Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie Warszawa DECYZJA

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU KOMUNKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna Streżyńska DRTD SMP /06 (16) Warszawa, dnia 17 lipca 2006 r. Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust. 1, 2 i 3 w związku z art. 25 ust. 2 i 4, art. 34, art. 36, art. 37, art. 40 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) i 2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420) w związku z art. 206 ust. 1i ust. 2a Prawa telekomunikacyjnego w związku z art. 4 i 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. Nr 267, poz. 2258) oraz art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66): I. ustalam, iż na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp z. o.o., zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia nie występuje skuteczna konkurencja; II. wyznaczam Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, jako przedsiębiorcę zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o., zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia; III. nakładam na Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie następujące obowiązki regulacyjne w celu świadczenia przedsiębiorcom telekomunikacyjnym usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o.: - obowiązek, o którym mowa w art. 34 Prawa telekomunikacyjnego, polegający na uwzględnianiu uzasadnionych wniosków

2 przedsiębiorców telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, w tym użytkowania elementów sieci oraz udogodnień towarzyszących, w celu zakańczania połączeń w sieci operatora poprzez zapewnienie możliwości zarządzania obsługą użytkownika końcowego przez uprawnionego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego i podejmowania rozstrzygnięć dotyczących wykonywania usług na jego rzecz; - zapewnienie określonych elementów sieci telekomunikacyjnej, w tym linii i łączy, niezbędnych do zapewnienia dostępu do sieci; - oferowanie usług na warunkach hurtowych w celu ich dalszej sprzedaży przez innego przedsiębiorcę; - przyznawanie dostępu do interfejsów, protokołów lub innych kluczowych technologii niezbędnych dla interoperacyjności usług, w tym usług sieci wirtualnych; - zapewnienie infrastruktury telekomunikacyjnej, kolokacji oraz innych form wspólnego korzystania z budynków; - zapewnienie funkcji sieci niezbędnych do zapewnienia pełnej interoperacyjności usług, w tym świadczenia usług w sieciach inteligentnych; - zapewnienie systemów wspierania działalności operacyjnej lub innych systemów oprogramowania niezbędnych dla skutecznej konkurencji, w tym systemów taryfowych, systemów wystawiania faktur i pobierania należności; - zapewnienie połączenia sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych oraz udogodnień z nimi związanych; - prowadzenie negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w dobrej wierze oraz utrzymanie uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego do określonych sieci telekomunikacyjnych, urządzeń lub udogodnień towarzyszących, oraz przez zapewnienie każdej innej formy korzystania z urządzeń telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub usług świadczonych przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń w publicznej ruchomej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. 2. obowiązek, o którym mowa w art. 36 Prawa telekomunikacyjnego, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a także oferowaniu usług oraz udostępnianiu informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zależnymi; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 37 Prawa telekomunikacyjnego, polegający na ogłaszaniu informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, dotyczących specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a także opłat, przy czym: 2

3 - zakres informacji obejmuje wszystkie informacje dotyczące specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci a także opłat, niezbędny do przygotowania przez zainteresowanych operatorów wniosku w sprawie zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, - publikacja wskazanych powyżej informacji nastąpi w formie elektronicznej na oficjalnych stronach internetowych Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o., wyznaczonej w niniejszej decyzji jako przedsiębiorca zajmujący pozycję znaczącą, na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem sieci operatora, w której następuje zakończenie połączenia, - informacje należy ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia niniejszej decyzji; w przypadku zmiany zakresu bądź treści publikowanej informacji należy ją ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 1 tygodnia od dnia wprowadzenia zmiany; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 40 Prawa telekomunikacyjnego, polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty operatora. IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu. UZASADNIENIE Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. Nr 267, poz. 2258), do zakresu działania Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej przeszły dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwanego również Prezesem URTiP), chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Z kolei, zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, sprawy wszczęte przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty w zakresie zadań przejmowanych przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego również Prezesem UKE lub Regulatorem) i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się przed Prezesem UKE według przepisów ustawy Prawo telekomunikacyjne. Ponadto, w dniu 9 lutego 2006 r. weszła w życie ustawa z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy - Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) i należy zauważyć, iż stan prawny ustalony wskazaną ustawą został uwzględniony w niniejszej decyzji. 1. Implementacja procedury regulacji ex ante do polskiego porządku prawnego Regulacje prawne w zakresie regulacji ex-ante Podstawowe zasady i reguły nowego reżimu regulacyjnego dla rynku usług i sieci łączności elektronicznej, w tym również procedurę regulacji ex ante określa przede wszystkim dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa). Zgodnie z art. 15 dyrektywy ramowej, po przeprowadzeniu publicznej konsultacji oraz konsultacji z krajowymi organami regulacyjnymi (NRA), Komisja Europejska miała przyjąć zalecenia określające rynki produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą usprawiedliwiać nałożenie obowiązków regulacyjnych, określonych w dyrektywach szczegółowych. Rynki te miały zostać określone zgodnie z przepisami prawa konkurencji. 3

4 Jednocześnie Komisja miała opublikować wytyczne dotyczące analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej. Mając na uwadze treść zaleceń i wytycznych NRA mają definiować rynki właściwe zgodnie z prawem konkurencji i stosownie do okoliczności występujących w danym państwie (możliwe jest również zdefiniowanie rynków spoza zaleceń Komisji, po uzyskaniu jej zgody), a w szczególności mają definiować rynki geograficzne w obrębie danego terytorium. Art. 16 dyrektywy ramowej stanowi, że niezwłocznie po uchwaleniu zalecenia lub jego zmian, NRA są zobowiązane do przeprowadzenia analizy odnośnych rynków. Analiza ta powinna zostać przeprowadzona w miarę potrzeb we współpracy z organem ds. konkurencji. Jeżeli wyniki analizy wskażą, że na rynku występuje skuteczna konkurencja, wtedy NRA nie będzie nakładał obowiązków regulacyjnych, a istniejące zostaną zniesione. Jeżeli wyniki analizy określą, iż dany rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, wtedy NRA wskaże przedsiębiorstwo lub przedsiębiorców zajmujących znaczącą pozycję rynkową oraz nałoży, zmieni lub utrzyma istniejące obowiązki regulacyjne. Jednocześnie dyrektywa ramowa przewiduje, że dla rozstrzygnięć związanych z nałożeniem obowiązków regulacyjnych należy zastosować mechanizm konsultacji określony w art. 6 dyrektywy, a także mechanizm odnoszący się do konsolidacji wewnętrznego rynku w zakresie łączności elektronicznej, wskazany w art. 7 dyrektywy ramowej. Mając na uwadze postanowienia dyrektywy ramowej, Komisja Europejska wydała: Ø Zalecenie Komisji Europejskiej 2003/311/W z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (OJ L114/45 z r.), zwane dalej Zaleceniem - wskazujące na przesłanki uzasadniające poddanie rynku właściwego regulacji ex ante, a także określające listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante; Notę Wyjaśniającą do Zalecenia Komisji Europejskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej ( elevant_markets/en1_2003_497.pdf.), zwane dalej Notą Wyjaśniającą Ø Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (OJ C165/6 z r.), zwane dalej Wytycznymi - skupiające się przede wszystkim na kwestiach związanych z definiowaniem rynków, ich analizą pod kątem występowania podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej, a także procedurach konsultacyjnych. Wskazana powyżej procedura regulacji ex ante została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne - zwana dalej ustawą, Prawem telekomunikacyjnym lub PT, przewiduje następujące etapy regulacji rynku: a) wydanie rozporządzenia ministra właściwego do spraw łączności w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); b) wszczęcie i przeprowadzenie przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej postępowania w sprawie określenia, czy na rynku właściwym, określonym w rozporządzeniu, występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); 4

5 c) w przypadku stwierdzenia występowania na rynku skutecznej konkurencji wydanie przez Prezesa UKE postanowienia w sprawie stwierdzenia, że na analizowanym rynku występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego); d) w przypadku ustalenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja przygotowanie przez Prezesa UKE decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakładającej obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie; e) poddanie projektu rozstrzygnięcia w sprawie wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej i nałożenia określonych obowiązków regulacyjnych postępowaniu konsultacyjnemu oraz konsolidacyjnemu (art. 15 i 18 Prawa telekomunikacyjnego); f) wydanie postanowienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego również Prezesem UOKiK) w sprawie przyjętego przez Prezesa UKE projektu rozstrzygnięcia w kwestii ustalenia skutecznej konkurencji, wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych (art. 25 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego); g) wydanie decyzji wyznaczającej podmiot o znaczącej pozycji rynkowej oraz nakładającej obowiązki regulacyjne (art. 25 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego). Zgodnie z art. 3 ust 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy tj. przed dniem 9 lutego 2006 r. postępowania w sprawie ustalenia, czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, stają się postępowaniami w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że niniejsza decyzja stanowi realizację etapów procesu regulacyjnego wskazanych w punktach d g z uwzględnieniem zapisów art. 3 ust. 2 cytowanego powyżej Przebieg postępowania w sprawie wyznaczenia przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie. 1. Pismem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI /04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia, czy na zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone. 3. Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na zgodnym z obszarem sieci, w której następuje 5

6 zakończenie połączenia, rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na poszczególnych rynkach właściwych oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych. 4. Pismem z dnia 12 kwietnia 2006r., Prezes UKE powiadomił spółkę Polska Telefonia Cyfrowa Sp z o.o. z siedzibą w Warszawie o rozszerzeniu postępowania, stosownie do powołanego wyżej art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz Kodeks postępowania cywilnego. 5. Pismem z dnia 27 kwietnia 2006 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego dotyczącego projektu decyzji Prezesa UKE w sprawie ustalenia, że na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku oraz nałożenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. 6. W dniu 28 kwietnia 2006 r. Komisja Europejska zarejestrowała pod numerem PL/2006/0379 notyfikację UKE dotyczącą projektu decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie wyznaczenia Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. i nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie. W dniu 29 maja 2006 r. Komisja przekazała swoje stanowisko w przedmiotowej sprawie. Komisja nie wniosła zastrzeżeń do projektu decyzji. 7. W dniach 27 kwietnia 28 maja 2006 r. Prezes UKE przeprowadził postępowanie konsultacyjne w sprawie ustalenia, że na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku oraz nałożenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. W ramach postępowania konsultacyjnego do Prezesa UKE wpłynęło 5 opinii złożonych przez: Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o., Netię S.A., P4 Sp. z o.o., Krajową Izbę Gospodarczą Elektroniki i Telekomunikacji, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Stanowiska uczestników postępowania konsultacyjnego zostały opublikowane na stronach Urzędu w dniu 9 czerwca 2006 r. 8. Pismem z dnia 21 czerwca 2006 r. Prezes UKE powiadomił Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. o przekazaniu w dniu 20 czerwca 2006 r. projektu rozstrzygnięcia Prezesowi UOKiK, celem zajęcia stanowiska. Projekt ten został umieszczony na stronach Urzędu w dniu 21 czerwca 2006 r. wraz z komentarzem Prezesa UKE do konsultacji. 9. Postanowieniem z dnia 4 lipca 2006 r. Prezes UOKiK potwierdził stanowisko Prezesa UKE, zawarte w przesłanym mu projekcie decyzji, iż na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w sieci Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o., zgodnym z obszarem ruchomej publicznej sieci telefonicznej, w której następuje zakończenie połączenia, nie występuje skuteczna konkurencja, Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. 6

7 posiada pozycję znaczącą oraz że zasadne jest nałożenie na Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. obowiązków regulacyjnych określonych w art. 34, 36, 37, i 40 ustawy z dnia 16 lipca 2004 roku. Pt. Prezes UOKiK zauważył jednocześnie, iż: Po przeprowadzonej analizie rynku, Prezes UOKiK stwierdza, iż nałożone przez Prezesa UKE obowiązki spełniają wymogi ustawowe w zakresie adekwatności, proporcjonalności oraz uwzględniają cele ustawy Pt. Powinny one ułatwić prowadzenie działalności operatorom korzystającym z usług oferowanych przez PTC na analizowanym rynku hurtowym. Ich skutkiem będzie bez wątpienia poprawa pozycji negocjacyjnej przedsiębiorców dokonujących zakupu na przedmiotowym rynku. Oceny organu antymonopolowego w tym zakresie nie zmienia fakt, iż w przekonaniu Prezesa UOKiK nieuprawnione jest stwierdzenie stosowania przez PTC subsydiowania skrośnego (price squeezing) wyłącznie na podstawie zestawienia stawek za połączenia pobieranych przez Spółkę na rynku detalicznym ze stawką za zakończenie połączenia w sieci Spółki w najdroższym okresie taryfikacyjnym (T1), pobieraną na poddanym analizie rynku hurtowym. Wydaje się, iż rozważyć należałoby poszerzenie przedmiotowej analizy o rozważnie dobowego rozkładu ruchu w sieci operatora w zestawieniu ze stawkami za zakończenie połączenia pobieranymi w poszczególnych okresach taryfikacyjnych, ewentualnie zestawienie przychodów uzyskiwanych przez Spółkę z tytułu działalności prowadzonej na przedmiotowym rynku z kosztami jej prowadzenia. Prezes UKE ustosunkował się do powyższego zastrzeżenia w komentarzu wydanym po zakończeniu postępowania konsultacyjnego. Należy zauważyć, iż: Prezes UKE wybrał plany taryfowe, które mają płaskie stawki w ciągu całego dnia z uwagi na to, że taka jest tendencja na rynku telefonii ruchomej. Operatorzy upraszczają plany taryfowe. Na wykresie w części analitycznej zostały zaprezentowane plany taryfowe o różnej wysokości abonamentu. Prezes UKE zastosował porównanie stawek w szczycie, gdyż połowa połączeń rozliczanych jest właśnie według tej stawki. Niemniej jednak warto zwrócić uwagę, iż obliczona przez OVUM średnia stawka za zakończenie połączenia w sieci wynosi 0,566 PLN. To porównanie wykazuje, że stawki hurtowe są niższe. Nadal stanowią jednak około 90% cen detalicznych. To z kolei potwierdza słuszność wniosków dokonanych w przedmiotowej decyzji. 10. Pismem z dnia 6 lipca 2006 r. Prezes UKE powiadomił Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. o zakończeniu postępowania dowodowego oraz o możliwości zapoznania się w dniach lipca 2006 r. z materiałem dowodowym zebranym w aktach postępowania i złożenia ostatecznego stanowiska w sprawie do dnia 12 lipca 2006 r. 11. W dniu 14 lipca 2006 r. do Urzędu Komunikacji Elektronicznej wpłynęło stanowisko Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. (DN-4500/115/2006) w związku z zakończeniem postępowania dowodowego w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, zgodnym z obszarem sieci w której następuje zakończenie połączenia występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji na tym rynku oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych. W stanowisku tym operator Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. podtrzymał swoje stanowiska wyrażane we wcześniejszych etapach postępowania oraz wniósł o: 7

8 zmianę uzasadnienia projektowanej decyzji w kwestii posiadania przez Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz oceny rynku zakańczania połączeń głosowych; nienakładanie na PTC obowiązków regulacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego; nienakładanie na PTC obowiązków w zakresie niedyskryminacji; wydłużenie do czterech miesięcy terminu wykonania obowiązków informacyjnych; nienakładanie na PTC obowiązku ustalania opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o koszty; powtórzenie postępowania konsultacyjnego i postępowania konsolidacyjnego w sprawie; powtórzenie uzgodnienia projektu decyzji z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. przedstawiła także szczegółowe uzasadnienie najważniejszych zarzutów podnoszonych w przebiegu wcześniejszego postępowania. Jednakże po przeanalizowaniu niniejszego materiału oraz postulatów podnoszonych przez Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. Prezes UKE postanowił wydać przedmiotową decyzję w takim kształcie, jaki został ustalony bezpośrednio po wynikach postępowania konsultacyjnego. Tym samym nie przychylił się do postulatów Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. podnoszonych w jej stanowisku w związku z zakończeniem postępowania dowodowego. 2. Definicja rynku właściwego Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zwanej dalej o.k.i.k. (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 z późn. zm.) - do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego - rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Rynki właściwe poddane analizie przez Prezesa UKE, a następnie w przypadku braku skutecznej konkurencji poddane regulacji, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, wydał stosowne rozporządzenie, w którym w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz użytkowników końcowych wskazał jako rynek poddany analizie rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. ( 2 pkt 9 rozporządzenia). Rynek ten, zgodnie z 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury jest zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia. Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyższe, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, jak również odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego. 8

9 Wytyczne, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalaniu pozycji znaczącej przewidują, iż na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki, które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji oraz wskazują na Zalecenie, jako dokument, w którym rynki te zostały określone przez Komisję Europejską Rynek produktowy na poziomie hurtowym. Zalecenie Komisji Europejskiej wyodrębniło na poziomie hurtowym rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. Nota objaśniająca do Zalecenia przedstawia wskazany rynek produktowy w następujący sposób:...zakończenie połączenia w sieci komórkowej to element zarówno udostępniania połączeń komórkowych (które kończą się w innych sieciach komórkowych) jak i połączeń rozpoczynanych przez dzwoniących w sieciach obsługujących lokalizacje stacjonarne, kończących się w sieciach komórkowych. Z uwagi na fakt, że opłatę za zakończenie ustala sieć, do której się dzwoni, wybierana przez abonenta otrzymującego połączenie, dzwoniący nie ma w zasadzie możliwości wpływu na opłaty za zakończenie połączenia. Jest to przypadek funkcjonowania zasady, że dzwoniący płaci, obecnie powszechny w Europie. Na szczeblu detalicznym połączenie z danym użytkownikiem lub z jego terminalem nie jest substytutem połączenia z innym użytkownikiem i to ograniczenie substytucji popytu przenosi się na szczebel hurtowy. Ponadto na szczeblu hurtowym istnieje wymóg prawny świadczenia połączeń międzysieciowych każdy z każdym, tak więc operatorzy są prawnie zobowiązani do zawierania porozumień w zakresie połączeń międzysieciowych. W odniesieniu do substytucji podaży w przypadku podniesienia stawki przez dostawcę zakończenia połączenia nie jest łatwo innym dostawcom przestawić się na zaopatrywanie tego rynku, gdyż do tego potrzebowaliby oni szczegółów karty SIM tego użytkownika. Niemniej jednak rynek jest szerszy niż usługi zakończenia połączenia z terminalem danego użytkownika, gdyż nie jest w zasadzie możliwe różnicowanie cen przez operatora w zakresie opłat za zakończenie połączenia w stosunku do różnych użytkowników jego sieci. Dlatego też właściwy rynek jest przynajmniej tak szeroki jak usługi zakończenia połączenia z każdym operatorem. 2 Kierując się ustaleniami Komisji Europejskiej oraz własną analizą, Prezes UKE stoi na stanowisku, iż usługa zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych na szczeblu hurtowym jest usługą dostępu do sieci dla operatorów publicznych stacjonarnych i ruchomych sieci telefonicznych niezbędną do świadczenia użytkownikom końcowym usług telekomunikacyjnych. Ze względu na potrzeby użytkowników końcowych operatorzy sieci stacjonarnych i ruchomych są zmuszeni nabyć usługi zakańczania połączeń od operatora konkretnej sieci, w której te połączenia są zakańczane. Wynika to z faktu, iż zakańczanie połączeń w danej sieci nie może być zastąpione zakańczaniem połączeń w innej sieci. Zgodnie z art. 26 Prawa telekomunikacyjnego, operator publicznej sieci telekomunikacyjnej jest obowiązany do prowadzenia negocjacji w sprawie zawarcia umowy o dostępie telekomunikacyjnym na wniosek innego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego (...) w celu świadczenia publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych oraz zapewnienia interoperacyjności usług. Oznacza to, iż Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. (zwana dalej PTC, Spółką, Operatorem) ma obowiązek prowadzenia negocjacji w zakresie połączeń międzysieciowych. Nie wpływa to jednak na samą definicję rynku i jej zakres produktowy, pomimo iż częstą praktyką mniejszych operatorów stacjonarnych jest zawieranie umów o tranzyt połączeń do sieci PTC 1 punkt 4 Wytycznych 2 Zalecenie Komisji Euroepjskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w ramach sektora łączności elektronicznej, które mogą zostać poddane regulacji ex-ante. 9

10 z operatorami, którzy mają już podpisane umowy o zakańczanie połączeń w sieci tego operatora. Powyższe praktyki będą natomiast wzięte pod uwagę przy ocenie kryteriów służących do oceny pozycji rynkowej zajmowanej przez PTC na badanym rynku właściwym. Cytowane powyżej ustalenia Komisji odnoszą się do badanego rynku właściwego z następujących powodów: - w Polsce, podobnie jak w Europie, w zakresie rynku detalicznego obowiązuje zasada dzwoniący płaci (zwana dalej zasadą CCP 3 ); - na szczeblu detalicznym połączenie z danym użytkownikiem lub z jego terminalem nie jest substytutem połączenia z innym użytkownikiem i to ograniczenie substytucji popytu przenosi się na szczebel hurtowy; - biorąc pod uwagę substytucję podaży na szczeblu hurtowym, w przypadku podniesienia stawki przez dostawcę zakończenia połączenia nie jest możliwa rezygnacja z usług tego dostawcy, gdyż brak jest funkcjonalności sieci pozwalających na zakończenie połączenia przez innego dostawcę, niż ten do którego sieci połączenie jest kierowane. Zdaniem Komisji, Opłaty za zakończenie połączeń komórkowych mogą być ograniczone poprzez substytucję popytu. Na szczeblu hurtowym nie istnieje potencjał substytucji popytu. Popyt na szczeblu hurtowym jest nierozerwalnie związany z podażą. Operator (dzwoniący) nie jest w stanie nabyć usługi zakończenia połączenia w danej sieci z alternatywnego źródła. Powyższy pogląd wziął pod uwagę Prezes UKE, analizując badany rynek właściwy na szczeblu hurtowym. Operatorzy publicznych stacjonarnych i ruchomych sieci telekomunikacyjnych nie są w stanie nabyć konkurencyjnej usługi zakończenia połączeń w sieci PTC od innego operatora. Rozpatrując możliwe substytuty na rynku detalicznym w zakresie różnych rodzajów połączeń, Prezes UKE stwierdził, iż: - substytutem połączeń w sieci PTC na rynku detalicznym nie mogą być połączenia w sieciach stacjonarnych innych operatorów. Nawet przy założeniu, iż wszyscy użytkownicy końcowi PTC są jednocześnie abonentami któregokolwiek działającego na rynku polskim operatora świadczącego usługi w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, to jednak funkcje użytkowe sieci ruchomych decydują o tym, iż połączenia kierowane do publicznych ruchomych sieci telefonicznych nie mogą być uznane za zastępowalne przez połączenia w sieciach stacjonarnych; - substytutem połączeń w sieci PTC na rynku detalicznym nie może być również wyłączne korzystanie z połączeń sieciowych (on-net) przy wykluczeniu połączeń pozasieciowych (off-net). Substytucja taka jest niemożliwa z kilku powodów. Przede wszystkim użytkownik inicjujący połączenie musiałby posiadać kartę SIM działającą w sieci PTC. Aby mógł on korzystać z tej karty, musiałby posiadać aparat telefoniczny zdolny do akceptowania wielu kart, lub przed wykonaniem połączenia wymienić kartę, ewentualnie posiadać kilka aparatów telefonicznych. Pierwszą możliwość ogranicza fakt, że rozpowszechnienie i znajomość aparatów na kilka kart jest niewielkie. Zmiana karty przed wykonaniem każdego połączenia jest niewygodna i czasochłonna, poza tym prawie wszystkie aparaty sprzedawane przez operatorów są kodowane, a rozkodowanie takiego telefonu powoduje dodatkowe koszty dla danego użytkownika; 3 ang. calling party pays 10

11 - substytutem połączeń w sieci PTC na rynku detalicznym nie może być również usługa sms oraz inne usługi transmisji danych, z uwagi na fakt, iż spełniają one jedynie funkcje uzupełniające połączenie głosowe, a obecna sytuacja na rynku detalicznym nie wskazuje by zwiększająca się popularność tych usług mogła w perspektywie 2 lat wpłynąć na całkowitą rezygnację użytkowników z połączeń głosowych; Po analizie zarówno strony popytowej jak i podażowej na rynku hurtowym i detalicznym Prezes UKE postanowił włączyć do zakresu produktowego rynku na szczeblu hurtowym następujące usługi: zakańczanie połączeń głosowych zainicjowanych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (F2M fixed-to-mobile), zakańczanie połączeń głosowych zainicjowanych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (M2M mobile-to-mobile). Jednocześnie, opierając się na zasadzie neutralności technologicznej Prezes UKE stoi na stanowisku, iż nie ma istotnego znaczenia w jakiego rodzaju sieci zakańczane jest połączenie, dlatego uznał, iż wchodzą w jego skład połączenia zakańczane w sieciach GSM, UMTS oraz NMT 450i. Analiza strony popytowej i podażowej niniejszego rynku na szczeblu hurtowym nie daje żadnych podstaw do rozszerzenia zakresu produktowego. W chwili obecnej nie istnieją i jak należy się spodziewać w bliskiej przyszłości, nie będą istniały substytuty usługi zakańczania połączeń głosowych w sieciach ruchomych. Operator chcący zakończyć połączenie z numerem sieci ruchomej nie ma innej możliwości jak tylko zakończyć to połączenie w sieci, do której ten numer jest przypisany, niezależnie od tego, czy czyni to bezpośrednio, czy za pośrednictwem innego operatora Rynek geograficzny. Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangażowane w proces popytu i podaży właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar można odróżnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przeważające warunki konkurencji są znacząco różne. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera w art. 4 pkt. 8 ustawy o.k.i.k., do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego. Zgodnie z tą definicją rynek geograficzny oznacza obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Zakres geograficzny rynku podlegającego analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako rynek zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia. Tym samym na terenie Polski funkcjonuje tyle odrębnych rynków właściwych, ile ruchomych publicznych sieci funkcjonuje na obszarze kraju. Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE potwierdziła stanowisko Ministra Infrastruktury. Usługa zakończenia połączenia świadczona w danej sieci operatora nie może być zastąpiona usługą zakończenia połączenia w sieci innego operatora. Jest to tożsame z faktem, iż obszar geograficzny rynku właściwego jest zawężony do zasięgu geograficznego sieci danego operatora. Zgodnie z powyższym, analizie Prezesa UKE zostali poddani wszyscy trzej 11

12 przedsiębiorcy telekomunikacyjni posiadający w latach na terenie Polski ruchomą publiczną sieć telefoniczną 4. Analiza dokonana w niniejszej decyzji dotyczy rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci operatora Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. 3. Struktura podmiotowa rynku właściwego. Zgodnie z powyższym, w niniejszej decyzji Prezes UKE poddał analizie rynek właściwy, który tworzy na terenie Polski ruchoma publiczna sieć telefoniczna należąca do PTC. Klientami (kupującymi) tworzącymi popyt na tym rynku są przedsiębiorcy telekomunikacyjni działający na rynku telefonii stacjonarnej i ruchomej, którzy chcą świadczyć użytkownikom końcowym usługi połączeń głosowych zakańczanych w sieci operatora PTC. Dostawcą usług (sprzedającym) na tym rynku jest przedsiębiorca telekomunikacyjny PTC posiadający ruchomą publiczną sieć telefoniczną, do której użytkowników końcowych wykonywane są połączenia głosowe inicjowane w sieciach stacjonarnych i sieciach ruchomych. 3.1 Struktura własnościowa Dokonując analizy struktury własnościowej, Prezes UKE wskazuje na powiązania finansowe PTC z innymi podmiotami funkcjonującymi na rynku telekomunikacyjnym. Takie powiązania umożliwiają zarówno łatwiejszy dostęp do kapitału jak i rozwiązań technologicznych oraz są bardzo istotne dla możliwości działania i rozwoju przedsiębiorstwa, a także ułatwiają współpracę na rynku międzyoperatorskim. POLSKA TELEFONIA CYFROWA Sp. z o.o. Procentowy udział głosów na Liczba udziałów Udziałowcy zgromadzeniu wspólników Elektrim Telekomunikacja ,9998% Deutsche Telekom % Polpager Sp. z o.o % CARCOM Warszawa Sp. z o.o ,9% Autoinvest S.A ,1% Elektrim S.A. 0,0002% RAZEM % Źródło: PTC Sp. z o.o. 4 Zgodnie z art. 2 pkt 28 i 33 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171 poz.1800 z późn. zm.) publiczna sieć telefoniczna jest to publiczna sieć telekomunikacyjna wykorzystywana do świadczenia publicznie dostępnych usług telefonicznych, zapewniającą łączność głosową między zakończeniami sieci, a także inne formy łączności, w szczególności przesyłanie faksów i danych, zaś ruchoma publiczna sieć telefoniczna jest to publiczna sieć telefoniczna, w której zakończenia nie mają stałej lokalizacji. 12

13 Głównym udziałowcem jest Elektrim Telekomunikacja. Przedsiębiorstwo to jest kapitałowo zależne od spółki Elektrim S.A., jednego z największych polskich przedsiębiorców posiadających doświadczenie w zakresie sieci telefonii stacjonarnej, ruchomej oraz w zakresie telewizji kablowej i wytwarzania energii. Elektrim Telekomunikacja świadczy usługi na rynku telefonii stacjonarnej. Nie jest jednak bezpośrednio zaangażowana w eksploatację sieci telefonii ruchomej. 45% udziałów PTC posiada Deutsche Telekom niemiecki operator zasiedziały. Pasma częstotliwości, w których PTC świadczy usługi PTC dysponuje zestawem pasm w częstotliwościach GSM 900, GSM 1800 i UMTS. Zasoby częstotliwości, jako zasoby ograniczone, stanowią jeden z głównych czynników dostępu do rynku. GSM 1800 Operator Liczba kanałów Zakres częstotliwości Data rozpoczęcia wykorzystania częstotliwości Uwagi Polska Telefonia Cyfrowa Sp z.o.o. od dnia doręczenia Koncesji ,0-1757,2 / 1850,0-1852,2 w zakresie zakładania i używania urządzeń, z dniem 1 marca 2000 r. - w ,2-1777,2 / 1865,2-1872,2 zakresie świadczenia usług. Koncesja wydana na okres 15 lat. 13

14 UMTS Operator Liczba kanałów Zakres częstotliwości Data rozpoczęcia wykorzystania częstotliwości Uwagi Polska Telefonia Cyfrowa Sp z.o.o. 3 FDD 14,8 MHz 1 TDD 5 MHz Rozpoczęcie działalności z Koncesja wydana na dniem okres do dnia - świadczenie usług - nie r. 1935,3-1950,1 / 2125,3-2140,1 później niż z dniem r. - zmiana Decyzją Prezesa URTiP - świadczenie usług telekomunikacyjnych - nie później niż z dniem 1 stycznia 2006 r., przy czym 1910,1-1915,1 Operator jest uprawniony do rozpoczęcia działalności z dniem r. GSM 900 Operator Liczba Przydzielony Data rozpoczęcia wykorzystania Uwagi kanałów zakres częstotliwości częstotliwości Polska Telefonia Cyfrowa Spółka z o. o ,0-897,2 / 938,0-942, r. Koncesja wydana na okres 15 lat. Zgodnie z zapisem w Koncesji - Koncesjobiorca ma prawo do ubiegania się o rozszerzenie przydzielonych pasm częstotliwości po 5 latach od daty wydania niniejszej koncesji ,6-908,0 / 948,6-953, r. Źródło: opracowanie UKE na podstawie decyzji Prezesa URTiP. 14

15 3.2 Powiązania z innymi rynkami wskazanie innych rynków telekomunikacyjnych, na których Operator świadczy usługi Rynki, na których PTC świadczy różnorodne usługi przy wykorzystaniu tej samej infrastruktury, to: - świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; - świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; - świadczenia usługi roamingu międzynarodowego w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; - świadczenia usług użytkownikom końcowym (rynek detaliczny telefonii ruchomej). Jak wynika z powyższego zestawienia PTC świadczy usługi na 4 rynkach (trzy pierwsze zostały zdefiniowane przez Komisję Europejską w Zaleceniach, ostatni - detaliczny, obecnie nie podlega regulacji ex-ante), wykorzystując tę samą infrastrukturę, co sprzyja umacnianiu pozycji Spółki na rynku zakańczania połączeń głosowych, a różnorodność świadczonych usług ułatwia wzrost rentowności całej działalności przedsiębiorstwa. Obecność PTC na rynku usług detalicznych, który jest rynkiem powiązanym z rynkiem zakańczania połączeń, świadczy również o pionowym zintegrowaniu przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, co stanowi dodatkowy czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Przedsiębiorca może wykorzystać pozycję zajmowaną na jednym rynku i przenieść ją na kolejny rynek, utrudniając w ten sposób wejście nowym przedsiębiorcom na dany rynek właściwy, a operatorom już działającym na tym rynku skutecznie utrudniać dalszy rozwój działalności i zwiększanie generowanych przychodów. Jak zauważono powyżej w przypadku analizowanego rynku, jego obszar geograficzny jest tożsamy z zasięgiem geograficznym sieci Operatora. Z powyższego wynika, iż procent ludności objętej zasięgiem sieci PTC stanowi podstawę potencjału i możliwości dla rynku zakańczania połączeń. Użytkownik końcowy sieci ruchomej, oprócz tego, że sam generuje połączenia, ma także możliwość odbierania połączeń. W ten sposób użytkownicy końcowi, wykonując połączenia głosowe, pośrednio wpływają na popyt generowany na poziomie hurtowym. Do roku 2004 operator PTC objął zasięgiem własnej sieci ponad 99% mieszkańców Polski (tabela poniżej). % mieszkańców Polski objętych zasięgiem sieci Operator telefonii ruchomej operatora Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. 99,51% 99,55% 99,57% Liczba użytkowników końcowych danego przedsiębiorcy jest podstawą zapotrzebowania na usługi zakańczania połączeń w sieciach ruchomych. Zainicjowane połączenie skierowane jest do konkretnego użytkownika z konkretnej sieci i brak jest jakiejkolwiek substytucji i alternatywy dla usługi zakończenia połączenia. Operatorzy poprzez wzrost liczby użytkowników własnej sieci, odnotowują większy popyt na usługi zakańczania połączeń i mają możliwość generowania wyższych przychodów. Rosnące znaczenie świadczenia usług zakańczania połączeń można wykazać również za pomocą wskaźnika penetracji rynku telefonii ruchomej. Jak wynika z poniższego wykresu wielkość penetracji telefonii komórkowej wzrosła z 60,4% populacji w Polsce w roku 2004 do 76,4 % na koniec Wraz z rosnącą penetracją rynku telefonii ruchomej wzrasta 15

16 zapotrzebowanie na usługi zakańczania połączeń w sieciach ruchomych, a co za tym idzie, następuje wzrost przychodów z tych usług. Penetracja polskiego rynku telefonii ruchomej w latach ,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 76,40% 60,40% 45,60% 36,40% 10,20% 25,90% 5,00% 17,60% 2,10% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych od przedsiębiorców i GUS (rok 2005) 5 wskaźnik penetracji liczony jest w odniesieniu do 100 mieszkańców Biorąc pod uwagę stosunkowo niską penetrację na polskim rynku w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej, można stwierdzić, że tendencja wzrostowa penetracji zostanie zachowana w najbliższych latach. Tendencja ta będzie miała bezpośredni wpływ na wzrost liczby nabywanych przez operatorów sieci usług zakańczania połączeń głosowych w publicznych telefonicznych sieciach ruchomych. Penetracja telefonii ruchomej w krajach Unii Europejskiej, X 2005 r. 160% 140% 150% 120% 100% 80% 83% 105% 96% 117% 111% 104% 94% 96% 99% 90% 89% 76% 79% 106% 94% 99% 98% 90% 90% 81% 80% 71% 103% 101% 60% 40% 20% 0% BE* CZ* DK* DE EE EL* ES* FR IE IT CY LV LT LU HU MT NL* AT PL PT SI SK FI SE UK* 5 wskaźnik penetracji liczony jest w odniesieniu do 100 mieszkańców 16

17 Źródło: 11 raport Implementacyjny Komisji Europejskiej 4.Analiza tendencji i cen występujących na rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci PTC 4.1 Rozliczenia przy połączeniach F2M Kształtowanie się cen na rynku, zwłaszcza dynamika zmian ich wysokości, stanowi jeden z najistotniejszych elementów analizy rynkowej, który umożliwia także ocenę tendencji, czy rynek zmierza, czy też nie, do stanu efektywnej konkurencji. Na rynku zakańczania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych mamy do czynienia z odrębnymi rynkami tworzonymi w obrębie sieci poszczególnych operatorów. W związku z tym na każdym takim rynku występuje tylko jeden gracz rynkowy. W tej sytuacji operator ma możliwość swobodnego kształtowania cen za świadczenie usługi zakańczania połączeń. Największe znaczenie w przypadku rozliczeń za połączenia F2M miała i ma współpraca z Telekomunikacją Polską S.A., z uwagi na to, że znaczna część przychodów z zakańczania połączeń generowana jest właśnie dzięki wymianie ruchu z TP S.A. (jest to najsilniejszy podmiot po stronie popytowej analizowanego rynku). Pozycja TP S.A., jako największego operatora sieci stacjonarnej, pozwala na skuteczne negocjowanie warunków rozliczeń. Pozostali gracze z rynku stacjonarnego otrzymują warunki podobne lub nawet nieco gorsze niż TP S.A. Poniższy wykres przedstawia stawki za zakańczanie połączeń w ruchomej sieci PTC, które zostały zainicjowane w sieci operatora zasiedziałego (TP S.A.). Należy zauważyć, że poziom tych stawek jest niższy od poziomu stawek wynegocjowanych przez innych operatorów stacjonarnych. Stawki za zakańczanie połączeń w sieci PTC Sp. z o.o. inicjowanych w sieci TP S.A (w PLN) T3 T2 T1 T3 T2 T1 T3 T2 T1 T3 T2 T1 0,4 0,4 0,4 0,4 0,48 0,48 0,5 0,6 0,65 0,65 0,735 0,8 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 17

18 T1 - okres taryfikacyjny od godz do godz w dni robocze. T2 - okres taryfikacyjny od godz do godz w dni robocze oraz od godz do godz w weekendy i święta. T3 - okres taryfikacyjny od godz do godz w dni robocze oraz od godz do godz w weekendy i święta. Poniższa tabela przedstawia przedziały stawek obowiązujących w latach w rozliczeniach międzyoperatorskich za minutę połączenia rozpoczynanego w sieciach alternatywnych operatorów stacjonarnych i zakańczanego w sieci PTC. Zestawienie stawek międzyoperatorskich za zakańczanie w sieciach ruchomych połączeń inicjowanych w sieci stacjonarnej (w PLN) T1 T2 T3 T1 T2 T3 T1 T2 T3 T1 T2 T3 0,930-0,950 0,700-0,710 0,460-0,480 0,735-0,890 0,500-0,680 0,400-0,470 0,680-0,765 Źródło: opracowanie UKE na podstawie umów międzyoperatorskich. 0,500-0,530 0,400-0,430 Bez zmian Bez zmian Bez zmian Analizując powyższe stawki, zauważyć należy, że stawki rozliczeniowe za minutę połączenia zakańczanego w sieci PTC zmalały, co stanowi korzyść dla operatorów sieci stacjonarnych, a pośrednio również korzyść użytkowników końcowych tych operatorów. Zmiany te nie mają tak dużego znaczenia dla PTC ze względu na znikomą ilość ruchu kierowaną przez operatorów alternatywnych do sieci PTC. Przeprowadzona przez Prezesa UKE analiza zmian w umowach międzyoperatorskich wykazała, że działania wszystkich przedsiębiorców, w tym PTC były skoordynowane w czasie. Operatorzy telefonii ruchomej podpisywali nowe umowy lub aneksy do umów obniżające stawki z Telekomunikacją Polską w mniej więcej w tym samym czasie (różnica kilku miesięcy). Takie zachowanie świadczy o dużej przejrzystości rynku i braku konkurencji. Przedsiębiorstwa mogą bez większych trudności obserwować działania pozostałych uczestników rynku i współdziałać ze sobą w celu utrzymania własnych silnych pozycji w obrębie trzech badanych rynków właściwych (stanowiących obszar sieci każdego operatora publicznej ruchomej sieci telefonicznej) oraz na rynkach z nimi powiązanych Szczegółowy opis etapów kształtowania stawek za zakańczanie połączeń F2M w sieci PTC: W dniu 9 grudnia 1998 roku podpisano pierwszą umowę łączącą rynek połączeń stacjonarnych z rynkiem połączeń mobilnych. Przedmiotowa umowa została zawarta pomiędzy Telekomunikacją Polską S.A. i Polską Telefonią Cyfrową Sp. z o.o. (Era GSM). Określono w niej warunki współpracy oraz zasady rozliczeń za połączenia realizowane w połączonych sieciach. W dniu podpisania przez Strony umowy o połączeniu sieci zasady rozliczeń opierały się na stawkach rozliczeniowych, czyli zasady rozliczeń dla operatora komórkowego były inne niż w tym samym okresie dla operatorów sieci stacjonarnych, z którymi TP S.A. zawierała umowy o współpracy. Wysokość stawek ustalonych w umowie dla obydwu stron wyglądała następująco: opłata na rzecz PTC wnoszona przez TP S.A. za minutę połączenia z sieci TP do sieci PTC wynosiła: - w okresie T1 0,80 PLN, 18

19 - w okresie T2 0,60 PLN, - w okresie T3 0,40 PLN. Zasady rozliczeń a szczególnie wysokość stawek rozliczeniowych we wzajemnych stosunkach obydwu stron ulegała zmianie. Zgodnie z Aneksem Nr 3 z dnia 24 grudnia 2002 roku obniżeniu uległy stawki rozliczeniowe należne PTC za zakończenie połączenia inicjowanego w sieci TP - w sieci PTC. Opłata na rzecz PTC wnoszona przez TP S.A. za minutę połączenia z sieci TP S.A do sieci PTC wynosiła w okresie od 1 lutego do 31 maja 2003 roku: - w okresie T1 0,80 PLN, - w okresie T2 0,50 PLN, - w okresie T3 0,40 PLN. Od dnia 1 czerwca 2003 roku za powyższą usługę obowiązywały następujące stawki rozliczeniowe: - w okresie T1 0,735 PLN, - w okresie T2 0,50 PLN, - w okresie T3 0,40 PLN. W aneksie nr 8 do Umowy z października 2004 ustalono następujące stawki rozliczeniowe: - w okresie T1 0,65 PLN, - w okresie T2 0,48 PLN, - w okresie T3 0,40 PLN. Stawki te obowiązywały od 1 listopada 2004 i do końca 2005 roku pozostały na niezmienionym poziomie. Były one takie same jak w przypadku umów między pozostałymi operatorami telefonii ruchomej i TP. Należy również podkreślić, że wysokość tych stawek jest równa stawkom rozliczeniowym za połączenia M2M między operatorami telefonii ruchomej. Zatem operatorzy komórkowi zaoferowali identyczne warunki sobie nawzajem oraz największemu operatorowi stacjonarnemu, pozwalając zarazem na odsprzedaż usługi zakończenia już na gorszych warunkach innym operatorom stacjonarnym. Z powyższego wynika, że stawki rozliczeniowe za zakańczanie połączeń w sieci PTC ulegały stopniowemu obniżaniu w 2004 roku. Zaistniała sytuacja ma bezpośredni związek z rozmowami prowadzonymi przez Prezesa URTiP z operatorami ruchomych publicznych sieci telefonicznych komórkowych dotyczącymi obniżania stawek rozliczeniowych w umowach międzyoperatorskich w celu uwolnienia rynku połączeń z sieci stacjonarnych do sieci ruchomych (F2M). Należy zauważyć, że zmiany stawek między operatorami sieci ruchomych i TP były skoordynowane w czasie. Zmiany te, ograniczone co do skutków ekonomicznych, wynikały z uzgodnień dokonanych niejako pod naciskiem regulatora i nie były wynikiem mechanizmów konkurencyjnych. Rozliczenia F2M z operatorami alternatywnych sieci stacjonarnych Pierwszą umowę z alternatywnym operatorem sieci stacjonarnej Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. zawarła w dniu 4 kwietnia 2000 roku z Telefonią Lokalną S.A. (obecna nazwa operatora: Telefonia Dialog S.A.). Wysokość opłat należnych PTC wnoszonych przez Dialog za minutę połączenia inicjowanego w sieci Dialog S.A. do sieci PTC ustalono na następującym poziomie: - 0,95 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,71 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,48 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. 19