Filozofia i medytacja buddyjska z punktu widzenia kognitywistyki i badao nad mózgiem. Andrzej Jankowski Mózg, umysł, religia 2014

Transkrypt

1 Filozofia i medytacja buddyjska z punktu widzenia kognitywistyki i badao nad mózgiem Andrzej Jankowski Mózg, umysł, religia 2014

2 Plan prezentacji 1. Buddyzm i nauka- relacja i cel 2. Filozofia buddyjska a kognitywistyka 3. Medytacja i neuronalne korelaty

3 1. Buddyzm i nauka- relacja i cel Dlaczego nauka interesuje się buddyzmem i medytacją? Jaką formę przybiera dialog między buddyzmem i nauką? Jakie jest miejsce badao nad medytacją w nauce?

4 Dlaczego nauka interesuje się buddyzmem? Status buddyzmu jest bardziej epistemologiczny lub ontologiczny w przeciwieostwie do duchowy Buddyjska filozofia bardziej przypominana psychologię lub filozofię, aniżeli religię Buddyzm wykazuje wiele podobieostw do nowoczesnej nauki i filozofii

5 Relacja- dialog, komplementarnośd Buddyzm i kognitywistyka poruszają te same kwestie- ja, ucieleśnienia, umysłu, świadomości, natury rzeczywistości Wiedza buddyjska opiera się na empirycznym badaniu, tak jak wiedza naukowa Mimo tego, istnieje wiele różnic w podejściu filozofii buddyjskiej i kognitywistyki

6 Dlaczego badamy praktykujących medytację? Medytujący rozwijają specyficzne funkcje dzięki treningowi medytacyjnemu Osiągają określone powtarzalne i stabilne stany umysłu (mózgu) Dzięki nim możemy uzyskad dane, które bez nich nie powstałyby Są w stanie dad dokładniejsze raporty pierwszo-osobowe w porównaniu do osób które nie praktykują medytacji

7 Miejsce badao nad medytacją w nauce Neurofenomenologia- połączenie perspektywy pierwszo i trzecio osobowej - doświadczenie jest nieredukowalne - badanie bez odrzucenia subiektywności - raport badanego + obiektywny pomiar - oba te składniki są konieczne

8 2. Filozofia buddyjska a kognitywistyka czym według filozofii buddyjskiej jest umysł i świadomośd? jak ma się to do neuronauki i kognitywistyki? co jest obiektywne i mierzalne, a co jest kwestią metafizyki i tradycji?

9 Podstawy filozofii buddyjskiej Pustka, współzależnośd, nietrwałośd - Wszystkie zjawiska są warunkowane przez inne i biorą udział w warunkowaniu innych - Nic nie istnieje autonomiczny, odrębny, trwały byt - Nasz umysł to strumieo doświadczenia, zmieniający się z chwili na chwilę - Ja to złudzenie i przyczyna cierpienia

10 Cierpienie- wyzwolenie Cierpienie wynika z błędnego określenia perceptów i treści umysłu jako absolutnie realnych, które są tworem jakiegoś ja, które jest oddzielone od środowiska Medytacja prowadzi do trwałej zmiany: przeżywania swojego doświadczenia nie będąc uwarunkowanym jego treścią

11 Dwa aspekty buddyzmu Filozofia buddyjska posiada dwa aspekty ( fact-value distincion ) - co jest - medytacja zmienia doświadczenie - co z tego wynika - to absolutna rzeczywistośd i wyzwolenie od cierpienia Potrzeba odseparowad weryfikowalne aspektów tej wiedzy od opisów metafizycznych i filozoficznych.

12 Filozofia buddyjska a kognitywistyka Kognitywistyka: - różnica między obecnością i nieobecnością świadomości - świadomośd nie może byd przedmiotem poznania - trudny problem świadomości Chalmersa Filozofia buddyjska - różnica między grubą świadomością i subtelną świadomością - doświadczenie świadomości samej w sobie rezultatem medytacji

13 3. Medytacja i neuronalne korelaty Jaki jest cel badao nad medytacją? Czym jest medytacja i jakie doświadczenie generuje? Jak medytacja wpływa na umysł i mózg? Czym różnią się mózgu początkujących i zaawansowanych medytujących?

14 Cel badao nad medytacją Wpływ medytacji na mózg i umysł Neuroplastycznośd mózgu Relacja umysł-ciało Modelowanie technik medytacji w celach klinicznych (np. MBSR)

15 Definicja medytacji, rodzaje medytacji Istnieje mnóstwo praktyk nazywanych medytacją Najbardziej podstawowe rodzaje: Praktyka koncentracji i wglądu Medytacja współczucia i miłującej dobroci Ostatecznym celem medytacji jest wgląd- rozpoznanie natury umysłu

16 Praktyka koncentracji i wglądu Praktyka koncentracji- skupienie uwagi na obiekcie, zwiększanie stabilności i intensywności uwagi Praktyka wglądu (koncentracja bez obiektu)- badanie różnych aspektów rzeczywistości przy użyciu wcześniej wypracowanej umiejętności skupienia

17 Etapy medytacji koncentracji i wglądu 1. Koncentracja na obiekcie w celu uspokojenia umysłu 2. Ustabilizowanie koncentracji i pogłębienie spokoju 3. Porzucenie obiektu bez porzucania stanu umysłu 4. Obserwacja treści doświadczenia bez modyfikacji 5. Spoczywanie w stabilności (koncentracja) i przejrzystości (świadomośd doświadczenia bez modyfikacji) Inny przykład- faza budowania i rozpuszczania

18 Cel medytacji- wgląd Jednolity i niezmienny stan spokoju umysłu wraz z odczuciem obecności Niezmienny aspekt świadomości, będący podstawą dla zmiennych treści umysłu Postrzeganie bez modyfikacji doświadczenia Otwarta świadomośd, bez skupienia na niczym konkretnym Meta-świadmośd- przeniesienie koncentracji z treści umysłu na pole uwagi, świadomośd własnej świadomości

19 Medytacja a uwaga Nauka umiejętności medytacji przyjmuje kształt odwróconego U Średnio-zaawansowani medytujący wykazują największą aktywnośd obszarów związanych ze skupieniem uwagi Najbardziej zaawansowani wykazują najmniejszą aktywnośd w tych obszarach Wniosek- im więcej treningu, tym utrzymywanie uwagi wymaga mniej wysiłku i zaangażowania

20 Neural correlates of attentional expertise in long-term meditation practitioners J.A. Brefczynski-Lewis et. al, PNAS, 2007

21 Medytacja a aktywnośd spoczynkowa mózgu Mniejsza aktywnośd spoczynkowa mózgu Łącznośd funkcjonalna pomiędzy obszarami sieci spoczynkowej Regulacja spontanicznej aktywności umysłowej Mniejszy wysiłek aby utrzymad koncentrację Przebywanie w chwili obecnej bez fantazjowania i błądzenia myślami

22 Meditation experience is associated with differences in default mode network activity and connectivity Judson A. Brewera et. al., PNAS, 2011

23 Medytacja a emocje U początkujących uważnośd obniża aktywnośd ciała migdałowatego związanego z przetwarzaniem emocji U zaawansowanych- dezaktywacja sieci domyślnej wraz ze zwiększeniem odczuwaniem emocji Uważnośd stanowi skuteczną strategię utrzymania stabilności emocjonalnej

24 Impact of mindfulness on the neural responses to emotional pictures in experienced and beginner meditators, V. Taylor et. al., NeuroImage 2011

25 Współczucie i miłująca dobrod Miłująca dobrod- stan szczerego pragnienia szczęścia i dobrobytu dla innych Współczucie- chęd wyzwolenia innych z cierpienia

26 Praktyka współczucia a empatia Wzrost aktywności obszarów związanych z przetwarzaniem emocji, empatią, moralnością, teorią umysłu Wzrost współczucia- reakcji na dźwięki o emocjonalnym znaczeniu

27 Regulation of the Neural Circuitry of Emotion by Compassion Meditation: Effects of Meditative Expertise A. Lutz, J. Brefczynski-Lewis, T. Johnstone3, R. J. Davidson, PLOS ONE, 2008

28 Fale gamma Zsynchronizowane fale gamma o wysokiej amplitudzie (świadomośd percepcyjna, integracja modalności sensorycznych) Najprawdopodobniej odzwierciedlają zmianę jakości świadomości raportowanej przez badanych (a) Scalp distribution of gamma activity during meditation. (Left) Controls. (Right) Practitioners. (b)interaction between the subject and the state factors for this ratio Long-term meditators self-induce high-amplitude gamma synchrony during mental practice A. Lutz et. al., PNAS 2004

29 Medytacja w celach klinicznych Chroniczne lęki Depresja Uzależnienia Anoreksja, bulimia Przewlekły ból

30 Dziękuję za uwagę