Politechnika Łódzka Wydział Chemiczny INSTRUKCJA LABORATORIUM

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Politechnika Łódzka Wydział Chemiczny INSTRUKCJA LABORATORIUM"

Transkrypt

1 Politechnika Łódzka Wydział Chemiczny INSTRUKCJA LABORATORIUM Synteza poliamidu 6 alkaliczna polimeryzacja kaprolaktamu (Polyamide 6 synthesis alcalic polymerization of caprolactam) realizowanego w ramach Zadania nr 9 pn. Doposażenie laboratorium pod nazwą Materiały i nanomateriały polimerowe jako materiały inżynierskie Instrukcję opracowała: dr inż. Joanna Pietrasik Łódź, 2009 ul. Żwirki 36, Łódź Projekt realizowany w ramach Priorytetu IV - Działanie Poddziałanie www. ife.p.lodz.pl pn. Przygotowanie i realizacja nowych kierunków studiów tel w odpowiedzi na współczesne potrzeby rynku pracy i wymagania gospodarki opartej na wiedzy

2 SPIS TREŚCI 1. CEL ĆWICZENIA (Aim of studies) 2. WPROWADZENIE (Introduction) 2.1. Poliamidy alifatyczne Metody otrzymywania Poliamid Poliamid Poliamid Właściwości poliamidów alifatycznych 2.2. Poliamidy aromatyczne Amorficzne poliamidy aromatyczne Krystaliczne poliamidy aromatyczne 3. PRZEBIEG ĆWICZENIA (Procedure) 3.1. Aparatura 3.2. Wykonanie ćwiczenia 4. OPRACOWANIE SPRAWOZDANIA (Report) 5. LITERATURA (References) 6. PRZYKŁADOWE PYTANIA SPRAWDZAJĄCE (Problems) 7. EFEKTY KSZTAŁCENIA (Learning outcomes) 8. TELEFONY ALARMOWE (Emergency numbers) 2

3 1. CEL ĆWICZENIA (Aim of studies) W trakcie ćwiczenia prowadzona jest alkaliczna polimeryzacja kaprolaktamu. W rezultacie otrzymywany jest gotowy produkt w postaci płytki i wałka. Celem ćwiczenia jest zapoznanie studentów z procesem polimeryzacji oraz śledzenie efektu egzotermicznego, towarzyszącemu tej reakcji. 2. WPROWADZENIE (Introduction) Związki wielkocząsteczkowe zawierające w łańcuchu głównym grupy amidowe CO-NH- nazywane są poliamidami. Polarne grupy amidowe rozdzielone są grupami niepolarnymi. W zależności od rodzaju grup niepolarnych poliamidy dzielą się na poliamidy alifatyczne i aromatyczne Poliamidy alifatyczne Metody otrzymywania 1. Równowagowa reakcja heteropolikondensacji kwasów dikarboksylowych z diaminami 2. Nierównowagowa reakcja heteropolikondensacji dichlorków kwasów karboksylowych z diaminami 3. Równowagowa homopolikondensacja ω-aminokwasów 3

4 4. Synteza z lakamów przez ich polimeryzację lub hydrolizę do aminokwasów i dalszą polikondensację Polikondensację prowadzi się w masie, roztworze oraz na granicy faz. Polikondensacja w masie temperatura reakcji jest wyższa od temperatury topnienia otrzymywanego poliamidu; zazwyczaj C, stąd konieczność stosowania monomerów o dużej stabilności termicznej. Trudność stanowi usuwanie nieprzereagowanego monomeru oraz małocząsteczkowych produktów ubocznych ze środowiska reakcji. Proces może być prowadzony jedno- lub dwuetapowo. Polikondensacja w roztworze reakcje biegnie w wysokowrzącym rozpuszczalniku, który rozpuszcza zarówno monomer jak i tworzący się polimer. Polikondensacja na granicy faz przebiega na granicy dwóch niemieszających się faz, np. wody, w której rozpuszczona jest diamina i węglowodoru zawierającego dichlorek kwasu dikarboksylowego. Powstające produkty uboczne rozpuszczają się w jednej z faz, chlorowodór rozpuszcza się w fazie wodnej. Spośród licznej grupy stosowanych poliamidów duże znaczenie techniczne mają: poliamid 6, poliamid 66, oraz poliamid Poliamid 6 Otrzymywany jest w reakcji polikondensacji lub polimeryzacji anionowej, związanych z otwarciem pierścienia ε-kaprolaktamu. 4

5 Reakcja ta przebiega w obecności katalizatora, którym może być woda lub mocne zasady. W obecności wody wzrost łańcucha poliamidu przebiega według mechanizmu stopniowego i proces ten jest określany mianem polimeryzacji hydrolitycznej. W przypadku obecności mocnych zasad wzrost łańcucha odbywa się według mechanizmu jonowego i nazywany jest szybką polimeryzacją. W przypadku polimeryzacji hydrolitycznej jednocześnie zachodzą następujące reakcje: Hydroliza ε-kaprolaktamu do kwasu 6-aminokapronowego Addycja ε-kaprolaktamu do cząsteczek tworzącego się polikaprolaktamu Kondensacja cząsteczek poliamidu o różnym stopniu polimeryzacji. Jako, że tworzenie wielkocząsteczkowego polikaprolaktamu zachodzi w reakcji polikondensacji, ten sposób syntezy zalicza się do reakcji polikondensacji. 5

6 Polimeryzacja anionowa Katalizatorami reakcji polimeryzacji laktamów są odpowiednio metale alkaliczne, ich wodorotlenki, alkoholany, amidy oraz związki o charakterze zasadowym. Stosowanie powszechnie katalizatory polimeryzacji laktamów to syngrid (NaAlH 2 (OCH 2 CH 2 OCH 3 )), dilaktamat (NaAl(OCH 2 CH 2 OCH 3 ) 2 [N(CH 2 ) 5 CO] 2 ) oraz tetralaktamat (NaAl[N(CH 2 ) 5 CO] 4 ). Takie katalizatory są bardziej tolerancyjne wobec śladowych ilości zanieczyszczeń, jak również łatwiejsze jest ich dozowanie zazwyczaj wprowadza się je w postaci stężonego roztworu w rozpuszczalnikach aromatycznych. W reakcji kaprolaktamu z wodorotlenkiem czy alkoholanem metalu alkalicznego tworzy się anion laktamu zgodnie z równaniem: Zastosowanie metalu alkalicznego czy jego wodorotlenku zapewnia odpowiednio duże stężenie anionu, ale udział reakcji ubocznych jest znaczny. W rezultacie tworzą się aminy i woda, które zanieczyszczają produkt i uniemożliwiają efektywne inicjowanie polimeryzacji. Usuwanie produktu ubocznego, przesuwa stan równowagi reakcji na stronę tworzącego się polimeru. Zalecaną formą inicjowania polimeryzacji jest inicjowanie z wykorzystaniem otrzymanego uprzednio i odpowiednio oczyszczonego anionu laktamu. Pierwszy etap inicjowania i wzrostu łańcucha polega na nukleofilowym ataku na atom tlenu grupy karbonylowej cząsteczki kaprolaktamu przez anion amidowy soli sodowej kaprolaktamu, z utworzeniem anionu pierwszorzędowej aminy: 6

7 Powstały pierwszorzędowy anion aminowy jest bardzo reaktywny, w wyniku reakcji acylowania cząsteczki kaprolaktamu wymienia proton z kationem sodowym, odtwarza się sól sodowa kaprolaktamu czemu towarzyszy powstanie acylokaprolaktamu. Acylokaprolaktam jest nietrwały w środowisku zasadowym, reaguje z solą sodową kaprolaktamu i acyluje ją z otwarciem własnego pierścienia: 7

8 Kation sodowy ulega wymianie z cząsteczką kaprolaktamu, powstaje nowa cząsteczka soli sodowej kaprolaktamu i acylowa pochodna o przedłużonym łańcuchu: Powyższe reakcje przebiegają z zadawalającą szybkością w temperaturze około 200C. Międzycząsteczkowa reakcja przeniesienia łańcucha na polimer może doprowadzić do powstania rozgałęzień: 8

9 Zauważono, że reakcja polimeryzacji przebiega z pewnym opóźnieniem, co wynika z konieczności utworzenia anionu amidowego soli sodowej kaprolaktamu. Temperaturę reakcji polimeryzacji można znacznie obniżyć po wprowadzeniu niewielkiej ilości acylolaktamu lub substancji reagującej z laktamem z utworzeniem acylolaktamu (np. chlorki czy bezwodniki kwasowe). Jako aktywatory stosuje się również związki zawierające trzeciorzędowe atomy azotu: monoacylolaktamy, szczególnie N-acetylokaprolaktam, acylobislaktamy i acylotertlaktamy oraz ich mieszaniny, pochodne karbamidowe kaprolaktamu (N,N -tolilenodikarbamid bis-kaprolaktamu TKL), oraz mono- i diizocyjaniany, głównie aromatyczne (2,4-diizocyjanian tolilenu TDI). Stosowanie aktywatorów difunkcyjnych w miejsce jednofunkcyjnych pozwala otrzymać polimer o większej masie cząsteczkowej i lepszych właściwościach mechanicznych. W przypadku aktywatorów trójfunkcyjnych, otrzymane polimery mają budowę rozgałęzioną i jeszcze lepsze właściwości wytrzymałościowe. W przypadku polimeryzacji anionowej szczególną rolę odgrywa czystość środowiska, ze względu na możliwość dezaktywacji katalizatora. Alkaliczną polimeryzację laktamów można prowadzić W rozpuszczalniku, zazwyczaj niepolarnym W bloku a. W temperaturze powyżej temperatury topnienia tworzącego się poliamidu b. W temperaturze poniżej temperatury topnienia poliamidu 9

10 Polimeryzacja prowadzona w temperaturze powyżej T top poliamidu przebiega w wytłaczarkach o specjalnej konstrukcji. Otrzymuje się produkt w postaci prętów, rur czy innych kształtek. W przypadku polimeryzacji prowadzonej w temperaturze poniżej T top poliamidu proces odbywa się w formach, w których sporządza się mieszaninę reakcyjną lub do których wlewa się mieszaninę sporządzoną poza formą. Produkt otrzymuje się w postaci gotowych kształtek, np. płyt, prętów. Polimeryzacja kaprolaktamu oraz towarzysząca mu krystalizacja są procesami silnie egzotermicznymi i w warunkach adiabatycznych powodują wzrost temperatury polimeru o kilkadziesiąt stopni. W zależności od sposobu ogrzewania formy polimeryzacja poniżej T top poliamidu może być prowadzona w sposób 1. Pseudoizotermiczny; forma ogrzewana jest w stałej temperaturze (temperatura początkowa polimeryzacji). Na skutek ciepła reakcji temperatura wewnątrz bloku polimeru rośnie, obserwuje się gradient temperatury w przekroju bloku 2. Adiabatyczny; po zapoczątkowaniu polimeryzacji i wzroście temperatury wnętrza bloku, forma ogrzewana jest z taką szybkością aby nie tworzył się gradient temperatury. Ten sposób jest korzystniejszy z punktu widzenia możliwości powstawania naprężeń w produkcie, ale jest trudniejszy do realizacji technologicznie. W praktyce alkaliczna polimeryzacje kaprolaktamu prowadzi się metodą odlewania swobodnego. Metoda ta polega na wyłączeniu ogrzewania formy, gdy temperatura mieszaniny reakcyjnej osiągnie 155 C, dzięki czemu rozkład temperatury jest jednorodny w całej masie polimeru. Podobny efekt towarzyszy procesowi krystalizacji. W rezultacie zmniejszanie się objętości odlewu w wyniku krystalizacji następuje w całej objętości, minimalizując powstające naprężenia wewnętrzne oraz zmniejsza powstanie jamy usadowej. Wyłączenie ogrzewania zapobiega przegrzewaniu odlewów. Efekt cieplny jaki towarzyszy anionowej polimeryzacji laktamów został wykorzystany do badania kinetyki tego procesu, oceny stosowanych katalizatorów oraz aktywatorów. Przewaga tej metody nad innymi metodami przetwórczymi polega na jej prostocie, nie jest bowiem wymagane stosowanie ciśnienia i kosztownej aparatury. Odlewanie wykonuje się w atmosferze azotu. 10

11 W dwóch mieszalnikach przygotowuje się kaprolaktamowe roztwory katalizatora i aktywatora, które w odpowiedniej temperaturze wlewa się do ogrzanej formy. Tam po ich zmieszaniu następuje polimeryzacja. Poliamid 6, jest elastyczną masą podobną do rogu, ma kolor biały, może być przezroczysty w przypadku cienkich warstw, produkowany w Polsce nosi nazwę Tarnamid (Zakłady Azotowe w Tarnowi-Mościcach) lub Steelon, (Zakłady Chemiczne Stilon w Gorzowie Wlkp.) Tabela. Właściwości Tarnamidu Zastosowanie: do produkcji włókien syntetycznych, jako tworzywo konstrukcyjne, wyroby powszechnego użytku i galanterii, detale techniczne, koła zębate, sitka, lejki, pudełka Poliamid 66 Otrzymywany w reakcji polikondensacji kwasu adypinowego z heksametylenodiaminą. Syntezę prowadzi się dwuetapowo. W pierwszym otrzymuje się adypinian heksametylenodiaminy, zwany heksasolą AH, w wyniku zobojętniania heksametylenodiaminy stechiometryczną ilością kwasu adypinowego: 11

12 Drugi etap to polikondensacja heksasoli AH prowadzona w temperaturze C, stopień polimeryzacji n zależy od efektywności usunięcia wody ze środowiska reakcji. Wartości charakterystycznych parametrów poliamidu 66 Gęstość g/cm 3 Wytrzymałość na zerwanie dla próbki niezorientowanej dla próbki zorientowanej 70 MPa MPa Współczynnik rozszerzalności cieplnej /K Ciepło właściwe Przewodnictwo cieplne Temperatura topnienia Temperatura mięknienia J/(gK) W/(mK) K C (wg Vicata) Zastosowanie: do wyrobu włókna, żyłki wędkarskiej, szczeciny syntetycznej, izolacji przewodów elektrycznych, kształtek Poliamid 12 Otrz ymywany w reakcji polikondensacji kwasu ω-aminododekanowego. 12

13 Proces przebiega w kwasoodpornym reaktorze metodą okresową lub ciągłą temperaturze ok. 260 C, pod ciśnieniem 0,6 MPa. Odznacza się małą chłonnością wilgoci z powietrza i dobrą stabilnością termiczną Właściwości poliamidów alifatycznych Poliamidy alifatyczne zawierają w swej budowie, obok wiązania amidowego, grupy metylenowe (- CH 2 -). Ich właściwości (w szczególności chłonność wody) zależą od stosunku liczby grup metylenowych do liczby grup amidowych, bowiem im większa jest ta liczba, tym mniejsza liczba możliwych międzycząsteczkowych wiązań wodorowych. Liczba grup metylenowych pomiędzy wiązaniami amidowymi wpływa również na temperaturę topnienia fazy krystalicznej. Temperatura topnienia fazy krystalicznej dla poliamidów o parzystej liczbie grup metylenowych jest wyższa od temperatury topnienia krystalitów najbliższych homologów o nieparzystej liczbie tych grup (reguła parzystości). Właściwości poliamidów w znacznej mierze zależą od międzycząsteczkowych wiązań wodorowych. Zwiększenie ich liczby powoduje wzrost temperatury topnienia fazy krystalicznej, temperatury zeszklenia, wzrost sztywności. Obecność w polimerze pierścieni aromatycznych podwyższa temperaturę topnienia, odwrotny efekt wywierają natomiast atomy tlenu czy siarki. Poliamidy należą do polimerów termoplastycznych. Stopień krystaliczności wynosi zazwyczaj 30-50%. Wraz ze wzrostem zawartości fazy krystalicznej zwiększa się twardość i odporność na ścieranie, zmniejsza się natomiast udarność i zdolność tłumienia drgań. Zawartość fazy krystalicznej wpływa również na zabarwienie; poliamidy są zazwyczaj mleczno mętne, w zależności od grubości ścianek mogą być prześwitujące lub nieprzezroczyste. Poliamidy są odporne na działanie większości związków organicznych i nieorganicznych, z wyjątkiem mocnych kwasów, zasad i środków utleniających. Rozpuszczają się w stężonych kwasach (siarkowym, solnym, mrówkowym), fenolach i aminach. W temperaturze powyżej 60 C ulegają procesom starzenia cieplnego, na skutek procesów utlenienia następuje żółknięcie polimeru. Poliamidy często poddaje się procesom modyfikacji fizycznej (np. wprowadzanie napełniaczy, innych polimerów) oraz chemicznej (np. kopolimeryzacja) w celu poprawy ich właściwości. 13

14 Generalnie, poliamidy stosowane są głównie w przemyśle samochodowym i maszynowym (wirniki pomp, koła zębate, łożyska, elementy automatyki przemysłowej, aparaty elektrotechniczne), jak również do wyrobów powszechnego użytku i galanterii Poliamidy aromatyczne Polimery te można podzielić na dwie grupy: 1. Amorficzne kopolimery, odznaczające się wysoką temperaturą zeszklenia i dużą przezroczystością 2. Krystaliczne poliamidy Amorficzne poliamidy aromatyczne Najwcześniej poznanym polimerem tego typu był poli(trimetyloheksametylenoftaloiloamid), otrzymany w reakcji kondensacji trimetyloheksametylenodiaminy i kwasu tereftalowego (lub jego estru dimetylowego), zwany Poliamidem 6T. O jego amorficzności i przezroczystości przesądza nieregularna budowa. Obecność ugrupowań p- fenylowych w łańcuchu głównym wpływa na wysoką temperaturę zeszklenia polimeru. W porównaniu z poliamidami alifatycznymi Poliamid 6T jest bardziej sztywny, w mniejszym stopniu absorbuje wodę, ma mniejszy współczynnik rozszerzalności cieplnej, większą termostabilność, lepsze właściwości elektryczne w podwyższonej temperaturze i wilgotności, odznacza się dużą przezroczystością. Inne znane amorficzne poliamidy aromatyczne to tzw. Hostamid oraz Grilamid TR55. Hostamid: kopoliamid otrzymany z mieszaniny izomerycznych diaminometylonorbornanów z alifatycznymi lub cykloalifatycznymi kwasami karboksylowanymi zawierającymi 7-20 atomów węgla. Grilamid TR55: otrzymywany w reakcji kopolimeryzacji laurylolaktamu, kwasu izoftalowego i diaminy Krystaliczne poliamidy aromatyczne 14

15 Otrzymywane w reakcji aromatycznych diamin z chlorkami aromatycznych kwasów dikarboksylowych metodą polikondensacji na granicy faz, w roztworze lub emulsji. Tego typu polimery stosuje się jako włókna. Aromatyczne włókna poliamidowe zwane są ogólnie włóknami aramidowymi mają w swojej budowie łańcuchy poli-p-fenylenotereftaloamidowe (PPTA) lub poli-p-benzoamidowe (PBA). Włókna aramidowe wyróżniają się spośród innych włókien wyjątkową wytrzymałością mechaniczną, są bardzo lekkie, wykazują dobrą ognio- i chemoodporność, odznaczają się dobrymi właściwościami dielektrycznymi. Włókna handlowe: Kevlar, Nylon 6T, Nomex, Zytel HTN. 3. PRZEBIEG ĆWICZENIA (Procedure) Polimeryzacja prowadzona jest w metalowej formie w kształcie płytki i wałka Aparatura 1. Układ regulatorów temperatury i autotransformatorów 2. Termostatowany reaktor zaopatrzony w mieszadło, podłączony do źródła gazu obojętnego (azotu) 3. Forma metalowa 3.2. Wykonanie ćwiczenia W trakcie trwania ćwiczenia należy wykonać następujące czynności: 1. Podgrzać formę metalową do temperatury 170 C, z wykorzystaniem regulatorów temperatury oraz autotransformatorów 2. Stopić odważoną ilość kaprolaktamu w kolbie, i następnie przenieść go do reaktora zaopatrzonego w mieszadło i dopływ azotu 3. Ogrzać monomer do temperatury C, w tej temperaturze dodać odpowiednią ilość sodu (0.3%mol) 15

16 4. Ogrzać mieszaninę reakcyjną do temperatury 130 C, i następnie przelać ją, przez odpowiedni kran i kolumnę typu Vigreus, do formy metalowej 5. W trakcie zalewania formy, do strumienia soli sodowej kaprolaktamu, należy dodać za pomocą strzykawki, odmierzona ilość 2,4-tolilenodiizocyjanianu (0.15% mol) 6. Wyłączyć grzanie gdy temperatura polimeru w formie osiągnie 155 C. W dalszym etapie proces przebiega w sposób egzotermiczny. Temperatura wewnątrz masy polimeru w formie mierzona jest za pomocą termoelementu wykonanego z Fe-CuNi, zmiany temperatury rejestrowane są na wykresie. Pozwala to na określenie maksymalnej temperatury w jakiej zachodzi reakcja, temperatury krystalizacji, jak również czasu trwania procesu. 4. OPRACOWANIE SPRAWOZDANIA (Report) Wstęp teoretyczny Cel ćwiczenia Opis przeprowadzonego doświadczenia wraz z analizą termiczną procesu polimeryzacji. 5. LITERATURA (References) [1] W.Szlezinger, Tworzywa sztuczne, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1996, tom 1. [2] J. Pielichowski, Technologia tworzyw sztucznych, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa [3] D. Żuchowska, Polimery konstrukcyjne, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa [4] G. Odian, Principles of Polymerization, Wiley-Interscience, John Wiley&Sons, New Jersqy PRZYKŁADOWE PYTANIA SPRAWDZAJĄCE (Problems) Wymienić kryteria podziału poliamidów. Podać sposoby ich syntezy. Opisać właściwości poliamidów. 16

17 Narysować struktury wybranych poliamidów. Zapisać równaniami chemicznymi przebieg polimeryzacji anionowej kaprolaktamu. 7. EFEKTY KSZTAŁCENIA (Learning outcomes) a. Co student powinien wiedzieć Jakie są metody syntezy polikaproamidu. Jakie czynniki wpływają na właściwości tej grupy polimerów. Struktury chemiczne podstawowych poliamidów. b. Co student powinien umieć Przeprowadzić polimeryzację kaprolaktamu. Analizować uzyskane obserwacje i sformułować logiczne wnioski. 8. TELEFONY ALARMOWE (Emergency numbers) Pogotowie ratunkowe: 999 Straż pożarna: 998 Policja: 997 Straż miejska: 986 Pogotowie ciepłownicze: 993 Pogotowie energetyczne: 991 Pogotowie gazowe:992 Pogotowie wodociągowe:994 Numer alarmowy z telefonu komórkowego:

18

Instrukcja do ćwiczenia ALKALICZNA POLIMERYZACJA KAPROLAKTAMU

Instrukcja do ćwiczenia ALKALICZNA POLIMERYZACJA KAPROLAKTAMU Instrukcja do ćwiczenia ALKALICZNA POLIMERYZACJA KAPROLAKTAMU Wstęp Celem ćwiczenia jest praktyczne wykonanie alkalicznej polimeryzacji kaprolaktamu, otrzymanie gotowego wyrobu z polikaproamidu oraz śledzenie

Bardziej szczegółowo

SYNTEZA POLIAMIDU 6.10.

SYNTEZA POLIAMIDU 6.10. SYNTEZA POLIAMIDU 6.10. Zagadnienia teoretyczne: polimeryzacja kondensacyjna, poliamidy otrzymywanie i charakterystyka 1. WIADOMOŚCI WSTĘPNE Procesem polimeryzacji kondensacyjnej (polikondensacji) nazywamy

Bardziej szczegółowo

Poliamid (Ertalon, Tarnamid)

Poliamid (Ertalon, Tarnamid) Poliamid (Ertalon, Tarnamid) POLIAMID WYTŁACZANY PA6-E Pół krystaliczny, niemodyfikowany polimer, który jest bardzo termoplastyczny to poliamid wytłaczany PA6-E (poliamid ekstrudowany PA6). Bardzo łatwo

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO kod Uzyskane punkty..... WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje rejonowe Zadanie

Bardziej szczegółowo

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie

Bardziej szczegółowo

RóŜnica temperatur wynosi 20 st.c. Ile wynosi ta róŝnica wyraŝona w K (st. Kelwina)? A. 273 B. -20 C. 293 D. 20

RóŜnica temperatur wynosi 20 st.c. Ile wynosi ta róŝnica wyraŝona w K (st. Kelwina)? A. 273 B. -20 C. 293 D. 20 RóŜnica temperatur wynosi 20 st.c. Ile wynosi ta róŝnica wyraŝona w K (st. Kelwina)? A. 273 B. -20 C. 293 D. 20 Czy racjonalne jest ocenianie właściwości uŝytkowych materiałów przez badania przy obciąŝeniu

Bardziej szczegółowo

etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy

etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy

Bardziej szczegółowo

SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA

SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA Zadania dla studentów ze skryptu,,obliczenia z chemii ogólnej Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego 1. Reakcja między substancjami A i B zachodzi według

Bardziej szczegółowo

Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom H jest zastąpiony grupą hydroksylową (- OH ).

Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom H jest zastąpiony grupą hydroksylową (- OH ). Cz. XXII - Alkohole monohydroksylowe Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom jest zastąpiony grupą hydroksylową (- ). 1. Klasyfikacja alkoholi monohydroksylowych i rodzaje izomerii, rzędowość

Bardziej szczegółowo

Chemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II

Chemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II Chemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II Łączenie się atomów. Równania reakcji Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [1 + 2 + 3] Ocena bardzo dobra

Bardziej szczegółowo

1. REAKCJA ZE ZWIĄZKAMI POSIADAJĄCYMI KWASOWY ATOM WODORU:

1. REAKCJA ZE ZWIĄZKAMI POSIADAJĄCYMI KWASOWY ATOM WODORU: B I T E C N L CEMIA G GANICZNA I A Własności chemiczne Związki magnezoorganiczne wykazują wysoką reaktywność. eagują samorzutnie z wieloma związkami dając produkty należące do różnych klas związków organicznych.

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceniania z chemii kl VII

Kryteria oceniania z chemii kl VII Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co

Bardziej szczegółowo

STABILNOŚĆ TERMICZNA TWORZYW SZTUCZNYCH

STABILNOŚĆ TERMICZNA TWORZYW SZTUCZNYCH KATERA TELGII PLIMERÓW IŻYIERIA PLIMERÓW LABRATRIUM: STABILŚĆ TERMIZA TWRZYW SZTUZY pracował: dr inż. T. Łazarewicz 1 1. WPRWAZEIE TERETYZE Temperatura w której rozpoczyna się rozkład związków stanowi

Bardziej szczegółowo

VIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016

VIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016 III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 015/016 ETAP I 1.11.015 r. Godz. 10.00-1.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 (10 pkt) 1. Kierunek której reakcji nie zmieni się pod wpływem

Bardziej szczegółowo

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Pierwiastki, nazewnictwo i symbole. Budowa atomu, izotopy. Przemiany promieniotwórcze, okres półtrwania. Układ okresowy. Właściwości pierwiastków a ich położenie w

Bardziej szczegółowo

WYBRANE METODY MODYFIKACJI ASFALTÓW. Prof. dr hab. inż. Irena Gaweł emerytowany prof. Politechniki Wrocławskiej

WYBRANE METODY MODYFIKACJI ASFALTÓW. Prof. dr hab. inż. Irena Gaweł emerytowany prof. Politechniki Wrocławskiej WYBRANE METODY MODYFIKACJI ASFALTÓW Prof. dr hab. inż. Irena Gaweł emerytowany prof. Politechniki Wrocławskiej Modyfikacja asfaltów gumą Modyfikacja asfaltów siarką Modyfikacja asfaltów produktami pochodzenia

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne.

Ćwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne. PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Literatura zalecana 1. P. Szlachcic, J. Szymońska, B. Jarosz, E. Drozdek, O. Michalski, A. Wisła-Świder, Chemia I: Skrypt do

Bardziej szczegółowo

Zestaw pytań egzaminu inŝynierskiego przeprowadzanego w Katedrze Fizykochemii i Technologii Polimerów dla kierunku CHEMIA

Zestaw pytań egzaminu inŝynierskiego przeprowadzanego w Katedrze Fizykochemii i Technologii Polimerów dla kierunku CHEMIA Zestaw pytań egzaminu inŝynierskiego przeprowadzanego w Katedrze Fizykochemii i Technologii Polimerów dla kierunku CHEMIA 1. Metody miareczkowania w analizie chemicznej, wyjaśnić działanie wskaźników 2.

Bardziej szczegółowo

Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści

Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy. Dział Zakres treści Anna Kulaszewicz Plan dydaktyczny z chemii klasa: 2TRA 1 godzina tygodniowo- zakres podstawowy lp. Dział Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania i wymaganiami edukacyjnymi z

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I

Zagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I Nr zajęć Data Zagadnienia Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I 9.10.2012. b. określenie liczby cząstek elementarnych na podstawie zapisu A z E, również dla jonów; c. określenie

Bardziej szczegółowo

P L O ITECH C N H I N KA K A WR

P L O ITECH C N H I N KA K A WR POLITECHNIKA WROCŁAWSKA Wydział Mechaniczny Tworzywa sztuczne PROJEKTOWANIE ELEMENTÓW MASZYN Literatura 1) Żuchowska D.: Polimery konstrukcyjne, WNT, Warszawa 2000. 2) Żuchowska D.: Struktura i własności

Bardziej szczegółowo

Odwracalność przemiany chemicznej

Odwracalność przemiany chemicznej Odwracalność przemiany chemicznej Na ogół wszystkie reakcje chemiczne są odwracalne, tzn. z danych substratów tworzą się produkty, a jednocześnie produkty reakcji ulegają rozkładowi na substraty. Fakt

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020

Wymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020 Wymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020 Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wymagań na ocenę dopuszczającą.

Bardziej szczegółowo

KONKURS CHEMICZNY ETAP WOJEWÓDZKI 2010/2011

KONKURS CHEMICZNY ETAP WOJEWÓDZKI 2010/2011 KOD UCZNIA. INSTRUKCJA DLA UCZNIA Czas trwania konkursu 90 minut. 1. Przeczytaj uważnie instrukcje i postaraj się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania. 2. Przed tobą test składający się z 18 zadań:

Bardziej szczegółowo

Termochemia elementy termodynamiki

Termochemia elementy termodynamiki Termochemia elementy termodynamiki Termochemia nauka zajmująca się badaniem efektów cieplnych reakcji chemicznych Zasada zachowania energii Energia całkowita jest sumą energii kinetycznej i potencjalnej.

Bardziej szczegółowo

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru 1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z KATALIZY HOMOGENICZNEJ I HETEROGENICZNEJ. Prowadzący: Przemysław Ledwoń. Miejsce ćwiczenia: Czerwona Chemia, sala nr 015

LABORATORIUM Z KATALIZY HOMOGENICZNEJ I HETEROGENICZNEJ. Prowadzący: Przemysław Ledwoń. Miejsce ćwiczenia: Czerwona Chemia, sala nr 015 TRZYMYWANIE ŻYWIC EPKSYDWYCH 1 PLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA FIZYKCHEMII I TECHNLGII PLIMERÓW TRZYMYWANIE ŻYWIC EPKSYDWYCH Prowadzący: Przemysław Ledwoń Miejsce ćwiczenia: Czerwona Chemia,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA

PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Ćwiczenie 1 (Karta pracy - 1a, 1b, 1c, 1d, 1e) 1. Organizacja ćwiczeń. Regulamin pracowni chemicznej i przepisy BHP (Literatura

Bardziej szczegółowo

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Tytuł projektu: Realizacja Przedmiot Treści nauczania z podstawy programowej Treści wykraczające poza podstawę

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób otrzymywania wodorozcieńczalnych nienasyconych żywic poliestrowych utwardzanych promieniowaniem UV

PL B1. Sposób otrzymywania wodorozcieńczalnych nienasyconych żywic poliestrowych utwardzanych promieniowaniem UV PL 214561 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 214561 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 388438 (51) Int.Cl. C08G 63/688 (2006.01) C08G 63/42 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII I GOSPODARKA ODPADAMI STUDIA STACJONARNE

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII I GOSPODARKA ODPADAMI STUDIA STACJONARNE PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR ZIMOWY) ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII I GOSPODARKA ODPADAMI STUDIA STACJONARNE Ćwiczenie 1 (Karty pracy laboratoryjnej: 1a, 1b, 1d, 1e) 1. Organizacja ćwiczeń.

Bardziej szczegółowo

podstawowa/chemia/jak-zmienia-sie-podreczniki-dostosowane-do-nowej-podstawy-

podstawowa/chemia/jak-zmienia-sie-podreczniki-dostosowane-do-nowej-podstawy- Jak zmienią się podręczniki dostosowane do nowej podstawy programowej? Nowa podstawa programowa wprowadza nauczanie chemii do szkoły podstawowej. Na nauczanie chemii zostały przewidziane po dwie godziny

Bardziej szczegółowo

Sonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym?

Sonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym? Schemat 1 Strefy reakcji Rodzaje efektów sonochemicznych Oscylujący pęcherzyk gazu Woda w stanie nadkrytycznym? Roztwór Znaczne gradienty ciśnienia Duże siły hydrodynamiczne Efekty mechanochemiczne Reakcje

Bardziej szczegółowo

relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach

relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach 1 STECHIOMETRIA INTERPRETACJA ILOŚCIOWA ZJAWISK CHEMICZNYCH relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach

Bardziej szczegółowo

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco: HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH: PROCESY ESTRYFIKACJI NA PRZYKŁADZIE OTRZYMYWANIA WYBRANYCH PLASTYFIKATORÓW

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH: PROCESY ESTRYFIKACJI NA PRZYKŁADZIE OTRZYMYWANIA WYBRANYCH PLASTYFIKATORÓW PLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA TECHNLGII CHEMICZNEJ RGANICZNEJ I PETRCHEMII INSTRUKCJA D ĆWICZEŃ LABRATRYJNYCH: PRCESY ESTRYFIKACJI NA PRZYKŁADZIE TRZYMYWANIA WYBRANYCH PLASTYFIKATRÓW Laboratorium

Bardziej szczegółowo

Sprawdzian 1. CHEMIA. Przed próbną maturą (poziom rozszerzony) Czas pracy: 90 minut Maksymalna liczba punktów: 30. Imię i nazwisko ...

Sprawdzian 1. CHEMIA. Przed próbną maturą (poziom rozszerzony) Czas pracy: 90 minut Maksymalna liczba punktów: 30. Imię i nazwisko ... CHEMIA Przed próbną maturą 2017 Sprawdzian 1. (poziom rozszerzony) Czas pracy: 90 minut Maksymalna liczba punktów: 30 Imię i nazwisko... Liczba punktów Procent 2 Zadanie 1. Chlor i brom rozpuszczają się

Bardziej szczegółowo

TWORZYWA SZTUCZNE. Tworzywa sztuczne - co to takiego?

TWORZYWA SZTUCZNE. Tworzywa sztuczne - co to takiego? TWORZYWA SZTUCZNE Tworzywa sztuczne - co to takiego? To materiały składające się z polimerów syntetycznych (wytworzonych sztucznie przez człowieka i nie występujących w naturze) lub zmodyfikowanych polimerów

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej

Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej 1) Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 2) Roztwory (zadania rachunkowe zbiór zadań Pazdro

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII

EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII Miejsce na naklejkę z kodem (Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy) KOD ZDAJĄCEGO MCH-W1D1P-021 EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII Instrukcja dla zdającego Czas pracy 90 minut 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁOZNAWSTWO. dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu )

MATERIAŁOZNAWSTWO. dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu ) MATERIAŁOZNAWSTWO dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu ) jhucinsk@pg.gda.pl MATERIAŁOZNAWSTWO dziedzina nauki stosowanej obejmująca badania zależności

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje wojewódzkie

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje wojewódzkie kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2016/2017 eliminacje wojewódzkie Zadanie

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE I - BIAŁKA. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi.

ĆWICZENIE I - BIAŁKA. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi. ĆWICZENIE I - BIAŁKA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi. Odczynniki: - wodny 1% roztwór siarczanu(vi) miedzi(ii), - 10% wodny

Bardziej szczegółowo

Wykład z Chemii Ogólnej i Nieorganicznej

Wykład z Chemii Ogólnej i Nieorganicznej Wykład z Chemii Ogólnej i Nieorganicznej Część 5 ELEMENTY STATYKI CHEMICZNEJ Katedra i Zakład Chemii Fizycznej Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Prof. dr hab. n.chem.

Bardziej szczegółowo

CHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne

CHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne CHEMIA Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Uczeń: zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z = 36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach [

Bardziej szczegółowo

1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego:

1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego: 1. Określ, w którą stronę przesunie się równowaga reakcji syntezy pary wodnej z pierwiastków przy zwiększeniu objętości zbiornika reakcyjnego: 2. Określ w którą stronę przesunie się równowaga reakcji rozkładu

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami.

Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami. Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami. I. Gęstość propanu w warunkach normalnych wynosi II. Jeżeli stężenie procentowe nasyconego roztworu pewnej

Bardziej szczegółowo

KINETYKA INWERSJI SACHAROZY

KINETYKA INWERSJI SACHAROZY Dorota Warmińska, Maciej Śmiechowski Katedra Chemii Fizycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska KINETYKA INWERSJI SACHAROZY Wstęp teoretyczny Kataliza kwasowo-zasadowa Kataliza kwasowo-zasadowa

Bardziej szczegółowo

X / \ Y Y Y Z / \ W W ... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto

X / \ Y Y Y Z / \ W W ... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto Zadanie 1. (3 pkt) Nadtlenek litu (Li 2 O 2 ) jest ciałem stałym, występującym w temperaturze pokojowej w postaci białych kryształów. Stosowany jest w oczyszczaczach powietrza, gdzie ważna jest waga użytego

Bardziej szczegółowo

V Małopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów

V Małopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów strona 1/5 V Małopolski Konkurs hemiczny dla Gimnazjalistów Etap III (wojewódzki) Poniżej podano treść sześciu zadań problemowych, za rozwiązanie których możesz uzyskać 74 punkty. Rozwiazując zadania rachunkowe,

Bardziej szczegółowo

Za poprawną metodę Za poprawne obliczenia wraz z podaniem zmiany ph

Za poprawną metodę Za poprawne obliczenia wraz z podaniem zmiany ph Zadanie 1 ( pkt.) Zmieszano 80 cm roztworu CHCH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm oraz 70 cm roztworu CHCK o stężeniu 0,5 mol/dm. bliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph roztworu po wprowadzeniu

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII KOD UCZNIA... WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII Termin 20.01.2010 r. godz. 9 00 Czas pracy: 90 minut ETAP II Ilość punktów za rozwiązanie zadań Część I Część II Ilość punktów za zadanie Ilość punktów

Bardziej szczegółowo

imię i nazwisko, nazwa szkoły, miejscowość Zadania I etapu Konkursu Chemicznego Trzech Wydziałów PŁ V edycja

imię i nazwisko, nazwa szkoły, miejscowość Zadania I etapu Konkursu Chemicznego Trzech Wydziałów PŁ V edycja Zadanie 1 (2 pkt.) Zmieszano 80 cm 3 roztworu CH3COOH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm 3 oraz 70 cm 3 roztworu CH3COOK o stężeniu 0,5 mol/dm 3. Obliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph

Bardziej szczegółowo

ROLNICTWO. Ćwiczenie 1

ROLNICTWO. Ćwiczenie 1 PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR ZIMOWY) ROLNICTWO Ćwiczenie 1 1. Organizacja ćwiczeń. Regulamin pracowni chemicznej i przepisy BHP (Literatura zalecana, pozycja 1, rozdz. 1.1.). Zasady

Bardziej szczegółowo

Wskaż grupy reakcji, do których można zaliczyć proces opisany w informacji wstępnej. A. I i III B. I i IV C. II i III D. II i IV

Wskaż grupy reakcji, do których można zaliczyć proces opisany w informacji wstępnej. A. I i III B. I i IV C. II i III D. II i IV Informacja do zadań 1. i 2. Proces spalania pewnego węglowodoru przebiega według równania: C 4 H 8(g) + 6O 2(g) 4CO 2(g) + 4H 2 O (g) + energia cieplna Zadanie 1. (1 pkt) Procesy chemiczne można zakwalifikować

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

Beata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ

Beata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

Technologie wytwarzania. Opracował Dr inż. Stanisław Rymkiewicz KIM WM PG

Technologie wytwarzania. Opracował Dr inż. Stanisław Rymkiewicz KIM WM PG Technologie wytwarzania Opracował Dr inż. Stanisław Rymkiewicz KIM WM PG Technologie wytwarzania Odlewanie Metalurgia proszków Otrzymywanie monokryształów Otrzymywanie materiałów superczystych Techniki

Bardziej szczegółowo

MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA

MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA Zadanie Odpowiedzi Uwagi a) za uzupełnienie tabeli: Symbol pierwiastka Konfiguracja elektronowa w stanie podstawowym Liczba elektronów walencyjnych S b) za uzupełnienie

Bardziej szczegółowo

Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak

Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak 1 Pojęcie równowagi łańcuch pokarmowy równowagi fazowe równowaga ciało stałe - ciecz równowaga ciecz - gaz równowaga ciało

Bardziej szczegółowo

Węglowodory poziom podstawowy

Węglowodory poziom podstawowy Węglowodory poziom podstawowy Zadanie 1. (2 pkt) Źródło: CKE 2010 (PP), zad. 19. W wyniku całkowitego spalenia 1 mola cząsteczek węglowodoru X powstały 2 mole cząsteczek wody i 3 mole cząsteczek tlenku

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2]

Wymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2] Wymagania programowe na poszczególne oceny III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia

Bardziej szczegółowo

Lista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7

Lista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7 Lista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7 W tabeli zostały wyróżnione y z doświadczeń zalecanych do realizacji w szkole podstawowej. Temat w podręczniku Tytuł Typ

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia do pracy klasowej: Kinetyka, równowaga, termochemia, chemia roztworów wodnych

Zagadnienia do pracy klasowej: Kinetyka, równowaga, termochemia, chemia roztworów wodnych Zagadnienia do pracy klasowej: Kinetyka, równowaga, termochemia, chemia roztworów wodnych 1. Równanie kinetyczne, szybkość reakcji, rząd i cząsteczkowość reakcji. Zmiana szybkości reakcji na skutek zmiany

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY POMOCNICZE 1 GDYBY MATURA 2002 BYŁA DZISIAJ CHEMIA ZESTAW EGZAMINACYJNY PIERWSZY ARKUSZ EGZAMINACYJNY I

MATERIAŁY POMOCNICZE 1 GDYBY MATURA 2002 BYŁA DZISIAJ CHEMIA ZESTAW EGZAMINACYJNY PIERWSZY ARKUSZ EGZAMINACYJNY I MATERIAŁY POMOCNICZE 1 GDYBY MATURA 00 BYŁA DZISIAJ OKRĘ GOWA K O M I S J A EGZAMINACYJNA w KRAKOWIE CHEMIA ZESTAW EGZAMINACYJNY PIERWSZY Informacje ARKUSZ EGZAMINACYJNY I 1. Przy każdym zadaniu podano

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do

Bardziej szczegółowo

Elektrolity polimerowe. 1. Modele transportu jonów 2. Rodzaje elektrolitów polimerowych 3. Zastosowania elektrolitów polimerowych

Elektrolity polimerowe. 1. Modele transportu jonów 2. Rodzaje elektrolitów polimerowych 3. Zastosowania elektrolitów polimerowych Elektrolity polimerowe 1. Modele transportu jonów 2. Rodzaje elektrolitów polimerowych 3. Zastosowania elektrolitów polimerowych Zalety - Giętkie, otrzymywane w postaci folii - Lekkie (wysoka gęstość energii/kg)

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe

WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe Zadanie

Bardziej szczegółowo

Litowce i berylowce- lekcja powtórzeniowa, doświadczalna.

Litowce i berylowce- lekcja powtórzeniowa, doświadczalna. Doświadczenie 1 Tytuł: Badanie właściwości sodu Odczynnik: Sód metaliczny Szkiełko zegarkowe Metal lekki o srebrzystej barwie Ma metaliczny połysk Jest bardzo miękki, można kroić go nożem Inne właściwości

Bardziej szczegółowo

b) Podaj liczbę moli chloru cząsteczkowego, która całkowicie przereaguje z jednym molem glinu.

b) Podaj liczbę moli chloru cząsteczkowego, która całkowicie przereaguje z jednym molem glinu. Informacja do zadań 1 i 2 Chlorek glinu otrzymuje się w reakcji glinu z chlorowodorem lub działając chlorem na glin. Związek ten tworzy kryształy, rozpuszczalne w wodzie zakwaszonej kwasem solnym. Z roztworów

Bardziej szczegółowo

+ HCl + + CHLOROWCOWANIE

+ HCl + + CHLOROWCOWANIE CHLRWCWANIE Proces chlorowcowania polega na wiązaniu się jednego lub więcej atomów chlorowca ze związkiem organicznym. trzymywanie związków organicznych, zawierających fluor, chlor, brom i jod moŝe być

Bardziej szczegółowo

a) proces denaturacji białka następuje w probówce: b) proces zachodzący w probówce nr 1 nazywa się:

a) proces denaturacji białka następuje w probówce: b) proces zachodzący w probówce nr 1 nazywa się: Zadanie 1. (4 pkt) Zaprojektuj doświadczenie chemiczne, za pomocą którego można wykryć siarkę w związkach organicznych. a) opisz przebieg doświadczenia b) zapisz przewidywane spostrzeżenia c) napisz równanie

Bardziej szczegółowo

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M) Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.

Bardziej szczegółowo

XXIII KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY 2015/2016

XXIII KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 IMIĘ I NAZWISKO PUNKTACJA SZKOŁA KLASA NAZWISKO NAUCZYCIELA CHEMII I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Inowrocław 21 maja 2016 Im. Jana Kasprowicza INOWROCŁAW XXIII KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY

Bardziej szczegółowo

Kuratorium Oświaty w Lublinie

Kuratorium Oświaty w Lublinie Kuratorium Oświaty w Lublinie KOD UCZNIA ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 ETAP WOJEWÓDZKI Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 12 zadań. 2. Przed

Bardziej szczegółowo

VII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2014/2015

VII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2014/2015 II Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2014/2015 ETAP I 12.11.2014 r. Godz. 10.00-12.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Który z podanych zestawów zawiera wyłącznie

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA PROGRAMOWE Z CHEMII DLA KLASY II. Ocena Semestr I Semestr II

WYMAGANIA PROGRAMOWE Z CHEMII DLA KLASY II. Ocena Semestr I Semestr II WYMAGANIA PROGRAMOWE Z CHEMII DLA KLASY II Ocena Semestr I Semestr II Wymagania konieczne( ocena dopuszczająca ) - zna treść prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego - potrafi

Bardziej szczegółowo

Kuratorium Oświaty w Lublinie

Kuratorium Oświaty w Lublinie Kuratorium Oświaty w Lublinie KOD UCZNIA ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2014/2015 ETAP WOJEWÓDZKI Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 11 zadań. 2. Przed

Bardziej szczegółowo

prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak

prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak Czy równowaga w przyrodzie i w chemii jest korzystna? prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak 1 Pojęcie równowagi łańcuch pokarmowy równowagi fazowe równowaga ciało stałe - ciecz równowaga ciecz - gaz równowaga

Bardziej szczegółowo

Przykładowe zadania z rozdziałów 1 5 (Mol, Stechiometria wzorów i równań chemicznych, Wydajność reakcji i inne)

Przykładowe zadania z rozdziałów 1 5 (Mol, Stechiometria wzorów i równań chemicznych, Wydajność reakcji i inne) Przykładowe zadania z rozdziałów 1 5 (Mol, Stechiometria wzorów i równań chemicznych, Wydajność reakcji i inne) Zadanie 7 (1 pkt) Uporządkuj podane ilości moli związków chemicznych według rosnącej liczby

Bardziej szczegółowo

XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016

XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016 XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj

Bardziej szczegółowo

Zadanie: 2 (4 pkt) Napisz, uzgodnij i opisz równania reakcji, które zaszły w probówkach:

Zadanie: 2 (4 pkt) Napisz, uzgodnij i opisz równania reakcji, które zaszły w probówkach: Zadanie: 1 (1 pkt) Aby otrzymać ester o wzorze CH 3 CH 2 COOCH 3 należy jako substratów użyć: a) Kwasu etanowego i metanolu b) Kwasu etanowego i etanolu c) Kwasu metanowego i etanolu d) Kwasu propanowego

Bardziej szczegółowo

Protokół: Reakcje charakterystyczne cukrowców

Protokół: Reakcje charakterystyczne cukrowców Protokół: Reakcje charakterystyczne cukrowców 1. Rekcja na obecność cukrów: próba Molischa z -naftolem Jest to najbardziej ogólna reakcja na cukrowce, tak wolne jak i związane. Ujemny jej wynik wyklucza

Bardziej szczegółowo

Kuratorium Oświaty w Lublinie ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2016/2017 ETAP TRZECI

Kuratorium Oświaty w Lublinie ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2016/2017 ETAP TRZECI Kuratorium Oświaty w Lublinie.. Imię i nazwisko ucznia Pełna nazwa szkoły Liczba punktów ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2016/2017 ETAP TRZECI Instrukcja dla ucznia

Bardziej szczegółowo

2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu?

2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu? 1. Oblicz, ilu moli HCl należy użyć, aby poniższe związki przeprowadzić w sole: a) 0,2 mola KOH b) 3 mole NH 3 H 2O c) 0,2 mola Ca(OH) 2 d) 0,5 mola Al(OH) 3 2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu

Bardziej szczegółowo

Piroliza odpadowych poliolefin

Piroliza odpadowych poliolefin Politechnika Śląska Wydział Chemiczny Katedra Chemii, Technologii Nieorganicznej i Paliw Minimalizacja odpadów Technologia chemiczna Dąbrowa Górnicza sem. VI Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Piroliza

Bardziej szczegółowo

TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH

TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH 1 REAKCJA CHEMICZNA: TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH REAKCJĄ CHEMICZNĄ NAZYWAMY PROCES, W WYNIKU KTÓREGO Z JEDNYCH SUBSTANCJI POWSTAJĄ NOWE (PRODUKTY) O INNYCH WŁAŚCIWOŚCIACH NIŻ SUBSTANCJE WYJŚCIOWE (SUBSTRATY)

Bardziej szczegółowo

Kierunek i poziom studiów: Biotechnologia, pierwszy Sylabus modułu: Chemia ogólna (1BT_05)

Kierunek i poziom studiów: Biotechnologia, pierwszy Sylabus modułu: Chemia ogólna (1BT_05) Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Biotechnologia, pierwszy Sylabus modułu: Chemia ogólna (1BT_05) 1. Informacje ogólne koordynator modułu/wariantu rok akademicki 2014/2015

Bardziej szczegółowo

Recykling tworzyw sztucznych na przykładzie butelek PET. Firma ELCEN Sp. z o.o.

Recykling tworzyw sztucznych na przykładzie butelek PET. Firma ELCEN Sp. z o.o. Recykling tworzyw sztucznych na przykładzie butelek PET Firma ELCEN Sp. z o.o. Zakres działalności firmy ELCEN Włókno poliestrowe Płatek PET Butelki PET Recykling butelek PET Każdy z nas w ciągu jednego

Bardziej szczegółowo

LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa. Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach:

LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa. Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach: LCH 1 Zajęcia nr 60 Diagnoza końcowa Zadanie 1 (3 pkt) Zaprojektuj jedno doświadczenie pozwalające na odróżnienie dwóch węglowodorów o wzorach: H 3 C CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 a) b) W tym celu: a) wybierz odpowiedni

Bardziej szczegółowo

Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe)

Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe) Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów 24 stycznia 2018 r. zawody II stopnia (rejonowe) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na drugim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu

Bardziej szczegółowo

Pracownia Polimery i Biomateriały. Spalanie i termiczna degradacja polimerów

Pracownia Polimery i Biomateriały. Spalanie i termiczna degradacja polimerów Pracownia Polimery i Biomateriały INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA Spalanie i termiczna degradacja polimerów Opracowała dr Hanna Wilczura-Wachnik Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Zakład Dydaktyczny Technologii

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ 1 POWTÓRZENIE DO EGZAMINU Z CHEMII

ARKUSZ 1 POWTÓRZENIE DO EGZAMINU Z CHEMII ARKUSZ 1 POWTÓRZENIE DO EGZAMINU Z CHEMII Zadanie 1. Na rysunku przedstawiono fragment układu okresowego pierwiastków. Dokoocz zdania tak aby były prawdziwe. Wiązanie jonowe występuje w związku chemicznym

Bardziej szczegółowo

Sylabus modułu kształcenia/przedmiotu

Sylabus modułu kształcenia/przedmiotu Sylabus modułu kształcenia/przedmiotu Nr pola Nazwa pola Opis 1 Jednostka Instytut Politechniczny/Zakład Technologii Materiałowej 2 Kierunek studiów Inżynieria materiałowa 3 Nazwa modułu kształcenia/ Materiały

Bardziej szczegółowo

Obliczenia stechiometryczne, bilansowanie równań reakcji redoks

Obliczenia stechiometryczne, bilansowanie równań reakcji redoks Obliczenia stechiometryczne, bilansowanie równań reakcji redoks Materiały pomocnicze do zajęć wspomagających z chemii opracował: dr Błażej Gierczyk Wydział Chemii UAM Obliczenia stechiometryczne Podstawą

Bardziej szczegółowo

Materiały budowlane - systematyka i uwarunkowania właściwości użytkowych

Materiały budowlane - systematyka i uwarunkowania właściwości użytkowych Materiały budowlane - systematyka i uwarunkowania właściwości użytkowych Kompozyty Większość materiałów budowlanych to materiały złożone tzw. KOMPOZYTY składające się z co najmniej dwóch składników występujących

Bardziej szczegółowo