Kwestionariusz odsłaniający nasze poglądy odnośnie procesu nauczania i uczenia się z interpretacją.

Transkrypt

1 Kwestionariusz odsłaniający nasze poglądy odnośnie procesu nauczania i uczenia się z interpretacją. Które z następujących sądów są Państwu najbliŝsze? Proszę je zaznaczyć. 1. Umysł jest jak biała kartka papieru, na której nauczyciel zapisuje niezbędną informację. 2. Skutecznie moŝemy uczyć przez warunkowanie instrumentalne niezbędne rozwinięcie systemów nagród i kar. 3. NajwaŜniejszymi w procesie efektywnego uczenia się są motywacje wewnętrzne ciekawość, ambicja, twórcze zaangaŝowanie. 4. MoŜliwości efektywnego uczenia się są wrodzone i zaleŝą od: a. Fizjologii pozwalającej na właściwe warunkowanie; b. Idei, które naleŝy odkryć; c. Siły i zdolności. 5. Uczenie to proces bierny lub mechaniczny. Uczący moŝe się nim posługiwać. 6. Uczenie się to proces dotyczący tego, co uczący czyni i osiąga. 7. W uczeniu się reagujemy na znaczenia i dokonujemy syntez w umyśle. Nagroda moŝe ułatwić proces zapamiętywania, ale teŝ ugruntować mechanizmy uczenia się. 8. Skuteczne jest nauczanie wedle zasady zrozum, zastosuj, zapamiętaj. 9. Nauczanie jest efektywne, o ile skupia się na regułach i algorytmach. 10. W procesie uczenia się dziecko nie gromadzi pojęć, operacji i schematów, lecz organizuje je wewnętrznie w pewien sposób. 11. Uczeń, który skutecznie opanował materiał, moŝe bez trudu do niego dotrzeć. 12. Nie wystarczy dostarczyć informacji trzeba zainteresować tzn. pokazać, do czego mogą nowe informacje słuŝyć. 13. Myślenie zaczyna się wtedy, gdy osoba zdaje sobie sprawę z tego, Ŝe pojawił się jakiś problem. 14. Brak doświadczenia moŝe powodować niedostatek odpowiednich pojęć w umyśle (znajomość słów to nie to samo, co znajomość pojęć). 15. Trzeba zwracać uwagę na to, co się dzieje w adaptacyjnym aparacie poznawczym kaŝdego ucznia. 16. Myślenie, uczenie się i rozwiązywanie problemów to procesy, których nie moŝna rozpatrywać wyłącznie w odniesieniu do mózgu. 17. Uczeń powinien dysponować czasem na refleksję. 18. W procesie uczenia się, rozwijania czy zmieniania w sensie poznawczym sfera indywidualna ściśle wiąŝe się ze sferą społeczną. 19. Uczenie się w grupach, wzajemne dyskusje i uczenie drugich to skuteczne strategie uczenia się lepiej rozumiemy, lepiej zapamiętujemy, lepiej potrafimy zastosować nabytą wiedzę. 20. Uczeń z pomocą nauczycieli i innych osób konstruuje umysłową mapę danego tematu, tworzy strukturę poznawczą reprezentacji wewnętrznej. Jeśli zrobi to niewłaściwie, pogubi się jak człowiek, który gubi się w mieście, jeśli ma niewłaściwy wewnętrzny plan tego miasta. Zhierarchizuj zaznaczone przez siebie sądy. Wybierz trzy najwaŝniejsze według Ciebie.

2 Czy wyŝej sformułowane sądy rzutują na metody pracy z uczniem i metody uczenia tego jak się uczyć? Co z nich wynika dla praktyki dydaktycznej? Komentarz KaŜde z 20 stwierdzeń to pewien specyficzny punkt widzenia na procesy uczenia się i poznawania. PowyŜszy kwestionariusz moŝna potraktować jako syntetyczny, a właściwie telegraficzny skrót rozmaitych modeli teoretycznych opisujących i wyjaśniających te procesy. Teorie ucznia się i poznawania ukryte w tym kwestionariuszu to: Teorie klasyczne sięgające m.in. do Platona czy Locke a. Behawioryzm Podejście problemowe o o Teoria Gestalt Organizm gromadzący doświadczenie J. Dewey Piaget i konstruktywizm psychologiczny Konstruktywizm po Piagecie w procesach uczenia się Społeczne aspekty uczenia się Struktury poznawcze i struktury związane z konkretnymi dyscyplinami. Osoby zainteresowane tą problematyką odsyłamy do lektury ksiąŝki: D.C. Phillips, J.F. Solis (2003): Podstawy wiedzy o nauczaniu; GWP. WNIOSKI: 1. Sądy sformułowane w kwestionariuszu w zaleŝności od kontekstu, celów naszych zabiegów edukacyjnych, profili poznawczych uczniów i natury przedmiotu nauczanego, mają większy lub mniejszy zakres zastosowań praktycznych. 2. Preferencje, które ujawniły się w tym kwestionariuszu, świadczą o naszym profilu poznawczym, w mniejszym stopniu wskazują na większą czy mniejszą ich prawomocność. Wybór takich, a nie innych stanowisk odsłania strukturę naszej wielorakiej inteligencji, dominujące kanały pobierania i przetwarzania informacji, a takŝe rozmaite style poznawcze oraz strategie i nawyki uczenia się i nauczania, które mimowolnie przyswoiliśmy.

3 Przykładowa, wstępna interpretacja naszych profili poznawczych, określona na podstawie naszych preferencji. Niektóre konsekwencje nabytych preferencji, wpływające na procesy nauczania i ucznia się: Ad. 1. Preferowanie uczenia się pamięciowego. Dotychczasowa wiedza, którą uczeń zdobył zazwyczaj bywa mało doceniana. Obserwuje się brak praktyki nawiązywania do niej i badania, do jakiego stopnia omawiane przez nas zagadnienia są znane i w jaki sposób rozumiane przez ucznia. Konsekwencje: uczniowie mogą dokonywać interferencji przekazywanej wiedzy, utwierdzając się w dotychczasowych błędach, nietrafnych intuicjach czy dokonywać przesunięć znaczeniowych. Zasada: Zapamiętam to, co juŝ pamiętam i będę sądził, Ŝe właśnie to było przedmiotem wykładu. Ad. 2. WaŜna metoda, gdy chcemy coś zautomatyzować, przezwycięŝyć rozmaite dysfunkcje na dłuŝszą metę jednakŝe jest mało skuteczna. Poza systemem nagród i kar moŝe nie działać. Dlaczego? Uczeń w powyŝszym schemacie jest uzaleŝniony od uczącego. Dotychczasowe badania wykazały, Ŝe metoda nagród i kar (w szkolnej wersji ocen - szczególnie negatywnych) działa jedynie na osoby, które dobrze się uczą i znakomicie radzą sobie z procesem edukacyjnym (poznawaniem, utrwalaniem, rozumieniem, zdobywaniem wiedzy). Procesy poznawcze pozostałych uczniów, aby się właściwie rozwijać, wymagają innych metod nauczania. W grę wchodzi moŝliwość pełnego ukształtowania umysłu, wyodrębnienia predyspozycji, wydobycia potencjału i ewentualnie moŝliwość poradzenia sobie z rozmaitymi dysfunkcjami rozwojowymi. Ad. 3. Świadczy o rozwiniętej inteligencji intrapersonalnej, czyli intuicji i wiedzy o sobie samym. Szkoła powinna pomagać maksymalnie rozwijać tę inteligencję. Niektórzy uczniowie w genach otrzymują tę zdolność, inni kształtują na skutek wcześniejszych wpływów środowiska domowego. Spora grupa uczniów jednak zbyt późno nabywa potrzebne dla rozwinięcia inteligencji intrapersonalnej kompetencje. Ad. 4. Pogląd ten, sztywno stosowany, moŝe prowadzić do obniŝenia wyników w nauce. Oprócz samych zdolności waŝna jest równieŝ praca prowadząca do ich rozwoju. W procesie uczenia, oprócz odkrywania jest jeszcze tworzenie, które wymaga rozmaitych kompetencji nabywanych dzięki systematycznej pracy. Ćwiczenie czyni mistrzem.

4 Ad. 5. MoŜna pytać, kiedy rzeczywiście tak się dzieje? Jakie umiejętności i jaką wiedzę moŝna nabyć drogą mechaniczną? NaleŜy się zastanowić, kiedy tego typu zabiegi są skuteczne i właściwe? Stosowanie biernych metod nauczania niestety wciąŝ króluje w polskich szkołach. Przypomina raczej tresurę niŝ rozwój funkcji neuropoznawczych. Ad. 6. Preferowanie tego stanowiska oznacza, Ŝe mamy świadomość wagi, jaką posiada droga w zdobywaniu wiedzy, czy rozwiązania problemu, zagadnienia. To właśnie dzięki niej nasz umysł moŝe się rozwijać. Liczy się coś więcej niŝ sam efekt końcowy, sprawdzany w testach i na egzaminach. Według przytoczonego schematu działają kinestetycy, pragmatycy oraz osoby lubiące eksperymentowanie. Ad. 7. Styl myślenia syntetyczny, całościowy. Cechuje osoby, które widzą całość swoich przedsięwzięć w szerokiej, powiązanej perspektywie. Potrafią równieŝ trafnie przewidywać konsekwencje swoich działań. MoŜe świadczyć o występowaniu dominacji prawej półkuli. Osoby skłonne do analiz rzadko widzą całość swoich przedsięwzięć. Ad. 8. Odsłania częściowo nasz styl myślenia. Schemat teoria-praktyka preferowany jest przez ludzi z zacięciem teoretycznym oraz skłonnych do refleksji. Niestety ten schemat uczenia się czy nauczania jest rzadziej preferowany przez młode umysły, które potrzebują najpierw poznać zastosowanie, samemu poeksperymentować, a dopiero na koniec przejść do teorii. Ad. 9. Preferowany styl myślenia analityczny. Cechuje osoby skrupulatne i skłonne do rozkładania problemu na czynniki pierwsze. Metoda skuteczna przy rozwiązywaniu prostych zadań rachunkowych. MoŜe świadczyć o dominacji lewej półkuli. Zawodzi w zadaniach wymagających myślenia dywergencyjnego. Ad. 10. Preferowanie stylu holistycznego /teoretycy/ typowego dla ujęć strukturalistycznych. Rzeczywistość jest poukładana, nie ma w niej miejsca na chaos. Stwierdzenie to posiada pozytywne implikacje w przypadku osób o hierarchicznym ujmowaniu świata i ludzi. Nie znajduje zastosowania u tych, którzy nie posiadają sztywnych norm społecznych oraz wychodzą z załoŝenia, Ŝe wszystko, co osiągnęli, zawdzięczają własnej aktywności.

5 Ad. 11. PowyŜszy sąd pomija trójetapowość naszej uwagi: Kontrola 1. Energii umysłu 2. Uwagi na wejściu 3. Uwagi na wyjściu Zapamiętać czy opanować materiał nie znaczy potrafić uŝywać go na zawołanie. Właściwego i efektywnego odtwarzania informacji równieŝ naleŝy się nauczyć. Wymaga to czasu, którego zazwyczaj nie ma w naszych szkołach ze względu na konieczność realizowania napiętego programu zajęć. Dla trzeciego etapu treningu uwagi wymagana jest umiejętność oszacowania trudności zadania, przetwarzanie posiadanej wiedzy w sposób twórczy lub analogiczny, sprawne korzystanie z pamięci długotrwałej, a takŝe wiele innych kompetencji. Ad. 12. Głównym celem tej metody jest zainteresować, czyli pokazać, do czego słuŝą nowe informacje i umiejętności. Takie podejście jest typowe dla pragmatyków. W przypadku teoretyków czy umysły refleksyjne trzeba pokazać piękno teorii lub uruchomić proces refleksji, aby nowe treści stały się interesujące. Jak widać zainteresować dla róŝnych umysłów znaczy zupełnie co innego. Ad. 13. PowyŜszy sąd wybierać będą osoby skłonne do refleksji. Opisuje tych, którzy z natury skłonni są do myślenia o własnym myśleniu i doceniają wartość tej metody w procesie uczenia się i nauczania. W innym przypadku moŝe określać osoby, którym łatwiej uczyć się materiału problemowego niŝ teoretycznego. Warto kształcić nawyk myślenia nad własnym myśleniem, gdyŝ rozwija ono spectrum metod rozwiązywania problemów. Opisany sposób myślenia nie ma natomiast zastosowania w sytuacji zdobywania nowej wiedzy i umiejętności. Czasem lepiej wyjść od przykładu lub konkretnego doświadczenia. Ad. 14. Preferowanie myślenia konkretnego i indukcyjnego. Zapominamy często o zasadniczej róŝnicy między rozumieniem słów (semantyka) a rozumieniem pojęć (oprócz znaczenia zawiera w sobie strukturę danego pojęcia i jego relacje z innymi pojęciami w danej teorii). Bardzo waŝne jest rozwijanie i doskonalenie samego myślenia pojęciowego. Warto nieustannie pokazywać, czym róŝni się uŝycie języka potocznego od myślenia pojęciowego

6 (np. słowo funkcja w języku potocznym i w matematyce czy słowo moc w fizyce i w codziennym Ŝyciu). Sprawne myślenie pojęciowe moŝe m.in. odciąŝyć pamięć uczniów i odkryć przyjemność płynącą z nauki. Niestety z powodu przeładowanych programów i braku czasu często jest zaniedbywane w procesie nauczania i uczenia się. Ad. 15. Osoby refleksyjne, teoretycy wiedzą, Ŝe w naszym umyśle powstają konstrukcje, które są odmienne od tego, co jest wkładane czy doświadczane. W zaleŝności od profilu poznawczego i doświadczenia to, co powstaje jako ślad w umyśle ucznia moŝe odbiegać, od tego, czego chcemy nauczyć. Rozbudowanie narzędzi, które pozwalają kontrolować sposób przyjmowania i rozumienia treści przez ucznia to podstawowe wyzwanie nauczających. Jednym z takich narzędzi moŝe stać się mapa pojęć. Trzeba ją odróŝniać od mapy myśli czy mapy semantycznej. Ad. 16. Ten punkt kryje w sobie bardzo rozległą wiedzę na temat funkcjonowania naszego umysłu. Okazuje się, Ŝe efektywność procesu uczenia się i nauczania zaleŝy od wielu czynników zewnętrznych miejsca, czasu, diety, snu, relacji społecznych, stopienia akceptacji ucznia przez osoby dla niego waŝne, relaksu i wielu innych czynników. Wydaje się, Ŝe polska szkoła nie uczy higieny pracy umysłowej. Nasze nawyki często są bardzo złe i raczej utrudniają pracę umysłom. Nigdy niczego nie nauczyłem moich studentów. Tworzę im jedynie warunki, w których mogą się uczyć (Einstein) Ad. 17. Cechuje osoby skłonne do refleksji, teoretyków. Myślenie takie jest wskazane w sytuacjach na pozór bez wyjścia, poniewaŝ generuje alternatywy. Myślicielom trudno jest podporządkować się narzuconym regułom i schematom. Wówczas efekty ich pracy nie są satysfakcjonujące. Ad. 18. Cechuje osoby o rozwiniętej inteligencji społecznej. PrzynaleŜność do grupy społecznej wiąŝe się ze wzajemnymi oddziaływaniami. Zachowanie osób w grupie regulowane jest wspólnym systemem wartości oraz cechami indywidualnymi tj. pozycją, rolą społeczną, osobowością i doświadczeniem. Ad. 19. Osoby o rozwiniętej inteligencji społecznej lepiej radzą sobie w sytuacjach sprzyjających wzajemnym oddziaływaniom. Jak się okazuje, warto uczyć się nawzajem, to nauczyciele bowiem najszybciej przyswajają materiał. Opisana metoda nie moŝe być zastosowana u osób

7 słabo wchodzących w relacje interpersonalne lub obawiających się takich kontaktów. Jest jednak metodą godną uwagi na wyŝszych szczeblach uczenia się i nauczania. Ad. 20. Wybranie tego sądu wskazuje na teoretyka, osobę refleksyjną. W uczeniu się i nauczaniu posługuje się myśleniem abstrakcyjnym, pojęciowym. W ustrukturowaniu nowych informacji pomagają mu skojarzenia. Metoda bardzo efektywna, działa jednak u osób, którym łatwo generować skojarzenia i łączyć je wedle określonych zasad. Natomiast osoby o usposobieniu analitycznym nie będą czerpać korzyści z posługiwania się powyŝszą metodą.