2.3. Deprecjacja złotego

Transkrypt

1 2.3. Deprecjacja złotego Tymczasem co najmniej od połowy 2008 roku polski złoty zaczął dramatycznie tracić na wartości. Istnieje co najmniej kilka przyczyn tego stanu rzeczy, które w mniej lub bardziej jasny sposób są ze sobą powiązane. Za pierwszą z nich możemy uznać kryzys finansowy, który swój początek miał w Stanach Zjednoczonych. Stany Zjednoczone to nadal potęga militarna i kulturalna, a poziom stopy życiowej należy do jednej z najwyższych na świecie. Na całe szczęście straciło na aktualności już powiedzenie, że gdy Ameryka kichnie, reszta świata ma katar. W przypadku kryzysu finansowego, sieć globalnych powiązań instytucjonalno-finansowych doprowadziła jednak w pewnym sensie do uaktalnienia tego znanego powiedzenia i kolejne kraje zostały dotknięte skutkami finansowego krachu w USA. Tym razem zadziałał efekt domina i kraje europejskie raz po raz padały ofiarą nadmiernej swobody panującej na amerykańskim rynku kredytów hipotecznych. Powszechnie wiadomo, że jedną z głównych przyczyn kryzysu była nadmierna chciwość banków oraz rozpasana polityka kredytowa. Instytucje takie jak Fennie Mae i Freddie Mac pożyczały pieniądze każdemu, beż żadnych zabezpieczeń i gwarancji. Punktem zwrotnym w kryzysie był upadek banku Lehman Brothers. To właśnie to wydarzenie oceniane jest jako początek rozprzestrzeniania się kryzysu poza granice Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Wtedy to rząd amerykański zaczął przygotowywać różne programy bailoutowe dla pogrążonej w kryzysie gospodarki. Globalne instytucje finansowe także nie pozostały bierne i w jak największym stopniu starały się o powrót dolarów do swojej ojczyzny. To z kolei sygnał na to, że dolar amerykański zacznie się umacniać. Zagraniczne instytucje finansowe zaczęły w tym okresie sprzedawać swoje udziały w polskim rynku kapitałowym i wymieniać polskiego złotego na amerykańskie dolary. Była to jedna z kilku determinant wpływająca na osłabienie się kursu złotego wobec dolara. Poniższy wykres ilustruje wahania tego kursu oraz spadek wartości naszej narodowej waluty. Jest on łudząco podobny do wykresu EUR/PLN. Waluta polska zyskiwała aż do 2008 roku, po czym nastąpił dramatyczny spadek jej wartości.

2 Wykres 1 Kurs USD/PLN. Źródło: [on-line] Oczywiście w połowie 2008 roku ciężko było dokładnie przewidzieć, w jakim kierunku dalej będzie zmieniał się kurs złotego względem dolara i euro. Trudno zatem winić polskich eksporterów, że łatwo dali się nabrać na wspominane już wcześniej prognozy banków, dotyczące dalszego umacniania się złotego. W tym czasie także i media oraz prasa wieszczyły dalsze umacnianie się PLN. Znamienity przykład można znaleźć na blogu jednego z najczęściej cytowanych polskich ekonomistów Ryszarda Petru: Czy złoty dalej będzie się umacniał? Sądzę, że tak. Czy w tym roku zobaczymy kurs złotego do euro na poziomie 3 złote? Nie można tego wykluczyć... 1 To co w tym czasie mogło skłaniać do refleksji do wartość indexu PLN. Poniższy wykres przedstawia ten indeks w horyzoncie pięcioletnim. Warto zwrócić uwagę, że od połowy 2008 roku wartość tego indeksu zaczynała drastycznie spadać. Kolejne poziomy wsparcia są 1 R. Petru, Dlaczego złoty się tak umacnia?, Blog Ryszarda Petru, [on-line] ,

3 przełamywane, co może świadczyć o odwróceniu się trendu. W takiej sytuacji raczej ciężko było być pesymistą i nastawiać się na dalsze umacnianie się PLN. Banki jednak zręcznie wykorzystywały odpowiednie wykresy i prognozy, które odwracały uwagę od bardziej prawdopodobnych scenariuszy odwrócenia się trendu. Wykres 2 Index PLN. Źródło: [on-line] Kolejną ważną przyczyną osłabienia się złotego była sygnalizowana już wcześniej ucieczka zagranicznego kapitału z Polski. Po transformacji polityczno-ustrojowej w Polsce rozpoczęła się prywatyzacja sektora bankowego. Jej początek datowany jest na rok 1993, a pierwszymi sprywatyzowanymi bankami były banki tzw. Dzięwiątki, czyli dziewięć najwcześniej skomercajlizowanych banków. Zaliczamy do nich : Bank Gdański w Gdańsku Bank Śląski w Katowicach Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi Bank Zachodni we Wrocławiu

4 Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie Bank Przemysłowo Handlowy w Krakowie Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu Bank Depozytowo kredytowy w Lublinie. Od tamtej pory udział kapitału zagranicznego w polskim sektorze bankowym wzrastał. W 2008 roku osiągnął prawie 70 procent aktywów tego sektora. 2 Dla porównania przedstawiono poniżej tabelę, pokazującą procentowo udział w aktywach sektora bankowego. Punkt przedstawia,jak kształtował się udział kapitału zagranicznego w polskim sektorze bankowym. Jak widać w latach jego struktura była w miarę ustabilizowana i utrzymywała się na podobnym poziomie ok. 67 procent. W 2009 roku spadła zaś o cztery punkty procentowe. Spadek ten można właśnie powiązać z odpływem zagranicznego kapitału, w tym wypadku z sektora bankowego. Kapitał zagraniczny odpływał także bezpośrednio z rynku kapitałowego, nie tylko poprzez sprzedaż akcji bankowych, ale także akcji należących do innych branż polskiej gospodarki. Tabela 1 Struktura własnościowa sektora bankowego w Polsce w latach Źródło: [on-line] Drenaż zagranicznego kapitału i wymiana złotówek na euro oraz dolary odbywał się także za pomocą tytułowych toksycznych opcji. Wytłumaczenie tego schematu wydaje się być bardzo proste. Skoro to banki inicjowały transakcje opcyjne z przedsiębiorstwami i poprzez 2 Por. J. Iskra, Zagraniczny kapitał kontroluje 70 proc. polskiego sektora bankowego, [on-line] , html

5 opisane powyżej startegie opcyjne zarabiały na nich, to musiały także większą część zysków przekazać głównym swoim udziałowcom, czyli finansowym instytucjom zagranicznym. Jest to kolejny dowód na to, że jedynymi poszkodowanymi w transakcjach opcyjnych nie byli tylko przedsiębiorcy, ale również polski sektor bankowy.