Agnieszka Góra-Błaszczykowska ZASADA RÓWNOŚCI STRON W PROCESIE CYWILNYM. Marlena Wach STATUS UŁOMNYCH OSÓB PRAWNYCH W POLSKIM PRAWIE CYWILNYM

Transkrypt

1

2

3 Polecamy nasze publikacje z tej serii: Sławomir Cieślak FORMALIZM POSTĘPOWANIA CYWILNEGO Agnieszka Góra-Błaszczykowska ZASADA RÓWNOŚCI STRON W PROCESIE CYWILNYM Marlena Wach STATUS UŁOMNYCH OSÓB PRAWNYCH W POLSKIM PRAWIE CYWILNYM Tomasz Siemiątkowski ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNOPRAWNA W SPÓŁKACH KAPITAŁOWYCH Marcin Trzebiatowski OBOWIĄZEK UŻYWANIA ZNAKU TOWAROWEGO. STUDIUM Z PRAWA POLSKIEGO NA TLE PRAWNOPORÓWNAWCZYM Józef Jagieła TYMCZASOWA OCHRONA PRAWNA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM Maciej Kaliński SZKODA NA MIENIU I JEJ NAPRAWIENIE Mariusz Sorysz TERMINY W POLSKIM PROCESIE CYWILNYM Ewa Rott-Pietrzyk KLAUZULA GENERALNA ROZSĄDKU W PRAWIE PRYWATNYM Katarzyna Górska ZACHOWANIE ZWYKŁEJ FORMY PISEMNEJ CZYNNOŚCI PRAWNYCH

4

5 Redakcja: Aleksandra Dróżdż Wydawnictwo C. H. Beck 2008 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zajączka 9, Warszawa Skład i łamanie: PanDawer, Warszawa Druk i oprawa: Wers Design Drukarnia Cyfrowa, Bydgoszcz ISBN

6 Spis treści Wykaz skrótów... XIII Wkaz literatury... XIX Wstęp... 1 Rozdział I. Zagadnienia ogólne Pojęcie i cechy prokury... 5 I. Pojęcie prokury... 5 II. Cechy prokury Geneza prokury Funkcje prokury Modele prokury Regulacja prokury w prawie polskim I. Wprowadzenie II. Dekret o rejestrze handlowym III. Kodeks handlowy IV. Kodeks cywilny V. Przepisy szczególne Charakter prawny prokury Prokura a inne pełnomocnictwa handlowe Regulacja prokury w innych systemach prawnych I. Wprowadzenie II. Niemcy III. Austria IV. Szwajcaria V. Liechtenstein VI. Litwa VII. Łotwa VIII. Estonia IX. Chorwacja X. Słowenia XI. Serbia XII. Bułgaria V

7 Spis treści XIII. Czechy i Słowacja Ogólna charakterystyka procesu powstawania prokury Rozdział II. Ustanowienie prokury Uwagi ogólne Celowość wyodrębnienia czynności ustanowienia prokury Legitymacja czynna I. Wprowadzenie II. Podmioty, w których legitymacja czynna została określona przepisami szczególnymi Wprowadzenie Spółka jawna Spółka partnerska Spółka komandytowa Spółka komandytowo-akcyjna Spółka z o.o Spółka akcyjna Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych Spółka europejska Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych Narodowy fundusz inwestycyjny III. Podmioty, w których ustawodawca wskazał jedynie ogólnie organy uprawnione do prowadzenia spraw IV. Podmioty niemające ustawowo uregulowanej struktury organizacyjnej V. Wnioski Charakter prawny ustanowienia prokury I. Wprowadzenie II. Ustanowienie prokury jako element czynności prawnej udzielenia prokury III. Ustanowienie prokury jako samodzielny akt prawny niebędący czynnością prawną IV. Ustanowienie prokury jako samodzielna czynność prawna Forma ustanowienia prokury I. Zasada ogólna II. Wyjątki Treść oświadczenia o ustanowieniu prokury Skutki ustanowienia prokury I. Upoważnienie II. Obowiązek VI

8 Spis treści 8. Brak prawidłowego ustanowienia prokury a ważność udzielenia prokury Rozdział III. Udzielenie prokury Uwagi ogólne Legitymacja czynna I. Wprowadzenie II. Pojęcie przedsiębiorcy Uwagi wstępne Kryterium podmiotowe Kryterium przedmiotowe III. Podleganie obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców Rejestr przedsiębiorców Podmioty podlegające wpisowi do rejestru przedsiębiorców Przedsiębiorcy podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców IV. Wyłączenie legitymacji czynnej na podstawie regulacji szczególnych V. Legitymacja czynna de lege lata a przedwojenna koncepcja kupca rejestrowego VI. Możliwość wspólnego udzielenia prokury przez kilka podmiotów (prokura wspólna) Zarysowanie problemu Rozważania Wnioski VII. Możliwość udzielenia prokury w poszczególnych stadiach bytu prawnego przedsiębiorcy Uwagi wprowadzające Stadium organizacji Stadium likwidacji Upadłość Postępowanie naprawcze Zarząd przymusowy Zarząd umowny Zarząd komisaryczny Udzielenie prokury w procesie przekształcania przedsiębiorcy VIII. Osoby kompetentne do złożenia oświadczenia o udzieleniu prokury Wprowadzenie VII

9 VIII Spis treści 2. Przedsiębiorca będący osobą fizyczną Osoby funkcjonujące w ramach struktury organizacyjnej przedsiębiorcy Osoby pozostające poza strukturą organizacyjną właściciela przedsiębiorstwa Złożenie oświadczenia o udzieleniu prokury przy wykorzystaniu reprezentacji łącznej mieszanej IX. Skutki udzielenia prokury przez podmiot pozbawiony legitymacji czynnej Rozwiązania proponowane w doktrynie Przedstawienie własnego stanowiska autora Legitymacja bierna I. Wprowadzenie II. Problematyka udzielenia prokury członkowi organu nadzoru III. Problematyka udzielenia prokury członkowi organu reprezentacji albo przedstawicielowi organizacyjnemu mocodawcy IV. Udzielenie prokury osobom pozbawionym prawa reprezentacji mocodawcy Wprowadzenie Osoby pozbawione prawa reprezentacji mocodawcy w drodze czynności prawnej Osoby pozbawione prawa reprezentacji mocodawcy na podstawie orzeczenia sądu V. Zakazy pełnienia funkcji prokurenta wynikające z przepisów szczególnych i ich wpływ na legitymację bierną Wprowadzenie Zakaz pełnienia funkcji prokurenta wynikający wprost z ustawy Zakaz pełnienia funkcji prokurenta wynikający z orzeczenia sądowego VI. Problematyka udzielenia prokury osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nie będącej osobą prawną, lecz wyposażonej w podmiotowość prawną VII. Problematyka udzielenia prokury osobie fizycznej o ograniczonej zdolności do czynności prawnych VIII. Skutki udzielenia prokury podmiotowi pozbawionemu legitymacji biernej Adresat oświadczenia o udzieleniu prokury Charakter prawny udzielenia prokury

10 Spis treści I. Zagadnienia wstępne II. Udzielenie prokury jako czynność jednostronna III. Umowa prokury IV. Udzielenie prokury jako czynność upoważniająca V. Udzielenie prokury jako czynność przysparzająca VI. Udzielenie prokury jako czynność samoistna VII. Możliwość udzielenia prokury pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu VIII. Możliwość udzielenia prokury przez przedstawiciela IX. Możliwość sądowego dochodzenia udzielenia prokury X. Wnioski Forma udzielenia prokury I. Wprowadzenie II. Oświadczenie mocodawcy III. Pactum de forma IV. Wpływ wyboru formy na sposób złożenia oświadczenia woli adresatowi V. Skutki niedochowania formy szczególnej umocowania Skuteczność umocowania Skuteczność czynności dokonanej w imieniu mocodawcy VI. Wnioski Treść oświadczenia o udzieleniu prokury I. Sposób sformułowania treści oświadczenia o udzieleniu prokury II. Elementy treści oświadczenia o udzieleniu prokury III. Metody ustalania treści oświadczenia o udzieleniu prokury Zagadnienia szczególne związane z udzieleniem prokury łącznej I. Wprowadzenie II. Udzielenie prokury łącznej właściwej III. Kwestia możliwości udzielenia tzw. prokury łącznej niewłaściwej Problematyka możliwości udzielenia prokury oddziałowej de lege lata I. Wprowadzenie II. Krytyczna ocena przepisu art KC III. Alternatywne warianty wykładni przepisu art KC IV. Wnioski Rozdział IV. Przyjęcie prokury Uwagi ogólne IX

11 Spis treści 2. Konieczność przyjęcia prokury I. Wprowadzenie II. Korzystna sytuacja prawna a wymóg zgody III. Konieczność przyjęcia prokury w świetle skutków związanych z jej udzieleniem Wprowadzenie Argumenty historyczne Argumenty prawnoporównawcze Skutki udzielenia prokury uzasadniające konieczność jej przyjęcia w świetle obowiązujących przepisów IV. Cel udzielenia prokury V. Wpływ woli prokurenta na istnienie umocowania VI. Ustawowe zakazy pełnienia funkcji pełnomocnika VII. Wnioski Adresat oświadczenia o przyjęciu prokury Charakter prawny przyjęcia prokury I. Wprowadzenie II. Przyjęcie prokury jako samodzielne oświadczenie woli nie będące czynnością prawną III. Przyjęcie prokury jako element czynności prawnej udzielenia prokury IV. Przyjęcie prokury jako samodzielna czynność prawna Forma oświadczenia o przyjęciu prokury Treść oświadczenia o przyjęciu prokury Skutki przyjęcia prokury I. Wprowadzenie II. Powstanie umocowania III. Powstanie upoważnienia IV. Zaktualizowanie się względem prokurenta ograniczeń przewidzianych w przepisach szczególnych V. Możliwość skorzystania z reprezentacji łącznej mieszanej VI. Obowiązek zgłoszenia prokury do rejestru VII. Obowiązek uiszczenia opłaty skarbowej VIII. Przyjęcie prokury a powstanie prawa podmiotowego Rozdział V. Wpis prokury do rejestru Zgłoszenie prokury do rejestru I. Obowiązek zgłoszenia II. Osoby uprawnione do złożenia wniosku X

12 Spis treści 1. Członek organu reprezentacji lub przedstawiciel organizacyjny Przedstawiciel ustawowy Prokurent Pełnomocnik III. Forma i treść zgłoszenia IV. Dokumenty stanowiące podstawę wpisu V. Skutki niedokonania zgłoszenia Postępowanie rejestrowe I. Organ rejestrowy II. Tryb postępowania III. Zakres kognicji IV. Orzeczenie w sprawie wpisu V. Środki zaskarżenia Charakter prawny wpisu Skutki wpisu I. Wprowadzenie II. Jawność formalna III. Jawność materialna Wprowadzenie Jawność materialna w aspekcie pozytywnym Jawność materialna w aspekcie negatywnym IV. Wiarygodność danych objętych wpisem V. Możliwość dysponowania odpisem z KRS jako dokumentem urzędowym poświadczającym umocowanie prokurenta Zakończenie Indeks rzeczowy XI

13

14 1. Źródła prawa Wykaz skrótów AD... estoński kodeks handlowy z 1995 r. ADHGB... powszechny niemiecki kodeks handlowy z 1861 r. BGB... niemiecki kodeks cywilny z 1896 r. CK... litewski kodeks cywilny z 2000 r. DzUbu... ustawa z r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz ze zm.) EZIG... ustawa z r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz.U. Nr 62, poz. 551 ze zm.) GospU... ustawa z r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.) obecnie nie obowiązuje HGB... niemiecki kodeks handlowy z 1897 r. JBadRozU... ustawa z r. o jednostkach badawczorozwojowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 33, poz. 388 ze zm.) KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KH... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks Handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) obecnie nie obowiązuje KK... ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KL... łotewski kodeks handlowy z 2000 r. KKS... ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP... ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KRKU... ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Karnym (t.j. DzU. z 2008 r. Nr 50, poz. 292) KRO... ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) XIII

15 Wykaz skrótów KrRejSU... ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186) KSH... ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) KZ... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.) obecnie nie obowiązuje NarFunInwU... ustawa z r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji (Dz.U. Nr 44, poz. 202 ze zm.) ObrIFinU... ustawa z r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz ze zm.) OfPublU... ustawa z r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. Nr 184, poz ze zm.) OgrDzGospU... ustawa z r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584) OpłSkarU... ustawa z r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz ze zm.) OrdPod... ustawa z r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) OR... szwajcarskie prawo zobowiązań z 1911 r. OZ... czeski i słowacki kodeks handlowy z 1991 r. POPC... ustawa z r. Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34, poz. 311 ze zm.) obecnie nie obowiązuje PrGosp... ustawa z r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz ze zm.) PGR... prawo osobowe i prawo spółek Księstwa Liechtenstein z 1926 r. PPU... ustawa z r. o przedsiębiorstwach państwowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.) PrSpółdz... ustawa z r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.) PrUkł... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Prawo o postępowaniu układowem (Dz.U. Nr 93, poz. 836 ze zm.) obecnie nie obowiązuje XIV

16 Wykaz skrótów PrUp... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) obecnie nie obowiązuje PrUpN... ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) PWPOPC... ustawa z r. Przepisy wprowadzające przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34, poz. 312) obecnie nie obowiązuje RachU... ustawa z r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.) RejWKRSR... rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz.U. Nr 117, poz ze zm.) SwDzGospU... ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz ze zm.) TZ... bułgarska ustawa handlowa z 1991 r. ZGD... słoweńska ustawa o spółkach handlowych z 1993 r. ZPD... serbska ustawa o spółkach gospodarczych z 2004 r. ZTD... chorwacka ustawa o spółkach handlowych z 1993 r. 2. Organy orzekające BGH... BayObLG... ETS... NSA... RG... SA... SN... Bundesgerichtshof Bayerische Oberste Landesgericht Europejski Trybunał Sprawiedliwości Naczelny Sąd Administracyjny Reichsgericht Sąd Apelacyjny Sąd Najwyższy 3. Publikatory i czasopisma BB... Betriebs-Berater BGHZ... Entscheidungen des Bundesgerichtshofes in Zivilsachen Biul. SN... Biuletyn Sądu Najwyższego DB... Der Betrieb DPP... Demokratyczny Przegląd Prawniczy XV

17 Wykaz skrótów Dz.P.... Dziennik Praw Dz.U... Dziennik Ustaw GP... Gazeta Prawna GSP... Gdańskie Studia Prawnicze JZ... Juristenzeitung KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego KSP... Krakowskie Studia Prawnicze MoP... Monitor Prawniczy MoPr... Monitor Prawa Pracy MPHiW... Miesięcznik Prawa Handlowego i Wekslowego MSiG... Monitor Sądowy i Gospodarczy NJW... Neue Juristische Wochenschrift Not. Hip.... Notariat Hipoteka NP... Nowe Prawo NPN... Nowy Przegląd Notarialny OSA... Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich Pal.... Palestra PiP... Państwo i Prawo PL... Przegląd Legislacyjny PN... Przegląd Notarialny POP... Przegląd Orzecznictwa Podatkowego PPH... Przegląd Prawa Handlowego Pr. Sp.... Prawo Spółek Prok. i Pr... Prokuratura i Prawo PS... Przegląd Sądowy PUG... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego RGZ... Entscheidungen des Reichsgerichts in Zivilsachen Rej.... Rejent RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny R. Pr.... Radca Prawny Rzeczp.... Rzeczpospolita SC... Studia Cywilistyczne SP... Studia Prawnicze ST... Samorząd Terytorialny TPP... Transformacje Prawa Prywatnego WM... Wertpapier-Mitteilungen Wok.... Wokanda XVI

18 Wykaz skrótów ZNAE... ZN IBPS... Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Poznaniu Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego 4. Pozostałe skróty art.... artykuł n.... następny orz.... orzeczenie post.... postanowienia poz.... pozycja s.... strona t.... tom t.j.... tekst jednolity uchw.... uchwała ust.... ustęp wyr.... wyrok ze zm.... ze zmianami XVII

19

20 Wykaz literatury Adamus R., Prokura a upadłość z możliwością zawarcia układu z zarządem własnym (Glosa do uchwały SN z r., III CZP 45/06), MoP 2007, Nr 15. Allerhand M., Kodeks handlowy. Komentarz, t. I III, Bielsko-Biała Antoszek P., Charakter prawny uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych zezwalających na dokonanie czynności prawnych przez spółkę, PPH 2006, Nr 7. Baumbach A., Handelsgesetzbuch, München und Berlin Baumbach A., Duden K., Hopt K. J., Handelsgesetzbuch, München Bączyk M., Skutki prawne nieujawnienia pełnomocnictwa, PiP 1975, z. 7. Behrend F., Lehrbuch des Handelsrechts, Berlin und Leipzig Bie F., Über die Kollektivprokura, Leipzig Bielecki M., Ograniczenia prokury, MoP 2007, Nr 1. Bielski P., Cel niezarobkowy spółek kapitałowych a status przedsiębiorcy, Rej. 2001, z. 4. Bielski P., Glosa do uchwały SN z r., III CZP 6/01, PPH 2001, Nr 12. Bielski P., Glosa do uchwały SN z r., III CZP 45/06, Rej. 2007, z. 4. Bielski P., Glosa do wyroku SN z r., II CK 120/05, Pr. Sp. 2006, Nr 5. Bielski P., Pełnomocnictwo handlowe (uwagi de lege lata i de lege ferenda), PPH 2001, Nr 5. Bielski P., Podstawy organizacji i funkcjonowania rejestru przedsiębiorców zagadnienia wybrane, Rej. 2000, z. 2. Bielski P., Prokura jako instytucja prawa przedsiębiorców rejestrowych, PPH 2001, Nr 9. Bielski P., Spółka handlowa w likwidacji a status przedsiębiorcy, Pr. Sp. 2004, Nr 6. Bielski P., Spółka kapitałowa w organizacji a status przedsiębiorcy, PPH 2002, Nr 6. Bielski P., Spółki handlowe jako przedsiębiorcy rejestrowi, cz. 1, Pr. Sp. 2001, Nr 2. Bielski P., Spółki handlowe jako przedsiębiorcy rejestrowi, cz. 2, Pr. Sp. 2001, Nr 3. Bieniak J., Bieniak M., Spółka akcyjna. Komentarz, Warszawa Bieniak M., Reprezentacja spółki komandytowej, MoP 2002, Nr 6. Bieniek G. (red.), Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. II, Warszawa Bieniek-Koronkiewicz E., Mróz T., Kontrowersje wokół pojęcia przedsiębiorca, Pr. Sp. 2003, Nr 6. XIX