Wprowadzenie do Filozofii Umysłu i Kognitywistyki (1) Filozofia umysłu Daniela Dennetta: Model Wielu Szkiców

Transkrypt

1 Wprowadzenie do Filozofii Umysłu i Kognitywistyki (1) Filozofia umysłu Daniela Dennetta: Model Wielu Szkiców

2

3 Qualia według qualiofilów niewyrażalność (trudno jest ująć qualia w słowa np. odczucie czerwieni), wewnętrzność (ich własności zdeterminowane są tylko przez nie same, są niepoddającymi się analizie atrybutami przeżyć, są niezależne od stanów fizykalnych), prywatność (mają pierwszoosobową ontologię), bezpośredni, intuicyjny dostęp (nie możemy się mylić co do własnych qualiów)

4 Qualia których nie ma Qualia zdaniem Dennetta nie istnieją, a przypisywane im cechy są niekoherentne Gdyby qualia istniały, byłby epifenomenalne, a więc ich istnienie nie miałoby uzasadnienia biologicznego Podobnie jak jaźń, są one wytworem języka Jak porównać qualia dwóch osób, albo rozstrzygnąć, że czy mają one te same qualia w reakcji na ten sam obiekt (np. truskawkę)?

5 Qualia których nie ma Chase i Sanborn są testerami smaku kawy w firmie Maxwell House. Po kilku latach: Chase do Sanborna: moje odczucie smaku wyszlachetniło się, kawa Maxwell już mi nie smakuje. Sanborn do Chase a: to prawda, kawa Maxwella jest niedobra, ale zapewne dlatego, że moje kubki smakowe się zużyły.

6 Qualia których nie ma Czy zmienił się element subiektywny, czyli qualia związane ze smakiem kawy, czy element obiektywny - kubki smakowe, które badane mogą być empirycznie? Być może zakładając, że istnieją qualia obydwu testerów nie zmieniły się, a zmianie uległy tylko ich reakcje? Czy zmieniła się treść qualiów czy pamięć o niej?

7 Qualia których nie ma Skoro można mylić się co do własnych qualiów to znaczy, że dostęp do niech nie jest bezpośredni i intuicyjny (jak mówią np. Chalmers i Jackson). Nie pomoże odwołanie się do empirii (kubki smakowe) bo qualia ex definitione należą do sfery pierwszoosobowej. Ergo: epistemologia qualiów jest niemożliwa: nie można badać ich ani introspektywnie, ani empirycznie! Uwikłanie qualiów w mechanizmy pamięci podważa tezę o ich wewnętrznym charakterze.

8 Daniel C. Dennett

9

10 Heterofenomenologia Sprzeciw wobec dualizmu i klasycznej (husserlowskiej) fenomenolologii opartej na introspekcji. Umysł należy badać empirycznie, intersubiektywnie, trzecioosobowo. Pierwszoosobowe wypowiedzi podmiotu ( boli mnie palec ) traktujemy, jak tekst literacki. Wypowiedzi podmiotu o jego umyśle - obiekty teoretyczne, tak samo jak elektrony w fizyce i wiązania w chemii. Decyzja metodologiczna heterofenomenologa: (1) uznajmy, że zapytanie kogoś o stany mentalne jest sensowne (2) przyjmijmy nastawienie intencjonalne wobec badanego podmiotu uznajmy, że jest racjonalny i ma stany mentalne

11 Jeśli miałbym przyznać nagrodę za najlepszą ideę wszechczasów, dałbym ją Darwinowi przed Newtonem, Einsteinem i wszystkimi innymi. Koncepcja ewolucji przez dobór naturalny za jednym zamachem jednoczy sferę życia, sensu i celu ze sferą przestrzeni i czasu, przyczyny i skutku, mechanizmów i praw fizyki. Daniel Dennett, Darwin s Dangerous Idea

12 Wieża Generowania i Testowania Istoty darwinowskie Powstały na drodze przypadkowych mutacji i działania doboru naturalnego (DN) Istoty skinnerowskie Przedłużeniem DN jest warunkowanie instrumentalne Wzmacnia ono zachowania o korzystnych skutkach Istoty popperowskie Uczenie się poprzez eliminację błędów Na podstawie informacji ze środowiska i śladów pamięciowych organizmy mogą przewidywać skutki swoich zachowań Istoty gregoriańskie Mogą tworzyć narzędzia, najdoskonalszym z nich jest język Dzięki wspólnocie językowej mogą wymieniać doświadczenia i jeszcze lepiej przewidywać skutki przyszłych zachowań

13 Darwinizm neuronowy Im wyżej organizm znajduje się wyżej na Wieży Generowania i Testowania tym jego zachowania są mniej przypadkowe a bardziej celowe. Wzorzec sieci neuronowej nie jest całkowicie zdeterminowany genetycznie. W trakcie rozwoju osobniczego na zasadzie selekcji naturalnej utrzymywane są korzystne szlaki połączeń między neuronami. Połączenia selekcjonowane są ze względu na adaptawywność generowanych zachowań. Mózg jako maszyna przewidująca.

14 Filozofia podmiotu i świadomości Kartezjanizm implikuje istnienie podmiotu (osoba, jaźń) W heterofenomenologii podmiot traktowany jest jako teoretyczna fikcja, za którą nie musi stać coś rzeczywistego. Teoria wiązki: percepcje, przeżycia, uczucia tworzą szybko przepływający strumień nie ma podmiotu (David Hume, Derek Parfitt). Konieczne jest tylko wprowadzenie uporządkowania między przepływające stany mentalne (Dennett) Dennett: być może Środek Narratywnej Ciężkości nie tyle opowiada, ale raczej jest tworzony przez opowiadania?

15 Filozofia podmiotu i świadmości Jakaś jaźń, według mojej teorii, nie jest znanym matematycznym punktem, ale abstrakcją zdefiniowaną przez miriady określeń i interpretacji ( ), które utworzyły biografię żyjącego ciała, a dla którego owa jaźń jest Środkiem Narratywnej Ciężkości. Jako takie odgrywa ono szczególnie ważną rolę w aktualnej kognitywnej ekonomii żyjącego ciała. [Dennett 1991, 426, cyt. za: Bremer 2005, 156].

16

17 Filozofia podmiotu i świadomości To, co zwykle łączymy z podmiotem jest wytworzoną przez język Siecią Dyskursów związek z fenotypem rozszerzonym Richarda Dawkinsa. Jaźń (podmiot) to adaptacja biologiczna. Za podmiotem nie stoi żadna struktura neuronalna, ani kartezjańskie cogito stoi za nim język. Ten kto pyta o umiejscowienie podmiotu popełnia Ryle owską pomyłkę kategorialną.

18 Podmiot a hipoteza memów Gen = ( ) Dowolna część materiału chromosomalnego, która może trwać przez wystarczająco wiele pokoleń po to, by stać się jednostką doboru naturalnego. Krócej i ogólniej: Gen jest replikatorem o dużej wierności kopiowania (R. Dawkins, Samolubny gen) Mem = Element kultury, który można uznać za przekazywany niegenetycznymi drogami (D. Dennett, Odczarowanie). Memy przeskakują z mózgu do mózgu poprzez proces naśladownictwa. Przykłady memów: języki i ich wytwory, fasony ubrań, sposoby lepienia garnków, tworzenia narzędzi, religie

19 Podmiot a hipoteza memów Memy należy traktować jako struktury żywe nie tylko w sensie metaforycznym, ale i dosłownym. Gdy wprowadzisz do mojego umysłu płodny mem, to tak jakbyś umieścił w nim pasożyta, wykorzystując mój mózg jako narzędzie do rozprzestrzeniania memu w dokładnie taki sam sposób, w jaki wirus podporządkowuje sobie aparat genetyczny komórki gospodarza. I nie jest to tylko kwestia sformułowań. Dajmy na to, mem na wiarę w życie po śmierci jest fizycznie urzeczywistniany po milionkroć jako struktura w układach nerwowych ludzi na całym świecie. N. Humphrey (za: R. Dawkins, Samolubny gen)

20 Podmiot a hipoteza memów Dennetowska jaźń = kompleks memów języka. Metafora komputerowa: memetyczny software zainstalowany jest w biologicznym hardware. Funkcjonalizm, ale inny niż u H. Putnama! Hipoteza genetyczno-kulturowej koewolucji.

21 Kartezjański Teatr Kartezjański Teatr = miejsce, w którym podmiot (osoba) obserwuje strumień świadomości. Miejsce gdzie powstaje świadomość, qualia i wszystko to, co w psychologii ludowej określamy, jako perspektywę pierwszoosobową. Kartezjański Teatr nie występuje tylko w dualizmie, ale także w teoriach identyczności type-type (kartezjański materializm) podmiot utożsamiany jest tam ze strukturami neuronalnymi. Argument przeciw: KT powoduje regres ad infinitum

22

23 Model Wielu Szkiców Stany mentalne nie łączą się w jeden strumień, ale tworzą wiele różnych strumieni (szkice). Szkice realizowane są w różnym czasie przez różne struktury układu nerwowego. Szkice są nieustannie edytowane, interpretowane, przechodzą jeden w drugi, niektóre są odrzucane, inne stają się przyczynami zachowań. Nie ma Kartezjańskiego Teatru wrażenie świadomości powodowane jest działaniem memów.

24 Architektura von Neumanna

25 Umysł jako maszyna von Neumanna Edycja szkiców zachodzi w reżimie równoległym i rozproszonym (PDP). Mózg przetwarza w tym samym czasie wiele informacji pochodzących z receptorów. Równoległe działanie maszynerii mózgu sprzeczne jest z powszechnie przyjmowanymi atrybutami świadomości (ciągłość, jedność ) Dzięki memom maszyna von Neumanna może emulować maszynę szeregową (działającą krok-po-kroku). Określana jest ona jako maszyna Joyce a wyłania się strumień świadomości. Modularna Teoria Umysłu waga Modułu Teorii Umysłu dla nastawienia intencjonalnego.

26 Filozofia Sztucznej Inteligencji W mózgu nie ma żadnego Centralnego Dawcy Znaczenia, który rozróżniał by człowieka od robota. Przeciw Searle owi: semantyka nie jest czymś, co nie może zostać zredukowane do zbioru reguł. Pytanie: jak skonstruować robota, który rozumie tekst powinno być rozłożone na prostsze pytania dot. rozpoznawania, zapamiętywania, porównywania. Procedura rekurencyjnego rozkładu homunkulusów. Mózg przypomina komputer nie tylko ze względu na przetwarzanie informacji, ale również początkowe niezdeterminowanie hardware u.

27 Dennettowska maszyneria umysłu Świadomość ludzka jest sama przez się wielkim kompleksem memów (lub dokładniej efektem [działania] memów w mózgu), które mogą być rozumiane jako operacje wirtualnej maszyny von Neumannowskiej zastosowanej w równoległej architekturze mózgu, która nie została zaprojektowana do takiej aktywności. Siła oddziaływania tej maszyny wirtualnej znacznie zwiększa siłę znajdującego się u jej podstaw organicznego hardware, na którym ona pracuje, ale równocześnie wiele z jej ciekawych cech, a szczególnie jej ograniczeń, może zostać wyjaśnionych jako produkty uboczne tego systemu połączeń, który umożliwia zastanawiające, lecz skuteczne powtórne użycie istniejącego organu dla nowych celów [Dennett 1991, 210, cyt. za: Czarnecki 2002, 34].

28 Wolna wola: kompatybilizm

29 Zarzuty Paula Churchlanda ( ) W trakcie zmiany starszego wzorca na nowy, lepszy, Dennett, po pierwsze, usiłuje ten fałszywy wzorzec wepchnąć z powrotem na scenę; po drugie, czyni go modelem ludzkiej świadomości; po trzecie, chwali rozproszone przetwarzanie równoległe za zdolność do symulowania wirtualnej postaci starego wzorca językowego; po czwarte, rozwiązuje problem niezdolności swojej teorii do wyjaśnienia zjawiska świadomości u stworzeń nieposługujących się językiem przez zaprzeczenie, że posiadają cokolwiek zbliżonego do ludzkiej świadomości ( ). Równie dobrze ktoś mógłby zaproponować zdyskredytowanie siły witalnej jako podstawowe wytłumaczenie fenomenu życia i później przytaczać na poparcie swojej teorii zdolność cząsteczek DNA do symulowania wirtualnej siły witalnej [Churchland 2002, 292].

30 Podsumowanie Parafrazując Andersenowską metaforę wykorzystaną przez Penrose a w Nowym umyśle cesarza, u Dennetta istnieją szaty, ale bez cesarza. Nie wiadomo jednak co tak naprawdę eliminuje Dennett: Tylko podmiot? Stany mentalne w ogóle? Wiele zarzutów stawianych behawioryzmowi jest aktualnych wobec heterofenomenologii. Czy koncepcja Dennetta jest pełnym modelem umysłu czy heurystyką?

31 Podsumowanie Wszystko czego dokonałem, to zastąpienie jednej rodziny metafor i obrazów poprzez drugą: teatr, świadka, Centralnego Dawcę Znaczenia i fantazję zamienić na software, na Wielość Szkiców, chaos homunkulusów. Jest to zatem jedynie wojna metafor, powiecie ale metafory nie są <<tylko>> metaforami, metafory są narzędziami myślenia. [Dennett 1991, 455, cyt. za: Bremer 2005, 190].