doc. dr Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach zzielinski@wsh-kielce.edu.pl

Transkrypt

1 Edusourcing - przegląd istniejących rozwiązań e-learning w podmiotach edukacyjnych w Polsce doc. dr Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach zzielinski@wsh-kielce.edu.pl Kształcenie na odległość wymaga istnienia odpowiedniej platformy technologicznej oraz narzędzi informatycznych pozwalających na przekształcenie materiałów tradycyjnych w formę elektroniczną (i ich publikację). Istotą e-learning są odpowiednio przygotowane, pod względem merytorycznym i dydaktycznym materiały edukacyjne, nad którymi (jak i przebiegiem e-kursu) czuwają wykwalifikowani nauczyciele. Celem artykułu jest przedstawienie najważniejszych platform technologicznych oraz oferty edukacyjnej prowadzonej za pomocą e-learning w Polsce. Autor w pracy przedstawia także stopień udostępnienia materiałów e-learning dla osób z zewnątrz, nie będących pracownikiem, czy studentem danego podmiotu edukacyjnego publikującego materiały w formie elektronicznej. 1. Wstęp Nauczanie na odległość jest w pełni interaktywną metodą szkoleniową, bez bezpośredniego kontaktu z nauczycielem (pozwalającą realizować asynchroniczny proces dydaktyczny), umożliwiającą wprowadzenie metod aktywizujących ucznia (symulacje, quizy, problemy otwarte i zamknięte). Techniki e-learning są stosowane nie tylko na sali wykładowej, ale także i w domu studenta. Kształcenie na odległość pozwala kształcić taniej w porównaniu do metod klasycznych. Ta forma uczenia idealnie nadaje się do kształcenia dużych grup studentów. Polskie uczelnie przechodzą przyspieszoną informatyzację, ukierunkowaną na tworzenie szkoleń zdalnych, studiów on-line. Do tego potrzebny jest zespół zajmujący się teorią i praktyką nauczania przez Internet, który przeprowadza także systematyczne badania w zakresie edukacji zdalnej. Edukacja w wymiarze e-learningu to nie tylko dydaktyka rozumiana jako współdziałanie nauczyciela z uczniem w procesie przekazu wiedzy, ale mieści w sobie także wszystko to co można ująć terminem organizacja, kształtowanie osobowości, a także system informatyczny wspomagający zdobywanie wiedzy. E-learning zmienia nieco rolę nauczyciela, gdzie staje się on osobą nie nauczającą, ale pomagającą w uczeniu czego przyczyną jest głównie inna jakościowo organizacja czasu prowadzącego zajęcia i studenta, a w konsekwencji również organizacja czasu uczelni. Zmiana organizacji czasu studenta to nie tylko zmniejszenie czasu spotkania z nauczycielem twarzą w twarz, ale i rzadsze przebywanie w kampusie akademickim, mniej spotkań z kolegami w rzeczywistości. Z drugiej strony dla nauczyciela kształcenia na odległość to więcej pracy w internecie, pracy 1

2 polegającej na przygotowaniu zajęć dydaktycznych, inny sposób certyfikacji przekazywanej wiedzy (podręcznik jest recenzowany i oceniany przez wielu kolegów Autora, materiały elektroniczne w zasadzie są znane tylko studentom i nauczycielowi, ewentualnie zespołowi projektantów), inny stopień odpowiedzialności. Dla uczelni to inny system płac, inna pragmatyka awansu, inna organizacja dydaktyki, mniejsze powierzchnie sal dydaktycznych. Zasadnicze zmiany e-learning może spowodować w segmencie systemu edukacji, warsztatu dydaktycznego, którego jakość nie jest skorelowana z wiedzą i osiągnięciami w dyscyplinach naukowych (wyższy stopień naukowy tym lepszy warsztat dydaktyczny?). Każda z jednostek edukacyjnych obecnie uczy się prowadzić zajęcia e-learning, stosując technologie w kształceniu oraz oczekując od niej poprawy skuteczności i szybkości uczenia się przez uczniów. Udostępniane są kursy online dla studentów własnej uczelni w oparciu o pewne rozwiązania technologiczne, na różnym poziomie zaawansowania, poczynając od zwykłego udostępniania materiałów do zajęć dydaktycznych w postaci elektronicznej w Internecie, aż po systemy wspierające proces nauczania-uczenia się na każdym jego etapie (komercyjne i open source). Pisząc o udostępnianych kursach online trzeba powiedzieć także o ich stopniu dostępu dla osób nie będących studentem czy pracownikiem danej uczelni, którzy chcieliby skorzystać z zamieszczonej wiedzy. E-learning jest doskonałym przykładem możliwości demokratyzacji wiedzy, czy samych materiałów dydaktycznych, jednocześnie pozwalającym na szybką ocenę merytoryczną materiałów. Poniższy przegląd rozwiązań e-learningowych dostępnych w Polsce opiera się na nazwie wprowadzonej przez Autora edusourcing. Idea ta opiera się na udostępnianiu wiedzy w postaci elektronicznej (tworzonej przez międzywydziałowe zespoły nauczyciel nauczycieli, metodyków i projektantów stron WWW) dla wszystkich zainteresowanych osób (nie tylko studentów czy pracowników danych podmiotów edukacyjnych). Edusourcing powinien też umożliwiać przenośność (kompatybilność) przygotowanych kursów online tak by można je było (po uprzednim przetworzeniu, sprawdzeniu) zaimplementować na innej uczelni, czy szkole. Zaproponowane rozwiązanie spowodowałoby zmniejszenie kosztów przygotowania e-kursów, pozwoliłoby doskonalić istniejące już moduły kursów, pozwalałoby korzystać z dobrych praktyk i sprawdzonych rozwiązań w sytuacji różnych grup uczelni czy szkół, funkcjonujących w ramach pewnej dziedziny nauki czy klasyfikacji. Powyższa teza opiera się o istniejące w gospodarce praktyki outsourcingowe, gdzie wykorzystuje się zasoby zewnętrzne, zleca wyspecjalizowanym podmiotom zewnętrznym procesów niezbędnych dla funkcjonowania własnego przedsiębiorstwa (prawnicze, informatyczne, księgowe), które zostaną zrealizowane 2

3 efektywniej niż byłoby to możliwe we własnym zakresie. Już w 1923 roku Henry Ford stwierdził: Jeśli jest coś, czego nie potrafimy zrobić wydajniej, taniej i lepiej niż konkurenci, nie ma sensu, żebyśmy to robili i powinniśmy zatrudnić do wykonania tej pracy kogoś, kto zrobi to lepiej niż my Wybrane rozwiązania e-learningowe w podmiotach edukacyjnych w Polsce. Podstawą systemów e-learning jest system zarządzania treścią, który udostępnia narzędzia administracyjne, moduły do tworzenia i przechowywania e-kursów, daje także możliwość personalizowania dostępu do zasobów platformy informatycznej. Każda z uczelni opracowuje i korzysta z rozwiązań technologicznych i organizacyjnych uwarunkowanych ofertą edukacyjną skierowaną do potencjalnych odbiorców, a także możliwościami finansowymi (zakup, wdrożenia i zarządzanie platformą e-learning). Poniżej przedstawiono wybrane projekty realizowane przez uczelnie wyższe wdrażające koncepcję kształcenia online, ich ofertę edukacyjną, zastosowane platformy e-learningowe oraz stopień ich dostępności dla osób trzecich. Polski Uniwersytet Wirtualny (PUW) Polski Uniwersytet Wirtualny (PUW) jest wspólnym przedsięwzięciem Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. PUW prowadzi studia oraz kursy uzupełniające przez Internet. Zadaniem PUW jest wspomaganie szkoleń i wykładów tradycyjnych oraz promowanie nowoczesnych metod kształcenia. Pierwsze studia on-line zostały uruchomione przez Wyższą Szkołę Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi w październiku 2002 na dwóch kierunkach: zarządzanie i marketing oraz informatyka. Rok później rozpoczęły się zajęcia na następnych dwóch kierunkach: politologii oraz pielęgniarstwie. W lipcu 2005 pierwsi absolwenci studiów na platformie PUW odebrali swoje dyplomy. W czerwcu 2006 na platformie PUW studiowało już ok. 700 studentów w tym 75 z zagranicy większość z krajów europejskich, ale także m.in. ze Stanów Zjednoczonych, Wikipedia, stan na dzień

4 Korei Południowej i Australii. Od początku istnienia PUW ponad 4500 osób wzięło udział w co najmniej jednym kursie on-line. W bibliotece PUW dostępnych jest w chwili obecnej ok. 180 kursów e-learning 2. Platforma e-learning na której funkcjonuje PUW to R5 Generation. Na stronie PUW brak informacji o darmowych szkoleniach w ramach platformy e-learning. Ośrodek Kształcenia na Odległość OKNO Politechniki Warszawskiej - Ośrodek Kształcenia na Odległość powołany został w kwietniu 2001 roku zarządzeniem Rektora Politechniki Warszawskiej. Oferta studiów obejmuje: Zaoczne Studia Inżynierskie na Odległość, studia czteroletnie w formule SPRINT (nauczania na odległość), prowadzone od roku akademickiego 2001/02 przez 3 Wydziały: Elektroniki i Technik Informacyjnych, Elektryczny i Mechatroniki, Studia Podyplomowe "Informatyka i techniki Internetu", dwu- i trzysemestralne, prowadzone przy Wydziale Elektrycznym od roku akademickiego 2002/03, Studia Podyplomowe "Narzędzia i techniki wirtualnej edukacji", dwu- i trzysemestralne, prowadzone przy Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych, od roku akademickiego 2004/05, Zaoczne Uzupełniające Studia Magisterskie na Odległość, studia dwuletnie w formule SPRINT, które zostaną wprowadzone od roku akademickiego 2005/06 przez 2 Wydziały: Elektroniki i Technik Informacyjnych i Elektryczny, przy udziale pracowników innych Wydziałów Uczelni 3. Na stronie OKNA PW brak informacji o darmowych szkoleniach w ramach platformy e- learning. 2 Polski Uniwersytet Wirtualny, stan na dzień OKNO Politechnika Warszawska, stan na dzień

5 Centrum e-learningu (CEL) Akademii Górniczo-Hutniczej - Centrum e-learningu (wcześniej Ośrodek Edukacji Niestacjonarnej) jest jednostką Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie powołaną w 1996 roku. CEL wstąpił do powstałej w latach , w ramach projektu "Phare Międzynarodowy Program dla Edukacji Niestacjonarnej", międzynarodowej sieci podobnych ośrodków. W latach pełnił rolę punktu kontaktowego programu econtent. Nawiązał współpracę w dziedzinie e-learningu z nauczycielami szkół średnich, np. w celu stworzenia kursu e-learningowego Inżynieria Środowiska Miejskiego w Krakowie. Owocem tych kontaktów był złożony w 2005 roku wniosek o grant europejskiego programu Leonardo da Vinci. Został on przyjęty OEN stał się koordynatorem pierwszego dużego projektu (eteacher). Potem nadeszły kolejne : Kognitywny model elearningu (KBN, 2005 rok), icamp (6-ty Program Ramowy, 2005 rok), Welcome (eten, 2005 roku) i MOSEP (LdV, 2006 rok). Ośrodek nawiązał owocną współpracę z partnerami z kilkunastu krajów Europy 4. CEL funkcjonuje w oparciu o system e-learning Moodle. Na stronie CEL brak informacji o darmowych szkoleniach w ramach platformy e-learning. Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji (COME) Uniwersytetu Warszawskiego - Centrum Otwartej Edukacji Multimedialnej jest międzywydziałową jednostką Uniwersytetu Warszawskiego. COME UW zostało powołane uchwałą Senatu Uniwersytetu Warszawskiego dnia 23 czerwca 1999 roku. Stworzony model dydaktyczny bierze pod uwagę możliwości techniczne, jakimi dysponuje przeciętny student (uczy się w domu lub pracy na komputerze podłączonym do Internetu, wyposażonym w kartę dźwiękową, nie korzysta z kamer 4 Centrum e-learningu AGH, stan na dzień

6 internetowych) 5. COME funkcjonuje na platformie e-learningowej Moodle. Dostępne są płatne kursy otwarte dla osób spoza uczelni, m.in.: Estetyka Dzieła Muzycznego, Człowiek i technologia (perspektywa antropologiczna), Katastrofy geologiczne, LaTeX - jak pisać profesjonalnie, Matlab w zastosowaniach ekonomicznych i finansowych i inne. Centrum Rozwoju Edukacji Niestacjonarnej (CREN) Szkoły Głównej Handlowej - Zadaniem Centrum jest organizowanie działalności Uczelni w zakresie rozwoju nauczania przez internet oraz prowadzenie szkoleń i kursów dla instytucji zewnętrznych oraz kadry pracowniczej SGH. Swoje zadania Centrum realizuje poprzez: inicjowanie, inspirowanie i organizowanie projektów w dziedzinie edukacji niestacjonarnej i kształcenia ustawicznego, prowadzenie punktu informacyjnego o realizowanych w SGH projektach w zakresie edukacji niestacjonarnej oraz ich promocja, organizowanie prac badawczych w zakresie edukacji niestacjonarnej i kształcenia ustawicznego. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie wspiera tradycyjny tok kształcenia formami e-learningowymi. W ramach oferty e-edukacyjnej realizowane są m.in. pełne wykłady na platformach Część z nich realizowana jest w ramach współpracy międzyuczelnianej i międzynarodowej, co dodatkowo uatrakcyjnia proces kształcenia i pracy w grupach studentów z różnych ośrodków akademickich 6. Centrum prowadzi projekty i prace badawcze nad rozwojem e-learningu, organizowane są również seminaria naukowe oraz konferencje, cały czas rozbudowywana jest autorska platforma nauczania przez internet e-sgh.pl. CREN realizuje wewnętrzne e-kursy dla pracowników i studentów uczelni oraz płatne szkolenia dla firm. W ramach CREN uruchomiono wykłady międzyuczelniane, realizowane we współpracy z Akademiami Ekonomicznymi w Katowicach, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu ( 5 COME Uniwersytetu Warszawskiego, stan na dzień CREN Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, stan na dzień

7 Centrum Nauczania Zdalnego Uniwersytetu Szczecińskiego Centrum Nauczania Zdalnego Uniwersytetu Szczecińskiego (CNZ) powstało 1 stycznia 2002 r. z inicjatywy prof. Zygmunta Drążka. Celem CNZ jest umożliwienie wykorzystania nowoczesnych technik internetowych w procesie edukacyjnym i komunikacyjnym na wszystkich wydziałach Uniwersytetu. Zadania realizowane są przez przygotowanie narzędzi organizacyjnych i komunikacyjnych oraz elektronicznych materiałów edukacyjnych umożliwiających studiowanie przez Internet 7. Oferta CNZ jest niezwykle różnorodna obok kursów e-learning realizowanych na platformie Moodle, serwis posiada także wykłady online (w formie filmów wideo), możliwość realizacji wideokonsultacji przez Internet z wykładowcami czy pobrania prezentacji i materiałów w formie elektronicznej. Większość materiałów jest jedynie dostępna dla studentów uniwersytetu, część materiałów (wykłady w formie wideo) są ogólnodostępne. StudiaNET Politechniki Koszalińskiej - Politechnika Koszalińska od roku akademickiego 2003/2004 wspomaga nauczanie na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych systemami kształcenia zdalnego. Zastosowana platforma e- learning łączy w sobie zalety interaktywnych programów do nauki z możliwością bezpośredniego kontaktu ucznia i nauczyciela. Słuchacze korzystając z tej technologii mają wybór miejsca oraz czasu nauki, dostęp do materiałów dydaktycznych jest nieograniczony, mają możliwość stałego monitorowania swoich postępów w nauce poprzez testy on-line, stały kontakt z prowadzącym - przez , czat, forum dyskusyjne. Unikatowy i nowoczesny system edukacji na odległość proponowany przez Politechnikę Koszalińską składa się z sesji internetowych 7 CNZ Uniwersytetu Szczecińskiego, stan na dzień

8 odbywanych za pośrednictwem naszego serwera edukacyjnego oraz edukacji na zasadzie samokształcenia w oparciu o doskonale zaprojektowane materiały edukacyjne. Kontakt z nauczycielem poprzez Internet uzupełniony może być o tradycyjne konsultacje bezpośrednie. Nauczyciel koordynuje i nadzoruje edukację słuchacza przysyłając zindywidualizowane zadania i ćwiczenia 8. StudiaNET korzystają z rozwiązania systemu e-learning WBTExpress 6.0 firmy 4system. W serwisie StudiaNET istnieją darmowe szkolenia będące materiałami edukacyjnymi zawartymi w formie stron www. 3. Podsumowanie W ostatnich latach powstało wiele inicjatyw promujących e-learning na uczelniach wyższych. Zaprezentowane, wybrane przykłady opierają się na platformach komercyjnych oraz darmowych (open source), często też podmioty edukacyjne tworzą własne, autorskie rozwiązania. Mnogość rozwiązań i standardów publikacji kursów nauczania na odległość powoduje problem dopasowania tworzonych kursów, ukierunkowanych na nauczanie na poziomie akademickim. W większości przypadków rozwiązania e-learning są jedynie uzupełnieniem dla nauczania prowadzonego tradycyjnie (w formie stacjonarnej), bądź wymagają przeprowadzenia części zajęć dydaktycznych na uczelni (egzaminów końcowych czy laboratoriów). Problemem jest także dostęp (większość e-kursów jest dostępna po podaniu hasła) do kursów e-learning dla ogółu chociażby internautów, którzy chcieliby skorzystać z oferty edukacyjnej uczelni (poszczególnych kursów), nie będąc przy tym pracownikiem, czy studentem podmiotu edukacyjnego. Ważnym czynnikiem ograniczającym rozwój e-learning na uczelniach i w szkołach jest brak koncepcji ujednolicenia platform zdalnego nauczania. Z jednej strony pozwoliłoby to zmniejszyć koszty wdrożenia i funkcjonowania e-learning w szkolnictwie, z drugiej zaś możliwa była by koncepcja przenośności i wykorzystania najlepszych kursów we własnych jednostkach edukacyjnych w myśl zasady edusourcing wykorzystanie najlepszych rozwiązań i ich publikacji w systemie e-learning. Netografia: Wikipedia, 2. Polski Uniwersytet Wirtualny, OKNO Politechnika Warszawska, 4. Centrum e-learningu AGH, 5. COME Uniwersytetu Warszawskiego, 8 StudiaNET Politechniki Koszalińskiej, stan na dzień

9 6. CREN Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, 7. CNZ Uniwersytetu Szczecińskiego, 8. StudiaNET Politechniki Koszalińskiej. Nota o autorze: Zbigniew Zieliński jest doktorem nauk ekonomicznych, docentem w Katedrze Informatyki Wyższej Szkoły Handlowej im. Bolesława Markowskiego w Kielcach. Od 7 lat zajmuje się problematyką e-learning oraz biznesem elektronicznym. Kierownik Świętokrzyskiego Centrum Edukacji na Odległość ( oraz Portalu Nauczania na Odległość WSH ( Obecnie w prowadzonych badaniach zajmuje się klasyfikacją porównawczą systemów e-learningowych. 9