PREZES URZĘDU KOMUNKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska Warszawa, dn. 18 września 2006 r. DECYZJA

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU KOMUNKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska Warszawa, dn. 18 września 2006 r. DRTD-SMP /06(25) Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust. 1 w związku z art. 25 ust. 2 i 4, art. 34, art. 36, art. 37, art. 38, art. 39, art. 40, art. 42 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) i 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420), zwanym dalej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury oraz w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), art. 4 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2258), art. 206 ust. 1 i art. 206 ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz art Kodeksu postępowania administracyjnego: I. ustalam, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej spółki Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, zgodnym z obszarem sieci w której następuje zakończenie połączenia, nie występuje skuteczna konkurencja; II. wyznaczam spółkę Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie jako przedsiębiorcę telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej spółki Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, zgodnym z obszarem sieci w której następuje zakończenie połączenia; III. nakładam na spółkę Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie następujące obowiązki regulacyjne: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 34 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na uwzględnianiu uzasadnionych wniosków przedsiębiorców telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, w tym uŝytkowania elementów sieci

2 oraz udogodnień towarzyszących, w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej spółki Telekomunikacja Polska S.A. poprzez: a) zapewnienie moŝliwości zarządzania obsługą uŝytkownika końcowego przez uprawnionego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego i podejmowanie rozstrzygnięć dotyczących wykonywania usług na jego rzecz, b) zapewnienie określonych elementów sieci telekomunikacyjnej, w tym linii i łączy, c) oferowanie usług na warunkach hurtowych w celu ich dalszej sprzedaŝy przez innego przedsiębiorcę, d) przyznawanie dostępu do interfejsów, protokołów lub innych kluczowych technologii niezbędnych dla interoperacyjności usług, w tym usług sieci wirtualnych, e) zapewnienie infrastruktury telekomunikacyjnej, kolokacji oraz innych form wspólnego korzystania z budynków, f) zapewnienie funkcji sieci niezbędnych do zapewnienia pełnej interoperacyjności usług, w tym świadczenia usług w sieciach inteligentnych, g) zapewnienie systemów wspierania działalności operacyjnej lub innych systemów oprogramowania niezbędnych dla skutecznej konkurencji, h) zapewnienie połączenia sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych oraz udogodnień z nimi związanych, i) prowadzenie negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w dobrej wierze oraz utrzymywaniu uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego do określonych sieci telekomunikacyjnych, urządzeń lub udogodnień towarzyszących, oraz przez zapewnienie kaŝdej innej formy korzystania z urządzeń telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub usług świadczonych przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego dostarczanych w formie minut lub pojemności, w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej spółki Telekomunikacja Polskiej S.A. z siedzibą w Warszawie; 2. obowiązek, o którym mowa w art. 36 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej spółki Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a takŝe oferowanie usług oraz udostępnianie informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zaleŝnymi; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 37 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na ogłaszaniu informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, dotyczących specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a takŝe opłat, przy czym: - zakres ogłaszanych informacji obejmuje wszystkie informacje dotyczące specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci a takŝe opłat, niezbędne do przygotowania przez zainteresowanych operatorów wniosku w sprawie zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, - publikacja wskazanych powyŝej informacji nastąpi w formie elektronicznej na oficjalnej stronie internetowej (www) spółki Telekomunikacja Polska S.A., 2

3 - informacje naleŝy ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia niniejszej decyzji, a w przypadku zmiany zakresu bądź treści publikowanej informacji naleŝy ją ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie 1 tygodnia od wprowadzonej zmiany; przy czym obowiązek ten będzie stosowany do czasu publikacji na koszt operatora zatwierdzonych przez Prezesa UKE lub samodzielnie przez niego ustalonych ofert ramowych lub ich zmian w Biuletynie UKE; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 38 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na prowadzeniu rachunkowości regulacyjnej w sposób umoŝliwiający identyfikację przepływów transferów wewnętrznych związanych z działalnością w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, zgodnie z przepisami art ustawy Prawo telekomunikacyjne i odpowiednimi aktami wykonawczymi; 5. obowiązek, o którym mowa w art. 39 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na: 1) kalkulacji uzasadnionych kosztów świadczenia dostępu telekomunikacyjnego, według metody zorientowanych przyszłościowo długookresowych kosztów przyrostowych, zgodnie z przepisami odpowiednich aktów wykonawczych, według zatwierdzonego przez Prezesa UKE opisu kalkulacji kosztów; 2) stosowaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego, uwzględniających zwrot uzasadnionych kosztów operatora; 6. obowiązek o którym mowa w art. 40 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej spółki Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, zgodnym z obszarem sieci w której następuje zakończenie połączenia, w oparciu o ponoszone koszty operatora; przy czym obowiązek ten będzie stosowany do momentu przekazania wyników kalkulacji kosztów z opinią biegłego rewidenta z badania, stwierdzającą prawidłowość wyników tej kalkulacji; 7. obowiązek, o którym mowa w art. 42 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na przygotowaniu i przedstawieniu w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia niniejszej decyzji oferty ramowej o dostępie telekomunikacyjnym, o treści zgodnej z Załącznikiem nr 1 stanowiącym integralną część decyzji. Liczba i lokalizacja punktów dostępu powinny zapewnić uwzględnienie uzasadnionych wniosków operatorów telekomunikacyjnych, którzy pragną przyłączyć się do sieci spółki Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, która zaproponuje przynajmniej istniejące punkty połączeń międzysieciowych. IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu stosownie do art. 206 ust.2 i ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne. UZASADNIENIE Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U z 2005 r. Nr 267, poz. 2258), do zakresu działania Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej przechodzą dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwany równieŝ Prezesem URTiP), chyba Ŝe przepis szczególny stanowi inaczej. Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, 3

4 sprawy wszczęte przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty w zakresie zadań przejmowanych przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego dalej: Prezesem UKE lub Regulatorem) i niezakończone przed dniem wejścia w Ŝycie ustawy toczą się przed Prezesem UKE według przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm. (zwana dalej: ustawą Prawo telekomunikacyjne). Ponadto, w dniu 9 lutego 2006 r. weszła w Ŝycie ustawa z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) i stan prawny ustalony wskazaną ustawą został uwzględniony w niniejszej decyzji. 1. Implementacja procedury regulacji ex ante do polskiego porządku prawnego Podstawowe zasady i reguły nowego reŝimu regulacyjnego dla rynku usług i sieci łączności elektronicznej, w tym równieŝ procedurę regulacji ex ante określa przede wszystkim dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa). Zgodnie z art. 15 dyrektywy ramowej, po przeprowadzeniu publicznej konsultacji oraz konsultacji z krajowymi organami regulacyjnymi (NRA), Komisja Europejska miała przyjąć zalecenia określające rynki produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą usprawiedliwiać nałoŝenie obowiązków regulacyjnych, określonych w dyrektywach szczegółowych. Rynki te miały zostać określone zgodnie z przepisami prawa konkurencji. Jednocześnie Komisja miała opublikować wytyczne dotyczące analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej. Mając na uwadze treść zaleceń i wytycznych NRA mają definiować rynki właściwe zgodnie z prawem konkurencji i stosownie do okoliczności występujących w danym państwie (moŝliwe jest równieŝ zdefiniowanie rynków spoza zaleceń Komisji, po uzyskaniu jej zgody), a w szczególności mają definiować rynki geograficzne w obrębie danego terytorium. Art. 16 dyrektywy ramowej stanowi, Ŝe niezwłocznie po uchwaleniu zalecenia lub jego zmian, NRA są zobowiązane do przeprowadzenia analizy odnośnych rynków. Analiza ta powinna zostać przeprowadzona w miarę potrzeb we współpracy z organem ds. konkurencji. JeŜeli wyniki analizy wskaŝą, Ŝe na rynku występuje skuteczna konkurencja, wtedy NRA nie będzie nakładał obowiązków regulacyjnych, a istniejące zostaną zniesione. JeŜeli wyniki analizy określą, iŝ dany rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, wtedy NRA wskaŝe przedsiębiorcę lub przedsiębiorców posiadających znaczącą pozycję rynkową oraz nałoŝy lub zmieni istniejące obowiązki regulacyjne. Jednocześnie dyrektywa ramowa przewiduje, Ŝe dla rozstrzygnięć związanych z nałoŝeniem obowiązków regulacyjnych naleŝy zastosować mechanizm konsultacji określony w art. 6 dyrektywy, a takŝe mechanizm odnoszący się do konsolidacji wewnętrznego rynku w zakresie łączności elektronicznej, wskazany w art. 7 dyrektywy ramowej. Mając na uwadze postanowienia dyrektywy ramowej, Komisja Europejska wydała: Zalecenie Komisji Europejskiej 2003/311/W z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (OJ L114/45 z 2003 r.) zwane dalej Zaleceniem wskazujące na przesłanki uzasadniające poddanie rynku właściwego regulacji ex ante, a takŝe określające listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante; Notę wyjaśniającą do Zalecenia Komisji Europejskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych Ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej 4

5 ( nes/relevant_markets/en1_2003_497.pdf.) zwane dalej Notą wyjaśniającą; Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (OJ C165/6 z 2002 r.) zwane dalej Wytycznymi skupiające się przede wszystkim na kwestiach związanych z definiowaniem rynków, ich analizą pod kątem występowania podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej a takŝe procedurach konsultacyjnych. Wskazana powyŝej procedura regulacji ex ante została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego. Ustawa Prawo telekomunikacyjne przewiduje następujący tryb regulacji rynku: a) wydanie rozporządzenia ministra właściwego do spraw łączności w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa UKE (art. 22 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne); b) wszczęcie i przeprowadzenie przez Prezesa UKE postępowania w sprawie określenia, czy na rynku właściwym, określonym w rozporządzeniu, występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne); c) w przypadku stwierdzenia występowania na rynku skutecznej konkurencji wydanie przez Prezesa UKE postanowienia w sprawie stwierdzenia, Ŝe na analizowanym rynku występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne); d) w przypadku ustalenia, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja przygotowanie przez Prezesa UKE decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakładającej obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie (art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne); e) poddanie projektu rozstrzygnięcia w sprawie wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej i nałoŝenia określonych obowiązków regulacyjnych postępowaniu konsultacyjnemu oraz konsolidacyjnemu (art. 15 i art. 18 ustawy Prawo telekomunikacyjne); f) wydanie postanowienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - zwanego dalej Prezesem UOKiK w sprawie przyjętego przez Prezesa UKE projektu rozstrzygnięcia w kwestii ustalenia skutecznej konkurencji, wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych w trybie art. 106 Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 206 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne); g) wydanie decyzji wyznaczającej podmiot o znaczącej pozycji rynkowej oraz nakładającej obowiązki regulacyjne (art. 25 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne). Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w Ŝycie niniejszej ustawy tj. przed dniem 9 lutego 2006 r. postępowania w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, stają się postępowaniami w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne. Mając powyŝsze na uwadze naleŝy stwierdzić, Ŝe niniejsza decyzja stanowi realizację etapów procesu regulacyjnego wskazanych w punktach a g z uwzględnieniem zapisów art. 3 ust. 2 cytowanej wyŝej ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego. 5

6 2. Przebieg postępowania w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń zgodnym z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej TP S.A. występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie 1. Pismem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI /04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne wszczął z urzędu postępowanie sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone. 3. Wraz z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na tym rynku właściwych oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych. 4. Pismem z dnia 11 kwietnia 2006r., Prezes UKE powiadomił spółkę Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie (zwaną dalej: Telekomunikacja Polska S.A. lub TP S.A.) o rozszerzeniu postępowania, stosownie do powołanego wyŝej art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz Kodeks postępowania cywilnego. 5. W związku z prowadzonym postępowaniem zwrócono się do operatorów telefonii stacjonarnej o wypełnienie formularzy informacyjnych. Dane i informacje przekazane przez wskazanych operatorów były następnie w odpowiedzi na kolejne pisma Regulatora uzupełniane i doprecyzowane. Do analizy uŝyto takŝe informacji udostępnianych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na oficjalnych stronach internetowych. 6. Pismem z dnia 27 kwietnia 2006 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego. 7. W dniach 27 kwietnia 28 maja Prezes UKE przeprowadził postępowanie konsultacyjne w sprawie ustalenia, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń zgodnym z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej TP S.A. nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia TP S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku oraz nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. W ramach postępowania konsultacyjnego do Prezesa UKE wpłynęły 4 opinie złoŝone przez: TP S.A., Netię S.A., Krajową Izbę Gospodarczą Elektroniki i Telekomunikacji, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Stanowiska uczestników postępowania konsultacyjnego zostały opublikowane na stronach Urzędu w dniu 9 czerwca 2006 r. 8. W dniu 28 kwietnia 2006 r. Komisja Europejska zarejestrowała pod numerem PL/2006/0381 notyfikację Urzędu Komunikacji Elektronicznej dotyczącą projektu decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie wyznaczenia Telekomunikacji 6

7 Polskiej S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń zgodnym z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej TP S.A. i nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie. W dniu 24 maja 2006 r. Komisja przekazała swoje stanowisko w przedmiotowej sprawie. Komisja zgłosiła powaŝne wątpliwości odnośnie zgodności notyfikowanego projektu decyzji z przepisami prawa wspólnotowego. W dniu 1 czerwca 2006 r. Komisja opublikowała na swojej stronie internetowej ogłoszenie zapraszające zainteresowane strony do przedłoŝenia uwag wobec listu Komisji zawierającego powaŝne wątpliwości. śadna strona nie przedstawiła swoich uwag. Prezes UKE przedłoŝył swoje stanowisko w dniu 9 czerwca 2006 r. 9. W dniu 26 czerwca 2006 r. Prezes UKE dokonał modyfikacji notyfikowanego projektu decyzji. Prezes UKE wycofał z zakresu definicji rynku produktowego oraz z proponowanych obowiązków regulacyjnych usługi zakańczania połączeń do następujących numerów niegeograficznych uŝywanych przez usługodawców: - do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych, w tym usług audioteksowych (0-300, 0-400, 0-70X, 0-80X), - do numerów abonenckich usług specjalnych (AUS), z wyjątkiem zakańczania połączeń do numerów alarmowych (99X, 98X, 112 przydzielonych słuŝbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy) oraz zakańczania połączeń do numeru AUS Usługi Biura Numerów TP S.A. (118 XXX), realizowanych przez TP S.A. w ramach wykonywania zobowiązań nałoŝonych ustawą Prawo telekomunikacyjne. 10. W dniu 20 lipca 2006 r. Komisja Europejska przekazała swoje stanowisko w przedmiotowej sprawie. Komisja zaakceptowała przedstawiony projekt decyzji, zgłaszając uwagi w zakresie obowiązków regulacyjnych, które to uwagi zostały uwzględnione przez Prezesa UKE w najszerszym moŝliwym zakresie. 11. Pismem z dnia 27 lipca 2006 r. Prezes UKE powiadomił TP S.A. o przekazaniu w dniu 25 lipca 2006 r. projektu rozstrzygnięcia Prezesowi UOKiK, celem zajęcia stanowiska. Projekt ten został umieszczony na stronach Urzędu w dniu 27 lipca 2006 r. wraz z komentarzem Prezesa UKE do uwag zgłoszonych w ramach konsultacji. 12. W dniu 8 sierpnia 2006 r. Prezes UOKiK przekazał Prezesowi UKE postanowienie stwierdzające, iŝ na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej TP S.A. zgodnym z obszarem sieci w której następuje zakończenie połączenia nie występuje skuteczna konkurencja, TP S.A. posiada pozycję znaczącą na tym rynku oraz zasadne jest nałoŝenie na TP S.A. obowiązków regulacyjnych określonych w art. 34, 36, 37, 38, 39, 40 i 42 ustawy Prawo telekomunikacyjne. 13. Pismem z dnia 17 sierpnia 2006 r. Prezes UKE zawiadomił TP S.A. o zakończeniu postępowania dowodowego oraz o moŝliwości zapoznania się z materiałem dowodowym zebranym w aktach postępowania i złoŝenia ostatecznego stanowiska w sprawie. 14. W dniu 31 sierpnia 2006 r. TP S.A. złoŝyła ostateczne stanowisko w przedmiotowej sprawie. W ocenie Spółki niewłaściwym jest wydanie decyzji regulacyjnej wyłącznie dla jednego, spośród kilkudziesięciu podmiotów działających na rynku zakańczania połączeń w sieciach stacjonarnych. Spółka podnosi równieŝ, Ŝe Prezes UKE nie wywiązał się z podjętego wobec Komisji Europejskiej zobowiązania i do dnia dzisiejszego nie przygotował decyzji dla pozostałych rynków świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych sieciach telefonicznych. NaleŜy wyjaśnić, iŝ rynki te są w chwili obecnej przedmiotem analizy Prezesa UKE i w związku z koniecznością aktualizacji danych za rok 7

8 2005 ich notyfikacja nastąpi nie później niŝ do końca września 2006 r. Ponadto, kaŝda z decyzji dotyczy odrębnego rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń, dlatego w ocenie Prezesa UKE wydanie decyzji tylko wobec Spółki nie jest działaniem dyskryminującym, ani wprowadzającym nierówne traktowanie. W związku z powyŝszym, w opinii Prezesa UKE brak jest podstaw do wstrzymywania wydania decyzji dotyczącej Spółki. Zdaniem TP S.A. istnieje znacznie większa liczba podmiotów, w których sieciach następuje zakańczanie połączenia niŝ 33 podmioty, na które wskazuje Prezes UKE. W opinii TP S.A., liczba ta wynosi 47, a nie 33 jak wskazuje Prezes UKE w projekcie decyzji. Spółka przedstawiła równieŝ listę operatorów z którymi ma podpisane umowy na wymianę ruchu strefowego bez NDS, co zdaniem TP S.A. wskazuje, iŝ w sieciach tych podmiotów następuje zakańczanie połączeń. NaleŜy jeszcze raz podkreślić, Ŝe niniejsza decyzja dotyczy rynku zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej TP S.A., zgodnym z obszarem sieci w której następuje zakończenie połączenia. W związku z powyŝszym analiza dotyczy tego właśnie operatora oraz dodatkowo, w celach porównawczych, zostały przedstawione wyniki dwóch innych operatorów uzyskujących największe przychody na analizowanym rynku. NaleŜy takŝe wyjaśnić, iŝ Prezes UKE równocześnie analizuje rynki zakańczania połączeń w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych wszystkich operatorów w Polsce, posiadających sieci dostępowe. Liczba wymienionych w projekcie decyzji 33 operatorów dotyczy przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy wykazali świadczenie usługi zakańczania połączeń we własnej sieci w formularzach informacyjnych dostarczanych do Prezesa UKE w zakresie konkurencyjności oraz corocznej sprawozdawczości. Są to operatorzy, którzy w zawartych umowach międzyoperatorskich wyróŝnili usługę zakończenia połączenia we własnej sieci i wprowadzili opłaty za świadczenie przedmiotowej usługi. Prezes UKE przeanalizuje równieŝ przedsiębiorców telekomunikacyjnych świadczących usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych sieciach telefonicznych, którzy rozliczają się na podstawie umów typu bill&keep i dla kaŝdego z tych rynków zostanie wydana odrębna decyzja. Zdaniem TP S.A., z powodu niejednoczesności przeprowadzenia przez Prezesa UKE analiz rynku zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej TP S.A. oraz innych operatorów, ograniczona jest moŝliwość oceny przez TP S.A. nałoŝonych na nią obowiązków regulacyjnych, gdyŝ Spółka nie zna podejścia Prezesa UKE do rynku właściwego i formy jego regulacji. Z powyŝszym twierdzeniem nie zgadza się Prezes UKE. Wiedza w zakresie propozycji regulacyjnych dotyczących pozostałych podmiotów nie jest konieczna TP S.A., gdyŝ jak wskazano powyŝej, kaŝda z decyzji dotyczy odrębnego rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych. W procesie ustalania obowiązków nakładanych na innych operatorów TP S.A. będzie miała moŝliwość - na tych samych zasadach, jakie dotyczyły innych operatorów w procesie ustalania pozycji rynkowej Spółki - wyraŝenia swojej opinii w postępowaniach konsultacyjnych. TP S.A. nie zgadza się równieŝ z zakresem nałoŝonych na nią obowiązków. Stwierdza, Ŝe jest on zbyt szeroki i w praktyce nieograniczony. W opinii Prezesa UKE, obowiązki nałoŝone na TP są adekwatne i proporcjonalne do zidentyfikowanych problemów. Zdaniem Prezesa UKE, fakt wyraźnego związania zakresu obowiązku dostępu z celem jego realizacji, jakim jest usługa zakańczania połączeń (w sentencji decyzji uŝyto kaŝdorazowo sformułowania w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej spółki Telekomunikacja Polskiej S.A. ) powoduje, iŝ nie istnieje ryzyko rozszerzającej interpretacji tego obowiązku. W przypadku obowiązku niedyskryminacji, uŝycie zwrotu w szczególności, do którego odnosi się TP S.A., oznacza podanie przykładowych zasad, jakie powinny być 8

9 przestrzegane przez Spółkę wobec przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którym TP S.A. oferuje usługi. TP S.A. nie podaje konkretnych przykładów, które mogłyby potwierdzić, iŝ takie sformułowanie obowiązku niedyskryminacji moŝe spowodować ograniczenia prawa Spółki do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa, wobec powyŝszego zarzut naleŝy uznać za niezasadny. Zapis ten jest zgodny z zapisem ustawowym art. 36, w którym zasada niedyskryminacji została w taki właśnie sposób zdefiniowana. Zdaniem TP S.A., decyzja Prezesa UKE narusza Prawo telekomunikacyjne przy formułowaniu obowiązku w zakresie stosowania opłat z tytułu dostępu. W opinii Spółki, jedyną metodą, którą moŝe uŝyć Prezes UKE jest metoda uwzględniająca wysokość opłat stosowanych na porównywalnych rynkach konkurencyjnych. Z powyŝszym stwierdzeniem nie zgadza się Prezes UKE, gdyŝ zgodnie z art. 40 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne w celu oceny prawidłowości wysokości opłat Prezes UKE moŝe uwzględnić wysokość opłat stosowanych na porównywalnych rynkach konkurencyjnych, co oznacza, iŝ jest to jedna z metod stosowana w celu weryfikacji opłat. Tym samym oznacza to, Ŝe moŝliwa jest kontrola stawek stosowanych przez TP S.A. za pomocą porównań ze stawkami stosowanymi na konkurencyjnych rynkach oraz stosowanie innych metod weryfikacji takich jak np.: cena detaliczna minus (ang. Retail minus), model bottom-up lub metoda najlepszej bieŝącej praktyki. Zdaniem Spółki równieŝ określenie zakresu oferty ramowej nastąpiło z naruszeniem prawa. Ze stwierdzeniem tym nie zgadza się Prezes UKE. Zgodnie z art. 42 ustawy Prawo telekomunikacyjne, Prezes UKE moŝe nałoŝyć obowiązek przygotowania i przedstawienia w określonym terminie projektu oferty ramowej o dostępie telekomunikacyjnym, której stopień szczegółowości określi w decyzji. PowyŜsza regulacja daje więc uprawnienie Prezesowi UKE, by w decyzji, w której nakłada na przedsiębiorcę o znaczącej pozycji rynkowej obowiązek przygotowania i przedstawienia oferty ramowej, określił jej stopień szczegółowości. Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy prawo telekomunikacyjne, Minister właściwy do spraw łączności ma określić w drodze rozporządzenia zakres oferty ramowej o dostępie telekomunikacyjnym jedynie w zakresie połączeń sieci, a to oznacza, iŝ delegacja przewidziana dla Ministra właściwego do spraw łączności ma węŝszy zakres niŝ obowiązek oferty ramowej nałoŝony niniejszą decyzją. NaleŜy bowiem zwrócić uwagę, iŝ decyzja zawiera załącznik stanowiący zakres oferty ramowej o dostępie telekomunikacyjnym, który wykracza poza ustawowe pojęcie połączenia sieci i ma obejmować wszelkie formy dostępu telekomunikacyjnego słuŝące realizacji usługi zakańczania połączeń w sieci TP S.A. PowyŜsze oznacza, iŝ zakres oferty ramowej o dostępie telekomunikacyjnym, stanowiący załącznik nr 1 niniejszej decyzji, jest spójny z celami określonymi w sentencji projektowanego rozstrzygnięcia. 3. Definicja rynku właściwego 3.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z art. 4 pkt 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów - Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 z późn. zm. (zwana dalej: ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów), do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Rynki właściwe poddane analizie przez Prezesa UKE, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. 9

10 Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, wydał stosowne rozporządzenie, w którym wymienił rynki, podlegające analizie. Jednym z nich jest odnoszący się do wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz uŝytkowników końcowych [szczebel hurtowy] rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych ( 2 pkt 2 rozporządzenia). Wytyczne, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalania pozycji znaczącej przewidują, iŝ na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji, tak jak zostały one przedstawione przez Komisję w Zaleceniu dotyczącym właściwych rynków produktów i usług. 1 Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyŝsze, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, jak równieŝ odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej Punktem wyjścia dla definicji i określenia rynków jest scharakteryzowanie rynków detalicznych w perspektywie czasowej z uwzględnieniem substytucji po stronie popytu i po stronie podaŝy. Po scharakteryzowaniu i określeniu rynków detalicznych, czyli rynków, na których odbywa się gra podaŝy i popytu uŝytkowników końcowych, naleŝy określić właściwe rynki hurtowe, czyli rynki, na których odbywa się gra popytu i podaŝy produktów dla osób trzecich zaopatrujących uŝytkowników końcowych. 2 Mając powyŝsze na uwadze, Prezes UKE przed określeniem zakresu produktowego rynku hurtowego zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polski S.A., przeanalizował odpowiadający mu rynek na szczeblu detalicznym. Analiza ta wskazuje, które produkty oferowane na rynku detalicznym są powiązane z rynkiem zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Połączeniem telefonicznym zgodnie z art. 2 pkt 26 ustawy Prawo telekomunikacyjne jest połączenie ustanowione za pomocą publicznie dostępnej usługi telefonicznej, pozwalającej na dwukierunkową łączność w czasie rzeczywistym. Publicznie dostępną usługą telefoniczną jest natomiast usługa telekomunikacyjna, która jest dostępna dla ogółu uŝytkowników, w celu inicjowania i odbierania połączeń krajowych i międzynarodowych oraz uzyskania dostępu do słuŝb ustawowo powołanych do niesienia pomocy, za pomocą numeru lub numerów ustalonych w krajowym lub międzynarodowym planie numeracji telefonicznej. Usługa połączeń telefonicznych zakłada więc zarówno inicjowanie, jak i odbieranie połączeń telefonicznych. KaŜdy uŝytkownik końcowy powinien więc mieć moŝliwość odbierania połączeń telefonicznych, realizowanych przez róŝnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Odpowiednikiem na rynku detalicznym hurtowej usługi zakańczania połączeń są więc wszystkie te połączenia telefoniczne zainicjowane przez uŝytkowników końcowych, dla realizacji których wymagane jest zakończenie połączeń z wywoływanymi lokalizacjami lub 1 Wytyczne Komisji (pkt 1.1.4) 2 Nota wyjaśniająca do Zalecenia Komisji (ust. 3.1.) 10

11 abonentami w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Będą to więc połączenia telefoniczne: - stacjonarne lokalne, strefowe, międzystrefowe i międzynarodowe, - z ruchomych publicznych sieci telefonicznych. KaŜdy z ww. rodzajów połączeń wiąŝe się z zakończeniem połączenia w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (sieci PSTN). Zakończenie połączenia następuje w stałej lokalizacji (adresie), przyporządkowanej określonej sieci stacjonarnej naleŝącej do operatora telekomunikacyjnego. Technologie świadczenia usług na rynku detalicznym Świadczenie usług połączeń telefonicznych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (sieci PSTN) zapewnione jest dzięki połączeniu telekomunikacyjnego urządzenia końcowego uŝytkownika zainstalowanego w jego lokalu z siecią operatora za pomocą systemu dostępu i utrzymaniu w gotowości takiego połączenia. Usługi połączeń telefonicznych są świadczone przy wykorzystaniu następujących rodzajów łączy: 1. łączy analogowych (POTS 3 ) uŝytkownikowi udostępniane jest jedno łącze dla pasma telefonicznego Hz, słuŝące do obsługi usług głosowych, które umoŝliwia teŝ korzystanie z faksów i modemów o prędkości do 56 kbit/s (jest to obecnie dominująca forma dostępu do sieci PSTN); 2. łączy cyfrowych (ISDN 4 ), dwóch typów: dostęp cyfrowy podstawowy tzw. 2B+D (o przepływności 2 x 64 kbit/s + 16 kbit/s), umoŝliwiający: - jednoczesne korzystanie z dwóch urządzeń (np. modemu i telefonu/faksu), - podłączenie do sieci do 8 urządzeń końcowych (telefony/faksy, modemy), z których kaŝdy dysponuje własnym zewnętrznym numerem telefonicznym; dostęp cyfrowy pierwotny tzw. 30B+D (o przepływności 30 x 64 kbit/s + 64 kbit/s) lub częściowy pierwotny (np. 15B+D) umoŝliwiający: - podłączenie centrali abonenckiej (ISDN-PABX, głównie w sygnalizacji DSS1), - transmisję danych z prędkościami od 64 kbit/s do 2 Mbit/s, - podłączenie urządzeń specjalnych, takich jak mostki wideokonferencyjne bądź routery, - dostęp cyfrowy poprzez wykorzystanie łączy o przepływności 2 Mbit/s z sygnalizacją R2. Jako medium transmisyjne słuŝącym do realizacji usług telefonicznych za pośrednictwem ww. rodzajów łączy wykorzystywane są: - kable z miedzianymi torami symetrycznymi, - kable z miedzianymi torami współosiowymi, - kable z torami światłowodowymi, - urządzenia radiowe. Zdaniem Prezesa UKE, wskazane powyŝej technologie zarówno w postaci analogowej, jak i cyfrowej, zapewniają połączenia telefoniczne w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, realizowane poprzez następujące rodzaje numerów dostępu: NDS, NDSI i NDIN. 3 z ang. Plaine Old Telephone Service 4 z ang. Integrated Services Digital Network 11

12 3.3. Rynek produktowy na poziomie hurtowym Główne elementy niezbędne do świadczenia omówionych wyŝej detalicznych usług telefonicznych, to rozpoczęcie połączeń, przekazywanie połączeń oraz zakończenie połączeń. Stosownie do tego, zgodnie z Zaleceniem Komisji, zostały wyodrębnione trzy rynki hurtowe zapewniające realizację połączeń w publicznej stacjonarnej sieci na poziomie hurtowym, tj. rynek rozpoczynania, zakańczania i tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Usługi na hurtowych rynkach rozpoczynania, zakańczania i tranzytu połączeń w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych mogą być dostarczane w formie minut lub pojemności. Drugim w kolejności rynkiem hurtowym, wymienionym w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, podlegającym analizie w niniejszej decyzji, jest rynek świadczenia usług zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych (sieciach PSTN). Nota objaśniająca do Zalecenia przedstawia ww. rynek produktowy w następujący sposób: Hurtowe usługi zakończenia połączenia są wymagane w celu zakończenia połączeń z wywoływanymi lokalizacjami lub abonentami. Przedsiębiorstwa posiadające sieci lub korzystające z sieci w celu świadczenia usług telefonicznych mogą dokonywać połączeń międzysieciowych na stosunkowo wysokich poziomach w sieci, tj. w kilku punktach połączeń międzysieciowych. W konsekwencji porozumienia co do zakończenia połączeń w praktyce obejmują przekazywanie połączenia jak równieŝ lokalne zakończenie połączenia. JednakŜe przedsiębiorstwa mające do czynienia ze wzrostem cen, powiedzmy na krajowym rynku zakończenia połączeń mogą nabyć usługi lokalnego zakończenia połączeń niezaleŝnie od usług przekazywania połączenia. Dlatego teŝ zasadne jest skoncentrowanie się na lokalnym zakończeniu połączeń jako na właściwym rynku zakończenia połączeń. 5 Zakup usługi zakańczania połączeń telefonicznych w sieciach stacjonarnych, pozwala przedsiębiorcom telekomunikacyjnym realizować połączenia telefoniczne pomiędzy róŝnymi adresami (numerami), w tym pomiędzy uŝytkownikami róŝnych sieci telekomunikacyjnych. Dzięki zakupowi tej usługi moŝliwe jest dotarcie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego do uŝytkowników poszczególnych operatorów telekomunikacyjnych. Zakańczanie połączeń jest więc usługą oferowaną przez operatorów telekomunikacyjnych, posiadających stacjonarną publiczną sieć telefoniczną z przydzieloną pulą numerów geograficznych i niegeograficznych (strona podaŝowa rynku). Klientami (kupującymi) tworzącymi popyt na tym rynku są ci wszyscy przedsiębiorcy telekomunikacyjni działający na rynku telefonii stacjonarnej i ruchomej, którzy świadczą uŝytkownikom końcowym usługi połączeń telefonicznych. Zakańczanie połączeń telefonicznych moŝliwe jest poprzez zakup u operatora, posiadającego stacjonarną publiczną sieć telefoniczną, określonej ilości minut bądź pojemności połączeń zakończonych w tej sieci. Realizacja usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych polega zaś na tym, Ŝe operator sieci stacjonarnej, w której zakańczane jest połączenie telefoniczne, kieruje połączenie od miejsca styku z dostawcą, świadczącym usługę połączeń telefonicznych do miejsca stałej lokalizacji zakończenia w swojej sieci (przydzielonego numeru geograficznego lub niegeograficznego). Obrazuje to poniŝszy schemat. 5 Nota wyjaśniająca do Zalecenia Komisji (ust ) 12

13 Rozpoczynanie połączeń Rys. 1. Schemat usługi zakańczania połączeń Tranzyt połączeń Zakańczanie połączeń Międzyoperatorski punkt styku Szkieletowa sieć telefoniczna Międzyoperatorski punkt styku Sieć telefoniczna Sieć telefoniczna UŜytkownik inicjujący połączenie Miejsce przyłączenia uŝytkownika (LSU / RSU) Miejsce przyłączenia uŝytkownika (LSU / RSU) UŜytkownik odbierający połączenie Uwzględniając powyŝsze, naleŝy stwierdzić, Ŝe rynek zakańczania połączeń w poszczególnych sieciach stacjonarnych obejmuje następujące usługi (produkty): Zapewnianie zakańczania połączeń telefonicznych (inicjowanych zarówno w sieci stacjonarnej, jak w sieci ruchomej), kierowanych do abonentów poszczególnych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych Świadcząc usługę zakańczania połączeń telefonicznych operator stacjonarnej sieci dostępowej, przyjmuje połączenia od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń i przekazuje połączenie abonentowi przyłączonemu do jego sieci (zakańcza połączenie). W zaleŝności od przyjętego modelu rozliczeń, opłaty za realizację połączeń telefonicznych, będą uzaleŝnione od ilości, zaangaŝowanych w przesył sygnału, elementów sieci (np. central tranzytowych) bądź od odległości między abonentem na rzecz którego ma być świadczona usługa zakańczania połączeń, a określonym punktem styku (LPSS). Usługa ta pozwala przedsiębiorcom telekomunikacyjnym na zapewnienie uŝytkownikom końcowym realizacji połączeń telefonicznych do abonentów poszczególnych publicznych stacjonarnych sieci telefonicznych. Zapewnienie zakańczania połączeń do numerów sieci teleinformatycznych (NDSI) Świadcząc usługę zakańczania połączeń do numerów sieci teleinformatycznych operator stacjonarnej sieci dostępowej, przyjmuje połączenia od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń i realizuje połączenie do sieci teleinformatycznej. W zaleŝności od przyjętego modelu rozliczeń, opłaty za realizację połączeń do numerów sieci teleinformatycznych, będą uzaleŝnione od ilości, zaangaŝowanych w przesył sygnału, elementów sieci (np. central tranzytowych) bądź od odległości między abonentem na rzecz którego ma być świadczona usługa zakańczania połączeń a określonym punktem styku (LPSS). Usługa ta pozwala przedsiębiorcom telekomunikacyjnym oferować uŝytkownikom końcowym usługi wdzwanianego dostępu do sieci Internet. Zapewnianie zakańczania połączeń do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych (0-80X) 13

14 Świadcząc usługę zakańczania połączeń do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych (m.in.: 0-800, 0-801), operator sieci dostępowej, w której te numery funkcjonują, przyjmuje połączenie od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń. Następnie operator sieci dostępowej zakańcza połączenia do tych właśnie numerów. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe operator sieci dostępowej, któremu przydzielono numerację dostępu do usług sieci inteligentnych, moŝe obsługiwać je samodzielnie bądź robią to przedsiębiorcy, którzy poprzez ten numer świadczą usługi o wartości dodanej. W zaleŝności od przyjętego modelu rozliczeń, opłaty za realizację połączeń, będą uzaleŝnione od ilości zaangaŝowanych w przesył sygnału elementów sieci (np. central tranzytowych) bądź od odległości między abonentem na rzecz którego ma być świadczona usługa zakańczania połączeń a określonym punktem styku (LPSS). Usługa ta pozwala przedsiębiorcom telekomunikacyjnym zapewnić abonentom połączenia do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych i korzystanie ze świadczonych tam usług informacyjnych wykonywanych przez operatora danej sieci, jak i inne podmioty mające dostęp do jego sieci (dostawcy usług o wartości dodanej). Zapewnianie zakańczania połączeń do numeracji dostępu do usług audioteksowych w sieciach inteligentnych (m.in.: 0-70X, 0-400, 0-300) Świadcząc usługę zakańczania połączeń do numeracji dostępu do usług audioteksowych sieci inteligentnych, operator sieci dostępowej, w której te numery funkcjonują, przyjmuje połączenia od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń. Następnie operator sieci dostępowej zakańcza połączenia do tych właśnie numerów. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe operator sieci dostępowej, któremu przydzielono numerację dostępu do usług audioteksowych sieci inteligentnych, moŝe obsługiwać je samodzielnie bądź robią to przedsiębiorcy, którzy poprzez ten numer świadczą usługi o wartości dodanej. W zaleŝności od przyjętego modelu rozliczeń, opłaty za realizację połączeń, będą uzaleŝnione od ilości zaangaŝowanych w przesył sygnału elementów sieci (np. central tranzytowych) bądź od odległości między abonentem na rzecz którego ma być świadczona usługa zakańczania połączeń a określonym punktem styku (LPSS). Usługa ta pozwala przedsiębiorcom telekomunikacyjnym zapewnić abonentom połączenia do numeracji dostępu do usług audioteksowych sieci inteligentnych (0-70X,0-400, 0-300), świadczonych zarówno przez operatora danej sieci, jak i inne podmioty mające dostęp do jego sieci (dostawcy usług o wartości dodanej). Zapewnianie zakańczania połączeń do numerów AUS Numery AUS to numery abonenckich usług specjalnych. Przydzielane są w numeracji skróconej i polegają na udzielaniu róŝnych informacji, przyjmowaniu zleceń oraz przyjmowaniu wywołań alarmowych dotyczących wypadków i innych zagroŝeń. Uwzględniając powyŝsze w ramach tych numerów, wyróŝniamy 3-cyfrowe numery alarmowe (policja, straŝ poŝarna, pogotowie ratunkowe itp.), 4-cyfrowe numery, za pośrednictwem których przyjmowane są zlecenia lub udzielane róŝnego typu informacje (usługi Radio Taxi, usługi udzielania informacji handlowych) oraz numery 6-cyfowe, przeznaczone do świadczenia usług biura numerów. Świadcząc usługę zakańczania połączeń do numerów AUS, operator sieci dostępowej, w której te numery funkcjonują, przyjmuje połączenie od operatora, który zakupuje od niego usługę zakańczania połączeń i przekazuje połączenie do tego numeru funkcjonującego w jego sieci (zakańcza połączenie). NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe operator telekomunikacyjny, któremu przydzielono numery AUS, obsługuje je samodzielnie bądź robią to przedsiębiorcy, którzy poprzez ten numer świadczą róŝne usługi o charakterze handlowym. Usługa ta pozwala przedsiębiorcom 14

15 telekomunikacyjnym zapewnić uŝytkownikom końcowym połączenia do numerów AUS, w tym co jest bardzo istotne do numerów alarmowych. Zdaniem Prezesa UKE, w skład jednego rynku produktowego zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej nie wchodzą zakończenia połączeń do numerów sieci informatycznych (NDSI), do numerów niegeograficznych i do numerów abonenckich usług specjalnych (AUS), gdyŝ w przypadku usług realizowanych poprzez te numery nie mamy do czynienia ze stałą lokalizacją zakończenia w sieci danego operatora. PowyŜsze skutkuje tym, Ŝe istnieją róŝne warunki konkurencyjne pomiędzy zakańczaniem połączeń do numerów geograficznych, a zakańczaniem połączeń do ww. grup numerów niegeograficznych uŝywanych przez usługodawców. W przypadku numerów niegeograficznych uŝytkownik końcowy nie wybiera numeru osoby, której obojętna jest płacona przez stronę dzwoniącą opłata za zakończanie połączenia. Wybór operatora zakańczającego połączenie i wynikająca z tego cena będą miały wpływ na przychody wywoływanego usługodawcy, tak więc w odróŝnieniu od typowego rynku zakańczania połączeń strona, do której się dzwoni jest zarówno świadoma jak i wraŝliwa na cenę usługi zakończenia połączenia. W przypadku połączeń do usługodawców, usługodawca moŝe zakupić zakańczanie połączeń od jakiegokolwiek operatora sieciowego i ma moŝliwość zmiany operatora w celu zwiększenia swoich zysków i/lub zmniejszenia kosztów. Operator zakańczający połączenie jest zatem poddany ograniczeniom ze strony konkurencji: W przypadku próby nałoŝenia zbyt wysokich stawek za zakańczanie połączeń, usługodawca moŝe przenieść się do sieci innego operatora, a operator zakańczający połączenia utraci przychody związane z połączeniami wykonywanymi do tego usługodawcy. PowyŜsza sytuacja nie odnosi się jedynie do przypadku usługi zakańczania połączeń do numerów abonenckich usług specjalnych (AUS), które są numerami alarmowymi: 99X, 98X, 112 (przydzielonymi słuŝbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy) i usług zakańczania połączeń do numeru AUS Usługi Biura Numerów TP S.A. (118XXX), w stosunku do których istnieje obowiązek ich realizacji, wynikający z art. 67 i 77 ustawy Prawo telekomunikacyjne. PowyŜsze uzasadnia konieczność włączenia ich w zakres produktowy badanego rynku właściwego na poziomie hurtowym. Podsumowując, Prezes UKE uznał, Ŝe rynek właściwy na poziomie hurtowym składa się z usług zakańczania: połączeń telefonicznych, kierowanych do abonentów poszczególnych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych, połączeń do numerów alarmowych (99X, 98X, 112 przydzielonych słuŝbom ustawowo powołanym do niesienia pomocy) oraz zakańczania połączeń do numeru AUS Usługi Biura Numerów TP S.A. (118 XXX), realizowanych przez TP S.A. w ramach wykonywania zobowiązań nałoŝonych ustawą Prawo telekomunikacyjne. NaleŜy przy tym wskazać, Ŝe powyŝsze kategorie połączeń mogą być realizowane w oparciu o łącza analogowe i cyfrowe, przy uŝyciu następujących mediów transmisyjnych: - kabli z miedzianymi torami symetrycznymi, - kabli z miedzianymi torami współosiowymi, - kabli z torami światłowodowymi, - urządzeń radiowych. 15

16 3.4. Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangaŝowane w proces popytu i podaŝy właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar moŝna odróŝnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przewaŝające warunki konkurencji są znacząco róŝne. Definicja rynku geograficznego nie wymaga tego, by warunki konkurencji pomiędzy handlowcami lub dostawcami usług były doskonale jednorodne. Wystarczy, gdy będą one podobne lub dostatecznie jednorodne, a zatem tylko te obszary, na których warunki konkurencji są niejednorodne nie mogą stanowić jednego rynku. 6 Podobną definicję rynku geograficznego zawiera ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego. Zgodnie z tą definicją rynek geograficzny oznacza obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. W aspekcie geograficznym, hurtowy rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń ze względu na swe właściwości będzie posiadał szczególny wymiar i charakter. Specyficzny sposób definiowania tego rynku, akcentują zarówno Minister Infrastruktury w rozporządzeniu w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa URTiP, jak i Komisja Europejska w Zaleceniu, gdzie mówi się o zakańczaniu połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych. Tak więc zasięg geograficzny będziemy odnosić do poszczególnych stacjonarnych sieci telefonicznych. Podyktowane jest to zasadniczo dwoma elementami: brakiem substytucji po stronie podaŝy dla usługi zakańczania połączeń w sieciach stacjonarnych (realną alternatywą mogłaby być np. sytuacja, w której lokalizacje stacjonarne byłyby podłączone do dwóch lub więcej sieci). Komisja podkreśla, Ŝe kluczowym aspektem będącym bodźcem do podniesienia opłat za zakończenie połączenia [wskazującym na brak substytucji dla tego typu usługi] jest fakt, Ŝe nie ma technicznej alternatywy zakończenia połączenia (innej niŝ przez operatora sieci, której abonentem jest odbiorca połączenia) oraz Ŝe w zasadzie dzwoniący pokrywa w całości opłatę za rozmowę 7. PowyŜsze odnosi się równieŝ do usług zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych sieciach telefonicznych na terenie Polski. W kaŝdym przypadku, uŝytkownik końcowy inicjujący połączenie płaci w całości cenę detaliczną za jego zakończenie w sieci danego operatora. Z tych względów na co zwraca się uwagę w Zaleceniu Komisji właściwym rynkiem powinno być zakończenie połączeń w sieciach indywidualnych, tj. w sieciach poszczególnych operatorów. Mamy tu więc do czynienia z sytuacją, w której kaŝdy operator stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej jest jedynym dostawcą usługi zakańczania połączeń we własnej sieci. Oznacza to, Ŝe tylko w obszarze sieci konkretnego operatora moŝna mówić o jednorodnej usłudze zakańczania połączeń. Lokalizacja stacjonarna jest bowiem ściśle związana z siecią danego operatora. Przyłączenie uŝytkownika końcowego do sieci operatora powoduje, Ŝe tylko on uzyskuje techniczną moŝliwość zakańczania połączeń kierowanych do lokalizacji (numerów) funkcjonujących w jego sieci. Tak więc, to zasięg poszczególnych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych decyduje o zakresie dostępności usługi zakańczania połączeń dla dostawców usług zainteresowanych jej kupnem. Warunki zakupu tej usługi mogą więc róŝnić się w zaleŝności od wielkości sieci i jej poziomu technologicznego. Wreszcie to operator danej sieci będzie 6 Wytyczne Komisji w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej /C 165/03 (pkt 56) 7 Nota wyjaśniająca (pkt ) 16

17 decydował o stawce międzyoperatorskiej za świadczenie tej usługi. Z tych względów Prezes UKE uznaje za zasadne wyodrębnienie tyle rynków właściwych zakańczania połączeń, ile funkcjonuje zarządzanych przez poszczególnych operatorów stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych. NaleŜy zatem podkreślić, Ŝe rynek właściwy określony przez Ministra Infrastruktury w rozporządzeniu, nie będzie rynkiem stricte krajowym, ale rynkiem odnoszącym się do zasięgu stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych poszczególnych operatorów. Nie oznacza to jednak, Ŝe naleŝy całkowicie pominąć ten element, albowiem mamy tu do czynienia z takimi sieciami, które nie wykraczają swym zasięgiem poza obszar Polski. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę co podkreśla się zresztą takŝe w Wytycznych Komisji Ŝe: w sektorze łączności elektronicznej zasięg geograficzny właściwego rynku tradycyjnie był determinowany poprzez odniesienie się do dwóch głównych kryteriów: (a) obszaru objętego zasięgiem sieci oraz (b) występowaniem prawnych i innych instrumentów regulacyjnych. 8 Uwzględniając te dwa kryteria, będziemy więc wyodrębniać w odniesieniu do usługi zakańczania połączeń tyle rynków właściwych, ile funkcjonuje odrębnych stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych. W analizowanej sprawie mamy więc do czynienia z rynkiem który w ujęciu geograficznym będzie zgodny z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej S.A. 4. Struktura podmiotowa rynku właściwego Analizując strukturę podmiotową rynku zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych, naleŝy raz jeszcze podnieść, iŝ jest to rynek usług powiązanych z dostarczaniem sieci telekomunikacyjnej. Tylko bowiem operatorzy telekomunikacyjni, posiadający stacjonarną telefoniczną sieć dostępową i przyłączonych do niej uŝytkowników mogą świadczyć usługę zakańczania połączeń. Dysponują bowiem adresami zakończeń w swoich sieciach stacjonarnych, tj.: pulą numerów geograficznych i niegeograficznych (połączenia bezpłatne i o podwyŝszonej opłacie), przydzielanych poszczególnym uŝytkownikom, do których realizowane są połączenia telefoniczne. W efekcie, w obszarze sieci kaŝdego takiego operatora co wykazano wyŝej istnieje odrębny rynek hurtowych usług zakańczania połączeń. Największym operatorem, działającym na rynkach świadczenia usług zakańczania połączeń w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych jest Telekomunikacja Polska S.A. Spośród pozostałych operatorów działających na tych rynkach najwyŝsze przychody osiągają z tego tytułu: spółka Telefonia Dialog S.A. i spółka Netia S.A. Telekomunikacja Polska S.A. notowana jest na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz w formie GDR-ów (globalnych kwitów depozytowych) na Giełdzie Papierów Wartościowych w Londynie. Największym akcjonariuszem Telekomunikacji Polskiej S.A. jest France Telecom posiadający 43,93 % akcji. Wspólnie z Kulczyk Holding S.A., posiadającym 3,57 % akcji, tworzy konsorcjum będące inwestorem strategicznym TP S.A. Udział Skarbu Państwa wynosi 3,97 %. Posiadacze GDR reprezentowani przez Bank of New York dysponują 9,98 % akcji, a pozostali akcjonariusze 38,65 %. W sumie daje to mln akcji o wartości mln PLN. 8 Wytyczne Komisji w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej /C 165/03 (pkt 59) 17

18 Tab. 1 Struktura własnościowa TP S.A. (na dzień 31 marca 2005 roku) Akcjonariusz Liczba posiadanych akcji (w szt.) Źródło: strona Udział w ogólnej Udział liczbie głosów w kapitale zakładowym France Telecom S.A ,93% 43,93% Skarb Państwa ,87% 3,87% Kulczyk Holding S.A ,57% 3,57% Posiadacze GDR ,98% 9,98% Reprezentowani przez Bank of New York Pozostali akcjonariusze ,65% 38,65% RAZEM ,00% 100,00% Rys. 2 Struktura akcyjna TP S.A. 9,98% 3,87% 3,57% 43,93% 38,65% France Telecom S.A. Pozostali akcjonariusze Posiadacze GDR reprezentowani przez Bank of New York Skarb Państwa Kulczyk Holding S.A. Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie danych ze strony internetowej Spółka prowadzi działalność na terenie całego kraju. Jest operatorem działającym na rynkach hurtowych telefonii stacjonarnych (w tym zakańczania połączeń), a jednocześnie świadczy usługi detaliczne w zakresie połączeń krajowych i międzynarodowych w sieci stacjonarnej. Telekomunikacja Polska S.A. stoi na czele grupy kapitałowej, której podmioty prowadzą działalność takŝe w zakresie: - telefonii ruchomej (PTK Centertel sp. z o.o.), - zapewniania dostępu do Internetu (TP Internet sp. z o.o., Wirtualna Polska S.A.), - radiokomunikacji (TP EmiTel Sp. z o.o.). Mając na uwadze fakt, Ŝe niniejsza decyzja dotyczy rynku zakańczania połączeń zgodnym z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej S.A., poniŝsza analiza dotyczyć będzie tego właśnie operatora. Tylko posiłkowo na zasadzie porównania funkcjonowania róŝnych rynków zakańczania połączeń będą porównywane wyniki TP S.A. i dwóch innych operatorów, mających największe przychody z tej działalności. 18

19 5. Brak skutecznej konkurencji na rynku właściwym Jak wskazano wyŝej rynki świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych sieciach telefonicznych są rynkami specyficznymi. Mamy tu bowiem do czynienia z sytuacją, w której kaŝdy operator stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej jest jedynym dostawcą usługi zakańczania połączeń we własnej sieci. Oznacza to, Ŝe tylko w obszarze sieci konkretnego operatora moŝna mówić o jednorodnej usłudze zakańczania połączeń. Lokalizacja stacjonarna jest bowiem ściśle związana z siecią danego operatora. Przyłączenie uŝytkownika końcowego do sieci operatora powoduje, Ŝe tylko on uzyskuje techniczną moŝliwość zakańczania połączeń kierowanych do lokalizacji (numerów) funkcjonujących w jego sieci. Oznacza to, Ŝe kaŝdy operator jest monopolistą w zakresie zakańczania połączeń we własnej sieci. Opisana powyŝej sytuacja występuje na rynku zakańczania połączeń w obrębie stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej S.A. Operator ten posiada pozycję monopolistyczną na tym rynku właściwym. Posiadanie takiej pozycji oznacza w ocenie Prezesa UKE Ŝe działa on w sposób niezaleŝny od swych kontrahentów. Taka siła rynkowa, zapewnia mu bowiem swobodę przy podejmowaniu działań, nie licząc się z otoczeniem z rynkowym. PowyŜsze oznacza zaś, Ŝe rynek, na którym taki podmiot działa nie jest rynkiem skutecznie konkurencyjnym. W ten sam sposób do powyŝszego problemu podchodzi równieŝ Komisja Europejska. W Wytycznych w punkcie 112 Komisja podnosi, Ŝe pojęcie skutecznej konkurencji oznacza, iŝ na właściwym rynku nie istnieje przedsiębiorstwo posiadające dominację. Innymi słowy, ustalenie iŝ właściwy rynek jest skutecznie konkurencyjny w rezultacie polega na stwierdzeniu, iŝ na tym rynku nie istnieje ani pojedyncza ani wspólna dominacja. Odmiennie do powyŝszego, ustalenie, Ŝe właściwy rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, oznacza stwierdzenie, iŝ istnieje pojedyncza lub wspólna dominacja na tym rynku. Tak więc Komisja przesądza co jest w pełni uzasadnione Ŝe występowanie na rynku podmiotu o pozycji dominującej na rynku, której kwalifikowaną postacią jest pozycja monopolistyczna, iŝ rynek ten nie jest skutecznie konkurencyjny. Biorąc powyŝsze pod uwagę, Prezes UKE stwierdził, Ŝe rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w obrębie stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej S.A. nie jest skutecznie konkurencyjny. 6. Analiza rynku pod kątem występowania znaczącej pozycji rynkowej 6.1. Prawne podstawy do wyznaczenia znaczącej pozycji na rynku właściwym Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeŝeli Prezes UKE ustali, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. PowyŜsza ustawa zawiera definicje pozycji znaczącej oraz kolektywnej pozycji znaczącej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy: znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Ustawa Prawo telekomunikacyjne zobowiązuje Prezesa UKE do stosowania określonych kryteriów przy ocenie pozycji przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych na rynkach właściwych i ustalenie, czy podmioty te posiadają odpowiednio: pojedynczą lub kolektywną pozycję znaczącą. Kryteria te określone zostały jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 lub 5 niniejszej ustawy. Jednocześnie naleŝy zauwaŝyć, iŝ zgodnie z jej art. 24 ust. 6, uznanie przedsiębiorcy lub przedsiębiorców 19

20 telekomunikacyjnych za posiadających znaczącą pozycję rynkową następuje na podstawie wyników oceny kryteriów, o których mowa w art. 24 ust. 3 lub 5, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. PowyŜsze regulacje są zgodne z zapisami prawa wspólnotowego w kwestiach związanych z pojęciem dominacji, o której mowa w art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zwanego dalej Traktatem lub TWE) z dnia 25 marca 1957 r. Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (zwanego dalej: ETS) w sprawie United Brands Company and United Brands Continental Bv v Commission 9 : Pozycja dominująca, o której mowa w tym artykule [82 TWE], oznacza pozycję siły ekonomicznej posiadanej przez danego przedsiębiorcę, która umoŝliwia mu powstrzymanie skutecznej konkurencji na danym rynku poprzez swobodę zachowania się w duŝej mierze niezaleŝnie od konkurentów, klientów (dostawców) i w końcu konsumentów. Stanowisko powyŝsze zostało powtórzone w wyroku w sprawie Hoffman La Roche & Co AG v Commission, 10 zgodnie z którym: Taka pozycja nie wyłącza istnienia pewnej konkurencji, jak ma to miejsce w przypadku monopolu i quasi-monopolu, lecz umoŝliwia przedsiębiorcy, który czerpie z tego tytułu korzyści, jeŝeli nie określać, to co najmniej w znaczący sposób wpływać na warunki rozwoju konkurencji, a w kaŝdym razie działać, nie licząc się z nią tak długo, jak takie działania nie przynoszą mu strat. Pozycję dominującą naleŝy odróŝnić od rodzajów paralelnych zachowań charakterystycznych dla oligopoli poprzez to, iŝ w oligopolu zachowania przedsiębiorców współgrają, podczas gdy w przypadku przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą zachowanie przedsiębiorcy, który czerpie z tej pozycji korzyści, w znacznej mierze ustalane jest jednostronnie. Istnienie pozycji dominującej moŝe wynikać z wielu czynników, które ujmowane osobno, nie są decydujące, jednak spośród nich bardzo waŝnym są wysokie udziały w rynku. W punkcie 5 Wytycznych, stwierdza się, Ŝe Komisja oraz NRA muszą: opierać się na zasadach prawa konkurencji i metodologiach słuŝących definiowaniu rynków, podlegających regulacji ex-ante oraz określeniu czy przedsiębiorstwo posiada znaczącą pozycję rynkową na tych rynkach. Jak podkreślają to Wytyczne Komisji, na podstawie zasad wywodzących się z orzecznictwa, udział w rynku przedsiębiorstwa stanowi zasadnicze kryterium, odzwierciedlające siłę rynkową, to znaczy pozycję dominującą na tym rynku. Orzecznictwo wspólnotowe wychodzi z załoŝenia, Ŝe dysponowanie duŝymi udziałami w rynku przekraczającymi 50% pozwala, poza wyjątkowymi okolicznościami, określić daną pozycję jako dominującą. Poza tym, ewolucja odpowiednich udziałów w rynku przedsiębiorstwa i jego konkurentów stanowi dodatkowy czynnik przy ocenie posiadania pozycji dominującej na danym rynku. Udziały w rynku mogą zostać oszacowane na podstawie wielkości fizycznych lub obrotów, a najbardziej właściwy wskaźnik winien zostać określony w zaleŝności od charakterystyk kaŝdego rynku. Poza tym, zgodnie z Wytycznymi Komisji, wymiar dynamiczny i przyszłościowy analiz oznacza, Ŝe wymagane informacje obejmują okres odpowiednio długi. Niemniej jednak samo kryterium dotyczące udziałów w rynku nie moŝe wystarczać do ustalenia indywidualnej pozycji znaczącej przedsiębiorstwa. Na podstawie aktów prawa wspólnotowego i krajowego naleŝy wziąć pod uwagę inne wskaźniki, w szczególności: - brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej, 9 Case 27/76; [1978] ECR 207; [1978] 1 CMLR 429 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem naduŝywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str Case 85/76), [1979] ECR 461; [ 1979] 3 CMLR 211 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem naduŝywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str

21 - istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy, - brak albo niewielki poziom równowaŝącej siły nabywczej, - łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, - ekonomie skali, - ekonomie zakresu, - zintegrowanie pionowe przedsiębiorcy, - poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaŝy przedsiębiorcy, - brak potencjalnej konkurencji, - istnienie barier dla dalszego rozwoju przedsiębiorcy oraz rynku właściwego. - istnienie barier wejścia na rynek właściwy. Ponadto, naleŝy zauwaŝyć, Ŝe niniejsza analiza, prowadzona jest w aspekcie przyszłościowym, mając na celu określenie moŝliwości regulacyjnych ex-ante na rynku. MoŜe więc prowadzić do wyników odmiennych niŝ te, które wynikałyby z zastosowania reguł konkurencji ex post. Przedmiotem niniejszej analizy nie jest badanie sposobu postępowania w przeszłości, naduŝywanie pozycji dominującej lub zawieranie niedozwolonych przez prawo konkurencji porozumień. Analiza dokonana przez NRA róŝni się takŝe od rodzaju analizy, która moŝe być prowadzona ex ante, podczas badania fuzji ekonomicznej przez organ ds. konkurencji, poniewaŝ wtedy chodzi o ocenę ryzyka dla struktury rynku, dotyczącego pewnego zdarzenia, a nie wypowiadania się na temat struktury rynkowej jako takiej. Wytyczne, podkreślają ponadto, w ustępie 27, Ŝe punktem wyjściowym dla przeprowadzenia analizy rynku dla celów art. 15 Dyrektywy Ramowe nie jest istnienie porozumienia czy praktyk uzgodnionych, objętych zakresem art. 81 TWE ani koncentracja objęta zakresem rozporządzenia o fuzji, ani teŝ domniemane naduŝycie dominacji rynkowej objęte zakresem art. 82 TWE, lecz podstawą powinna być kompleksowa, zorientowana przyszłościowo ocena struktury i funkcjonowania badanego rynku. W tych ramach, wyznaczenie przedsiębiorstwa jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową na rynku zdefiniowanym dla celów regulacji ex-ante nie oznacza automatycznie, iŝ przedsiębiorstwo to zajmuje takŝe dominującą pozycję na rynku określaną dla celów art. 82 TWE lub podobnych przepisów krajowych. (...). Po prostu wskazuje ono na to, iŝ z perspektywy strukturalnej i w krótkim bądź średnim okresie operator ma i będzie miał na zidentyfikowanym rynku właściwym wystarczającą pozycję rynkową, aby móc zachowywać się do pewnych granic, niezaleŝnie od konkurencji, klientów i konsumentów 11. Ramy badania pozycji dominującej w procesie analizy rynków są więc nowym działaniem w stosunku do praktyki organów ds. konkurencji Udziały rynkowe Punktem wyjścia do analizy występowania podmiotu bądź podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej jest analiza udziałów rynkowych. Wskaźnik ten jest najczęściej wykorzystywanym kryterium oceny posiadania pozycji znaczącej na rynku właściwym, a jednocześnie stanowi wiarygodny i bardzo waŝny argument w analizie siły rynkowej przedsiębiorców. Dokonując powyŝszej analizy, trzeba zaznaczyć, iŝ na rynku zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej S.A., jak i na kaŝdym innym rynku zakańczania połączeń w sieciach PSTN innych operatorów, zachodzi 11 Punkt 30 Wytycznych 21

22 specyficzna sytuacja. Wynika to z uwarunkowań technicznych świadczenia usługi zakańczania połączeń. Jej świadczenie związane jest z realizacją połączeń, inicjowanych czy to w sieci stacjonarnej czy to w sieci ruchomej, które kończone są w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej innego operatora, a konkretnie u uŝytkownika przyłączonego do tej sieci. Adres (numer) takiego uŝytkownika, przypisany mu w danej sieci stacjonarnej, jest niepowtarzalny i kaŝde połączenie kierowane na ten numer jest zakańczane przez operatora, w którego sieci ten konkretny numer funkcjonuje. Uwzględniając powyŝsze, naleŝy stwierdzić, Ŝe w obrębie rynku zakańczania połączeń w sieciach stacjonarnych brak jest alternatywnych dostawców usługi zakańczania połączeń. PoniewaŜ po stronie podaŝowej na szczeblu hurtowym nie ma moŝliwości nabycia usługi zakańczania połączenia od innego podmiotu niŝ ten, w którego sieci chcemy zakończyć połączenie oznacza to, iŝ operator kontrolujący (dostarczający) daną sieć PSTN jest jedynym dostawcą tej usługi w swojej sieci. W związku z tym kaŝdy operator sieci PSTN posiada z uwagi na brak substytucji podaŝy dla tego rodzaju usługi 100% udziałów w rynku zakańczania połączeń. NaleŜy przy tym podkreślić, iŝ udziały kaŝdego operatora na tak oznaczonym rynku są niezmienne od lat, albowiem od początku prowadzenia takiej działalności (świadczenia usługi zakańczania połączeń w sieciach PSTN) kaŝdy operator jest na nim naturalnym monopolistą. Mamy tu więc do czynienia ze stałą wielkością udziałów na poszczególnych rynkach zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych. Co więcej, z uwagi na brak technologii, mogącej zmienić opisaną wyŝej sytuację, naleŝy stwierdzić, Ŝe w perspektywie najbliŝszych dwóch lat nie pojawi się substytucja dla usługi zakańczania połączeń świadczonej przez operatora danej sieci. Posiadanie 100% udziału w rynku jest równoznaczne z posiadaniem pozycji monopolistycznej. Pozycja monopolistyczna jest kwalifikowaną formą pozycji dominującej występującą w prawie konkurencji. Na gruncie unijnego prawa łączności elektronicznej w aspekcie regulacji ex-ante obowiązuje termin znaczącej pozycji rynkowej, który został przeniesiony do nomenklatury obowiązującej w polskim prawie telekomunikacyjnym wraz z implementacją ustawodawstwa UE. Podsumowując powyŝszą analizę, naleŝy stwierdzić, iŝ Telekomunikacja Polska S.A. posiadająca 100% udziału w rynku zakańczania połączeń we własnej stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej posiada znaczącą pozycję na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w obrębie swojej sieci. 6.3 Brak równowaŝącej siły nabywczej Analiza powyŝszego kryterium pozwala określić, czy poziom siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jest wystarczająco wysoki, aby zrównowaŝyć pozycję tego przedsiębiorcy jako dostawcy usług na danym rynku właściwym. Istnienie klientów o silnej pozycji negocjacyjnej ma istotny wpływ na warunki konkurencyjności na danym rynku i ogranicza zdolność przedsiębiorców telekomunikacyjnych do działań niezaleŝnych od pozostałych uczestników rynku, w tym do nieuzasadnionego podwyŝszania cen. Zasadniczo, niski poziom równowaŝącej siły nabywczej na danym rynku właściwym, czyli brak klientów lub grup klientów o silnej pozycji negocjacyjnej w stosunku do konkretnego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych wzmacnia ich pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im niŝszy jest poziom równowaŝącej siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców na danym rynku, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe przedsiębiorca lub przedsiębiorcy ci zajmują indywidualną lub kolektywną pozycję znaczącą na tym rynku. 22

23 Telekomunikacja Polska S.A. przedstawiła dane dotyczące największych jej klientów w zakresie sprzedaŝy usługi zakańczania połączeń. Przedstawione dane, zamieszczone w poniŝszej tabeli, zostały określone jako tajemnica przedsiębiorstwa. Tab. 2 Najwięksi klienci TP S.A. w zakresie sprzedaŝy usługi zakańczania połączeń (Dane zastrzeŝone) Udział w przychodach TP S.A. Udział w wolumenie ruchu TP S.A. Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców Jak obrazuje powyŝsza tabela, wspólny udział trzech największych przedsiębiorców w przychodach osiągniętych przez TP S.A. z usługi zakańczania połączeń w swojej sieci na rzecz tych podmiotów nie przekroczył. Natomiast biorąc pod uwagę wielkość ruchu czyli całkowitą liczbę minut połączeń zakańczanych przez TP S.A. udział największych klientów wyniósł ok.. W analizowanym przypadku, mamy do czynienia z dość niskim poziomem równowaŝącej siły nabywczej na badanym rynku właściwym. TP S.A. posiada wielu odbiorców tej usługi i Ŝaden z nich nie stanowi znaczącej przeciwwagi dla tego operatora. Grupa trzech największych odbiorców generuje niecałe całkowitych przychodów osiąganych przez TP S.A. z przedmiotowej usługi. Jeszcze niŝszy poziom siły nabywczej uzyskamy, gdy uwzględnimy liczbę minut zakupionych u TP S.A. (wolumen minut). Trzech największych odbiorców zakupuje ok. ogólnej liczby minut zakańczanych w sieci TP S.A. Dane te wskazują, Ŝe TP S.A. dysponuje bardzo wyraźną przewagą w odniesieniu do swych kontrahentów na rynku zakańczania połączeń w swej stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Aby dodatkowo zobrazować pozycję tych przedsiębiorców w relacjach z TP S.A. naleŝy odnieść się do moŝliwości zmiany przez nich dostawcy ww. usługi. Sytuacja na rynku wskazuje, Ŝe podmioty te nie mogą sobie pozwolić na rezygnację z usług TP S.A. Dzięki bowiem tej usłudze podmioty te mogą konkurować z TP S.A. na rynku detalicznym. Bez moŝliwość zakańczania połączeń w sieci TP S.A. działalność na rynku detalicznym byłaby marginalna. Dopiero owa konieczność zakańczania połączeń w sieci TP S.A., determinowana działalnością na rynku detalicznym obrazuje poziom równowaŝącej siły nabywczej jej kontrahentów. Z uwagi na brak jakiejkolwiek elastyczności w realizacji połączeń do sieci stacjonarnej (połączenie musi być zakończone z wywoływanym numerem, funkcjonującym w danej sieci), niemoŝliwym jest wykorzystanie jakiejkolwiek usługi zastępczej. W efekcie prowadzi to do osłabienia, czy wręcz redukcji do zera siły nabywczej klientów TP S.A. w przedmiocie usługi zakańczania połączeń. Potwierdza to praktyka negocjacyjna. Oznacza to, Ŝe Telekomunikacja Polska S.A. posiada znaczącą pozycję na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w obrębie własnej stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. 23

24 6.4 Analiza znaczącej pozycji rynkowej TP S.A. w oparciu o inne kryteria Uwzględniając tylko te dwa, omówione wyŝej kryteria i zwaŝywszy na specyfikę świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, moŝna przesądzić, iŝ poszczególni operatorzy w obrębie własnej sieci posiadają znaczącą pozycję na tym rynku właściwym. Dlatego teŝ tylko dodatkowo, Prezes UKE zwraca uwagę na inne kryteria, które pomocniczo charakteryzują pozycję takiego operatora na rynku. 1. Istnienie potencjalnych nowych konkurentów, bariery rozwoju przedsiębiorców oraz rynku właściwego Jak wskazywano juŝ wcześniej, nie ma moŝliwości alternatywnego zakańczania połączeń w sieci PSTN. śaden z operatorów nie moŝe zatem być uznany za potencjalnego konkurenta, gdyŝ nie posiada instrumentów słuŝących do zakańczania połączeń w sieci innego operatora w sposób, który nie byłby uzaleŝniony od usługi tego operatora. Fakt ten ugruntowuje pozycję TP S.A. na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w jego sieci. W związku z faktem, Ŝe Ŝaden z operatorów nie moŝe być konkurentem TP S.A na rynku właściwym mamy jednocześnie do czynienia z oczywistymi barierami dla rozwoju tych przedsiębiorców, a co za tym idzie i z rozwojem rynku. 2. Bariery wejścia na rynek Występowanie barier wejścia na rynek, podobnie jak brak potencjalnych nowych konkurentów, wzmacnia pozycję przedsiębiorców obecnych na rynku. Obok ogólnych barier, silnie ograniczających rozpoczęcie działalności na rynku telefonii stacjonarnej (m.in. silna pozycja operatorów działających na rynku, koszty budowy infrastruktury telekomunikacyjnej), istnieje naturalna bariera techniczna, która uniemoŝliwia świadczenie usługi zakańczania połączeń w sieci innego operatora. 3. Łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych TP S.A. posiada ułatwiony dostęp do kapitału. W latach aktywa tego operatora kształtowały się na średnim poziomie 32,5 mld złotych. Przychody TP S.A. z usług telekomunikacyjnych stacjonarnych wynoszą średniorocznie ponad 11 mld PLN. Utrzymuje optymalny wskaźnik płynności. Niebagatelny wpływ ma tu długoterminowa strategia głównego inwestora France Télécom oraz jego potencjał finansowy i dostęp do kapitału. TP S.A. ma teŝ najwyŝszy rating finansowy wśród wszystkich przedsiębiorstw telekomunikacyjnych działających na polskim rynku telekomunikacyjnych. W sposób bardzo zaawansowany wykorzystuje nowoczesne instrumenty finansowe, takŝe za pośrednictwem własnych, wyspecjalizowanych w inŝynierii finansowej podmiotów zaleŝnych (np. TPSA Eurofinance B.V. z siedzibą w Amsterdamie jednostka zaleŝna od TP S.A.). 4. Brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej Kryterium to bada czy konkretny przedsiębiorca posiada na danym rynku właściwym kontrolę nad infrastrukturą telekomunikacyjną, która jest trudna do powielania. TP S.A. posiada rozbudowaną dostępową infrastrukturę telekomunikacyjną słuŝącą do realizacji usługi zakończenia połączenia. Trudności jej powielania wynikają głównie z wielkości infrastruktury. Odtworzenie infrastruktury o tym samym zasięgu i funkcjonalności co istniejąca infrastruktura TP S.A wymagałoby poniesienia znacznych nakładów finansowych, ale równieŝ pokonania wielu barier formalno-administracyjnych. 24

25 5. Istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy O istnieniu przewagi technologicznej konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego moŝemy mówić, jeśli posiada on na danym rynku właściwym taką technologię, która umoŝliwia mu tańsze lub efektywniejsze świadczenie usług albo dostarczanie w dotychczasowej cenie produktów lub usług nowocześniejszych i posiadających więcej funkcji lub zastosowań od dostarczanych do tej pory. Spełnianie tego kryterium przez konkretnego przedsiębiorcę moŝe stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. TP S.A. dysponując znaczącym zapleczem finansowym jest w stanie unowocześniać swoją sieć w sposób nieproporcjonalnie większy niŝ kaŝdy inny operator. TP S.A., podobnie jak inni operatorzy, rozwija technologię IP w swojej sieci. Niemniej jednak naleŝy zauwaŝyć, iŝ spełnienie powyŝszego kryterium nie ma w przypadku tego rynku właściwego duŝego znaczenia dla oceny pozycji rynkowej przedsiębiorcy, gdyŝ usługa zakańczania połączeń jest usługą telekomunikacyjną na tyle dojrzałą, Ŝe sposób jej realizacji przez Telekomunikację Polską S.A. nie róŝni się od sposobu jej realizacji przez pozostałych przedsiębiorców działających na innych rynkach zakańczania połączeń. 6. Ekonomia skali (korzyści skali) Ekonomie skali (inaczej rosnące przychody ze skali) występują, gdy zwiększenie wolumenu produkcji przez przedsiębiorstwo powoduje spadek średnich kosztów produkcji, czyli obniŝenie jednostkowego kosztu wytworzenia danego produktu lub usługi. Ekonomie skali są charakterystyczną cechą przemysłów sieciowych, w których wysokie koszty stałe niemoŝliwe do uniknięcia odgrywają kluczową rolę w strukturze kosztów 12 i gdzie działalność podmiotów opiera się o kosztowną infrastrukturę. Koszty te ponoszone są bowiem niezaleŝnie od rozmiarów produkcji. W publikacjach na ten temat spotkać moŝna równieŝ odniesienie do sektora telekomunikacyjnego tj. Definicja traktująca połączenie (długość połączenia ma znikomy wpływ na koszty) jako jednostkę produkcji mówi, Ŝe ekonomie skali polegają na malejącym koszcie przeciętnym, gdy w równych proporcjach rosną ruch i struktura sieci. Natomiast jeśli potraktujemy abonenta jako jednostkę produkcji, to ekonomie skali polegają na tym, Ŝe koszt na abonenta spada, gdy rośnie liczba abonentów. Relatywnie wysokie koszty stałe powodują ekonomię skali. PrzewaŜającym źródłem ekonomii skali w telekomunikacji są koszty infrastruktury. 13 Nie budzi więc wątpliwości, Ŝe badany rynek właściwy charakteryzuje się występowaniem korzyści skali. Sieciowy charakter rynku zakańczania połączeń w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych (do prowadzenia działalności na nim konieczne jest posiadanie sieci) determinuje występowanie takŝe na nim ekonomii skali. NaleŜy bowiem zaznaczyć, Ŝe usługi zakańczania połączeń w sieciach stacjonarnych mogą być świadczone jedynie przez przedsiębiorcę, do którego naleŝy sieć. Jednym ze wskaźników, który moŝe pomocniczo obrazować to kryterium jest tzw. rentowność zaangaŝowanego kapitału (return of capital employed ROCE). Współczynnik ROCE określa wydajność oraz rentowność inwestycji, w które zaangaŝowany jest kapitał przedsiębiorcy. Pokazuje on, który przedsiębiorca lepiej wykorzystuje zainwestowany kapitał, tzn. ile uzyskuje z kaŝdej zainwestowanej złotówki. 12 Stanisław Piątek, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, Warszawa 2005, str Sylwia Kruk, Podstawy teorii regulacji rynku telekomunikacyjnego, w: Prawo i ekonomia w telekomunikacji, nr 4/

26 Dla celów niniejszej analizy ROCE zostało zdefiniowane jako stosunek zysku operacyjnego do wielkości zaangaŝowanego w firmę kapitału (określonego jako całkowite aktywa minus bieŝące zobowiązania). ROCE=EBIT/(całkowite aktywa bieŝące zobowiązania) Tab. 3 (Return of Capital Employed) ROCE Nazwa Operatora Telekomunikacja Polska S.A. 10,25% 10,20% 9,80% 9,54% Jak wynika z powyŝszego zestawienia, TP S.A. osiągała w latach bardzo dobre wskaźniki ROCE. Są one stabilne i na dość wysokim poziomie. Oznacza to, Ŝe zainwestowany kapitał w badanym okresie był dobrze wykorzystywany przez TP S.A. 7. Ekonomia zakresu i pionowe zintegrowanie przedsiębiorcy Ekonomia zakresu powstaje, gdy średnie koszty w odniesieniu do jednego produktu spadają dzięki wytwarzaniu go wraz z innymi produktami przez tę samą firmę. Z ekonomią zakresu najczęściej mamy do czynienia, gdy produkty lub usługi wytwarzane lub dostarczane przez konkretnego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego opierają się o wspólne procesy bądź infrastrukturę. TP S.A. jak wskazano to juŝ wcześniej posiada najbardziej rozwiniętą stacjonarną sieć telefoniczną, pokrywającą swym zasięgiem obszar całego kraju. Dzięki temu moŝe bez większych nakładów inwestycyjnych świadczyć wszystkie usługi hurtowe jak i detaliczne, w tym usługi dostępu hurtowego, usługi szerokopasmowe czy telefoniczne. W przypadku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, TP S.A. czerpie korzyści takŝe z działalności na innych rynkach właściwych, określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, a więc na rynku: - świadczenia usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla konsumentów, - świadczenia usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla uŝytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów; - świadczenia usługi krajowych połączeń telefonicznych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej dla konsumentów; - świadczenia usługi krajowych połączeń telefonicznych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej dla uŝytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów; - świadczenia usługi międzynarodowych połączeń telefonicznych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej dla konsumentów; - świadczenia usługi międzynarodowych połączeń telefonicznych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej dla uŝytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów; - świadczenia usługi rozpoczynania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych; - świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej; - świadczenia usługi dostępu do lokalnej pętli i podpętli abonenckiej (łącznie z dostępem współdzielonym) realizowanego za pomocą pary przewodów metalowych w celu świadczenia usług szerokopasmowych i głosowych; - świadczenia usługi dostępu szerokopasmowego w tym usługi szerokopasmowej transmisji danych. 26

27 Ściśle powiązanym z korzyściami zakresu, jakie uzyskują operatorzy stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych, są korzyści z pionowego zintegrowania przedsiębiorcy, oferującego te usługi. W najwyŝszym stopniu odnosić się to będzie do TP S.A. z uwagi na utrzymywanie przez tego operatora kontroli nad największą siecią telekomunikacyjną. TP S.A., świadcząc usługę zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, świadczy teŝ o czym była mowa wyŝej usługi detaliczne, a więc działa na rynkach znajdujących się poniŝej w łańcuchu dostaw tzw. downstream markets. Niemniej istotne jest równieŝ to, Ŝe TP S.A. posiada spółkę zaleŝną działającą na rynkach telefonii ruchomej spółkę PTK CENTERTEL sp. z o.o. w Warszawie. Daje to TP S.A. uprzywilejowaną pozycję w odniesieniu do innych przedsiębiorców. Daje duŝo większą swobodę w określaniu współpracy operatorskiej. Zapewnia dostęp do wiedzy i technologii operatora telefonii ruchomej. Tworzy się wspólne sieci dystrybucji. W przyszłości moŝe to ułatwić TP S.A. stworzenie konwergentnej oferty opartej o technologię stacjonarną i mobilną. 8. Poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaŝy przedsiębiorcy Poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaŝy konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego gra kluczową rolę w dostarczaniu przez niego produktów i usług klientom zwłaszcza na rynkach detalicznych. Kryterium to nie ma bezpośredniego znaczenia dla rynków hurtowych, dlatego w niniejszej analizie nie będzie brane pod uwagę. Tym niemniej stwierdzić naleŝy, Ŝe TP S.A. posiada największa liczbę punktów detalicznych sprzedaŝy usług i akcesoriów telefonicznych, a takŝe największą liczbę pracowników bezpośredni zaangaŝowanych w obsługę konsumentów. Podsumowując wszystkie kryteria, brane pod uwagę w ramach niniejszej analizy, naleŝy stwierdzić, iŝ Telekomunikacja Polska S.A. posiada pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w obrębie własnej publicznej stacjonarnej sieci telefonicznej. 6.5 Porównanie największych dostawców usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych sieciach telefonicznych PoniŜsze porównanie największych operatorów działających na rynku zakańczania połączeń we własnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych, tj. TP S.A. oraz Telefonii Dialog S.A. i Netii S.A., pokazuje jaką przewagę posiada TP S.A. nad pozostałymi operatorami, w których sieciach, równieŝ jest świadczona usługa zakańczania połączeń. W pierwszej kolejności warto przyjrzeć się przychodom ww. przedsiębiorców ze świadczenia usługi zakańczania połączeń. Informacje odnośnie wielkości tych przychodów osiągniętych przez operatorów w latach , przedstawione w poniŝszej tabeli, stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. Tab. 4 Przychody uzyskane przez wybranych przedsiębiorców w latach (Dane zastrzeŝone) Lp. Nazwa Operatora 1 TP S.A. 2 Telefonia Dialog S.A. 3 Netia S.A. Przychody za 2005 rok Przychody za 2004 rok Przychody za 2003 rok Przychody za 2002 rok 27

28 Rys. 3 Wielkość przychodów osiąganych przez operatorów na rynku zakańczania połączeń w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych w latach pozostali Netia S.A. Telefonia Dialog S.A. Telekomunikacja Polska S.A Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców Jak wynika z powyŝszych zestawień, Telekomunikacja Polska posiada ogromną przewagę w zakresie przychodów osiąganych ze świadczenia usługi zakańczania połączeń we własnej sieci. Jej przychody stanowią wielokrotność przychodów pozostałych operatorów. Przychody drugiego pod tym względem operatora Telefonii Dialog S.A. rosną proporcjonalnie w ciągu badanych lat, co jednak stanowi tylko niewielką część przychodów TP S.A. Zresztą w 2005 r. przychody Telefonii Dialog S.A. spadły. Z kolei przychody Netii S.A., osiągnięte na koniec 2004 r. były dwukrotnie wyŝsze niŝ rok wcześniej, ale były i tak mniejsze od przychodów osiągniętych w tym samym roku przez Telefonię Dialog S.A. oraz stanowiły bardzo niewielki ułamek przychodów osiągniętych przez TP S.A. Rynek zakańczania połączeń w sieci TP S.A. jest więc największym tego typu rynkiem w Polsce. Wynika to przede wszystkim z porównania wielkości sieci poszczególnych operatorów telefonii stacjonarnej. PoniŜsza tabela przedstawia wskaźniki, obrazujące wielkość sieci operatorów, osiągających największe przychody z usługi zakańczania połączeń, zgodnie ze stanem na koniec 2004 r. Zawarte w poniŝszej tabeli dane stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. Tab. 5 Wskaźniki charakteryzujące sieć wybranych operatorów (Dane zastrzeŝone) Nazwa Operatora Stosunek pokrycia siecią telekomunikacyjną do pow. Polski (%) Stosunek liczby uŝytkowników do liczby ludności Polski (%) Telekomunikacja Polska S.A. Netia S.A. Telefonia Dialog S.A. Stosunek wykorzystania infrastruktury własnej do dzierŝawionej (%) Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców PowyŜsze zestawienie wskazuje, Ŝe TP S.A. posiada najbardziej rozbudowaną infrastrukturę telekomunikacyjną. Posiada teŝ największą liczbę uŝytkowników. Pozostali operatorzy brani tu pod uwagę, mają duŝo gorsze wskaźniki, co wynika z tego, Ŝe ich sieć jest po prostu mniejsza. 28

29 TP S.A. posiada takŝe najlepsze wskaźniki finansowe. Potwierdzeniem tego jest wskaźnik rentowności zaangaŝowanego kapitału (return of capital employed - ROCE) ww. przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Współczynnik ROCE określa wydajność oraz rentowność inwestycji, w które zaangaŝowany jest kapitał przedsiębiorcy. Pokazuje on, który przedsiębiorca lepiej wykorzystuje zainwestowany kapitał, tzn. ile uzyskuje z kaŝdej zainwestowanej złotówki. Dla celów niniejszej analizy ROCE zostało zdefiniowane jako stosunek zysku operacyjnego do wielkości zaangaŝowanego w firmę kapitału (określonego jako całkowite aktywa minus bieŝące zobowiązania) ROCE=EBIT/(całkowite aktywa bieŝące zobowiązania) Tab. 6 (Return of Capital Employed) ROCE Nazwa Operatora Telekomunikacja Polska S.A. 10,25% 10,20% 9,80% Netia S.A. Brak danych -1,09% 3,01% Telefonia Dialog S.A. 0,00%* 28,57% 5,27% * wyniki finansowe nie pozwoliły na prawidłowe wyliczenie wskaźnika ROCE. Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców Z powyŝszego wynika, iŝ zainwestowany kapitał w badanym okresie najlepiej był wykorzystywany przez Telekomunikację Polską S.A., której wskaźniki w całym badanym okresie osiągały wartości dodatnie. Co prawda wartość wskaźnika ROCE obliczonego dla TP S.A. nieznacznie zmalała w ciągu trzech badanych lat, ale spadek ten nie przekroczył nawet 0,5% i utrzymywał się na najwyŝszym poziomie i był stabilny przez cały ten okres. Natomiast wskaźniki pozostałych operatorów wahały się w badanym okresie. W przypadku Telefonii Dialog S.A. w 2002 roku wyniki finansowe uniemoŝliwiły prawidłowe wyliczenie przedmiotowego wskaźnika (zobowiązania krótkoterminowe były wyŝsze niŝ suma aktywów), a Netia S.A. nie była jeszcze skonsolidowana. Z tego powodu wskaźniki dla tych podmiotów zostały wyliczone tylko za lata W roku 2003, Netia S.A. osiągnęła ujemną wartość wskaźnika, ale na koniec 2004 roku wartość wskaźnika ROCE była juŝ dodatnia i wyniosła 3%.Wartość wskaźnika obliczonego dla Telefonii Dialog S.A. na koniec 2003 roku była wysoka ponad 28,5%, natomiast na koniec roku następnego zmalała do 5%. Wysoka wartość wskaźnika ROCE osiągniętego przez Telefonię Dialog S.A. w 2003 r. mogła wiązać się z przesunięciem kwoty zobowiązań krótkoterminowych do zobowiązań długoterminowych (poŝyczka od udziałowca) oraz osiągnięciem zysku na prowadzonej działalności. Natomiast umiarkowana wartość tego wskaźnika w ostatnim z badanych lat wiązała się z osiągnięciem mniejszego zysku na prowadzonej działalności niŝ w roku poprzednim. Jak widać z powyŝszego, TP S.A. jest zdecydowanie największym przedsiębiorcą, świadczącym usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Wynika to przede wszystkim z faktu dostarczania największej sieci telekomunikacyjnej w Polsce. Dzięki temu, TP S.A. ma największą liczbę uŝytkowników i osiąga największe przychody z zakańczania połączeń. To wszystko, poparte bardzo dobrymi wskaźnikami finansowymi, sprawia, Ŝe TP S.A. jest zdecydowanie największym podmiotem działającym na rynku zakańczania połączeń w Polsce. Z tego względu rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń zgodny z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej naleŝy uznać za szczególnie waŝny, wymagający szerokiej regulacji. 29

30 7. Nakładanie obowiązków regulacyjnych 7.1. Regulacje prawne związane z nakładaniem obowiązków regulacyjnych Zgodnie z punktem 114 Wytycznych, jeśli krajowy organ regulacyjny ustali, iŝ konkurencja na właściwym rynku nie jest efektywna z powodu istnienia przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstw zajmujących pozycję znaczącą, wtedy musi on wyznaczyć, zgodnie z art. 16 ust. 4 dyrektywy ramowej dane przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa jako posiadające znaczącą pozycję rynkową i nałoŝyć na nie właściwe obowiązki regulacyjne. Samo wyznaczenie przedsiębiorstwa jako posiadającego znaczącą pozycję na danym rynku, bez nałoŝenia właściwych obowiązków regulacyjnych, jest niezgodne z przepisami nowych ram regulacyjnych, a w szczególności z art. 16 ust. 4 dyrektywy ramowej. Innymi słowy, NRA muszą nałoŝyć przynajmniej jeden obowiązek regulacyjny na przedsiębiorstwo, które zostało wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową. Wytyczne, powołując się na prawo wspólnotowe (punkt 117), a w szczególności na art. 8 dyrektywy ramowej, zwracają uwagę na fakt, Ŝe wymaga ona, by NRA upewniły się, iŝ środki, które nakładają na operatorów posiadających znaczącą pozycję rynkową zgodnie z art. 16 dyrektywy ramowej, są uzasadnione w świetle celów przedstawionych w art. 8 i są proporcjonalne dla osiągnięcia tych celów. Dlatego teŝ kaŝdy obowiązek nałoŝony przez krajowe organy regulacyjne musi być proporcjonalny w stosunku do problemu, któremu ma zaradzić. Art. 7 dyrektywy ramowej nakłada na NRA obowiązek przedstawienia uzasadnienia wyjaśniającego podstawy, na których opierają się poszczególne proponowane środki, gdy informacja o tych środkach przekazywana jest innym krajowym organom regulacyjnym i Komisji. Dlatego poza analizą rynku wspierającą ustalenie znaczącej pozycji rynkowej, krajowe organy regulacyjne powinny załączyć w swej decyzji uzasadnienie proponowanych środków w świetle celów podanych w art. 8, a takŝe wyjaśnienie, dlaczego uwaŝają swoją decyzję za proporcjonalną. Zasada proporcjonalności wymaga, by środki uŝyte do osiągnięcia określonego celu nie wykraczały poza to, co właściwe i niezbędne do osiągnięcia tego celu. Dla ustalenia, czy proponowany środek jest zgodny z zasadą proporcjonalności, działanie które ma być podjęte, musi zmierzać do uzasadnionego celu, a zaangaŝowane do osiągnięcia celu środki muszą być zarówno niezbędne jak i najmniej kłopotliwe, tzn. musi to być niezbędne minimum dla osiągnięcia celu. PowyŜsze zasady zostały zaimplementowane do polskiego porządku prawnego (umieszczono je w art. 25 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne) i wyraŝają się w obowiązku spoczywającym na Prezesie UKE, by w procesie nakładania, utrzymywania, zmiany lub znoszenia jednego lub więcej obowiązków regulacyjnych brał pod uwagę adekwatność danego obowiązku do zidentyfikowanego problemu, proporcjonalność oraz cele ustawy, nie naruszając przy tym przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Cele regulacji, na które wskazuje polskie Prawo telekomunikacyjne, to stworzenie warunków dla : 1/ wspierania równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych; 2/ rozwoju i wykorzystanie nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej; 3/ zapewnienia ładu w gospodarce numeracją, częstotliwościami oraz zasobami orbitalnymi; 4/ zapewnienia uŝytkownikom maksymalnych korzyści w zakresie róŝnorodności, ceny i jakości usług telekomunikacyjnych; 5/ zapewnienia neutralności technologicznej. 30

31 W prawie wspólnotowym, kwestię moŝliwych do nałoŝenia obowiązków regulacyjnych na rynkach hurtowych reguluje dyrektywa o dostępie (dyrektywa 2002/19/WE). Do obowiązków wymienionych w dyrektywie o dostępie naleŝą: obowiązek przejrzystości (art. 9), polegający na udostępnianiu pozostałym uczestnikom rynku określonych informacji (informacje księgowe, specyfikacje techniczne, dane dotyczące sieci, zasady i warunki dostępu i ich uŝytkowania oraz ceny); w szczególności, jeŝeli dany operator jest poddany obowiązkom niedyskryminacji, moŝliwe jest nałoŝenie na niego obowiązku opublikowania oferty ramowej; obowiązek niedyskryminacji (art. 10), tj. obowiązek stosowania podobnych wymogów w podobnych okolicznościach w stosunku do innych przedsiębiorców świadczących podobne usługi oraz obowiązek świadczenia tym innym przedsiębiorcom usług i udostępniania informacji na takich samych warunkach i o tej samej jakości jak te, które zapewniają ich własnym oddziałom, filiom lub partnerom; obowiązek rozdzielności księgowej (art. 11), polegający na uczynieniu przejrzystymi cen stosowanych w ramach transferu wewnętrznego, w szczególności w celu zapewnienia wykonania obowiązku niedyskryminacji lub dla zapobieŝenia subsydiowaniu krzyŝowemu; obowiązek dostępu (art. 12), na który składają się w szczególności obowiązki spełnienia uzasadnionych wniosków o dostęp, o połączenie sieci lub wykorzystanie specyficznych elementów sieci; mogą one obejmować szereg obowiązków, w tym negocjowanie w dobrej wierze warunków zapewniania dostępu czy zapewnienia wzajemnych połączeń pomiędzy sieciami albo urządzeniami sieciowymi; obowiązek kontroli cen oraz księgowania kosztów (art. 13), który moŝe wymagać od operatorów określenia cen dostępu zorientowanych na koszty lub ustanowienia kontroli cen wobec regulowanej firmy; ogranicza się to do wypadków, kiedy analiza rynku sugeruje, Ŝe w innym przypadku opłaty za dostęp mogłyby utrzymywać się na zbyt wysokim poziomie lub jeśli przedsiębiorstwo moŝe się zaangaŝować w zaniŝanie marŝy ze szkodą dla konsumentów. Główne obowiązki przewidziane w ustawie Prawo telekomunikacyjne dla regulacji rynków hurtowych to: 1) obowiązek uwzględniania uzasadnionych wniosków operatorów o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, 2) obowiązek równego traktowania operatorów w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, 3) obowiązek ogłaszania lub udostępniania informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, 4) obowiązek prowadzenia rachunkowości regulacyjnej, 5) obowiązek kalkulacji uzasadnionych kosztów świadczenia dostępu telekomunikacyjnego, 6) obowiązek stosowania opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego, uwzględniających zwrot uzasadnionych kosztów operatora, 7) obowiązek ustalania opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty, 8) obowiązek przygotowania i przedstawienia projektu oferty ramowej o dostępie telekomunikacyjnym. Wskazane powyŝej obowiązki są dodatkowo uszczegółowione w przepisach ustawy lub mogą być doprecyzowane przez Prezesa UKE. Dodatkowo, stosownie do art. 44 ustawy Prawo telekomunikacyjne, Regulator moŝe nałoŝyć takŝe inne obowiązki w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, nie wynikające z ustawy po uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej. 31

32 7.2 Podejście Regulatora w kwestii obowiązków regulacyjnych, dla rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń zgodnym z obszarem stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej S.A. W sektorze łączności elektronicznej, stosunkowo często mamy do czynienia z operatorem zajmującym pozycję znaczącą na jednym lub kilku rynkach właściwych. W takiej sytuacji mogą pojawić się zasadnicze problemy związane m.in. z dąŝeniem takiego przedsiębiorcy do wykluczenia konkurentów z rynku, na którym posiada znaczącą pozycję lub z rynku powiązanego bądź teŝ przedsiębiorca o znaczące pozycji rynkowej moŝe angaŝować się w praktyki, które w inny sposób są niekorzystne dla uŝytkowników końcowych, takie jak zawyŝanie cen, niska jakość ich usług oraz nieefektywna produkcja. Znaczącym problemem jest teŝ fakt występowania na rynkach hurtowych (w tym na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych) tzw. wąskich gardeł związanych ze znaczącymi efektami skali lub zakresu bądź innymi ograniczeniami na rynek. W takich okolicznościach, istnieje konieczność nałoŝenia na operatora, posiadającego pozycję znaczącą, obowiązku oferowania dostępu i połączeń z jego siecią, w określonych warunkach, w celu rozwoju konkurencji na rynku detalicznym. Jeśli urządzenie jest trudne do powielenia lub jeśli wąskie gardło ma charakter strukturalny, regulacja będzie miała charakter długoterminowy, gdyŝ podmioty konkurencyjne nie mają moŝliwości pokonania w krótkim czasie takich przeszkód. W przypadku rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych, znaczącym problemem są ograniczenia wynikające z niemoŝności zapewnienia substytucji podaŝy dla zakańczania połączeń w tych sieciach. W tym kontekście, najwaŝniejszym celem regulacji jest udostępnienie sieci PSTN zarządzanej przez TP S.A. innym operatorom i spowodowanie oferowania przez TP S.A. świadczenia usługi zakańczania połączeń w tej sieci innym operatorom i dostawcom usług na zasadach rynkowych. Decydując o proporcjonalności i adekwatności danego obowiązku do stwierdzonego problemu konkurencji, Prezes UKE miał równieŝ na uwadze zalecenia wynikające z dokumentu Europejskiej Grupy Regulatorów (ERG) Wspólne Stanowisko ERG w sprawie podejścia do stosownych środków w nowych ramach regulacyjnych. Stwierdza się tam m.in., Ŝe w przypadku gdy konkurencja w infrastrukturze nie będzie raczej moŝliwa, z uwagi na ciągłe występowanie wąskich gardeł związanych ze znaczącymi efektami skali lub zakresu i lub innymi ograniczeniami wejściowymi, krajowe organy regulacyjne (NRA) powinny zapewnić, aby istniał wystarczający dostęp do komponentów hurtowych. Tym samym konsumenci mogą odnieść maksymalnie moŝliwe korzyści. W tym przypadku krajowe organy regulacyjne powinny równieŝ chronić przed potencjalnymi naduŝyciami, jakie mogą mieć miejsce Zidentyfikowane problemy w rozwoju konkurencji Analiza rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej S.A., przeprowadzona przez Prezesa UKE wskazała na następujące problemy w rozwoju konkurencji występujące na tym rynku.: 14 strona 51 przedmiotowego dokumentu, przetłumaczonego na język polski. Tekst oryginalny brzmi: A second principle is that when infrastructure competition is not likely to be feasible, due to persistent existence of bottlenecks associated with significant economies of scale or scope or other entry restrictions, NRA will need to ensure that there is sufficient access to wholesale inputs. Thus, consumers may enjoy the maximum benefits possible. In this instance NRAs should also protect against the potential behavioral abuses that might occur. 32

33 - utrudnianie operatorom alternatywnym dostępu do sieci TP S.A. (odmowa połączenia sieci) Usługa zakańczania połączeń polega na kierowaniu połączenia telefonicznego od punktu styku z siecią dostawcy usługi telefonicznej do abonenta TP S.A. Dzięki temu moŝliwe jest realizowanie połączeń do uŝytkowników TP S.A. Uzyskanie dostępu do tej usługi hurtowej, która zapewnia realizację połączeń telefonicznych do abonentów TP S.A., a w efekcie konkurowanie operatorów alternatywnych z TP S.A. na rynku detalicznym, moŝliwe jest dzięki połączeniu sieci operatora świadczącego usługę zakańczania połączeń w sieci PSTN naleŝącej do TP S.A. i operatora korzystającego z tej usługi (operatorzy alternatywni). Z informacji uzyskanych na rynku oraz doświadczeń regulacyjnych Prezesa UKE wynika, Ŝe TP S.A. w sposób nieuzasadniony utrudnia realizację połączenia sieci. Mamy tu do czynienia przede wszystkim z tzw. taktykami opóźniającymi, które przejawiają się bądź w przedłuŝaniu negocjacji w przedmiocie połączenia sieci bądź w rzekomych problemach technicznych, jak choćby odmowa połączenia sieci z wykorzystaniem łączy zbudowanych w technologii DSL. Znaczna część sporów wynika z działań wymuszających na operatorach alternatywnych budowę sieci telekomunikacyjnej dostosowanej do sieci TP S.A. NiezaleŜnie od tego we wszystkich niemal sprawach, które rozpatrywał Regulator dochodziło do nieuzasadnionego przedłuŝania przez TP S.A. negocjacji. - zawyŝanie stawek za zakańczanie połączeń w obrębie stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Telekomunikacji Polskiej S.A. Stawki za zakańczanie połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej są jednymi ze stawek w ramach rozliczeń międzyoperatorskich. Znaczenie tych stawek stosowanych przez TP S.A. jest o tyle istotne, Ŝe mają one bezpośredni wpływ na poziom cen usług detalicznych, świadczonych przez konkurentów TP S.A. Tendencja do zawyŝania stawek za zakańczanie połączeń, wynika z zasady, Ŝe dzwoniący płaci. W takiej sytuacji operatorzy dąŝą do narzucania zawyŝonych opłat za usługi zakańczania połączeń. Przeprowadzona analiza wskazuje, Ŝe TP S.A. stopniowo obniŝała stawki za zakańczanie połączeń w swej sieci. PoniŜsza tabela i wykresy obrazują ten proces na przestrzeni lat : Tab. 7 Stawki stosowane przez TP S.A. za zakańczanie połączeń w sieci TP S.A. Średnie stawki za zakańczanie połączeń w latach (w PLN) T1 T2 T3 T1 T2 T3 za lokalne zakończenie połączenia w sieci TP 0,0600/ 0,0450/ 0,0300/ 0,0523/ 0,0392/ 0,0261/ za strefowe zakończenie połączenia w sieci TP 0,0640 0,0480 0,0320 0,0562 0,0421 0,0281 za zakończenie połączenia międzysieciowego w OT w Sieci TP (średnie) 0,0922 0,0692 0,0461 0,0744 0,0558 0,0372 za zakończenie połączenia międzysieciowego poza OT w 0,1247 0,0935 0,0624 0,0953 0,0715 0,0477 Sieci TP Średnie stawki za zakańczanie połączeń w latach (w PLN) T1 T2 T3 T1 T2 T3 za lokalne zakończenie połączenia w sieci TP 0,0285 0,0214 0,0143 0,0285 0,0214 0,0143 za strefowe zakończenie połączenia w sieci TP 0,0476 0,0357 0,0238 0,0476 0,0357 0,0238 za zakończenie połączenia międzysieciowego w OT w Sieci TP (średnie) 0,0565 0,0424 0,0282 0,0565 0,0424 0,0282 za zakończenie połączenia międzysieciowego poza OT w Sieci TP 0,0738 0,0553 0,0369 0,0738 0,0553 0,0369 Źródło: opracowanie własne Prezesa UKE na podstawie danych od przedsiębiorców 33

34 Ze względu na hierarchiczną budowę sieci TP S.A., a tym samym moŝliwość zakańczania połączeń w jej sieci na róŝnych poziomach dostępu (Logicznych Punktach Styku Sieci umieszczanych na poszczególnych centralach ACMS) w umowach międzyoperatorskich występuje podział stawek międzyoperatorskich na lokalne (zakańczane na centralach miejscowych), strefowe (zakańczane na centralach ACMS/K w obrębie jednej strefy numeracyjnej), międzystrefowe (zakańczane na centralach ACMS/T) w strefie tranzytowej sieci TP lub poza strefą tranzytową w sieci TP. Dla kaŝdego rodzaju stawek ustalona została przez operatora zasiedziałego inna wysokość. Dodatkowo wysokość opłat została uzaleŝniona od 3 okresów taryfikacyjnych. Tak więc w przypadku TP S.A. mamy 12 stawek stosowanych w rozliczeniach międzyoperatorskich z operatorami alternatywnymi. Pomimo stopniowego obniŝania przez TP S.A. wysokości stawek za zakańczanie połączeń w obrębie swojej stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, ich poziom naleŝy wciąŝ uznać za zawyŝony. Wskazuje na to przede wszystkim porównanie tych opłat ze stawkami stosowanymi w innych krajach Unii Europejskiej. Wielkość stawek za zakańczanie połączeń w sieci TP S.A. nadal kształtują się powyŝej średniej europejskiej. PoniŜej zostaną zaprezentowane wykresy przedstawiające wielkości stawek rozliczeniowych stosowanych przez operatorów zasiedziałych w krajach Unii Europejskiej za zakańczanie połączeń na poszczególnych poziomach dostępu: lokalnym, z pojedynczym i podwójnym tranzytem. Pierwszy z wykresów przedstawia wielkość stawek rozliczeniowych stosowanych przez wybranych europejskich operatorów zasiedziałych za świadczenie usługi zakańczania połączeń lokalnych we własnej sieci w okresie pomiędzy lipcem 2004 r. a październikiem 2005 r. (w eurocentach): Rys. 4 Stawki za świadczenie usługi zakańczania połączeń stosowane przez operatorów zasiedziałych w wybranych krajach UE 0.35 źródło: dane z 11 Raportu Implementacyjnego Wynika z niego, Ŝe polski operator zasiedziały znajduje się w grupie operatorów stosujących stawki rozliczeniowe za świadczenie przedmiotowej usługi kształtujące się powyŝej średniej wyliczonej zarówno dla 14 krajów najlepiej rozwiniętych jak i dla 22 krajów nowej Unii Europejskiej. WyŜsze stawki od TP S.A. stosują w rozliczeniach tylko operatorzy ze Słowenii, Grecji, Austrii, Węgier, Litwy, Czech, Słowacji i Łotwy czyli operatorzy nowych krajów Unii Europejskiej. Kolejny wykres przedstawia wielkość stawek rozliczeniowych stosowanych przez europejskich operatorów zasiedziałych za świadczenie usługi zakańczania połączeń z pojedynczym tranzytem (w przypadku TP S.A. to stawki za zakańczanie połączeń w obszarze tranzytowym jej sieci) w okresie pomiędzy lipcem 2004 roku a październikiem 2005 roku (w eurocentach): 34

35 Rys. 5 Stawki stosowanych przez europejskich operatorów zasiedziałych za świadczenie usługi zakańczania połączeń z pojedynczym tranzytem źródło: dane z 11 Raportu Implementacyjnego Wynika z niego, Ŝe stawki pobierane przez TP S.A. kształtują się powyŝej średniej wyliczonej zarówno dla 15 krajów najlepiej rozwiniętych jak i dla 25 krajów nowej Unii Europejskiej. WyŜsze stawki od TP S.A. stosują w rozliczeniach tylko operatorzy z Austrii, Węgier, Litwy, Czech, Słowacji, Finlandii, Malty i Łotwy. Trzeci wykres przedstawia natomiast wielkość stawek rozliczeniowych stosowanych przez wybranych europejskich operatorów zasiedziałych za świadczenie usługi zakańczania połączeń z podwójnym tranzytem (w przypadku TP S.A. są to stawki za zakańczanie połączeń poza obszarem tranzytowym jej sieci) w okresie pomiędzy lipcem 2004 r. a październikiem 2005 r. (w eurocentach): Rys. 6 Stawki stosowanych przez europejskich operatorów zasiedziałych za świadczenie usługi zakańczania połączeń z podwójnym tranzytem źródło: dane z 11 Raportu Implementacyjnego Wynika z niego, Ŝe Telekomunikacja Polska S.A. znajduje się w grupie operatorów stosujących stawki rozliczeniowe za świadczenie przedmiotowej usługi zbliŝone do średniej 35