informacyjna (w tym struktura informacyjna państwa) jest ważnym i użytecznym miernikiem rozwoju społecznego kraju. Jej poziom, zakres, dostępność i jakość usług informacyjnych, zakres jej wykorzystywania, zasób informacji jakimi dysponują obywatele jest dobrym wskaźnikiem poziomu rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa oraz rzeczywistej demokratyzacji państwa. 14

15 Społeczne bezpieczeństwo informacyjne (2) Organy państwowe i obywatele stanowią dwie, przeciwstawne strony infrastruktury informacyjnej państwa. Obywatele reprezentują popyt na informację, a organy państwa podaż informacji. Obie strony tego związku powinny być skorelowane,. czyli: strona podażowa powinna udostępniać informacje gromadzone przez organy państwa, instytucie publiczne i inne podmioty; zakres informacji, formy i techniki jej udostępniania powinny uwzględniać potrzeby informacyjne obywateli, posiadane przez nich zasoby informacji, warunki dostępności oraz umiejętności korzystania z informacyjnych systemów infrastrukturalnych. 15

16 Podstawa ładu informacyjnego (1) Podstawą ładu informacyjnego w społeczeństwie i gospodarce jest spójność potrzeb i praw informacyjnych, czyli: generowanych przez państwo potrzeb informacyjnych obywateli i podmiotów społeczno-gospodarczych; stanowionych przez państwo praw obywateli i podmiotów do informacji; obowiązków informacyjnych państwa wynikających z praw obywatelskich; praktycznej realizacji obowiązków informacyjnych wobec obywateli i podmiotów społeczno-gospodarczych. Nieprzestrzeganie tych zasad powoduje powstawanie wspomnianej już luki informacyjnej między państwem a obywatelami, między państwem a społeczeństwem. 16

17 Podstawa ładu informacyjnego (2) Konsekwencją luki informacyjnej jest to, że obywatele czy podmioty społeczno-gospodarcze nie mogą lub nie potrafią korzystać ze swoich praw. Luka informacyjna jest szczególnie duża i mocno odczuwalna we współczesnych systemach społeczno-politycznych, w których faktyczną władzę sprawuje biurokracja (która jest szczególną formą braku demokracji). Biurokracja to system, w którym organy państwowe czy ponadpaństwowe zapewniają sobie monopol na informacje o prawach obywateli i obowiązkach państwa, który jest utrwalany przez prawo stanowione ograniczając równocześnie możliwość realizacji prawa człowieka do informacji. 17

18 Społeczeństwo informacyjne (1) Ogromny postęp technologiczny ostatnich lat skutkuje kształtowaniem się i utrwalaniem jakościowo nowych cech systemów społeczno-ekonomicznych w skali globalnej, regionalnej i krajowej. Ta nowa jakość nazwany jest społeczeństwem informacyjnym. Podstawowe cechy społeczeństwa informacyjnego to globalny zakres procesów i systemów informacyjnych oraz możliwość globalnego oddziaływania na społeczeństwa i gospodarki przez informację. 18

19 Społeczeństwo informacyjne (2) Do innych cech społeczeństwa informacyjnego można zaliczyć: Rozwój społeczny wymaga, aby członkowie społeczności dysponowali coraz większymi zasobami informacji. Pojawiło się zapotrzebowanie na informacje dostarczane przez wyspecjalizowane instytucje informacyjne o charakterze publicznym. Zapotrzebowanie na informację jest pokrywane przez powszechny proces edukacji, który uaktywnia naturalny popyt człowieka na informację. Edukacja ma charakter ciągły, ponieważ człowiek musi cały czas uzupełniać swoje zasoby informacyjne. 19

20 Społeczeństwo informacyjne (3) Informacja jest jednym z podstawowych czynników wytwórczych, na równi z pracą, kapitałem czy materialnymi zasobami naturalnymi. To, że tak się stało jest wynikiem postępu technicznego, który: a) generuje nowe informacje; b) wymaga coraz więcej informacji; c) wymaga od podmiotów korzystających z postępu technicznego zasobów informacyjnych. Postęp techniczny ma charakter informacyjny. Wynika on z tego, że: a) opracowanie nowych rozwiązań wymaga coraz większych zasobów informacyjnych; b) generuje on coraz większe zasoby informacyjne; c) wdrożenie postępu technicznego wymaga, aby odbiorcy dysponowali odpowiednimi zasobami informacyjnymi. 20

21 Społeczeństwo informacyjne (4) Istotnym czynnikiem są nowoczesne technologie informacyjne, czyli metody i urządzenia techniczne pozwalające na generowanie informacji, jej gromadzenie, przetwarzanie, przechowywanie, przekazywanie i udostępnianie. Współczesne technologie informacyjne umożliwiają integrację wymienionych wyżej etapów pozyskiwania i przetwarzania informacji. Rozwój technologii informacyjnych umożliwił tworzenie systemów i procesów informacyjnych o zasięgu ogólnoświatowym. Globalizacja procesów informacyjnych jest warunkiem niezbędnym do globalizacji procesów gospodarczych. 21

22 Społeczeństwo informacyjne (5) Wraz z rozwojem nowoczesnych technologii informacyjnych obserwujemy dynamiczny spadek kosztów jednostkowych informacji we wszystkich fazach procesu informacyjnego. Jednocześnie bardzo szybko rośnie liczba tworzonej informacji, zarówno potrzebnej jak i niepotrzebnej. W nowoczesnych gospodarkach wykształcił się i dynamicznie się rozwija sektor informacyjny, którego działalność polega na generowaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu i udostępnianiu informacji. Sektor ten stanowi niezbędny segment infrastruktury społecznej i gospodarczej. 22