(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/EP01/ (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/EP01/ (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: , WO02/49665 (13) B1 (51) Int.Cl. A61K 38/36 ( ) A61K 38/48 ( ) A61K 38/43 ( ) A61P 7/00 ( ) A61P 7/04 ( ) (54) Zastosowanie aktywowanego VII czynnika krzepnięcia do wytwarzania leku do leczenia krwawień wywołanych leczeniem trombolitycznym lub fibrynolitycznym (30) Pierwszeństwo: , EP, (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 20/04 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 06/10 (73) Uprawniony z patentu: BOEHRINGER INGELHEIM PHARMA GmbH & Co. KG, Ingelheim am Rhein, DE (72) Twórca(y) wynalazku: CORD SKAMIRA, Ummendorf, DE JEAN MARIE STASSEN, Leuvan, BE GERHARD HEUSEL, Ummendorf, DE WOLFGANG WIENEN, Bieberach, DE (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Mirosława Ważyńska PL B1

2 2 PL B1 Opis wynalazku Zastosowanie aktywowanego VII czynnika krzepnięcia do wytwarzania leku do leczenia krwawień wywołanych leczenie: trombolitycznym lub fibrynolitycznym Wynalazek dotyczy zastosowania aktywowanego VII czynnika krzepnięcia do wytwarzania leku do leczenia poważnych krwawień wywołanych leczeniem trombolitycznym lub fibrynolitycznym Układ hemostazy, obejmujący płytki krwi, krzepnięcie krwi oraz fibrynolizę, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu przepływu i ograniczaniu utraty krwi w przypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego. W przypadku takiego uszkodzenia, płytki krwi przylegają do ściany naczynia, ulegają agregacji i tworzą czop, konsolidowany siecią fibryny wytworzonej w wyniku aktywacji procesów krzepnięcia na drodze aktywacji czynnika VII, czynnika X i protrombiny. Po ustaniu utraty krwi rozpoczyna się proces gojenia rany, po którym następuje rozpuszczenie czopu przez układ fibrynolityczny w wyniku powstawania plazminy, indukowanego tkankowym aktywatorem plazminogenu (t-pa). W stanach patologicznych, jak np. w chorobach układu sercowo-naczyniowego, cały układ może wymknąć się spod prawidłowej regulacji fizjologicznej i spowodować całkowite zamknięcie naczynia krwionośnego, obserwowane np. po uszkodzeniu blaszki miażdżycowej. W leczeniu takiej zakrzepowej niedrożności - celem przywrócenia przepływu krwi - stosuje się leczenie trombolityczne (poz. 1 piśmiennictwa). Leczenie trombolityczne obejmuje skojarzone stosowanie środka przeciwpłytkowego (np. kwasu acetylosalicylowego), środka przeciwkrzepliwego (np. heparyny) oraz środka fibrynolitycznego (np. tkankowego aktywatora plazminogenu, streptokinazy, stafylokinazy, urokinazy lub ich pochodnych). Połączenie tych środków, aczkolwiek bardzo skuteczne pod względem terapeutycznym, wiąże się z istotnym ryzykiem wystąpienia powikłań krwotocznych, w tym udaru krwotocznego (pozycje piśmiennictwa 2,3). Poważne krwawienie występuje u znacznej liczby pacjentów poddawanych terapii fibrynolitycznej. Wyniki najnowszego dużego badania klinicznego z leczeniem fibrynolitycznym (badanie Assent-2 z udziałem pacjentów) podają, że częstość występowania krwotoku wewnątrzczaszkowego wynosi 0,93% w przypadku tenekteplazy (pochodna tkankowego aktywatora plazminogenu (t-pa) i 0,94% dla alteplazy (również pochodna t-pa), a powikłania krwotoczne zlokalizowane poza ośrodkowym układem nerwowym występowały w 26,43% i 28,95% odpowiednio dla tenekteplazy i alteplazy. Przetoczenie krwi konieczne było w 4,25% i 5,49%. Zgon lub udar, niezakończony zgonem, po 30 dniach występował odpowiednio u 7,11% pacjentów, w przypadku stosowania tenekteplazy i u 7,04% w przypadku stosowania alteplazy (pozycja piśmiennictwa 3). Istnieje, zatem potrzeba opracowania leku, który stanowiłby dla lekarza antidotum do odwracania takich, wywołanych leczeniem fibrynolitycznym, poważnych krwawień czy krwotoków, niezależnie od zastosowanego leku trombolitycznego u pacjenta, u którego takie krwotoki występują, np. u ludzi lub zwierząt. Przedmiotem wynalazku jest zastosowanie aktywowanego VII czynnika krzepnięcia (VIla) do wytwarzania leku do leczenia poważnych krwawień wywołanych leczeniem trombolitycznym / fibrynolitycznym wykorzystując dowolną postać naturalnego lub rekombinowanego tkankowego aktywatora plazminogenu, jak przykładowo alteplaza lub reteplaza, duteplaza, saruplaza, rekombinowany DSPA alfa 1 (BAT PA), streptokinaza, stafylokinaza, w tym pegylowana stafylokinaza i mutanty stafylokinazy pozbawione działań immunogennych lub wykazujące osłabione działania, urokinaza, urokinaza jednołańcuchowa, leki trombolityczne trzeciej generacji, wybrane przykładowo amediplaza, tenekteplaza, monteplaza, lanoteplaza, pamiteplaza lub ich terapeutycznie dopuszczalna pochodna. Krwawienie to oznacza krwotok wewnątrzczaszkowy. Lek nadaje się do dostarczania skutecznej ilości czynnika Vila drogą iniekcji dożylnej w postaci bolusa lub dożylnej infuzji. Skuteczna ilość czynnika VIla obejmuje jedną lub więcej pojedynczych iniekcji dożylnych w postaci bolusa, około IU, co odpowiada około µg rekombinowanego czynnika VIla na kilogram masy ciała i/lub -podczas stosowania drogą iniekcji dożylnej IU, co odpowiada około µg rekombinowanego czynnika VIla na kilogram masy ciała, na godzinę. Skuteczną ilość czynnika VIla podaje się w postaci powtarzanych iniekcji dożylnych w postaci bolusa w odstępach, około co 2 godziny. Wynalazek opiera się na stwierdzeniu, że cel ten można osiągnąć dzięki zastosowaniu aktywowanego VII czynnika krzepnięcia (VIla). Czynnik VII jest zależną od witaminy K glikoproteiną, syntetyzowaną w warunkach fizjologicznych i wydzielaną do krwi w postaci jednołańcuchowej cząsteczki złożonej z 406 reszt aminokwasowych.

3 PL B1 3 Aktywacja czynnika VII do czynnika VIla obejmuje hydrolizę pojedynczego wiązania peptydowego pomiędzy Arg-152 a Ile-153, a w wyniku tego powstaje cząsteczka dwułańcuchowa, złożona z łańcucha lekkiego, zawierającego 152 reszty aminokwasowe oraz łańcucha ciężkiego, zawierającego 254 reszty aminokwasowe, połączone pojedynczym wiązaniem dwusiarczkowym. W postaci aktywowanej białko to zachowuje się jak proteaza serynowa, biorąca udział w zewnątrzpochodnym szlaku kaskady krzepnięcia krwi. Po ekspozycji czynnika tkankowego (TF) w miejscu uszkodzonej ściany naczyniowej powstaje kompleks z czynnikiem VII, czego skutkiem jest powstanie aktywowanego czynnika VII (czynnika VIla), kompleks TF z czynnikiem Vila aktywuje czynnik X z wytworzeniem czynnika Xa, który z kolei przekształca protrombinę do trombiny. Trombina odgrywa kluczową rolę w krzepnięciu krwi i gojeniu się ran. W początkowej fazie uszkodzenia naczynia stymuluje ona agregację płytek krwi i powstawanie fibryny, po czym następuje stymulacja wzrostu komórek, co nasila procesy naprawy uszkodzonego naczynia krwionośnego (pozycja piśmiennictwa 1). Rekombinowany czynnik VII (rfvii) ulega ekspresji w komórkach nerki niemowląt chomika po transfekcji komórkowej ludzkim DNA kodującym czynnik VII i jest przekształcany do aktywowanego czynnika VII (rfviia) podczas czyszczenia (pozycja piśmiennictwa 4). Rekombinowany czynnik VIIa dostępny jest na rynku w postaci NovoSeven (Novo Nordisk, Bagsvaerd, Dania) i jest coraz częściej stosowany w leczeniu epizodów krwawienia w całym szeregu chorób związanych z krwawieniem, przede wszystkim u pacjentów z hemofilią z inhibitorami czynnika VII lub IX w przypadkach, gdy inne formy leczenia okazały się nieskuteczne (pozycje piśmiennictwa 5-10). Niemniej jednak pomimo, około 13-letniego doświadczenia z tym lekiem, nigdy nie sugerowano ani nie badano stosowania czynnika Vila do odwracania poważnych krwawień wywołanych leczeniem trombolitycznym. Osobie, u której występują poważne krwawienia czy krwotok, podaje się skuteczne ilości aktywowanego VII czynnika krzepnięcia (Vila) lub jego czynnościowej pochodnej. Jest to szczególnie użyteczne w leczeniu ssaków, także ludzi. Ludzki oczyszczony czynnik VIla, odpowiedni do stosowania według wynalazku, można izolować ze źródeł naturalnych lub - korzystnie - wytwarzać technikami rekombinacji DNA, jak opisano w 20, pozycji piśmiennictwa. Czynnik VIla wytwarzany technikami rekombinacji może być zasadniczo identyczny z naturalnym czynnikiem VIla, jak to się dzieje w przypadku produktu NovoSeven firmy Novo Nordisk. Określenie czynnościowa pochodna dotyczy zmodyfikowanej pochodnej czynnika VIIa o zasadniczo tej samej aktywności biologicznej. Takie czynnościowe pochodne czynnika VIla można wytwarzać np. drogą swoistej w stosunku do miejsca mutagenezy sekwencji kwasu nukleinowego kodującej czynnik VII, w wyniku tego powstają rekombinowane białka o sekwencji aminokwasowej różniącej się jedną lub większą liczbą reszt aminokwasowych od sekwencji występującej w naturze. Takie modyfikacje mogą np. obejmować delecje aminkowasów, insercje, addycje, podstawienia, zamianę i inwersję. Przeprowadzić można również użyteczne modyfikacje post-translacyjne, np. eliminację lub zmiany wzorca glikozylacji. Lek trombolityczny/fibrynolityczny stosowany w terapii trombolitycznej/fibrynolitycznej może obejmować dowolną postać występującego w naturze lub rekombinowanego tkankowego aktywatora plazminogenu, jak np. alteplaza lub reteplaza, duteplaza, saruplaza, rekombinowany DSPA alfa 1 (BAT PA), streptokinaza, anistreplaza, stafylokinaza, w tym pegylowana stafylokinaza i mutanty stafylokinazy pozbawione działań immunogennych lub wykazujące osłabione działania, urokinaza, urokinaza jednołańcuchowa oraz dowolna substancja spośród znanych fachowcom leków trombolitycznych trzeciej generacji, jak np. amediplaza, tenekteplaza, monteplaza, lanoteplaza, pamiteplaza (pozycje piśmiennictwa 2,3,11-15,19) lub ich dowolna farmaceutycznie dopuszczalna pochodna. Korzystnie lek lub kompozycja farmaceutyczna zawierająca czynnik VIla będzie podawana drogą dożylnej iniekcji w postaci bolusa lub drogą przerywanej lub ciągłej infuzji dożylnej. Użyteczne może być także połączenie pojedynczej iniekcji dożylnej w postaci bolusa, po którym następuje dożylna infuzja czynnika VIla. Do preparatów farmaceutycznych odpowiednich do stosowania w postaci iniekcji lub infuzji należą sterylne roztwory wodne i sterylne proszki do samodzielnego wytwarzania sterylnych roztworów, podawanych drogą iniekcji lub infuzji. Ogólnie, ostateczne roztwory będą zawierały również odpowiednie sole oraz inne środki dodatkowe, znane fachowcom. Np. odtwarzany roztwór wodny Novo- Seven, wytwarzany i sprzedawany przez Novo Nordisk, zawiera 3 mg/ml chlorku sodu, 1,5 mg/ml

4 4 PL B1 dwuwodzianu chlorku wapnia, 1,3 mg/ml N-glicyloglicyny, 0,1 mg/ml polisorbatu 80 i 30 mg/ml mannitolu. Dawka podawanego czynnika VIla jest zmienna i zależy m.in. od wieku i stanu fizycznego konkretnego pacjenta, nasilenia leczonych powikłań krwotocznych oraz wybranej drogi stosowania. Fachowiec może łatwo ustalić odpowiednie dawkowanie. Typowo odpowiedni zakres dawkowania czynnika VIla stosowanego drogą dożylnej iniekcji w postaci bolusa wynosi około IU (jednostki międzynarodowe; zgodnie z pierwszym standardem międzynarodowym dotyczącym czynnika VIIa 89/688), co odpowiada około µg rekombinowanego czynnika VIla na kilogram masy ciała. Korzystnie zakres dawkowania podczas stosowania drogą dożylnej iniekcji w postaci bolusa wynosi IU na kilogram masy ciała. Ponieważ ustrojowy okres półtrwania rekombinowanego czynnika VIla wynosi jedynie 2-3 godziny, konieczne mogą być powtarzane iniekcje w postaci bolusa dożylnego we względnie krótkich odstępach czasu, wynoszących korzystnie 2-3 godziny, korzystniej 2 godziny. Tam, gdzie jest to właściwe, początkowe odstępy czasu można wydłużyć do np. 4, 6, 8, 12 godzin w późniejszym przebiegu leczenia. Tam, gdzie jest to właściwe z terapeutycznego punktu widzenia, iniekcję dożylną w postaci bolusa należy wykonać w czasie około 2-5 minut. Odpowiednim schematem dawkowania przerywanej infuzji czynnika VIla może być około IU na kilogram masy ciała, co 2-6 godzin. Odpowiednie dawkowanie czynnika VIla w przypadku infuzji ciągłej może wynosić około IU/kilogram/godzinę, co odpowiada około µg rfviia/kilogram/godzine. Tam, gdzie jest to odpowiednie, ciągłą infuzję czynnika VIla poprzedzać może pojedyncza iniekcja w bolusie, w dawce około IU na kilogram masy ciała. Wyniki poprzednich badań z ciągłą infuzją rekombinowanego czynnika VIla (pozycje piśmiennictwa 17,18) wskazują, że leczenie czynnikiem VIla podawanym drogą ciągłej infuzji będzie skuteczne przy zastosowaniu niższej całkowitej dawki leku w porównaniu ze stosowaniem drogą iniekcji w bolusie. Ponieważ do chwili obecnej częstość występowania działań ubocznych w znanych zastosowaniach czynnika VIla jest niska i nie występują objawy biochemiczne wskazujące na trombogenność lub koagulopatię ze zużycia, należy oczekiwać, że aktywowany czynnik VIla skutecznie odwraca poważne krwawienia związane z leczeniem trombolitycznym bez wywierania wyraźnie szkodliwych działań u pacjenta. Piśmiennictwo 1. Stassen JM, Nyström Å. A historical review on thrombosis and hemostasis. Ann Plast Surgery 1997; 39: The GUSTO investigators. An international randomized trial comparing four thrombolytic strategies for acute myocardial infarction. N Engl J Med Sep 2; 329 (10): Assent-2. Single-bolus tenecteplase compared with front-loaded alteplase in acute myocardial infarction: the ASSENT-2 double-blind randomised trial. Assessment of the Safety and Efficacy of a New Thrombolytic Investigators. Lancet 1999 Aug 28; 354(9180): Thim L, Bjoern S, Christensen M, Nicolaisen EM, Lund-Hansen T, Pedersen AH, Hedner U. Amino acid sequence and posttranslational modifications of human factor Vila from plasma and transfected baby hamster kidney cells. Biochemistry. 1988; 27: Macik BG, Hohneker J, Roberts HR, Griffin AM. Use of recombinant activated factor VII for treatment of a retropharyngeal hemorrhage in a hemophilic patient with a high titer inhibitor. Am J Hematol. 1989; 32: Kenet G, Walden R, Eldad A, Martinowitz U. Treatment of traumatic bleeding with recombinant factor Vila. Lancet 1999; 354: White B, McHale J, Ravi N, Reynolds J, Stephens R, Moriarty J, Smith OP. Successful use of recombinant FVIIa (NovoSeven ) in the management of intractable post-surgical intra-abdominal haemorrhage. Br J Haematol 1999; 107: Al Douri M, Shafi T, Al Khudairi D, Al Bokhari E, Black L, Akinwale N, Osman Musa M, Al Homaidhi A, Al Fagih M, Borum Andreasen R. Effect of the administration of recombinant activated factor VII (rfviia; NovoSeven ) in the management of severe uncontrolled bleeding in patients undergoing heart valve replacement surgery. Blood Coagul Fibrinolysis Suppl 1:S Negrier C, Lienhart A, Overall experience with NovoSeven TM. Blood Coagul Fibrinolysis 2000 Suppl 1:S19-24.

5 PL B Wong WY, Huang WC, Miller R, McGinty K, Whisnant JK Clinical efficacy and recovery levels of recombinant FVIIa (NovoSeven TM) in the treatment of intracranial haemorrhage in severe neonatal FVII deficiency. Haemophilia 2000; 6: Gissi International Study Group. In-hospital mortality and clinical course of 20,891 patients with suspected acute myocardial infarction randomised between alteplase and streptokinase with or without heparin. The Lancet. 1990; 336: The Global Use of Strategies to Open Occluded Coronary Arteries (GUSTO III) Investigators. A comparison of reteplase with alteplase for acute myocardial infarction. N Engl J Med. 1997; 337: Van de Werf F, Cannon CP, Luyten A, Houbracken K, McCabe CH, Berioli S, Bluhmki E, Sarelin H, Wang-Clow F, Fox NL, Braunwald E. Safety assessment of single-bolus administration of TNK tissue-plasminogen activator in acute myocardial infarction: the ASSENT-1 trial. The ASSENT-1 Investigators. Am Heart J. 1999; 137: Collen D, Sinnaeve P, Demarsin E, Moreau H, De Maeyer M, Jespers L, Laroche Y, Van De Werf F. Polyethylene glycol-derivatized cystein-substitution variants of recombinant staphylokinase for single-bolus treatment of acute myocardial infarction. Circulation. 2000; 102: Laroche Y, Heymans S, Capaert S, De Cock F, Demarsin E, Collen D. Recombinant staphylokinase variants with reduced antigenicity due to elimination of B-lymphocyte epitopes. Blood. 2000; 96: Hedner U. Dosing and Monitoring NovoSeven TM treatment, Haemostasis 1996; 26 (suppl 1): Schulman S, Bech Jensen M, Varon D, Keller N, Gitel S, Horoszowski H, Heim M, Martinowitz U. Feasibility of using recombinant factor Vila in continuous infusion. Thromb Haemost Mar;75(3): Baudo F, Redaelli R, Caimi TM, Mostarda G, Somaini G, de Cataldo F. The continuous infusion of recombinant activated factor Vila (rfviia) in patients with factor VIII inhibitors activates the coagulation and fibrinolytic systems without clinical complications. Thromb Res. 2000; 99: Verstraete M. Third-generation thrombolytic drugs. Am J Med. 2000; 109:52-8. Zastrzeżenia patentowe 1. Zastosowanie aktywowanego VII czynnika krzepnięcia (VIla) do wytwarzania leku do leczenia poważnych krwawień wywołanych leczeniem trombolitycznym/fibrynolitycznym wykorzystując dowolną postać naturalnego lub rekombinowanego tkankowego aktywatora plazminogenu, jak przykładowo alteplaza lub reteplaza, duteplaza, saruplaza, rekombinowany DSPA alfa 1 (BAT PA), streptokinaza, stafylokinaza, w tym pegylowana stafylokinaza i mutanty stafylokinazy pozbawione działań immunogennych lub wykazujące osłabione działania, urokinaza, urokinaza jednołańcuchowa, leki trombolityczne trzeciej generacji, wybrane przykładowo amediplaza, tenekteplaza, monteplaza, lanoteplaza, pamiteplaza lub ich terapeutycznie dopuszczalna pochodna. 2. Zastosowanie według zastrz. 1, znamienne tym, że krwawienie oznacza krwotok wewnątrzczaszkowy. 3. Zastosowanie według zastrz. 1 albo 2, znamienne tym, że lek nadaje się do dostarczania skutecznej ilości czynnika Vila drogą iniekcji dożylnej w postaci bolusa lub dożylnej infuzji. 4. Zastosowanie według zastrz. 3, znamienne tym, że skuteczna ilość czynnika VIla obejmuje jedną lub więcej pojedynczych iniekcji dożylnych w postaci bolusa, około IU, co odpowiada około µg rekombinowanego czynnika VIla na kilogram masy ciała i/lub - podczas stosowania drogą iniekcji dożylnej IU, co odpowiada około µg rekombinowanego czynnika VIla na kilogram masy ciała, na godzinę. 5. Zastosowanie według zastrz. 3 albo 4, znamienne tym, że skuteczną ilość czynnika VIla podaje się w postaci powtarzanych iniekcji dożylnych w postaci bolusa w odstępach, około co 2 godziny.

6 6 PL B1 Departament Wydawnictw UP RP Cena 2,00 zł.