Panie Marszałku! Panie Premierze! Panowie Ministrowie! Panie i Panowie Posłowie! Szanowni Goście! Koleżanki i Koledzy Spółdzielcy!

Transkrypt

1 Panie Marszałku! Panie Premierze! Panowie Ministrowie! Panie i Panowie Posłowie! Szanowni Goście! Koleżanki i Koledzy Spółdzielcy! Referat Prezesa Zarządu KRS Z okazji Międzynarodowego Dnia Spółdzielczości ( ) Kiedy w 1816 roku ks. Stanisław Staszic powoływał do życia Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze dla Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach nikt zapewne nie przypuszczał, że organizacje oparte o zasady współpracy, samopomocy i solidarności znajdą na całym świecie uznanie i staną się znaczącą częścią społeczno-gospodarczej rzeczywistości. Tymczasem, niemal po 200 latach ze spółdzielczością na świecie związanych jest blisko miliard ludzi a miejsca pracy znalazło tam ponad 100 milionów osób. Trzeba dodać, że są to miejsca pracy, najbardziej stabilne i bezpieczne co w rozchwianym i nacechowanym niepewnością współczesnym świecie, posiada ogromną wartość. To wielki potencjał gospodarczy i społeczny mający wpływ na stabilny i zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy oraz jakość życia znacznej części światowej populacji. Polska ma ciągle liczący się udział w tym potencjale. To ponad 8 milionów osób i 300 tysięcy miejsc pracy. Zmienność i niestabilność współczesnego świata podkreśla jeszcze bardziej wartość spółdzielczego systemu we współczesnych warunkach globalizującego się świata a potrzeba wspólnotowego działania jest silniejsza, niż kiedykolwiek. Jak niegdyś, w zamierzchłych czasach człowiek łączył się w grupy aby przeżyć, tak teraz robi to po to, aby zachować swoją tożsamość i odzyskać równowagę w otaczającym go świecie. Niegdyś człowiek bał się niezrozumiałych dlań sił przyrody, teraz boi się o swój los, który zależy od równie tajemniczej siły bezosobowego kapitału i niezrozumiałych mechanizmów jego funkcjonowania. To międzynarodowy kapitał stał się suwerenem, a państwa jego petentami zmuszanymi do przeprowadzania takich regulacji prawnych, które są jemu przyjazne a nie ludziom. Państwo ma coraz częściej problemy aby zapewnić swoim obywatelom rzeczywiste bezpieczeństwo materialne i społeczne. Człowiek więc pozostaje sam z sobą i własnymi problemami i aby zaspokoić 1

2 swoje naturalne potrzeby bezpieczeństwa musi sięgać po formy wspólnotowego działania. Wiele państw wspomaga takie formy działania ludzi, inne nie pomagają, ale i nie utrudniają aktywności obywateli. Tam też nie ma powodów do narzekań. Są jednak państwa, w których ustawodawca nie rozumiejąc istoty zespołowego działania robi wiele, aby utrudnić rozwój naszego ruchu. Mimo to, wynaturzenia procesów globalizacji wyzwalają postawy, które w efekcie prowadzą do spółdzielczości jako pomysłu na życie i aktywność zawodową. Te zjawiska świadczą, że spółdzielczych form gospodarowania nie da się wyrugować ze świadomości społecznej, a zapotrzebowanie na to, co łączy, jest szczególnie silne w dobie dehumanizacji pracy oraz dyktowanego przez międzynarodowe korporacje indywidualizmu i konsumpcjonizmu. Nie jest więc przypadkiem, że spontaniczne formy kooperatywnego działania inicjują, inspirują i uczestniczą w nich coraz częściej ludzie młodzi mający niejednokrotnie w swoim bagażu doświadczeń nie jeden korporacyjny sukces. Brak im bowiem poczucia samorealizacji i wpływu na treść swego życia, bo ktoś inny, na ogół anonimowy, o nim decyduje. Idea spółdzielcza stanowi często jedyną konstruktywną szansę na to, aby człowiek wydobył samego siebie z informacyjnego szumu i odzyskał wpływ na swoje życie. Spółdzielczość bowiem przywraca człowiekowi to, z czego odziera go lansowany w Polsce model neoliberalizmu, czyli godność, tożsamość, podmiotowość i poczucie wpływu na swoje życie. Trafnie to pointuje przesłanie Międzynarodowego Związku Spółdzielczego na Międzynarodowy Dzień Spółdzielczości 2014 r.: Spółdzielnie to trwały i zrównoważony rozwój dla wszystkich. Wiem, że nie wszyscy to wyzwanie podejmą, ale chciałoby się wierzyć, że ustawodawca rzeczywiście wszystkim da taką szansę. Nie żądamy zbyt wiele. Chcemy tylko poszanowania przez prawo wspólnotowych fundamentów solidarności i pomocniczości. Pragniemy uznania, że mogą istnieć i z pożytkiem funkcjonować dla siebie i idei budowy społeczeństwa obywatelskiego grupy obywateli, dla których celem nie jest maksymalizacja zysku i gromadzenie kapitału lecz zaspokajanie wielorakich potrzeb ludzkich. Nie są to wywrotowe idee lecz potrzeba ludzka. Nie ma i nie może być zrównoważonego rozwoju bez poszanowania spółdzielczych idei i wartości. Szanowni Państwo! Koleżanki i Koledzy! Od ponad 90 lat spółdzielcy na całym świecie obchodzą swoje święto. Jak co roku spotykamy się także w Polsce aby podkreślić ważną obecność spółdzielni w życiu społecznym i gospodarczym naszego państwa oraz 2

3 podziękować tym wszystkim, którzy zdecydowali się uczestniczyć w realizacji i upowszechnianiu idei wspólnotowego gospodarowania. Jak pisze Międzynarodowy Związek Spółdzielczy w swym posłaniu, jednym z podstawowych celów ruchu spółdzielczego od samego jego zarania była troska o dobro społeczności. Cała działalność spółdzielczości ukierunkowana jest na nieustanne poprawianie warunków życia i pracy obywateli. Myślą przewodnią trwającej właśnie spółdzielczej dekady jest umocnienie pozycji spółdzielni jako budowniczych zrównoważonego i trwałego rozwoju. Spółdzielnie to tradycja i nowoczesność ale także przyszłość. Szanując i odwołując się do tradycji, pragniemy jako spółdzielcy żyć nowocześnie i budować lepszą przyszłość dla kolejnych pokoleń. Przyszłość bardziej bezpieczną, pozwalającą na pełne korzystanie z cywilizacyjnego dorobku pokoleń. Na przestrzeni bowiem niemal dwóch wieków spółdzielczość odegrała ogromną rolę zarówno w życiu gospodarczym jak i społeczno-kulturalnym naszego kraju oraz całych pokoleń obywateli tak naszego państwa jak Europy i świata. Nikt nie jest w stanie zakwestionować jej ogromnego dorobku i znaczenia dla życia wielu ludzi zamieszkujących różne zakątki świata. Mimo wielu przeciwności natury społecznej, ekonomicznej i politycznej spółdzielnie należą dziś do najstarszych podmiotów gospodarczych. Blisko 300 z nich liczy sobie 100 i więcej lat. To najlepsze świadectwo trwałości systemu wartości, na którym spółdzielnie opierają swoją działalność oraz ich przydatności dla ludzi. Spółdzielczość to przede wszystkim idea. Idea piękna, użyteczna i szlachetna, idea łącząca ludzi w dążeniu do ich lepszej przyszłości poprzez troskę o dobro wspólne. Idea ta wymaga pielęgnacji i wspierania, dobrego klimatu i przyjaznego otoczenia. W pełni na to zasługuje. Przyczynia się bowiem do budowy lepszego, bardziej przyjaznego dla ludzi państwa. Wpisuje się w proces tworzenia rzeczywistej demokracji. Integruje ludzi wzmacniając tak bardzo potrzebną spójność społeczną. Z przykrością należy jednak stwierdzić, zwłaszcza w dniu spółdzielczego święta, że ta wielka i szlachetna idea jest dziś zagrożona. Jesteśmy od wielu już lat świadkami jej dewaluacji i dyskredytacji. To świat polityki i mediów przestępcze grupy nazywa spółdzielniami, to państwo poprzez budowany system prawny komercjalizuje spółdzielnie wbrew ich zasadom i wartościom, 3

4 przyczyniając się tym samym do budowania monolitycznego rynku zamiast jego różnorodności. Ta różnorodność jest dziś szczególnie potrzebna. Jak pisze prof. Witold Orłowski w swej książce pod wymownym tytułem Świat do przeróbki w dyskusji na temat przyczyn i konsekwencji kryzysu dominują opinie, że skuteczne rozwiązanie problemów współczesnej rzeczywistości jest możliwe tylko w przypadku dokonania fundamentalnych zmian polityki gospodarczej i regulacyjnej w skali całego świata. Jednym z ważnych elementów tej polityki tak w skali światowej jak i krajowej może być rozwój systemu spółdzielczego dywersyfikującego własność i zwiększającego niezbędną partycypację ludzi w procesach gospodarczych. Bolączką bowiem dzisiejszego świata obok nierównowagi finansowej jest asymetria w zakresie własności, dochodów, aktywności zawodowej a także między coraz bardziej wirtualnym światem finansów i realną gospodarką. Spółdzielnie w znakomity sposób potrafią ograniczać i niwelować te uboczne produkty globalnego kapitalizmu. W ten sposób spółdzielnie mogą się także wpisać w realizację celu liberalnej idei, o której guru światowego liberalizmu Milton Friedman mówił, że celem liberalnej polityki jest to aby było możliwie mało osób słabych i biednych. W tym bowiem tkwi siła liberalnego ideału. Powszechne już przekonanie o słabościach i wadach każdego systemu zbudowanego przez człowieka nakazuje wręcz, budowanie gospodarki bardziej zróżnicowanej. Organizacje międzynarodowe, laureaci nagrody Nobla, analitycy rynków finansowych a także decydenci na szczeblach krajowych i poziomie globalnym nie pozostawiają co do tego wątpliwości. Idea spółdzielcza należąca do kategorii idei romantycznych nie kwestionuje możliwości rozwijania się innych idei. Nie jest naszą rolą i ambicją zmieniać systemy społeczno-gospodarcze, ale zmieniać świat na lepszy już tak. To władza polityczna tworzy każdy system gospodarczy i tylko ta władza jest w mocy naprawiać to co funkcjonuje źle, tak aby lepiej służyło ludziom Jako spółdzielcy, chcemy mieć tylko prawo do własnego sposobu radzenia sobie z trudną rzeczywistością. Chcemy mieć możliwość jak najlepszego zaspakajania potrzeb i oczekiwań członków spółdzielni, chcemy być pomocni w realizacji ich dążeń, marzeń i aspiracji. Chcemy aby spółdzielnia mogła się przyczyniać do poprawy jakości życia tworzących ją ludzi i ich rodzin. To chyba nie są nadmierne jak na solidarne państwo oczekiwania, tym bardziej, że 4

5 cały demokratyczny, postępowy świat dostrzega potrzebę zmiany strategii rozwojowych. Nie twierdzimy, że system spółdzielczy pozbawiony jest słabości, jednak jego walory społeczne i gospodarcze są niepodważalne. Jak w żadnym innym systemie zostały sprawdzone i potwierdzone nie tylko przez półtorawieczną historię ale i współcześnie. Wykazała to także w swoich badaniach Pani Elinor Ostrom laureatka nagrody Nobla z dziedziny ekonomii za 2009 rok dowodząc, że w dłuższym okresie czasu efektywność wspólnotowego gospodarowania może być nawet lepsza niż w systemie komercyjnym, czy sektorze publicznym, gdyż sprzyja optymalizacji ludzkich decyzji. Proces wspólnotowego gospodarowania najbardziej bowiem sprzyja powstawaniu i umacnianiu się tak ważnego dziś kapitału społecznego. Według wielu analityków będzie on co najmniej równie ważnym jak konkurencja, czynnikiem rozwoju. Więzi międzyludzkie, wartości, zasady i zaufanie społeczne będące podstawą funkcjonowania spółdzielni będą w coraz większym stopniu decydować o sukcesie trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego. Bardzo wyraźnie podkreślała to rezolucja ONZ ustanawiająca Międzynarodowy Rok Spółdzielczości. Stwierdza ona, że spółdzielczy model przedsiębiorczości jest kluczowym czynnikiem urzeczywistniania rozwoju gospodarczego i społecznego. W maksymalnym stopniu umożliwia on partycypację wielu ludzi w tym rozwoju. Spółdzielnie ponadto przyczyniają się skutecznie do eliminacji biedy, tworzenia miejsc pracy i integracji społecznej. Deklaracja wezwała także rządy, instytucje międzynarodowe i spółdzielnie do wspierania rozwoju spółdzielni na całym świecie proponując rządom państw członkowskich by dokonały przeglądu krajowego ustawodawstwa dotyczącego spółdzielni, pod kątem gwarantowania spółdzielniom możliwości rozwoju i trwałości. Szkoda, że polski rząd nie odpowiedział pozytywnie na tę deklarację, rezygnując z przygotowania własnego projektu ustawy Prawo spółdzielcze. W dniu spółdzielczego święta, mamy prawo, ale także obowiązek zwrócić się do władz publicznych o lepsze rozumienie spółdzielczości jako odmiennego od sektora komercyjnego modelu gospodarowania, o lepsze rozumienie 5

6 spółdzielczej istoty i specyfiki, o zrozumienie roli i znaczenia spółdzielni dla ludzi i demokratycznego państwa. Jako spółdzielcy oczekujemy prawa dającego spółdzielniom jasną i trwałą perspektywę prawa przyjaznego dla 8 milionów współwłaścicieli spółdzielczego majątku, którzy wraz z rodzinami stanowią ponad połowę polskiego społeczeństwa. Chodzi o prawo umożliwiające tej grupie ludzi troskę o dobro wspólne, zadbanie o własne interesy i poprawę jakości swojego życia. Chodzi o prawo respektujące międzynarodowe zasady spółdzielcze, szanujące samorządność i autonomię, demokrację i niezależność, solidarność i społeczny, członkowski charakter organizacji spółdzielczych. Jesteśmy przekonani, że przygotowanie i uchwalenie takiego prawa jest możliwe. Mamy przecież do dyspozycji dobre wzorce i doświadczenia krajowe i europejskie. Dysponujemy niezbędnym zapleczem intelektualnym. Trzeba jedynie odrzucić uprzedzenia ideowe i filozofię budowania prawa opartą na fałszywym przekonaniu o patologicznym charakterze spółdzielni jako organizacji społeczno-gospodarczej. Kierunek działań wytyczają zalecenia ONZ, MOP oraz Unii Europejskiej, a więc organizacji międzynarodowych, których Polska jest liczącym się członkiem. Koleżanki i Koledzy! Warunki prawne tworzone dla spółdzielni stanowią dziś wypadkową, uprzedzeń ideowych określonych środowisk i wizerunku spółdzielczości jako jednej z form aktywności ludzi ukształtowanego przez media. Trochę na zasadzie odreagowania przeszłości, nieco za przyczyną nieprawidłowości występujących w spółdzielniach, ukształtowany został negatywny obraz spółdzielni jako pozostałości minionego systemu i należy je wpisać w system prawny obowiązujący w sektorze komercyjnym. Wiemy jednak, że spółdzielnie to nie zrzeszenie kapitału finansowego lecz stowarzyszenie osób. Tak jak wszyscy ludzie tak i spółdzielcy obarczeni są słabościami i ułomnościami. Dlatego wielkim zadaniem nas wszystkich jest umiejętna reakcja na pojawiające się nieprawidłowości i właściwe dostrzeganie własnych słabości. 6

7 Spółdzielnie powinny się odróżniać od systemu kapitałowego nie tylko pod względem prawnym. Muszą także różnić się jakością własnego działania. Ludzie będą tworzyć i wstępować do spółdzielni tylko wtedy kiedy będą się one pozytywnie wyróżniać od innych form prawnych. Dbajmy więc o to aby nasze spółdzielnie dobrze służyły swoim członkom, ich rodzinom i środowisku w którym funkcjonują. Budujmy więzi międzyczłonkowskie, poczucie współwłasności i wynikającej z tego współodpowiedzialności. Troszczmy się o dobre przygotowywanie ludzi do funkcjonowania w systemie spółdzielczym. Bądźmy mocni siłą własnej solidarności. Uwierzmy, że tylko współpraca dla wspólnego dobra jest drogą do przezwyciężania trudności i rozwiązywania problemów. A przede wszystkim musimy mocno wierzyć w spółdzielcze idee i wartości. Dawać im żywy przykład w codziennym życiu i aktywności zawodowej. Dopóki w ludziach tkwi potrzeba budowy lepszego, przyjaznego świata w przestrzeni publicznej musi być miejsce dla spółdzielczości. Koleżanki i Koledzy Spółdzielcy! Niech to nasze spółdzielcze święto umocni nas w przekonaniu o potrzebie wspólnotowego działania na rzecz naszych członków, niech będzie kolejnym impulsem do pokonywania problemów jakie pojawiają się na drodze, którą kroczymy. Życzmy sobie sprostania wyzwaniom stojącym przed całym ruchem spółdzielczym. Dbajmy o to aby spółdzielnie wyróżniały się pozytywnie na tle całego systemu społeczno-gospodarczego. Troszczmy się o to aby przybywało nam członków i sympatyków. Przekonujmy do naszych racji środowiska opiniotwórcze. Budujmy zaufanie ludzi do spółdzielni, przestrzegajmy dobrych praktyk, podtrzymujmy spółdzielczy etos. W imieniu kierownictwa Krajowej Rady Spółdzielczej przekazuję wszystkim spółdzielcom podziękowania za wielki wysiłek jaki wkładają w budowę i umacniania pozycji spółdzielni na trudnej społeczno-gospodarczej scenie. Budujmy wspólnie siłę naszych spółdzielni bo ona decydować będzie o jakości życia wielu ludzi. Pragnę w tym dniu przekazać także nasze podziękowania dla wszystkich, którzy starają się wspierać słuszne założenia i działania spółdzielcze. W szczególności przekazuję podziękowania dla działaczy samorządu terytorialnego, gdzie rozumienie roli i znaczenia spółdzielczości oraz jej specyfiki jest o wiele lepsze niż na szczeblach centralnych. 7

8 W dniu naszego święta przekazujemy pozdrowienia i najlepsze życzenia wszystkim zaangażowanym w procesach społeczno-gospodarczych i budujących w ten sposób lepszą przyszłość naszego państwa. Dziękujemy tym politykom, którzy w trudnej atmosferze nieufności do naszego środowiska podejmują próbę racjonalnego podejścia do złożonych problemów i przekonania innych do naszych racji. Gratulujemy wszystkim, którzy odbiorą dziś wyróżnienia. Jesteśmy dumni, że możemy w ten sposób podziękować Wam za wzorową pracę i spółdzielczą postawę. Wszystkiego dobrego! 8