KARTA PRZEDMIOTU. OS-OP OPIEKA PALIATYWNA Nazwa przedmiotu. w języku angielskim USYTUOWANIE PRZEDMIOTU W SYSTEMIE STUDIÓW.

Transkrypt

1 KARTA PRZEDMIOTU Kod przedmiotu OS-OP w języku polskim OPIEKA PALIATYWNA Nazwa przedmiotu w języku angielskim Palliative care USYTUOWANIE PRZEDMIOTU W SYSTEMIE STUDIÓW Kierunek studiów Forma studiów Poziom studiów Profil studiów Pielęgniarstwo Studia stacjonarne Studia pierwszego stopnia licencjackie Praktyczny Specjalność - Jednostka prowadząca przedmiot Osoba odpowiedzialna za przedmiot- koordynator przedmiotu Termin i miejsce odbywania zajęć Imię i nazwisko Mgr Agnieszka Dynowska Forma zajęć Wykłady Zajęcia bez udziału nauczyciela Zajęcia praktyczna Praktyki zawodowe Instytut Nauk o Zdrowiu Miejsce realizacji Kontakt Zajęcia w pomieszczeniach dydaktycznych Instytutu Nauk o Zdrowiu PWSZ w Płocku OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU Termin realizacji Rok III semestr letni Status przedmiotu/przynależność do modułu Język wykładowy Semestry, na których realizowany jest przedmiot Wymagania wstępne Przedmiot obowiązkowy / Nauki w zakresie opieki specjalistycznej VI Polski Podstawy anatomii, fizjologii i patofizjologii człowieka na poziomie studiów licencjackich. Podstawy farmakologii. Formy zajęć Liczba godzin FORMY, SPOSOBY I METODY PROWADZENIA ZAJĘĆ Wykład ćwiczenia lektorat konwersatori um seminarium ZBUN rok s r s r s r s r s r S r s r s Sposób realizacji zajęć Sposób zaliczenia zajęć Wykłady dla wszystkich studentów, zajęcia bez udziału nauczyciela realizowane indywidualnie przez każdego studenta, zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe realizowane według ustalonego harmonogramu Wykłady zaliczenie z oceną po VI semestrze Zajęcia bez udziału nauczyciela - zaliczenie prac zleconych przez nauczyciela prowadzącego, ocena podsumowująca po zakończeniu wykonanej pracy przez studenta

2 Metody dydaktyczne Przedmioty powiązane/moduł Wykaz literatury Podstawowa Uzupełni ająca Zajęcia praktyczne i Praktyki zawodowe - zaliczenie czynności bieżących oraz ocena podsumowująca wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie odbywania zajęć praktycznych z wpisaniem do Dziennika zajęć praktycznych i praktyk zawodowych Wykłady: - wykład informacyjny, - wykład problemowy, - dyskusja dydaktyczna - metoda programowana z użyciem komputera. Ćwiczenia: - metoda programowana z użyciem komputera, - studium przypadku, - pokaz na fantomie i modelu, - film, - dyskusja dydaktyczna, - pogadanka. Zajęcia bez udziału nauczyciela: - studiowanie literatury, - prezentacja multimedialna, - dyskusja dydaktyczna. Zajęcia praktyczne: - zajęcia praktyczne w oddziałach szpitalnych, - instruktaż wstępny, bieżący, końcowy. - dyskusja dydaktyczna. - seminarium. Praktyki zawodowe: - praktyki zawodowe w oddziałach szpitalnych, - instruktaż wstępny, bieżący, końcowy. - dyskusja dydaktyczna. - seminarium. Fizjologia, Anatomia, Pielęgniarstwo geriatryczne, Geriatria 1. Catane R i WSP, Podręcznik postępowania w zaawansowanej chorobie nowotworowej Wyd. Medi Page, Warszawa, 007. Dobrogowski J., Wordliczek. J., Medycyna bólu. Wyd. Lek. WL, Warszawa, Hebanowski.M., Podstawy opieki paliatywnej w chorobach nowotworowych. Wyd Lek. WL Warszawa, Jeziorowski A.(red), Onkologia. Podręcznik dla pielęgniarek. Wyd. Lek. WL Warszawa Koper A., Wrońska I.(red), Problemy pielęgnacyjne pacjentów z chorobą nowotworową. Wyd. Czelej. Lublin Krajnik M., Rosiewicz M., Opieka paliatywna. Wyd. Akademia Medyczna. Bydgoszcz, Krakowiak P., Zdążyć z prawdą. O sztuce komunikacji w hospicjum. Wyd. Via Medica, Gdańsk, Walden-Gałuszko K (red), Podstawy opieki paliatywnej. Wyd. Lek. WL. Warszawa, Walden- Gałuszko K., Kartacz A. (red) Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. Wyd. Lek. WL, Warszawa, Kózka M., Pilaszewska Zywko L.,(red), Procedury pielęgniarskie. Wyd. Lek. WL, Warszawa Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K., (red): Podstawy pielęgniarstwa. Wydawnictwo Czelej. Lublin 004. CELE, TREŚCI I EFEKTY KSZTAŁCENIA Cele przedmiotu (ogólne, szczegółowe)

3 będzie przygotowany do zapewnienia możliwie najwyższej jakości życia osobom z zaawansowaną, przewlekłą i postępująca chorobą nowotworową oraz będzie przygotowany do sprawowania opieki nad chorym w terminalnej fazie choroby. C1. omówi założenia opieki paliatywnej, C. wyjaśni patofizjologię i objawy chorób nowotworowych, C3. omówi powikłania chorób nowotworowych, C4. scharakteryzuje metody komunikacji z pacjentem chorym terminalnie i jego rodziną, C5. wskaże formy wsparcia chorego i jego rodziny, C6. zastosuje metody pielęgnowania uwzględniając podmiotowość pacjenta. Treści programowe Efekty kształcenia (kody) OS-OP_W01 OS-OP_W0 OS-OP_W03 Forma zajęć W ZBUN W Temat Liczba godzin Suma liczby godzin Wszystkie zajęcia Wszystkie zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe 0 0 Wykłady: Leczenie objawów ze strony układu oddechowego. Leczenie objawów ze strony przewodu pokarmowego. Leczenie objawów ze strony układu moczowego. Paliatywna chemioterapia i radioterapia. - Łagodzenie dolegliwości bólowych. - Walka z bólem nowotworowym. OS-OP_W04 W W - Organizacja opieki paliatywno hospicyjnej w Polsce. 1 1 OS-OP_W05 OS-OP_W06 OS-OP_U01 OS-OP_U0 OS-OP_U03 OS-OP_U04 W ZBUN ZBUN W ZBUN W Wszystkie zajęcia Zbun - Wsparcie psychiczne i duchowe chorych oraz rodzin w okresie choroby, umierania i żałoby Wszystkie zajęcia Wszystkie zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe 0 0 Wykłady: Leczenie objawów ze strony układu oddechowego. Leczenie objawów ze strony przewodu pokarmowego. Leczenie objawów ze strony układu moczowego. Paliatywna chemioterapia i radioterapia. - Łagodzenie dolegliwości bólowych. - Walka z bólem nowotworowym. - Łagodzenie dolegliwości bólowych. - Walka z bólem nowotworowym

4 OS-OP_U05 OS-OP_U06 OS-OP_K01 OS-OP_K0 OS-OP_K03 OS-OP_K04 kod ZBUN Zbun - Wsparcie psychiczne i duchowe chorych oraz rodzin w okresie choroby, umierania i żałoby. - Pomoc pacjentowi umierającemu i jego rodzinie aspekt moralny. - Ewaluacja postaw psychicznych ludzi terminalnie chorych w odniesieniu do śmierci. Duchowe potrzeby chorego w stanie terminalnym - Sposoby przeciwdziałania zespołowi wypalenia zawodowego w pracy z pacjentami w terminalnej fazie choroby. Wszystkie zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe 0 0 Wszystkie zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe 0 0 Wszystkie zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe 0 0 Wszystkie zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe 0 0 Student, który zaliczył przedmiot Efekty kształcenia Odniesienie do efektów kształcenia w zakresie WIEDZY dla kierunk OS-OP_W01 wymienia objawy zagrożenia życia u pacjentów z chorobą nowotworową K_D.W1. OS-OP_W0 zna zasady diagnozowania chorych w opiece paliatywnej K_D.W5. OS-OP_W03 charakteryzuje grupy leków chemioterapeutycznych i K_D.W. przeciwbólowych i ich działanie na układy i narządy chorego OS-OP_W04 zna swoiste zasady organizacji opieki paliatywnej K_D.W14. OS-OP_W05 zna patofizjologię, objawy kliniczne i powikłania chorób nowotworowych K_D.W1. OS-OP_W06 zna procedurę postępowania z ciałem pacjenta zmarłego K_D.W51. w zakresie UMIEJĘTNOŚCI OS-OP_U01 gromadzi informacje, formułuje diagnozę pielęgniarską, ustala cele i plan opieki wdraża interwencje pielęgniarskie oraz dokonuje ewaluacji opieki nad pacjentem w terminalnej fazie choroby K_D.U1 OS-OP_U0 prowadzi profilaktykę powikłań w przebiegu choroby nowotworowej K_D.U5. OS-OP_U03 rozpoznaje powikłania zastosowanego leczenia farmakologicznego K_D.U0. OS-OP_U04 ocenia poziom bólu, reakcję chorego na ból i nasilenie bólu oraz K_D.U9. stosuje postępowanie przeciwbólowe OS-OP_U05 tworzy pacjentowi warunki do godnego umierania K_D.U30. OS-OP_U06 dostosowuje interwencje pielęgniarskie do rodzaju problemów pielęgnacyjnych pacjenta w terminalnym stanie w zakresie KOMPETENCJI K_D.U3. OS-OP_K01 szanuje godność i autonomię osób powierzonych opiece K_D.K1. OS-OP_K0 przestrzega wartości, powinności i sprawności moralnych w opiece K_D.K3. OS-OP_K03 przestrzega praw pacjenta K_D.K5. OS-OP_K04 przestrzega tajemnicy zawodowej K_D.K7. Szczegółowe efekty kształcenia i treści programowe Załącznik nr. 1 dla obszaru Nie dotyczy Nie dotyczy Nie dotyczy

5 Realizacja efektów kształcenia w poszczególnych formach kod Student, który zaliczył przedmiot w zakresie WIEDZY w ćw Lek konwers sem ZBUN OS-OP_W OS-OP_W0 + + OS-OP_W OS-OP_W04 + OS-OP_W OS-OP_W06 + w zakresie UMIEJĘTNOŚCI w ćw Lek konwer sem ZBUN OS-OP_U OS-OP_U0 + + OS-OP_U OS-OP_U OS-OP_U OS-OP_U w zakresie KOMPETENCJI w cw Lek konwer sem ZBUN OS-OP_K OS-OP_K0 + + OS-OP_K OS-OP_K Szczegółowe efekty kształcenia i treści programowe Załącznik nr. 1 Kryteria oceny osiągniętych efektów na ocenę 3 na ocenę 3,5 na ocenę 4 na ocenę 4,5 na ocenę % pozytywnych odpowiedzi w teście końcowym. Student opanował efekty kształcenia w stopniu dostatecznym 71-75% pozytywnych odpowiedzi w teście końcowym. Student opanował efekty kształcenia w stopniu zadowalającym, ale nie używa stosownego słownictwa 76-5% pozytywnych odpowiedzi w teście końcowym. Student opanował efekty kształcenia w stopniu dobrym, potrafi się prawidłowo wypowiadać 6-90% pozytywnych odpowiedzi w teście końcowym. Student ma dużą wiedze i umiejętności, ale efekty kształcenia nie wykraczają poza zakres omawianego materiału % pozytywnych odpowiedzi w teście końcowym. Student ma dużą wiedze i umiejętności, samodzielnie myśli i konstruuje problemy badawcze KRYTERIA OCENY ODPOWIEDZI USTNYCH STUDENTA NA ZAJĘCIACH TEORETYCZNYCH l.p. KRYTERIA LICZBA PUN ÓW NAUCZYCIEL STUDENT I. Wykazanie wiedzy i rozumienia tematu II. Zgodność formułowanych wypowiedzi ze stanem aktualnej wiedzy III. Poprawność terminologiczna i językowa IV. Logiczny układ treści OGÓŁEM LICZ A UZYSKANYCH PUNKTÓW SKALA OCEN WG ZDOBYTEJ PUNKTACJI:

6 Poniżej 10 - Niedostateczny 11 1 Dostateczny 13 - Dostateczny plus Dobry 16 - Dobry plus Bardzo dobry KRYTERIA OCENY PRAC PISEMNYCH Z ZAKRESU SAMOKSZTAŁCENIA REALIZOWANEGO PRZEZ STUDENTA W RAMACH ZAJĘĆ BEZ UDZIAŁU NAUCZYCIELA L.p. KRYTERIA LICZBA PUNKTÓW NAUCZYCIEL STUDENT I. Wykazanie wiedzy i zrozumienia tematu II. Zgodność formułowanych wypowiedzi ze stanem aktualnej wiedzy pielęgniarskiej i innej. III. Poprawność terminologiczna i językowa IV. Logiczny układ treści V. Dobór literatury. 0 0 OGÓŁEM LICZBA UZYSKANYCH PUNKTÓW SKALA OCEN WG ZDOBYTEJ PUNKTACJI: Poniżej 10 - Niedostateczny 11 1 Dostateczny 13 - Dostateczny plus Dobry 16 - Dobry plus Bardzo dobry KRYTERIA OCENY POSTAWY STUDENTA PODCZAS ĆWICZEŃ, ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH, PRAKTYK ZAWODOWYCH I EGZAMINU Z PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO CZ. PRAKTYCZNA LICZBA PUNKTÓW LP KRYTERIUM NAUCZYCIEL STUDENT 1 POSTAWA W STOSUNKU DO PACJENTA POSTAWA WOBEC ZAWODU I NAUKI POSTAWA WOBEC ZESPOŁU TERAPEUTYCZNEGO POSTAWA STUDENTA WOBEC REGULAMINU RAZEM: SKALA OCEN WG ZDOBYTEJ PUNKTACJI: Poniżej 14 pkt. Niedostateczny pkt. Dostateczny 17-1 pkt. Dostateczny plus 19-0 pkt. - Dobry 1- pkt. Dobry plus 3-4 pkt. - Bardzo dobry Metody oceny (F- formułująca, P- podsumowująca) F1 - zaliczenie prac zleconych przez nauczyciela F - zaliczenie czynności bieżących z oceną wpisaną do Dziennika zajęć praktycznych i praktyk zawodowych P1 - zaliczenie z oceną po VI semestrze P - ocena podsumowująca wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie odbywania zajęć praktycznych z wpisaniem do Dziennika zajęć praktycznych i praktyk zawodowych P3 - ocena podsumowująca wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie odbywania praktyk zawodowych z wpisaniem do Dziennika zajęć praktycznych i praktyk zawodowych Egzamin ustny Egzamin pisemny/ Zaliczenie Projekt Kolokwium Zadania domowe Referat/ prezentacja Sprawozdanie Dyskusje F 60% 40% P 60% 0% 0%

7 Efekty kształcenia (kody) Egzamin ustny Metody weryfikacji efektów kształcenia Egzamin pisemny/ Kolokwi Projekt Sprawozdanie Zaliczenie um OS-OP_W01 W06 OS-OP_W01 W05 OS-OP_U01 OS-OP_U01 U06 U06 OP_K01 K04 OP_K01 K04 Forma aktywności Punkty ECTS Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim, w tym: Wykłady Zajęcia praktyczne Praktyki zawodowe Konsultacje przedmiotowe Referat/ prezentacja OS-OP_W01 OS-OP_W05 OS-OP_W06 OS-OP_U01 OS-OP_U05 Inne Obciążenie studenta Studia Studia stacjonarne niestacjonarne Godziny bez udziału nauczyciela akademickiego wynikające z nakładu pracy studenta, w tym: 9h 40h 40h - Przygotowanie się do egzaminu/zdawanie egzaminu 9h Przygotowanie się do kolokwium zaliczeniowego 17h Przygotowanie się do zajęć, w tym studiowanie zalecanej literatury - Przygotowanie prac w zakresie zajęć bez udziału nauczyciela - ZBUN (raport, projekt, prezentacja, dyskusja i inne) 16h Sumaryczna liczba godzin dla przedmiotu wynikająca z całego nakładu pracy studenta 151h PUNKTY ECTS ZA PRZEDMIOT 6* *1 punkt ECTS = 5-30 godzin pracy przeciętnego studenta. Ilość punktów ECTS = 151 godz.:5 godz. = 6,04 ECTS i 151 godz.:30 godz. = 5,03 ECTS (średnio 5 pkt. ECTS) Liczba ECTS dla przedmiotu: - zajęcia teoretyczne 3 ECTS - zajęcia praktyczne ECTS - praktyki zawodowe 1 ECTS

8 Załącznik nr. 1 - Szczegółowe efekty kształcenia i treści programowe uczenia się - WIEDZA uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI uczenia się KOMPETENCJE SPOLECZNE EFEKTY KSZTAŁCENIA WYKŁADY W1. omawia cele opieki paliatywnej na tle historycznym, W. charakteryzuje założenia organizację opieki paliatywnej w Polsce, W3. omawia problem umierania i śmierci w aspekcie etycznym, W4. omawia objawy występujące u chorych z zaawansowanym procesem nowotworowym, W5. wyjaśnia podstawowe założenia opieki paliatywnej i hospicyjnej, W6. omawia rolę pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym opieki paliatywnej, W7. charakteryzuje zespół wyniszczenia nowotworowego W. opisuje postępowanie pielęgnacyjne i terapeutyczne w dolegliwościach ze strony poszczególnych układów, W9. omawia paliatywne metody leczenia onkologicznego, W10. charakteryzuje metody i zasady prowadzenia terapii bólu nowotworowego i bólu wszechogarniajacego. U1. stosuje proces pielęgnowania w opiece paliatywnej, U. organizuje środowisko terapeutyczne dla pacjenta z zaawansowanym procesem nowotworowym, U3. stosuje metody rozwiązywania problemów psychospołecznych w opiece paliatywnej, U4. modyfikuje plan pielęgnacji w przypadku występowania powikłań ze strony poszczególnych układów. Student; K1. pełni holistyczną opiekę nad pacjentem wynikającą sytuacji zdrowotnej i życiowej pacjenta, K. współpracuje w zespole interdyscyplinarnym w rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem zasad kodeksu etyki zawodowej TREŚCI PROGRAMOWE TEMAT FORMA ZAJĘĆ LICZBA GODZIN Wykłady 1. Historia opieki paliatywnej Podstawowe cele oraz cechy opieki paliatywnej. 3. Organizacja opieki paliatywno hospicyjnej w Polsce Umieranie i śmierć w aspekcie problemów etycznych i prawnych. 5. Problem bólu w chorobie nowotworowej. 6. Zespół wyniszczenia nowotworowego Leczenie objawów ze strony układu oddechowego.. Leczenie objawów ze strony przewodu pokarmowego. 9. Leczenie objawów ze strony układu moczowego. 10. Rola rehabilitacji w usprawnianiu pacjentów objętych opieką paliatywną. 11. Zasady właściwej komunikacji z chorym i jego rodziną. 1. Przekazywanie złych informacji Jakość życia osoby umierającej. 14. Paliatywna chemioterapia i radioterapia. 3 EFEKTY KSZTAŁCENIA ZAJĘCIA BEZ UDZIAŁU NAUCZYCIELA uczenia się WIEDZA W1. wykorzystując najnowsze publikacje z zakresu przedmiotu. SUMA GODZIN

9 uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI uczenia się - KOMPETENCJE SPOŁECZNE FORMA ZAJĘĆ Zajęcia bez udziału nauczyciela uczenia się WIEDZA uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI uczenia się - KOMPETENCJE SPOŁECZNE FORMA ZAJĘĆ Zajęcia praktyczne U1. poszerza wiedzę tematyczną w formie samodzielnej pracy. K1. wykazuje postawę twórczą, poszukującą. K. wykazuje postawę aktywności i zaangażowania w samodzielnym poszerzaniu wiedzy i doskonaleniu umiejętności, K3. reprezentuje twórczą postawę i dzieli się zdobytymi kompetencjami. TEMAT LICZBA SUMA GODZIN GODZIN Stres pracy z umierającym - zespół wypalenia zawodowego.. Wsparcie psychiczne i duchowe chorych oraz rodzin w 6 okresie choroby, umierania i żałoby. 3. Problemy psychiczne osób objętych opieka paliatywna. 5 EFEKTY KSZTAŁCENIA TEMAT uczenia się WIEDZA ZAJĘCIA PRAKTYCZNE W1. charakteryzuje specyfikę pracy pielęgniarki z indywidualnym pacjentem w różnym stopniu zaawansowania choroby, W. wyjaśnia metody postępowania terapeutycznego w bólu totalnym, W3. omawia metody postępowania farmakologicznego w powikłaniach ze strony poszczególnych układów, W4. charakteryzuje metody współpracy z pacjentem i jego rodziną. U1. planuje własne uczestnictwo w procesie pielęgnowania pacjenta z uwzględnieniem standardów opieki pielęgniarskiej, U. realizuje działania terapeutyczne wobec chorych terminalnie, U3. wykorzystuje wiedzę teoretyczną aby uczestniczyć w procesie aktywnego słuchania pacjenta i jego rodziny, U4. stosuje metody pielęgnacji pacjenta w chorobie nowotworowej, U5. realizuje metody wykonywania zabiegów terapeutycznych. U6. realizuje metody walki z bólem totalnym U7. realizuje metody niwelowania bólu totalnego U. stosuje metody komunikacji interpersonalnej z pacjentem i jego rodziną. K1. przestrzega wartości moralnych w realizacji zadań zawodowych, K. współpracuje z zespołem terapeutycznym w rozwiązywaniu dylematów etycznych, K3. wykazuje postawę empatii, szacunku i godności dla człowieka podczas realizacji zadań zawodowych. 1. Jakość opieki i jakość życia osoby umierającej zachowanie podmiotowości.. Zastosowanie różnych metod i form działania w celu zapewnienia komfortu fizycznego osobie chorej na chorobę nowotworową. 3. Łagodzenie dolegliwości bólowych. 4. Reakcje psychiczne na chorobę nowotworową. Nieprzystosowanie do choroby reakcje patologiczne. 5. Ewaluacja postaw psychicznych ludzi terminalnie chorych w odniesieniu do śmierci. Duchowe potrzeby chorego w stanie terminalnym EFEKTY KSZTAŁCENIA PRAKTYKI ZAWODOWE LICZBA SUMA GODZIN GODZIN 40 W1. wykorzystuje i zdobywa wiedzę w opiece nad pacjentem w warunkach szpitala.

10 uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI uczenia się - KOMPETENCJE SPOŁECZNE FORMA ZAJĘĆ Praktyki zawodowe U1. uczestniczy w zadaniach realizowanych przez pielęgniarki w zespole terapeutycznym, U. utrwala i doskonali umiejętności kształtowane podczas realizacji treści programowych oraz podczas opieki realizowanej nad pacjentem w okresie odbywania praktyk zawodowych w warunkach szpitala. K1. przestrzega zasad etyki zawodowej, K. respektuje prawa człowieka i prawa pacjenta, K3. wykazuje aktywność podczas zajęć praktycznych, K4. dąży do perfekcyjnego wykonania czynności obserwacyjno pielęgnacyjnych, K5. wykazuje postawę odpowiedzialności za podjęte działania. TEMAT LICZBA SUMA GODZIN GODZIN 1. Wpływ choroby nowotworowej na życie chorych i ich rodzin. 40. Walka z bólem nowotworowym. 3. Rola i zadania pielęgniarki w niwelowaniu i minimalizowaniu objawów współistniejących z chorobą nowotworową. 4. Pomoc pacjentowi umierającemu i jego rodzinie aspekt moralny. 5. Sposoby przeciwdziałania zespołowi wypalenia zawodowego w pracy z pacjentami w terminalnej fazie choroby.