HANDEL ELEKTRONIKĄ Przedsi biorstwo A Przedsi biorstwa B Przedsi biorstwo B Przedsi biorstwa C Przedsi biorstwo B Przedsi biorstwa C Przedsi

Transkrypt

1 HANDEL ELEKTRONIKĄ Wyłudzenia podatku VAT w obrocie sprzętem elektronicznym stanowią w kraju coraz większy problem. Najczęściej przedmiotem transakcji są towary o niewielkiej wadze i wysokiej wartości. Głównie są to telefony komórkowe, nawigacje, gry komputerowe, monitory komputerowe, procesory komputerowe, karty pamięci, odtwarzacze MP3, karty prepaid, aparaty fotograficzne. Pojawiła się praktyka polegająca na tym, iż firmy prowadzące dotychczas działalność gospodarczą w innych branżach zaczynają poszerzać profil działalności o handel elektroniką. Podmioty takie, nieznane wcześniej na rynku elektroniki, stają się dostawcami do znanych, dużych potentatów handlu elektroniką, osiągających roczne obroty w wysokości setek mln lu mld zł. Oznacza to, że nowo powstałe lub nowe w branży firmy mają możliwość zakupu towaru po cenach niższych niż duże i doświadczone przedsiębiorstwa z tej branży. Schemat łańcucha i transakcje karuzelowe są często wykorzystywane przy oszustwach podatkowych dotyczących niewielkiego, ale drogiego sprzętu elektronicznego. W powyższych schematach dodatkowo wykorzystywane są znikające firmy słupy, które nie wpłacają należnego podatku VAT do Urzędu Skarbowego. W schemacie łańcucha uczestniczą podmioty zarejestrowane w wielu państwach członkowskich, jak i działające głównie na terenie jednego państwa. Ostatni podmiot z takiego ogniwa łańcucha często dokonuje eksportu do państwa, w którym trudno będzie sprawdzić istnienie odbiorcy (raje podatkowe, kraje Dalekiego Wschodu) lub sprzedaje towar w ramach TAX FREE dla obywateli spoza Unii Europejskiej. W łańcuchu obracającymi smartfonami czy tabletami uczestniczą nie tylko małe podmioty, pełniące rolę znikających podatników, ale też średnie firmy i praktycznie wszyscy najwięksi polscy dystrybutorzy elektroniki i sprzętu IT. W transakcjach karuzelowych natomiast zwykle uczestniczy wielu przedsiębiorców z różnych krajów UE. Mechanizm oszustwa karuzelowego zwykle odbywa się następująco: Przedsiębiorstwo A (spółka wiodąca), zarejestrowane w państwie członkowskim 1, dokonuje opodatkowanej stawką 0% wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów do Przedsiębiorstwa B w państwie członkowskim 2. Przedsiębiorstwo B nabywa towary bez zapłaty podatku należnego, a jednocześnie dokonuje dostawy krajowej do Przedsiębiorstwa C, również w państwie członkowskim 2. Przedsiębiorstwo B ( znikający podatnik ) nalicza podatek od swojej sprzedaży dokonanej na rzecz Przedsiębiorstwa C, ale nie odprowadza go do budżetu państwa, tylko znika. Przedsiębiorstwo C (broker) odlicza podatek naliczony od zakupów dokonanych od Przedsiębiorstwa B i deklaruje wewnątrzwspólnotową dostawę do Przedsiębiorstwa A w państwie członkowskim 1. Przedsiębiorstwo C zadeklaruje zwrot podatku VAT naliczonego od zakupów. W dalszej kolejności Przedsiębiorstwo A dokonuje kolejnej dostawy wewnątrzwspólnotowej do Przedsiębiorstwa B i mechanizm oszustwa powtarza się. W ten sposób straty wpływów budżetowych z tytułu podatku VAT są praktycznie nieograniczone. W celu ukrycia powiązań pomiędzy Przedsiębiorstwem B ( znikający podatnik ) a Przedsiębiorstwem C (broker) towary często są dostarczane z Przedsiębiorstwa B do Przedsiębiorstwa C przez pośredniczące Przedsiębiorstwo D (bufor). Bufor jest sprawdzonym podatnikiem, a jego funkcją jest utrudnienie wykrycia oszustwa. Każdy z podmiotów biorących udział w oszustwie karuzelowym pełni określoną funkcję: 1. Znikający podatnik (B) nie wywiązuje się z zobowiązań podatkowych. W wielu przypadkach nie tylko nie wpłaca do właściwego urzędu kwot podatku należnego z tytułu dokonania dostaw

2 towarów, ale w ogóle nie składa deklaracji podatkowych. Zwykle posiada tylko skrzynkę pocztową, adres grzecznościowy, nieistniejący lub nawet sfałszowany adres siedziby oraz nie prowadzi rzeczywistej działalności handlowej. Znikający podatnik przyjmuje często formę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której członkami zarządu są osoby podstawione lub firmy zagraniczne zarejestrowane. 2. Przedsiębiorstwo buforowe (D) jest to podmiot pośredniczący pomiędzy znikającym podatnikiem (lub innym buforem) a brokerem. Podmiot ten dokonuje nabycia towarów od znikającego podatnika i natychmiast dokonuje dostawy tych towarów do brokera. Bufor przestrzega przepisów, składa deklaracje VAT i płaci podatek należny. Główną jego rolą jest utrudnienie ewentualnego postępowania i zatarcie powiązań, jakie istnieją pomiędzy znikającym podatnikiem, a spółką wnioskującą o zwrot podatku VAT. Przedsiębiorstwa buforowe nie zawsze znajdują się w łańcuchu podmiotów charakterystycznym dla mechanizmu oszustwa karuzelowego. Jednakże w wielu przypadkach w mechanizm oszustwa włączone jest co najmniej jedno przedsiębiorstwo buforowe. Liczba buforów uczestniczących w oszustwie zależy od stopnia złożoności danej karuzeli. W licznych przypadkach podmiot pełniący rolę bufora nie jest przedsiębiorstwem powołanym dla celów dokonania oszustwa podatkowego. Rolę bufora często pełnią znane na danym obszarze przedsiębiorstwa z dobrą reputacją, nieświadome, że uczestniczą w oszustwie. Mimo to, mogą czasami podejrzewać, iż niektóre transakcje, których dokonują, noszą znamiona transakcji charakterystycznych dla mechanizmu oszustwa (są nietypowe dla zachowań rynkowych). Bufor nalicza niewielką marżę i nie ponosi ryzyka handlowego. 3. Broker (C) zwany także nabywcą lub ogniwem końcowym dokonuje nabycia towarów od przedsiębiorstwa buforowego (rzadziej bezpośrednio od znikającego podatnika ) i dokonuje wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów z zastosowaniem stawki VAT 0% do spółki wiodącej lub dostawy towarów na rynek krajowy. Zawsze składa wniosek o zwrot podatku VAT naliczonego od zakupów lub wpłaca do budżetu niewielką nadwyżkę podatku należnego nad naliczonym. Broker jest zawsze podmiotem zarejestrowanym w tym samym państwie członkowskim, na terytorium którego funkcjonuje znikający podatnik. 4. Spółka wiodąca (A) steruje łańcuchem transakcji z państwa członkowskiego innego niż to, na terytorium którego funkcjonują znikający podatnik, broker oraz przedsiębiorstwa buforowe. Dokonuje ona wewnątrzwspólnotowej dostawy z zastosowaniem stawki VAT 0%, a następnie składa wniosek o zwrot podatku naliczonego od zakupów krajowych (podatek ten zostanie odprowadzony przez dostawcę, którym zwykle jest hurtownik). W konsekwencji państwo, w którym spółka jest zarejestrowana nie ponosi strat budżetowych z tytułu podatku VAT. W innych przypadkach spółka ta dokonuje nabycia od przedsiębiorstwa z innego państwa członkowskiego ponieważ nabycie wewnątrzwspólnotowe nie generuje zapłaty podatku VAT, a dostawa wewnątrzwspólnotowa jest opodatkowana stawką 0%, w państwie członkowskim siedziby spółki wiodącej nie powstaje podatek należny. Oszustwa karuzelowe charakteryzują się następującymi cechami: dostawy wewnątrzwspólnotowe oszustwo karuzelowe w podatku VAT zwykle opiera się na wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów. W większości przypadków broker dokonujący tej dostawy będzie wnioskował o zwrot podatku, gdyż dokonał zapłaty podatku VAT zawartego w cenie zakupu towarów, a jednocześnie wystąpiła u niego sprzedaż opodatkowana stawką 0% lub sprzedaż zwolniona z opodatkowania;

3 uczestnictwo wielu podmiotów tendencja do korzystania z wielu ogniw pośredniczących (buforów) utrudnia wykrycie znikającego podatnika. Ogniwa te zwykle poprawnie się rozliczają, wykazując niewielkie kwoty podatku do zapłaty, przez co są bardzo trudne do wykrycia przez rutynowe kontrole czy standardowe metody analizy ryzyka; szybkie zmiany dostawców i nabywców aby uniknąć wykrycia, organizatorzy oszustwa karuzelowego regularnie zmieniają dostawców i wymieniają znikających podatników na coraz to inne firmy; brak deklaracji/zapłaty podatku pierwsze ogniwo krajowe ( znikający podatnik ) w oszustwie karuzelowym nalicza VAT od sprzedaży krajowej i otrzymuje VAT od swoich klientów. Nie przekazuje go do budżetu państwa, co pozwala mu sprzedawać towary po cenach niższych od cen zakupu. Podatek VAT, który został zapłacony przez bufora lub brokera, a nie został zwrócony do budżetu przez znikającego podatnika stanowi jego rzeczywistą marżę; nieskładanie informacji podsumowujących o dokonanych wewnątrzwspólnotowych transakcjach VAT-UE; przepływ towarów chociaż transakcje są symulowane, w oszustwie karuzelowym często krążą rzeczywiste towary (wraz z odpowiednimi przepływami pieniężnymi); szybki przepływ towarów transakcje zawierane są w formie elektronicznej (skype, ), co powoduje szybką zmianę kolejnych nabywców towarów; powtarzalny charakter w wielu przypadkach te same towary krążą w łańcuchu karuzelowym wielokrotnie, pozwalając organizatorom odzyskać pełny koszt zakupu towarów poprzez naruszenie zasad systemu VAT; bardzo szybkie płatności zwykle towar przechodzi przez cały łańcuch dostaw krajowych w jeden dzień. Można nawet wskazać dwie dostawy do firmy, gdzie towar dwa razy przebył całą drogę poprzez eksportera, kraj spoza Unii Europejskiej, znikającego podatnika, bufor i handlowców w ciągu dwóch dni. Jest to możliwe, ponieważ ze względu na zorganizowany sposób działania, nabywcy i dostawcy zawsze są pewni transakcji na każdym etapie; metody płatności w transakcje zaangażowane są duże sumy pieniędzy, a płatności dokonywane są przelewami bankowymi (pieniądze przebywały na koncie bardzo krótko, a konto było założone na firmę, bez odniesienia do osób fizycznych). Podmioty uczestniczące w transakcjach korzystają często z tego samego banku. Typowy dla zachowań rynkowych kredyt kupiecki prawie nie występuje. W niektórych przypadkach pieniądze spływały od osoby trzeciej, tzn. innej niż odbiorca widniejący na fakturze; znajomość metod pracy administracji podatkowej większość organizatorów karuzeli zna regulacje prawne obowiązujące w państwach członkowskich i zasady ich stosowania. Ta wiedza pozwala im rejestrować się dla celów podatku VAT oraz uzyskiwać jego zwrot nie wzbudzając podejrzeń. Pozwala również określać właściwy moment dla zmiany struktury karuzeli lub przeniesienia działalności do innego państwa członkowskiego; brak możliwości dysponowania towarem firmy uczestniczące w karuzeli muszą przestrzegać wewnętrznych zasad co do szybkości realizowania dostaw, ich tras, zakończenia transakcji (na papierze i w rzeczywistości), logistyki, sposobu płatności itp. Firma, która nie przestrzega reguł gry zostaje w konsekwencji wykluczona z łańcucha;

4 nieznany odbiorca końcowy nie ma jasno określonego odbiorcy końcowego; odwrócony łańcuch handlowy zazwyczaj łańcuch tworzony jest od dużych do małych, czyli od producentów poprzez hurtowników, mniejszych pośredników do klientów ostatecznych. Dostawy w karuzeli odbywają się całkowicie inną drogą, tj. od małych do dużych (od znikającego podatnika do eksportera). Taki łańcuch dostaw nie jest racjonalny z ekonomicznego punktu widzenia, ponieważ wzrost ceny na każdym etapie sprawia, że towary stają się zbyt drogie i nie można ich sprzeda ceny poniżej cen rynkowych znikający podatnik nie płaci podatku i sprzedaje towar, co znacznie obniża cenę. Powstaje cena sprzedaży, która choć skierowana do istniejącego rynku, jest znacznie niższa (np. cena na poszczególnych etapach wzrasta około 1-6 Euro na telefonach komórkowych). Jeżeli obieg towarów jest dość częsty, może dojść do proponowania ceny poniżej kosztów; brak kontroli towarów znaczące jest, że firmy przywiązują ogromną wagę do tego, żeby opakowania były nienaruszone, ale nie sprawdzają ich zawartości (czyli samego towaru). To, czy towar nadaje się do użytku lub czy w ogóle jest, nie ma znaczenia. Jest to bardzo charakterystyczne dla oszustw karuzelowych. Relacje handlowe opierają się przede wszystkim na zaufaniu; brak typowych zachowań konkurencyjnych na rynku firmy uczestniczące w oszustwie karuzelowym ściśle trzymają się swoich raz określonych dróg dostaw i zachowują swą pozycję. Znajomość nabywcy swojego klienta, innego nabywcy lub dostawców z zagranicy nie prowadzi do typowej dla rynku maksymalizacji zysku poprzez skrócenie łańcucha handlowego. Takie absolutnie lojalne zachowanie jest gwarantem funkcjonowania systemu; brak problemów z rozpoczęciem działalności firma uczestnicząca w oszustwie karuzelowym nie musi zmagać się z typowymi problemami firm rozpoczynających swoją działalność. Zintegrowanie z łańcuchem dostaw następuje bezproblemowo od samego początku, obrót jest od razu bardzo wysoki, a ryzyko handlowe niewielkie, ponieważ z góry określeni są dostawcy i nabywcy; nie posiadają własnych magazynów, a w celu uwiarygodnienia istnienia towaru oraz jego przepływu współpracują z centrami logistycznymi, które prowadzą ewidencję magazynową, dokonując zwolnień towarów na rzecz kolejnych nabywców. Brak fizycznego przemieszczania towaru, wystawiane są jedynie dokumenty magazynowe: Pz, Wz; brak umów dystrybucyjnych; nie zawsze występuje korespondencja handlowa; źródło finansowania zakupu towarów stanowią środki uzyskane od kolejnego w łańcuchu nabywcy towaru; utrudniony kontakt z podmiotem; brak dokumentacji źródłowej; nieudostępnianie kontrolującym nr imei przyporządkowanych do konkretnej transakcji; siedziba zarejestrowana jest w wirtualnym biurze; rzeczywisty zysk firm biorących udział w procederze wynika wyłącznie ze zwrotów nadwyżek podatku naliczonego nad należnym;

5 telefony komórkowe są przedmiotem natychmiastowej sprzedaży detalicznej; towary będące przedmiotem eksportu najczęściej trafiają do państw, w których nie ma możliwości sprawdzenia transakcji (np. do Hong-Kongu lub Dubaju do stref wolnocłowych na lotniskach); niezgłaszanie wszystkich posiadanych rachunków bankowych związanych z prowadzoną działalnością. W praktyce oszustwa karuzelowe są bardziej skomplikowane, gdyż w łańcuchu dostaw bierze udział wiele przedsiębiorstw z terytorium kraju i państw członkowskich. Liczba możliwych kombinacji i odmian mechanizmu oszustwa jest praktycznie nieograniczona, w szczególności w zakresie liczby przedsiębiorstw będących znikającymi podatnikami oraz buforami. W skomplikowanych układach karuzel obrót towarem odbywa się także przy wykorzystaniu krajów rajów podatkowych. W przypadku transakcji zawieranych pomiędzy podatnikami mającymi siedzibę w krajach UE, organ celny nie potwierdza wywozu towarów, w związku z czym podatnicy mogą upozorować dokonanie dostawy/nabycia. W przypadku wywozu towarów o niewielkich rozmiarach, ale w dużej ilości (kilka/kilkanaście tysięcy sztuk) czynności podejmowane przez funkcjonariuszy na posterunkach granicznych w zasadzie ograniczają się do zewnętrznych oględzin towaru (brak fizycznej możliwości zliczenia ilości towaru na granicy i jego identyfikacji). Natomiast towary występujące w ramach TAX FREE dla podróżnych, wobec szacowania ryzyka przez Izby Celne oraz troski o płynność ruchu granicznego, rzadko podlegają pełnej rewizji celnej. Coraz częściej w łańcuch dostaw zaangażowane są działające od wielu lat podmioty, o ugruntowanej pozycji na rynku, które osiągają bardzo wysokie obroty. Podmioty te świadomie godzą się lub przymykają oczy na ich wykorzystanie w charakterze bufora lub brokera w karuzeli podatkowej, ponieważ w ten sposób zarabiają dzięki zwiększonym obrotom i zakupom po zaniżonych cenach. Nie można też wykluczyć aktywnego, celowego inicjowania karuzeli podatkowych przez podmioty dotychczas rzetelnie płacące wysokie kwoty podatków do budżetu państwa. UWAGA: Niedokonanie zgłoszenia działalności, niewypełnianie obowiązków składania deklaracji, zeznań podatkowych, opłacania należnych podatków jak również niewypełnianie obowiązków podatkowych zgodnie z przepisami może spowodować wymierzenie sankcji przewidzianych w ustawie Kodeks Karny Skarbowy