Inwestowanie na rynkach wschodz?cych Notatki z podró?y Marka Mobiusa

Transkrypt

1 Polska ro?nie w si?? Date : 4 Sierpie? 2014 Kiedy po raz pierwszy przyjecha?em do Warszawy ponad 20 lat temu, by?o tu szaro i odpychaj?co, a nijakie witryny sklepowe przypomina?y relikty czasów komunistycznych. Dzi? to t?tni?ce?yciem miasto, z wspania?ymi restauracjami, nowymi wysokimi biurowcami i hotelami uzupe?niaj?cymi pi?knie odrestaurowane stare budynki i zabytki. Ostatnie dwie dekady przynios?y naprawd? powa?ne zmiany zarówno w Warszawie, jak i w innych cz??ciach Polski. Polska ma strategiczne po?o?enie w samym sercu Europy, pomi?dzy Rosj? a krajami zachodnioeuropejskimi. Ten kraj o populacji si?gaj?cej 38 milionów obywateli[1] ma du?y rynek konsumencki i pot??n? si?? robocz?. To tak?e jedyne pa?stwo cz?onkowskie Unii Europejskiej (UE), który unikn?? recesji w okresie globalnego kryzysu finansowego w latach [2] Istotne korzy?ci p?yn? z faktu s?siadowania z Niemcami to g?ówny importer i najwi?kszy partner handlowy Polski z ponad 25-procentowym udzia?em w eksporcie i imporcie.[3] Ze swoj? dobrze wykszta?con? kadr? pracownicz?, Polska jest obecnie w stanie z sukcesem konkurowa? w outsourcingu us?ug z takimi krajami, jak Indie. Oczekuje si? równie?,?e kraj b?dzie beneficjentem przenoszenia produkcji z zachodniej do wschodniej Europy. Polska gospodarka radzi sobie w ostatnim czasie ca?kiem dobrze; prognozy przewiduj? wzrost produktu krajowego brutto (PKB) przekraczaj?cy 3% w 2014 r., co oznacza?oby jeden z najwy?szych poziomów w Europie.[4] W ostatnich 10 latach, ogólny trend dynamiki wzrostu tej dojrzewaj?cej gospodarki by? jednak spadkowy. W 2006 r. wzrost si?gn?? ponad 6%, a w 2007 r. wyniós? prawie 7%, po czym dynamika zacz??a spada?.[5] Polskie o?ywienie gospodarcze ma jednak szerokie fundamenty i jest stymulowane przez popyt krajowy i zewn?trzny. W zwi?zku z tym, pomimo bezpo?redniego s?siedztwa z Ukrain?, wp?yw konfliktu ukrai?sko-rosyjskiego nie powinien by? znacz?cy. 1 / 8

2 Solidarno?? Pod twardymi rz?dami sowieckich komunistów, Polacy odbudowali zdewastowany przez wojenn? zawieruch? przemys?, ale poziom?ycia by? nadal niski, co w 1980 r. doprowadzi?o do strajków i zamieszek. Mimo represji w?adz komunistycznych, ruch pracowniczy w gda?skiej Stoczni im. Lenina przerodzi? si? w pot??ny i walcz?cy pokojowymi metodami zwi?zek zawodowy Solidarno??. Polska zacz??a uwalnia? sw? gospodark? z wi?zów komunizmu wcze?niej ni? inne kraje wschodnioeuropejskie, wprowadzaj?c terapi? szokow? obejmuj?c? takie reformy, jak eliminacja regulowanych cen, otwarcie granic i prywatyzacja przedsi?biorstw pa?stwowych. Upadek Muru Berli?skiego w 1989 r. by? sygna?em wiatru zmian w ca?ej Europie, a w 1990 r. Lech Wa??sa, przywódca Solidarno?ci, zosta? w wolnych wyborach wybrany prezydentem kraju. ZSRR formalnie rozpad? si? w 1991 r., a w 1997 r. polskie Zgromadzenie Narodowe uchwali?o now? konstytucj?. Integracja z Europ? Zachodni? by?a coraz silniejsza, a w 2004 r. Polska wesz?a do Unii Europejskiej, co mia?o ogromny wp?yw na sytuacj? ekonomiczn? w Polsce oraz co wa?niejsze na realia prawne i polityczne w kraju, w zwi?zku z konieczno?ci? dostosowania lokalnych warunków do wymogów unijnych. W Polsce dzia?a mnóstwo firm eksportuj?cych swe wyroby do Niemiec i innych krajów europejskich, a cz?onkostwo w Unii Europejskiej zapewnia Polsce swobodny dost?p do wszystkich rynków Europy i vice versa. Pot??ny wzrost wydatków konsumenckich mia? w ostatnich latach bardzo du?y wp?yw na rozwój polskiej gospodarki, poniewa? konsumpcja ma znacznie wi?kszy udzia? w PKB ni?, na przyk?ad, na W?grzech czy w Czechach. Szereg reform, a w szczególno?ci prywatyzacja pa?stwowych przedsi?biorstw, zaowocowa? rozwojem o?ywionego rynku kapita?owego, co jest szczególnie istotne dla inwestorów zainteresowanych aktywnym rynkiem gie?dowym. 2 / 8

3 Prywatyzacja pa?stwowych przedsi?biorstw by?a najbardziej rewolucyjnym dzia?aniem podj?tym po upadku komunizmu w Rosji i Europie Wschodniej. W 1989 r. polski rz?d kontrolowa? wi?kszo?? pozarolniczych aktywów kraju, a prywatnych firm by?o niewiele. Naturalnym kolejnym krokiem by?o utworzenie rynku dla akcji prywatyzowanych przedsi?biorstw; w kwietniu 1991 r. zosta?a otwarta warszawska Gie?da Papierów Warto?ciowych. Nast?pnie, w po?owie 1991 r., rz?d przyj?? program szokowej prywatyzacji, a ustawa o prywatyzacji przedsi?biorstw pa?stwowych przewidywa?a sprywatyzowanie w ci?gu 3 lat 50% aktywów b?d?cych w?asno?ci? skarbu pa?stwa. Akty wykonawcze, które umo?liwia?y realizacj? takiego programu, przyj?to dopiero w kwietniu 1993 r. Ruszy? program masowej prywatyzacji, który zak?ada? wolny obrót akacjami, a obywatelom polskim powy?ej 18 roku?ycia umo?liwia? zakup akcji po preferencyjnych cenach. Niestety niewielu ludzi zdawa?o sobie wówczas spraw? z warto?ci tych akcji; ci natomiast, którzy kupili tyle walorów, ile tylko si? da?o, szybko zgromadzili poka?ne maj?tki. Reforma emerytalna w Polsce Efektem wysokiego bezrobocia i niskich dochodów po upadku komunizmu by? spadek wspó?czynnika rodno?ci w Polsce. To z kolei prowadzi?o do stanu,?e coraz mniejsza liczba pracowników sk?ada?a si? na emerytury rosn?cej grupy pobieraj?cych?wiadczenia. Takie by?y pocz?tki obowi?zkowego prywatnego systemu ubezpiecze? spo?ecznych. Nie brakowa?o krytyków, którzy wskazywali,?e prywatne fundusze emerytalne s? drogie i nieefektywne. Te z kolei odpowiada?y,?e zbyt rygorystyczne przepisy prawa ograniczaj? ich mo?liwo?ci podejmowania ryzyka i podnoszenia osi?ganych wyników, poniewa? zobligowane zosta?y do tego, aby ich 3 / 8

4 portfele w ponad po?owie sk?ada?y si? z krajowych obligacji, w wi?kszo?ci emitowanych przez skarb pa?stwa. Fundusze emerytalne wydawa?y wielkie sumy na reklamy w mediach oraz na armie akwizytorów pozyskuj?cych klientów. Ostatnim najbardziej spektakularnym wydarzeniem w historii polskiego rynku kapita?owego by?o przej?cie przez polski rz?d obligacji b?d?cych w posiadaniu prywatnych funduszy. Na pocz?tku 2014 r. rz?d przej?? od 13 prywatnych funduszy emerytalnych polskie obligacje skarbowe o warto?ci 153 mld PLN (50,4 mld USD). Obligacje te stanowi?y ok. po?ow? warto?ci portfeli inwestycyjnych funduszy. Cho? ta operacja na krótko poprawi?a stan finansów publicznych, stanowi ona zagro?enie dla kluczowych celów reformy emerytalnej, którymi by?o podniesienie poziomu oszcz?dno?ci krajowych oraz w d?u?szej perspektywie zmniejszenie obci??enia bud?etu pa?stwa?wiadczeniami wyp?acanymi z systemu emerytalnego. Sytuacj? pogarsza wprowadzenie przez w?adze takich przepisów, jak zobowi?zanie 16 mln Polaków do z?o?enia do ko?ca lipca 2014 r. o?wiadczenia czy zamierzaj? pozosta? w prywatnym funduszu czy przej?? do pa?stwowego systemu ubezpiecze? spo?ecznych, co sprawia,?e prywatne fundusze emerytalne b?d? mia?y problem z przetrwaniem. Poniewa? w?adze w okresie wyznaczonym na podj?cie wyboru zakaza?y prywatnym funduszom reklamowania swych us?ug, jest bardzo prawdopodobne, i? dla wielu preferowan? opcj? b?dzie pa?stwowy system ubezpiecze? spo?ecznych. Ta zmiana ma zasadnicze znaczenie, poniewa? po upadku komunizmu w ca?ej Europie?rodkowo- Wschodniej powstawa?y prywatne fundusze emerytalne, które wraz z pa?stwowymi systemami ubezpiecze? spo?ecznych mia?y wspó?uczestniczy? w rosn?cych kosztach zabezpiecze? emerytalnych. Deponowane w prywatnych funduszach?rodki mia?y by? inwestowane w akcje i obligacje, przyczyniaj?c si? tym samym do finansowania dzia?alno?ci prywatnych firm oraz projektów infrastrukturalnych. Sta?y si? fundamentami rynków akcji i obligacji w tych krajach, w tym w Polsce. Krytycy twierdz?,?e posuni?cie w?adz jest w czystej postaci zaw?aszczeniem prywatnego maj?tku. Organizacja Wspó?pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) zwróci?a uwag? na to,?e takie dzia?ania rz?du mog? powa?nie zaszkodzi? spo?ecznemu zaufaniu do systemu emerytalnego, a nawet w szerszym zakresie podwa?y? wiar? w przysz?e reformy strukturalne oraz?e szybko starzej?cemu si? spo?ecze?stwu nale?y zapewni? system repartycyjny ( pay-as-you-go ). G?ównym powodem takich dzia?a? w?adz by?a najwyra?niej potrzeba pokrycia rosn?cego d?ugu publicznego. Po przej?ciu obligacji przez w?adze, zosta?y one anulowane, co sprawi?o,?e deficyt bud?etowy zmieni? si? w nadwy?k?, a d?ug publiczny spad?. Cen? za to by?o przej?cie d?ugoterminowych zobowi?za? emerytalnych przez przysz?e bud?ety. Decyzja motywowana by?a wzgl?dami politycznymi, poniewa? centrowa Platforma Obywatelska przed wyborami parlamentarnymi zaplanowanymi na 2015 r. musi mierzy? si? z wyzwaniami ze strony Prawa i Sprawiedliwo?ci. Takim sposobem uda si? unikn?? posuni?? maj?cych charakter zaciskania pasa oraz zapewni? sobie wi?ksz? swobod? w wydawaniu pieni?dzy na przyci?gni?cie wyborców. To polskie posuni?cie przypomina dzia?ania innych rz?dów w krajach Europy?rodkowo-Wschodniej staraj?cych si? unika? g??bszych reform gospodarczych w imi? dora?nych celów politycznych. 4 / 8

5 Obawy budzi fakt,?e w rezultacie odchudzania prywatnych systemów emerytalnych, starzej?ce si? spo?ecze?stwo b?dzie w przysz?o?ci domaga? si? wi?kszego wsparcia w?adz. Hamowanie rozwoju rynków kapita?owych, które nap?dzaj? wzrost gospodarczy, jest szkodliwe dla gospodarki i prowadzi do recesji w okresach globalnych kryzysów ekonomicznych. Uwa?am,?e Polska jeden z najwi?kszych krajów w Europie?rodkowo-Wschodniej nie da?a innym dobrego przyk?adu. Cho? krytykowa?em plan przej?cia obligacji przez rz?d, wierzy?em i nadal wierz? w polski rynek. Kiedy wyp?aty z systemu emerytalnego b?d? rosn?? i stan? si? coraz wi?kszym obci??eniem dla pa?stwowego bud?etu, nasil? si? tak?e naciski na powrót do prywatnych systemów emerytalnych. Identyfikowanie potencjalnych mo?liwo?ci inwestycyjnych?adna z moich podró?y nie mo?e oby? si? bez wizyt w firmach, które s? lub potencjalnie mog? si? znale?? w naszych portfelach. Podczas wizyty w polskim przedsi?biorstwie energetycznym, kierownictwo firmy poinformowa?o mnie,?e dostawcy energii w Polsce prze?ywaj? w ostatnich latach trudne chwile. W bran?y jest ostra konkurencja, a nowy rz?dowy program operacyjnej rezerwy mocy zainicjowany na pocz?tku 2014 r. doprowadzi? do podniesienia cen za energi?. Elementem tego mechanizmu s? p?atno?ci na rzecz elektrowni za ograniczanie produkcji w godzinach szczytu, przy jednoczesnym utrzymywaniu mocy produkcyjnych w systemie. Poniewa? wzrost popytu szacuje si? jedynie na ok. 1%, budowa nowych elektrowni nie ma uzasadnienia ekonomicznego. Wraz z moim zespo?em odwiedzi?em tak?e firm? maj?c? sie? sklepów z butami w ca?ej w Polsce. Zasadnicza cz??? sprzedawanych wyrobów to obuwie importowane z Chin, Indii i Tajwanu, zatem os?abienie z?otówki mo?e stanowi? dla firmy?ród?o potencjalnych problemów. Przedstawiciele przedsi?biorstwa ju? teraz odczuwaj? wy?sze ceny towarów pochodz?cych z Azji, w efekcie rosn?cych kosztów pracy w Chinach i innych krajach. Konkurencyjno?? cenowa jest istotna, poniewa? znaczenie sprzeda?y obuwia przez Internet ro?nie, a dostawcy internetowi potrafi? bardzo ostro konkurowa? pomi?dzy sob?. Kierownictwo firmy ma nadziej?,?e klienci, otrzymuj?c dobre ceny oraz jako?? w dogodnie usytuowanych miejscach w pobliskich centrach handlowych, nie b?d? szuka? tanich butów w Internecie. Spó?ka prowadzi jednak tak?e sprzeda? internetow?. Zale?a?o nam na przyjrzeniu si? bran?y dystrybucyjnej w Polsce, w zwi?zku z czym odwiedzili?my wa?nego krajowego dystrybutora sprz?tu komputerowego, urz?dze? RTV i AGD, telefonów komórkowych i sprz?tu biurowego. Poza dzia?alno?ci? w Polsce, firma generuje jedn? trzeci? sprzeda?y na wielu rynkach zagranicznych. Pewnym problemem jest spadek mar? wraz z wzrostami kosztów transportu. Spó?ka prowadzi tak?e aktywn? sprzeda? w Internecie. Kolejn? firm?, któr? odwiedzili?my, by? wiod?cy dostawca p?atnych us?ug telewizji satelitarnej, który wszed? równie? na rynek us?ug telekomunikacyjnych, udost?pniaj?c bezprzewodowy szerokopasmowy dost?p do Internetu w ramach us?ugi multi-play. Wzrosty w segmencie p?atnej telewizji s? jednak ograniczone: rynek jest nasycony. Szanse na wzrost daj? jedynie reklamodawcy emituj?cy swe tre?ci na kana?ach telewizyjnych firmy, ale to zale?y od jako?ci tych kana?ów. Wraz 5 / 8

6 z rozpowszechnieniem Internetu, bariery przy wej?ciu na rynek uleg?y znacznemu obni?eniu; obecnie ka?dy, kto dysponuje odpowiednimi tre?ciami mo?e przyci?gn?? ogl?daj?cych. Innymi s?owy, przed producentami tre?ci stoj? dzi? znacznie powa?niejsze wyzwania. Polskie bogactwo kulturowe Polska w swojej historii do?wiadczy?a rozbiorów i wojen i tylko dzi?ki swojej silnej kulturze zdo?a?a przetrwa? jako naród. W 1941 r. Hitler zaatakowa? ZSRR, a Niemcy zaj??y ca?e terytorium Polski, dopuszczaj?c si? licznych okrucie?stw i wymordowania w obozach koncentracyjnych na terytorium ca?ego kraju ok. 3 milionów polskich?ydów. 1 sierpnia ka?dego roku, w ca?ej Warszawie rozlega si? wycie syren, bicie dzwonów i tr?bienie klaksonów, a ka?dy przechodzie? w tym ruchliwym mie?cie przystaje i zamiera w bezruchu, na znak powszechnego ho?du oddawanego Powstaniu Warszawskiemu. W 1944 r., polski ruch oporu stan?? do walki z nazistami okupuj?cymi miasto. Walcz?cy powsta?cy nie wiedzieli,?e rok wcze?niej, w Teheranie, Roosevelt, Churchill i Stalin zawarli tajne porozumienie o oddaniu Polski pod kontrol? ZSRR po zako?czeniu wojny. W powstaniu?ycie straci?o 180 tys. mieszka?ców. Po heroicznej walce i oporze ca?ej ludno?ci, Polacy zmuszeni zostali do poddania si?, po czym rozpocz??y si? aresztowania i deportacje do obozów koncentracyjnych tysi?cy mieszka?ców Warszawy. W 1944 r., przed wybuchem Powstania, w Warszawie mieszka?o zaledwie 900 tys. ludzi, poniewa? wielu?ydów oraz innych mieszka?ców zosta?o aresztowanych i wywiezionych. Po st?umieniu Powstania, Hitler zarz?dzi? ca?kowite zniszczenie Warszawy; w 1945 r.; w tym ca?kowicie zrównanym z ziemi? mie?cie pozostawa?o mniej ni? 1000 osób. Czasy te upami?tnia film Romana Pola?skiego pt. Pianista. Odwiedzi?em Muzeum Powstania Warszawskiego wywieraj?c? niezwykle silne wra?enie multimedialn? i interaktywn? ekspozycj?, która poprzez zgromadzone eksponaty i dokumenty, w??cznie z relacjami uczestników i naocznych?wiadków, przedstawia przebieg Powstania. Po pokonaniu Niemców, do miasta wkroczyli rosyjscy komuni?ci. W pierwszej fazie wprowadzania re?imu komunistycznego, aresztowano i prze?ladowano uczestników Powstania, nazywaj?c ich bandytami i reakcjonistami. W tamtych czasach mia?y miejsce liczne akty heroizmu i po?wi?cenia,?wiadectwa si?y polskiego ducha narodowego. Dziedzictwo kulturowe w obszarze sztuki i muzyki jest imponuj?ce. Wystarczy wspomnie? Fryderyka Chopina czy Jana Paderewskiego! Podczas ostatniego pobytu odwiedzi?em Muzeum Narodowe w Warszawie, gdzie na specjalnej ekspozycji prezentowane jest malarstwo wybitnego artysty - Aleksandra Gierymskiego ( ). Na wystawie zgromadzonych zosta?o 120 obrazów i szkiców olejnych, 110 drzeworytów i 70 rysunków artysty. By?a to pierwsza tej skali wystawa dzie? tego malarza od 76 lat, b?d?ca w pewnym sensie niezwyk?ym osi?gni?ciem, zwa?ywszy na to jak wielkich zniszcze? dozna?a Polska w trakcie obu wojen?wiatowych. Cz??ci? 6 / 8

7 wystawy by? film pokazuj?cy jak mozolnie i skrupulatnie, z pomoc? najnowocze?niejszych technik, polscy konserwatorzy dzie? sztuki przywracali?wietno?? niektórym zniszczonym obrazom artysty. Wiele z dzie? to malowid?a przedstawiaj?ce sceny z historii Polski oraz przejmuj?ce portrety. Podczas wizyty w Polsce przekona?em si?,?e jest to ró?norodny kraj pod wzgl?dem rozwijaj?cej si? dzia?alno?ci gospodarczej, maj?cy solidny potencja? do dalszego rozwoju ekonomicznego. Wraz z moim zespo?em zamierzam nadal monitorowa? mo?liwo?ci inwestycyjne pojawiaj?ce si? na tym rynku. Zobacz krótki film zarejestrowany podczas wizyty naszego zespo?u w Polsce: Komentarze, opinie i analizy dr. Mobiusa s? przedstawione wy??cznie w celach informacyjnych i nie stanowi? indywidualnych porad inwestycyjnych ani zach?ty do zainwestowania w jakiekolwiek papiery warto?ciowe czy stosowania jakiejkolwiek strategii inwestycyjnej. Bior?c pod uwag? zmienno?? warunków rynkowych i ekonomicznych, wszelkie komentarze, opinie i analizy s? w pe?ni aktualne wy??cznie w dniu ich publikacji i mog? ulec zmianie bez odr?bnego powiadomienia. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie nie stanowi? kompletnej analizy wszystkich istotnych faktów dotycz?cych jakiegokolwiek kraju, regionu, rynku, bran?y, inwestycji czy strategii inwestycyjnej. Z inwestowaniem na rynkach zagranicznych zwi?zane jest okre?lone ryzyko, m.in. ryzyko waha? kursów walut i ryzyko niestabilnej sytuacji gospodarczej i politycznej. Inwestycje na rynkach wschodz?cych, do których nale?? tak?e nowe rynki wschodz?ce, obarczone s? wi?kszym ryzykiem wynikaj?cym z powy?szych czynników, oprócz typowych dla nich ryzyk zwi?zanych z wzgl?dnie niewielkimi rozmiarami, mniejsz? p?ynno?ci? i brakiem odpowiednich ram prawnych, politycznych, biznesowych i spo?ecznych dla rynków akcji. Poniewa? wspomniane ramy prawne, polityczne, biznesowe i spo?eczne s? zwykle jeszcze s?abiej rozwini?te na nowych rynkach wschodz?cych, a wyst?puj? tak?e rozmaite inne czynniki, takie jak podwy?szony potencja? skrajnych waha? kursów, braku p?ynno?ci, barier ograniczaj?cych transakcje oraz mechanizmów kontroli gie?d, ryzyka zwi?zane z rynkami wschodz?cymi s? nasilone w przypadku nowych rynków wschodz?cych. Kursy walut mog? podlega? znacz?cym wahaniom w krótkim czasie, przez co mog? zani?a? stopy zwrotu z inwestycji. [1]?ród?o: Bank?wiatowy, 2013 r. 7 / 8

8 Powered by TCPDF ( Inwestowanie na rynkach wschodz?cych [2]?ród?a: Bank?wiatowy, Global Economic Perspective (Globalne perspektywy ekonomiczne ), lipiec 2014 r. MFW, baza danych World Economic Outlook, kwiecie? 2014 r. Mi?dzynarodowy Fundusz Walutowy. [3]?ród?o: Dane ONZ, 2011 r. [4]?ród?o: MFW, baza danych World Economic Outlook, kwiecie? 2014 r. Mi?dzynarodowy Fundusz Walutowy. [5] Ibid. 8 / 8