TROMBOCYTY. Techniki diagnostyczne w hematologii. Układ płytek krwi. Trombopoeza SZPIK CZERWONY

Transkrypt

1 Techniki diagnostyczne w hematologii Układ płytek krwi TROMBOCYTY Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW SZPIK CZERWONY Megakariocyt ZATOKA Parzyste błony demarkacyjne umożliwiające oddzielenie bez utraty cytoplazmy komórka śródbłonka PŁYTKI KRWI Trombopoeza Megakariocyty 0,5% jądrzastych komórek szpiku Dojrzewanie 10 dni Trombopoetyna Stężenie odwrotnie proporcjonalne do masy płytek Trombocyty Czas życia: u człowieka 8-12 dni, psa - 5 dni, kota - 30 godz. Magazyn:śledziona (do 30%). Skurcz powoduje krótkotrwałą trombocytozę (ok. 30 min.) Średnia objętość płytki (MPV): człowieka 7-12 fl, psa 6-9 fl, kota fl Nasilenie trombopoezy = powstawanie płytek o większej MPV (u psa powyżej 12 fl)

2 Budowa płytki Glikoproteiny błony komórkowej Ziarnistości α: Czynniki krzepnięcia: V, XI, XIII, vwf, fibrynogen Czynniki wzrostu: PDGF, TGF-β Specyficzne białka: czynnik płytkowy 4 β-trombomodulina trombospondyna Selektyna P Błona komórkowa Ziarnistości glikogenowe System kanalików zamkniętych Glikoproteiny błony komórkowej Cytoszkielet System kanalików otwartych Lizosom Ciałko gęste Ziarnistości α Budowa płytki Ciałka gęste - ziarnistości δ: serotonina źródło: ADP, ATP, GDP, GTP Ziarnistości glikogenowe Open Canalicular System: egzocytoza endocytoza Dense Tubular System: magazyn jonów Ca2+ Cytoszkielet: filamenty aktynowe filamenty pośrednie włókna miozynowe Czynności płytek Udział w hemostazie Adhezja Agregacja Płytkowe czynniki krzepnięcia Retrakcja skrzepu Uszczelnianie naczyń przez odżywianie komórek śródbłonka

3 Hemostaza Układ prokoagulacyjny - po uszkodzeniu ściany naczynia prowadzi do powstania czopa hemostatycznego (zakrzepu) Układ antykoagulacyjny - ogranicza tworzenie zakrzepów i zapewnia płynność krwi w łożysku naczyniowym Układ fibrynolityczny - usuwa powstały zakrzep Etapy hemostazy 1. Hemostaza pierwotna (naczyniowa i płytkowa) - w miejscu uszkodzenia krótkotrwały skurcz naczynia i agregacja płytek krwi z powstaniem pierwotnego czopa hemostatycznego 2. Hemostaza wtórna - uruchomienie kaskady osoczowych czynników krzepnięcia z powstaniem wtórnego czopa hemostatycznego 3. Fibrynoliza - usuwanie wtórnego czopa hemostatycznego 4. Naprawa uszkodzonej tkanki - początek już na etapie hemostazy pierwotnej Hemostaza pierwotna naczyniowa

4 Hemostaza pierwotna płytkowa Hemostaza wtórna

5 Powstanie wtórnego (właściwego) czopu hemostatycznego Uwolnienie: t-pa (fibrynoliza) trombomodulina (blokuje kaskadę krzepnięcia) neutrofil erytrocyty fibryna Hemostaza wtórna Niekontrolowanemu uczynnieniu układu krzepnięcia zapobiegają naturalne antykoagulanty, a w tym: antytrombina III (ATIII) z wątroby związki heparynopodobne wydzielane przez śródbłonek fizjologicznie zwielokrotniają działanie ATIII; w uszkodzonych naczyniach ich synteza jest hamowana aktywność ATIII trombomodulina z uszkodzonego śródbłonka białka C i S z wątroby Fibrynoliza Uruchamiana równocześnie z hemostazą. Zależy ona od plazminy powstającej z plazminogenu pod wpływem czynnika XIIa i tkankowego aktywatora plazminogenu (t-pa). Plazmina rozkłada włóknik (fibrynę) prowadząc do powstania produktów degradacji fibryny (FDP). Rozkłada również fibrynogen. Plazmina przyczynia się też do rozkładu czynników: V, VII, IX i XI

6 Fibrynoliza Układ fibrynolityczny jest hamowany przez: α 2 antyplazminę α 2 makroglobulinę inhibitory 1 i 2 aktywatora plazminogenu Czynności płytek Syntetyzowanie i magazynowanie, przenoszenie i wydzielanie, m.in. adrenaliny i noradrenaliny oraz serotoniny Fagocytowanie bakterii i wirusów, kompleksów immunologicznych i cząsteczek koloidalnych Uczestnictwo w procesach: Zapalnych Immunologicznych Miażdżycowych Przerzutów nowotworów Udział w przebiegu chorób: Ostry zawał mięśnia sercowego Niestabilna dusznica bolesna Cukrzyca Udar i niedokrwienie mózgu Udział w procesach zapalnych Aktywowane płytki po kontakcie z leukocytami wydzielają cytokiny, m.in. PAF, PDGF Wykazują zdolność do fagocytozy Interakcje z granulocytami adhezja płytkowego CD62P do leukocytów aktywacja wszystkich leukocytów w agregacie płytka-leukocyt Wzrost liczby płytek w: ostrych zespołach wieńcowych, chorobach limfoproliferacyjnych, posocznicy, chorobach tła immunologicznego

7 Rola w powstawaniu przerzutów nowotworowych Płytki i mikroskrzepy mogą przenosić komórki nowotworowe blokując naczynia włosowate Kompleksy płytek i komórek nowotworowych przylegając do śródbłonka dużych naczyń krwionośnych tworzą przerzuty odległe Antygeny nowotworowe opłaszczone płytkami mogą być przez nie maskowane i niewidoczne dla układu immunologicznego Znaczący wzrost liczby płytek może powodować wzrost ryzyka wystąpienia przerzutu i jest złym wskaźnikiem rokowniczym Wrodzone płytkowe skazy krwotoczne Psy rasy cavalier king charles spaniel mają mniejszą liczbę płytek krwi (30-90 x10 3 /µl) o nienormalnie dużych rozmiarach Mniejszą niż inne rasy liczbę płytek krwi mają też greyhoundy (70 x10 3 /µl) oraz ogary polskie i owczarki niemieckie U tych ras nie występuje jednak większa skłonność do krwawień Wrodzone płytkowe skazy krwotoczne U owczarków pirenejskich i otterhoundów występuje trombopatia trombasteniczna spowodowana defektem receptora GPIIb-IIIa wiążącego fibrynogen Wrodzony defekt czynnościowy płytek krwi (zaburzenie sekrecji ziarnistości) występuje u bassetów

8 Wrodzone płytkowe skazy krwotoczne Wrodzone defekty dotyczące ziarnistości płytek krwi występują też amerykańskich cocker spanieli (choroba puli rezerwowej), fokshoundów, szkockich terierów, bokserów i szpiców Występuje niedobór ziarnistości gęstych płytek krwi. Liczba płytek krwi jest prawidłowa Defekty te zaburzają hemostazę pierwotną, a więc powstawanie czopa pierwotnego Wydłużony jest czas krwawienia Przyczyny zafałszowania wyników oceny ilościowej (pseudotrombocytopenia) Niewłaściwe stosowanie opaski uciskowej (zbyt długo, za silny ucisk) Wydłużony czas przechowywania krwi: szybko po pobrania krwi następuje aktywacja płytek i tworzenie agregatów Niewłaściwy antykoagulant Niestaranne wymieszanie krwi z antykoagulantem i powstanie mikro- i makroskrzepów Przyczyny zafałszowania wyników oceny ilościowej (pseudotrombocytopenia) Nie uwzględnienie obrazu mikroskopowego przy pomiarze automatycznym (pseudotrombocytopenia i pseudoleukocytoza) Liczne płytki olbrzymie (liczone jako erytrocyty lub limfocyty małe)