Polkomtel S.A Ul. Postępu Warszawa DECYZJA

Transkrypt

1 Warszawa, dn PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Polkomtel S.A Ul. Postępu Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust. 1, 2 i 3 w związku z art. 25 ust. 2 i 4, art. 34, art. 36, art. 37, art. 40 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) i 2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420) w związku z art. 206 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego w związku z art. 4 i 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. Nr 267, poz. 2258) oraz art. 3 ust. 2 Ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego: I. ustalam, że na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem publicznej ruchomej sieci telefonicznej Polkomtel S.A nie występuje skuteczna konkurencja; II. wyznaczam Polkomtel S.A., jako przedsiębiorcę zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polkomtel S.A; III. nakładam na Polkomtel S.A z siedzibą w Warszawie następujące obowiązki regulacyjne: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 34 Prawa telekomunikacyjnego, polegający na uwzględnianiu uzasadnionych wniosków przedsiębiorców telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, w tym użytkowania elementów sieci oraz udogodnień towarzyszących, w celu zakańczania połączeń w sieci operatora poprzez: - zapewnienie możliwości zarządzania obsługą użytkownika końcowego przez uprawnionego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego i podejmowania rozstrzygnięć dotyczących wykonywania usług na jego rzecz;

2 - zapewnienie określonych elementów sieci telekomunikacyjnej, w tym linii i łączy, niezbędnych do zapewnienia dostępu do sieci; - oferowanie usług na warunkach hurtowych w celu ich dalszej sprzedaży przez innego przedsiębiorcę; - przyznawanie dostępu do interfejsów, protokołów lub innych kluczowych technologii niezbędnych dla interoperacyjności usług, w tym usług sieci wirtualnych; - zapewnienie infrastruktury telekomunikacyjnej, kolokacji oraz innych form wspólnego korzystania z budynków; - zapewnienie funkcji sieci niezbędnych do zapewnienia pełnej interoperacyjności usług, w tym świadczenia usług w sieciach inteligentnych; - zapewnienie systemów wspierania działalności operacyjnej lub innych systemów oprogramowania niezbędnych dla skutecznej konkurencji, w tym systemów taryfowych, systemów wystawiania faktur i pobierania należności; - zapewnienie połączenia sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych oraz udogodnień z nimi związanych; - prowadzenie negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w dobrej wierze oraz utrzymanie uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego do określonych sieci telekomunikacyjnych, urządzeń lub udogodnień towarzyszących, oraz przez zapewnienie każdej innej formy korzystania z urządzeń telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub usług świadczonych przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń w publicznej ruchomej sieci telefonicznej Polkomtel S.A. 2. obowiązek, o którym mowa w art. 36 Prawa telekomunikacyjnego, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a także oferowaniu usług oraz udostępnianiu informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zależnymi; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 37 Prawa telekomunikacyjnego, polegający na ogłaszaniu informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, dotyczących specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a także opłat, przy czym: - zakres informacji obejmuje wszystkie informacje dotyczące specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci a także opłat, niezbędny do przygotowania przez zainteresowanych operatorów wniosku w sprawie zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, - publikacja wskazanych powyżej informacji nastąpi w formie elektronicznej 2

3 na oficjalnych stronach internetowych Polkomtel S.A, wyznaczonego w niniejszej decyzji jako przedsiębiorca zajmujący pozycję znaczącą, na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem sieci operatora, - informacje należy ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie miesiąca od dnia doręczenia niniejszej decyzji; w przypadku zmiany zakresu bądź treści publikowanej informacji należy ją ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 1 tygodnia od dnia wprowadzenia zmiany; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 40, polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty operatora. III. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu. UZASADNIENIE Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. Nr 267, poz. 2258), do zakresu działania Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej przechodzą dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwanego również Prezesem URTiP), chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Z kolei, zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, sprawy wszczęte przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty w zakresie zadań przejmowanych przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego również Prezesem UKE lub Regulatorem) i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się przed Prezesem UKE według przepisów ustawy Prawo telekomunikacyjne. Ponadto, w dniu 9 lutego 2006 r. weszła w życie ustawa z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy - Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) i należy zauważyć, iż stan prawny ustalony wskazaną ustawą został uwzględniony w niniejszej decyzji. 1. Implementacja procedury regulacji ex ante do polskiego porządku prawnego. Podstawowe zasady i reguły nowego reżimu regulacyjnego dla rynku usług i sieci łączności elektronicznej, w tym również procedurę regulacji ex ante określa przede wszystkim dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa). Zgodnie z art. 15 dyrektywy ramowej, po przeprowadzeniu publicznej konsultacji oraz konsultacji z krajowymi organami regulacyjnymi (NRA), Komisja Europejska miała przyjąć zalecenia określające rynki produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą usprawiedliwiać nałożenie obowiązków regulacyjnych, określonych w dyrektywach szczegółowych. Rynki te miały zostać określone zgodnie z przepisami prawa konkurencji. Jednocześnie Komisja miała opublikować wytyczne dotyczące analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej. Mając na uwadze treść zaleceń i wytycznych NRA mają definiować rynki właściwe zgodnie z prawem konkurencji i stosownie do okoliczności występujących w danym państwie (możliwe jest również zdefiniowanie rynków spoza zaleceń Komisji, po uzyskaniu jej zgody), a w szczególności mają definiować rynki geograficzne w obrębie danego terytorium. Art. 16 dyrektywy ramowej stanowi, że niezwłocznie po uchwaleniu zalecenia lub jego zmian, NRA są zobowiązane do przeprowadzenia analizy odnośnych rynków. Analiza ta 3

4 powinna zostać przeprowadzona w miarę potrzeb we współpracy z organem ds. konkurencji. Jeżeli wyniki analizy wskażą, że na rynku występuje skuteczna konkurencja, wtedy NRA nie będzie nakładał obowiązków regulacyjnych, a istniejące zostaną zniesione. Jeżeli wyniki analizy określą, iż dany rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, wtedy NRA wskaże przedsiębiorstwo lub przedsiębiorców zajmujących znaczącą pozycję rynkową oraz nałoży, zmieni lub utrzyma istniejące obowiązki regulacyjne. Jednocześnie dyrektywa ramowa przewiduje, że dla rozstrzygnięć związanych z nałożeniem obowiązków regulacyjnych należy zastosować mechanizm konsultacji określony w art. 6 dyrektywy, a także mechanizm odnoszący się do konsolidacji wewnętrznego rynku w zakresie łączności elektronicznej, wskazany w art. 7 dyrektywy ramowej. Mając na uwadze postanowienia dyrektywy ramowej, Komisja Europejska wydała: Ø Zalecenie Komisji Europejskiej 2003/311/W z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (OJ L114/45 z r.), zwane dalej Zaleceniem - wskazujące na przesłanki uzasadniające poddanie rynku właściwego regulacji ex ante, a także określające listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante; Notę Wyjaśniającą do Zalecenia Komisji Europejskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych Ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej ( mm_guidelines/relevant_markets/en1_2003_497.pdf.), zwane dalej Notą Wyjaśniającą Ø Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (OJ C165/6 z r.), zwane dalej Wytycznymi - skupiające się przede wszystkim na kwestiach związanych z definiowaniem rynków, ich analizą pod kątem występowania podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej, a także procedurach konsultacyjnych. Wskazana powyżej procedura regulacji ex ante została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) - zwana dalej ustawą, Prawem telekomunikacyjnym lub PT, przewiduje następujące etapy regulacji rynku: a) wydanie rozporządzenia ministra właściwego do spraw łączności w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); b) wszczęcie i przeprowadzenie przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej postępowania w sprawie określenia, czy na rynku właściwym, określonym w rozporządzeniu, występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); c) w przypadku stwierdzenia występowania na rynku skutecznej konkurencji wydanie przez Prezesa UKE postanowienia w sprawie stwierdzenia, że na analizowanym rynku występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego); d) w przypadku ustalenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja przygotowanie przez Prezesa UKE decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców 4

5 telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakładającej obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie; e) poddanie projektu rozstrzygnięcia w sprawie wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej i nałożenia określonych obowiązków regulacyjnych postępowaniu konsultacyjnemu oraz konsolidacyjnemu (art. 25 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); f) wydanie postanowienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego również Prezesem UOKiK) w sprawie przyjętego przez Prezesa UKE projektu rozstrzygnięcia w kwestii ustalenia skutecznej konkurencji, wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych (art. 25 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego); g) wydanie decyzji wyznaczającej podmiot o znaczącej pozycji rynkowej oraz nakładającej obowiązki regulacyjne (art. 25 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego). Zgodnie z art. 3 ust 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy tj. przed dniem 9 lutego 2006 r. postępowania w sprawie ustalenia, czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, stają się postępowaniami w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że niniejsza decyzja stanowi realizację etapów procesu regulacyjnego wskazanych w punktach d g z uwzględnieniem zapisów art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. cytowanego powyżej. 2. Przebieg postępowania w sprawie wyznaczenia przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie. 1. Pismem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI /04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia, czy na zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone. 3. Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na zgodnym z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia, rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na poszczególnych rynkach właściwych oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych. 5

6 2. Definicja rynku właściwego Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zwanej dalej o.k.i.k (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 z późn. zm.) - do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego - rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Rynki właściwe poddane analizie przez Prezesa UKE, a następnie w przypadku braku skutecznej konkurencji poddane regulacji, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, wydał stosowne rozporządzenie, w którym w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz użytkowników końcowych wskazał jako rynek poddany analizie rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. ( 2 pkt 9 rozporządzenia). Rynek ten, zgodnie z 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury jest zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia. Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyższe, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, jak również odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego. Wytyczne, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalaniu pozycji znaczącej przewidują, iż na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki, które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji oraz wskazują na Zalecenie, jako dokument, w którym rynki te zostały określone przez Komisję Europejską Rynek produktowy na poziomie hurtowym. Zalecenie Komisji Europejskiej wyodrębniło na poziomie hurtowym rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. Nota objaśniająca do Zalecenia przedstawia wskazany rynek produktowy w następujący sposób:...zakończenie połączenia w sieci komórkowej to element zarówno udostępniania połączeń komórkowych (które kończą się w innych sieciach komórkowych) jak i połączeń rozpoczynanych przez dzwoniących w sieciach obsługujących lokalizacje stacjonarne, kończących się w sieciach komórkowych. Z uwagi na fakt, że opłatę za zakończenie ustala sieć, do której się dzwoni, wybierana przez abonenta otrzymującego połączenie, dzwoniący nie ma w zasadzie możliwości wpływu na opłaty za zakończenie połączenia. Jest to przypadek funkcjonowania zasady, że dzwoniący płaci, obecnie powszechny w Europie. Na szczeblu detalicznym połączenie z danym użytkownikiem lub z jego terminalem nie jest substytutem połączenia z innym użytkownikiem i to ograniczenie substytucji popytu przenosi się na szczebel hurtowy. Ponadto na szczeblu hurtowym istnieje wymóg prawny świadczenia 1 punkt 4 Wytycznych 6

7 połączeń międzysieciowych każdy z każdym, tak więc operatorzy są prawnie zobowiązani do zawierania porozumień w zakresie połączeń międzysieciowych. W odniesieniu do substytucji podaży w przypadku podniesienia stawki przez dostawcę zakończenia połączenia nie jest łatwo innym dostawcom przestawić się na zaopatrywanie tego rynku, gdyż do tego potrzebowaliby oni szczegółów karty SIM tego użytkownika. Niemniej jednak rynek jest szerszy niż usługi zakończenia połączenia z terminalem danego użytkownika, gdyż nie jest w zasadzie możliwe różnicowanie cen przez operatora w zakresie opłat za zakończenie połączenia w stosunku do różnych użytkowników jego sieci. Dlatego też właściwy rynek jest przynajmniej tak szeroki jak usługi zakończenia połączenia z każdym operatorem. 2 Kierując się ustaleniami Komisji Europejskiej oraz własną analizą, Prezes UKE stoi na stanowisku, iż usługa zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych na szczeblu hurtowym jest usługą dostępu do sieci dla operatorów publicznych stacjonarnych i ruchomych sieci telefonicznych niezbędną do świadczenia użytkownikom końcowym usług telekomunikacyjnych. Ze względu na potrzeby użytkowników końcowych operatorzy sieci stacjonarnych i ruchomych są zmuszeni nabyć usługi zakańczania połączeń od operatora konkretnej sieci, w której te połączenia są zakańczane. Wynika to z faktu, iż zakańczanie połączeń w danej sieci nie może być zastąpione zakańczaniem połączeń w innej sieci. Zgodnie z art. 26 Prawa telekomunikacyjnego, operator publicznej sieci telekomunikacyjnej jest obowiązany do prowadzenia negocjacji w sprawie zawarcia umowy o dostępie telekomunikacyjnym na wniosek innego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego (...) w celu świadczenia publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych oraz zapewnienia interoperacyjności usług. Oznacza to, iż Polkomtel S.A. (zwana dalej Operatorem, Spółką) ma obowiązek prowadzenia negocjacji w zakresie połączeń międzysieciowych. Nie wpływa to jednak na samą definicję rynku i jej zakres produktowy, pomimo iż częstą praktyką mniejszych operatorów stacjonarnych jest zawieranie umów o tranzyt połączeń do sieci Polkomtel S.A. z operatorami, którzy mają już podpisane umowy o zakańczanie połączeń w sieci tego operatora. Powyższe praktyki będą natomiast wzięte pod uwagę przy ocenie kryteriów służących do oceny pozycji rynkowej zajmowanej przez Polkomtel S.A. na badanym rynku właściwym. Cytowane powyżej ustalenia Komisji odnoszą się do badanego rynku właściwego z następujących powodów: - w Polsce, podobnie jak w Europie, w zakresie rynku detalicznego obowiązuje zasada dzwoniący płaci (zwana dalej zasadą CCP 3 ); - na szczeblu detalicznym połączenie z danym użytkownikiem lub z jego terminalem nie jest substytutem połączenia z innym użytkownikiem i to ograniczenie substytucji popytu przenosi się na szczebel hurtowy; - biorąc pod uwagę substytucję podaży na szczeblu hurtowym, w przypadku podniesienia stawki przez dostawcę zakończenia połączenia nie jest możliwa rezygnacja z usług tego dostawcy, gdyż brak jest funkcjonalności sieci pozwalających na zakończenie połączenia przez innego dostawcę, niż ten do którego sieci połączenie jest kierowane. Zdaniem Komisji, Opłaty za zakończenie połączeń komórkowych mogą być ograniczone poprzez substytucję popytu. Na szczeblu hurtowym nie istnieje potencjał substytucji popytu. 2 Zalecenie Komisji Euroepjskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w ramach sektora łączności elektronicznej, które mogą zostać poddane regulacji ex-ante. 3 ang. calling party pays 7

8 Popyt na szczeblu hurtowym jest nierozerwalnie związany z podażą. Operator (dzwoniący) nie jest w stanie nabyć usługi zakończenia połączenia w danej sieci z alternatywnego źródła. Powyższy pogląd wziął pod uwagę Prezes UKE, analizując badany rynek właściwy na szczeblu hurtowym. Operatorzy publicznych stacjonarnych i ruchomych sieci telekomunikacyjnych nie są w stanie nabyć konkurencyjnej usługi zakończenia połączeń w sieci Polkomtel S.A. od innego operatora. Rozpatrując możliwe substytuty na rynku detalicznym w zakresie różnych rodzajów połączeń, Prezes UKE stwierdził, iż: - substytutem połączeń w sieci Polkomtel S.A. na rynku detalicznym nie mogą być połączenia w sieciach stacjonarnych innych operatorów. Nawet przy założeniu, iż wszyscy użytkownicy końcowi Polkomtel S.A. są jednocześnie abonentami któregokolwiek działającego na rynku polskim operatora świadczącego usługi w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, to jednak funkcje użytkowe sieci ruchomych decydują o tym, iż połączenia kierowane do publicznych ruchomych sieci telefonicznych nie mogą być uznane za zastępowalne przez połączenia w sieciach stacjonarnych; - substytutem połączeń w sieci Polkomtel S.A. na rynku detalicznym nie może być również wyłączne korzystanie z połączeń sieciowych (on-net) przy wykluczeniu połączeń pozasieciowych (off-net). Substytucja taka jest niemożliwa z kilku powodów. Przede wszystkim użytkownik inicjujący połączenie musiałby posiadać kartę SIM działającą w sieci Polkomtel S.A. Aby mógł on korzystać z tej karty, musiałby posiadać aparat telefoniczny zdolny do akceptowania wielu kart, lub przed wykonaniem połączenia wymienić kartę, ewentualnie posiadać kilka aparatów telefonicznych. Pierwszą możliwość ogranicza fakt, że rozpowszechnienie i znajomość aparatów na kilka kart jest niewielkie. Zmiana karty przed wykonaniem każdego połączenia jest niewygodna i czasochłonna, poza tym prawie wszystkie aparaty sprzedawane przez operatorów są kodowane, a rozkodowanie takiego telefonu powoduje dodatkowe koszty dla danego użytkownika ; - substytutem połączeń w sieci Polkomtel S.A. na rynku detalicznym nie może być również usługa sms oraz inne usługi transmisji danych, z uwagi na fakt, iż spełniają one jedynie funkcje uzupełniające połączenie głosowe, a obecna sytuacja na rynku detalicznym nie wskazuje by zwiększająca się popularność tych usług mogła w perspektywie 2 lat wpłynąć na całkowitą rezygnację użytkowników z połączeń głosowych. Po analizie zarówno strony popytowej jak i podażowej na rynku hurtowym i detalicznym Prezes UKE postanowił włączyć do zakresu produktowego rynku na szczeblu hurtowym następujące usługi: zakańczanie połączeń głosowych zainicjowanych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (F2M fixed-to-mobile), zakańczanie połączeń głosowych zainicjowanych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (M2M mobile-to-mobile). Jednocześnie, opierając się na zasadzie neutralności technologicznej Prezes UKE stoi na stanowisku, iż nie ma istotnego znaczenia w jakiego rodzaju sieci zakańczane jest połączenie, dlatego uznał, iż wchodzą w jego skład połączenia zakańczane w sieciach GSM, UMTS oraz NMT 450i. 8

9 Analiza strony popytowej i podażowej niniejszego rynku na szczeblu hurtowym nie daje żadnych podstaw do rozszerzenia zakresu produktowego. W chwili obecnej nie istnieją i jak należy się spodziewać w bliskiej przyszłości, nie będą istniały substytuty usługi zakańczania połączeń głosowych w sieciach ruchomych. Operator chcący zakończyć połączenie z numerem sieci ruchomej nie ma innej możliwości jak tylko zakończyć to połączenie w sieci, do której ten numer jest przypisany, niezależnie od tego, czy czyni to bezpośrednio, czy za pośrednictwem innego operatora Rynek geograficzny. Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangażowane w proces popytu i podaży właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar można odróżnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przeważające warunki konkurencji są znacząco różne. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera w art. 4 pkt. 8 ustawy o.k.i.k., do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego. Zgodnie z tą definicją rynek geograficzny oznacza obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Zakres geograficzny rynku podlegającego analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako rynek zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia. Tym samym na terenie Polski funkcjonuje tyle odrębnych rynków właściwych, ile ruchomych publicznych sieci funkcjonuje na obszarze kraju. Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE potwierdziła stanowisko Ministra Infrastruktury. Usługa zakończenia połączenia świadczona w danej sieci operatora nie może być zastąpiona usługą zakończenia połączenia w sieci innego operatora. Jest to tożsame z faktem, iż obszar geograficzny rynku właściwego jest zawężony do zasięgu geograficznego sieci danego operatora. Zgodnie z powyższym, analizie Prezesa UKE zostali poddani wszyscy trzej przedsiębiorcy telekomunikacyjni posiadający w latach na terenie Polski ruchomą publiczną sieć telefoniczną 4. Analiza dokonana w niniejszej decyzji dotyczy hurtowego rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w sieci operatora Polkomtel S.A. 3. Struktura podmiotowa rynku właściwego. Zgodnie z powyższym w niniejszej decyzji Prezes UKE poddał analizie rynek właściwy, który tworzy na terenie Polski ruchoma publiczna sieć telefoniczna należąca do Polkomtel S.A.. Klientami (kupującymi) tworzącymi popyt na tym rynku są przedsiębiorcy telekomunikacyjni działający na rynku telefonii stacjonarnej i ruchomej, którzy chcą świadczyć użytkownikom końcowym usługi połączeń głosowych zakańczanych w sieci operatora Polkomtel S.A.. 4 Zgodnie z art. 2 pkt 28 i 33 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171 poz.1800 z późn. zm.) publiczna sieć telefoniczna jest to publiczna sieć telekomunikacyjna wykorzystywana do świadczenia publicznie dostępnych usług telefonicznych, zapewniającą łączność głosową między zakończeniami sieci, a także inne formy łączności, w szczególności przesyłanie faksów i danych, zaś ruchoma publiczna sieć telefoniczna jest to publiczna sieć telefoniczna, w której zakończenia nie mają stałej lokalizacji. 9

10 Dostawcą usług (sprzedającym) na tym rynku jest przedsiębiorca telekomunikacyjny Polkomtel S.A. posiadający ruchomą publiczną sieć telefoniczną, do której użytkowników końcowych wykonywane są połączenia głosowe inicjowane w sieciach stacjonarnych i sieciach ruchomych. 3.1 Struktura własnościowa Dokonując analizy struktury własnościowej, Prezes UKE wskazuje na powiązania finansowe Polkomtel S.A. z innymi podmiotami funkcjonującymi na rynku telekomunikacyjnym. Takie powiązania umożliwiają zarówno łatwiejszy dostęp do kapitału jak i rozwiązań technologicznych oraz są bardzo istotne dla możliwości działania i rozwoju przedsiębiorstwa, a także ułatwiają współpracę na rynku międzyoperatorskim. POLKOMTEL S.A. Akcjonariusz Ilość głosów na WZA Procentowy udział głosów na WZA KGHM Polska Miedź S.A ,61% PKN Orlen S.A ,61% TDC Mobile International A/S ,61% Vodafone Americas Inc ,61% PSE S.A ,56% Węglokoks S.A ,00% RAZEM % Źródło: Na podstawie danych z Polish Telecommunications Market, Weekly Bulletin 41/2005 (11 X 2005). KGHM Polska Miedź S.A. działa na rynku telefonii stacjonarnej, zajmuje się także transmisją danych oraz dzierżawą łączy, jednak działalność telekomunikacyjna nie jest główną działalnością tego przedsiębiorstwa. Vodafone jest przedsiębiorstwem telekomunikacyjnym mającym doświadczenie na europejskim rynku telefonii ruchomej. Na koniec analizowanego okresu (2004 r.) akcjonariuszem spółki był także Exatel S.A., który posiadał 1,51% głosów na Walnym Zgromadzeniu akcjonariuszy. Exatel S.A. powstał z połączenia się spółek akcyjnych Telbank i Tel-Energo. Exatel S.A. działa na rynku telefonii stacjonarnej i świadczy usługi dla abonentów biznesowych. 10

11 Pasma częstotliwości, w których Polkomtel S.A. świadczy usługi Polkomtel S.A. dysponuje zestawem pasm w częstotliwościach GSM 900, GSM 1800 i UMTS. Zasoby częstotliwości, jako zasoby ograniczone, stanowią jeden z głównych czynników dostępu do rynku. GSM 1800 Operator Liczba kanałów Zakres częstotliwości Data rozpoczęcia wykorzystania częstotliwości Uwagi POLKOMTEL S.A termin rozpoczęcia używania ,6-1759,8 / 1852,2-1854,8 częstotliwości - od dnia 1 marca 2000 r. Koncesja wydana na okres 15 lat ,8-1784,8 / 1872,8-1879,8 UMTS Operator Liczba kanałów Zakres częstotliwości Data rozpoczęcia wykorzystania częstotliwości Uwagi POLKOMTEL S.A 3 FDD 14,8 MHz 1 TDD 5 MHz Rozpoczęcie działalności z Koncesja wydana na 1950,1-1964,9 / 2140,1-2154,9 dniem okres do dnia - świadczenie usług - nie r. później niż z dniem r. - zmiana Decyzją Prezesa URTiP - świadczenie usług telekomunikacyjnych ,1-1910,1 nie później niż z dniem 1 stycznia 2006 r., przy czym Operator jest uprawniony do rozpoczęcia działalności z dniem r. GSM 900 Operator Liczba Przydzielony Data rozpoczęcia wykorzystania Uwagi kanałów zakres częstotliwości częstotliwości 11

12 POLKOMTEL S.A ,2-892,8 / 935,2-937, r. Koncesja wydana na okres 15 lat. Zgodnie z zapisem w Koncesji - Koncesjobiorca ma prawo do ubiegania się o rozszerzenie przydzielonych pasm częstotliwości po 5 latach od daty wydania niniejszej koncesji ,4-903,4 / 942,4-948, r. Źródło: opracowanie UKE na podstawie decyzji Prezesa URTiP. 3.2 Powiązania z innymi rynkami wskazanie innych rynków telekomunikacyjnych, na których podmiot świadczy usługi Rynki, na których Polkomtel S.A. świadczy różnorodne usługi przy wykorzystaniu tej samej infrastruktury to: - świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; - świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; - świadczenia usługi roamingu międzynarodowego w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; - świadczenia usług użytkownikom końcowym (rynek detaliczny telefonii ruchomej). Jak wynika z powyższego zestawienia Polkomtel S.A. świadczy usługi na 4 rynkach (trzy pierwsze zostały zdefiniowane przez Komisję Europejską w Zaleceniach, ostatni - detaliczny, obecnie nie podlega regulacji ex-ante), wykorzystując tę samą infrastrukturę, co sprzyja umacnianiu pozycji Spółki na rynku zakańczania połączeń głosowych, a różnorodność świadczonych usług ułatwia wzrost rentowności całej działalności przedsiębiorstwa. Obecność Polkomtel S.A. na rynku usług detalicznych, który jest rynkiem powiązanym z rynkiem zakańczania połączeń, świadczy również o pionowym zintegrowaniu przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, co stanowi dodatkowy czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Przedsiębiorca może wykorzystać pozycję zajmowaną na jednym rynku i przenieść ją na kolejny rynek, utrudniając w ten sposób wejście nowym przedsiębiorcom na dany rynek właściwy, a operatorom już działającym na tym rynku skutecznie utrudniać dalszy rozwój działalności i zwiększanie generowanych przychodów. Jak zauważono powyżej w przypadku analizowanego rynku jego obszar geograficzny jest tożsamy z zasięgiem geograficznym sieci Operatora. Z powyższego wynika, iż procent ludności objętej zasięgiem sieci Polkomtel S.A. stanowi podstawę potencjału i możliwości dla rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych. Użytkownik końcowy sieci ruchomej, oprócz tego, że sam generuje połączenia, ma także możliwość odbierania połączeń. W ten sposób użytkownicy końcowi, wykonując połączenia głosowe, pośrednio wpływają na 12

13 popyt generowany na poziomie hurtowym. Do roku 2004 operator Polkomtel S.A. objął zasięgiem własnej sieci ponad 99% mieszkańców Polski (tabela poniżej). % mieszkańców Polski objętych zasięgiem sieci Operator telefonii ruchomej operatora POLKOMTEL S.A. b.d. b.d. 99,1% Liczba użytkowników końcowych danego przedsiębiorcy jest podstawą zapotrzebowania na usługi zakańczania połączeń w sieciach ruchomych. Zainicjowane połączenie skierowane jest do konkretnego użytkownika z konkretnej sieci i brak jest jakiejkolwiek substytucji i alternatywy dla usługi zakończenia połączenia. Operatorzy poprzez wzrost liczby użytkowników własnej sieci, odnotowują większy popyt na usługi zakańczania połączeń i mają możliwość generowania wyższych przychodów. Rosnące znaczenie świadczenia usług zakańczania połączeń można wykazać również za pomocą wskaźnika penetracji rynku telefonii ruchomej. Jak wynika z poniższego wykresu wielkość penetracji telefonii komórkowej wzrosła z 60,4% populacji w Polsce w roku 2004 do 76,4 % na koniec Wraz z rosnącą penetracją rynku telefonii ruchomej wzrasta zapotrzebowanie na usługi zakańczania połączeń w sieciach ruchomych, a co za tym idzie, następuje wzrost przychodów z tych usług. Penetracja polskiego rynku telefonii ruchomej w latach ,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 76,40% 60,40% 45,60% 36,40% 2,10% 5,00% 10,20% 17,60% 25,90% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych od przedsiębiorców i GUS (rok 2005) 5 wskaźnik penetracji liczony jest w odniesieniu do 100 mieszkańców Biorąc pod uwagę stosunkowo niską penetrację na polskim rynku w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej, można stwierdzić, że tendencja wzrostowa penetracji zostanie zachowana w najbliższych latach. Tendencja ta będzie miała bezpośredni wpływ na wzrost liczby nabywanych przez operatorów sieci usług zakańczania połączeń głosowych w publicznych telefonicznych sieciach ruchomych. 5 wskaźnik penetracji liczony jest w odniesieniu do 100 mieszkańców 13

14 Penetracja telefonii ruchomej w krajach Unii Europejskiej, X 2005 r. 160% 150% 140% 120% 100% 80% 83% 105% 96% 104% 94% 90% 89% 76% 96% 111% 99% 79% 117% 94% 99% 90% 81% 71% 106% 98% 90% 80% 103% 101% 60% 40% 20% 0% BE* CZ* DK* DE EE EL* ES* FR IE IT CY LV LT LU Źródło: 11 raport Implementacyjny Komisji Europejskiej HU MT NL* AT PL PT SI SK FI SE UK* 4. Analiza tendencji i cen występujących na rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci Polkomtel S.A. 4.1 Rozliczenia przy połączeniach F2M Kształtowanie się cen na rynku, zwłaszcza dynamika zmian ich wysokości, stanowi jeden z najistotniejszych elementów analizy rynkowej, który umożliwia także ocenę tendencji, czy rynek zmierza, czy też nie, do stanu efektywnej konkurencji. Na rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych mamy do czynienia z odrębnymi rynkami tworzonymi w obrębie sieci poszczególnych operatorów. W związku z tym na każdym takim rynku występuje tylko jeden gracz rynkowy. W tej sytuacji operator ma możliwość swobodnego kształtowania cen za świadczenie usługi zakańczania połączeń. Największe znaczenie w przypadku rozliczeń za połączenia F2M miała i ma współpraca z Telekomunikacją Polską S.A., z uwagi na to, że znaczna część przychodów z zakańczania połączeń generowana jest właśnie dzięki wymianie ruchu z TP S.A. (jest to najsilniejszy podmiot po stronie popytowej analizowanego rynku). Pozycja TP S.A., jako największego operatora sieci stacjonarnej, pozwala na skuteczne negocjowanie warunków rozliczeń. Pozostali gracze z rynku stacjonarnego otrzymują warunki podobne lub nawet nieco gorsze niż TP. Poniższy wykres przedstawia stawki za zakańczanie połączeń w ruchomej sieci Polkomtel S.A. które zostały zainicjowane w sieci operatora zasiedziałego (TP S.A.). Należy zauważyć, że poziom tych stawek jest niższy od poziomu stawek wynegocjowanych przez innych operatorów stacjonarnych. 14

15 Stawki za zakańczanie połaczeń w sieci Polkomtel S.A. inicjowanych w sieci TP S.A. (w PLN) T3 T2 T1 T3 T2 T1 T3 T2 T1 T3 T2 T1 0,4 0,4 0,4 0,4 0,48 0,48 0,5 0,6 0,65 0,65 0,735 0,8 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 T1 - okres taryfikacyjny od godz do godz w dni robocze. T2 - okres taryfikacyjny od godz do godz w dni robocze oraz od godz do godz w weekendy i święta. T3 - okres taryfikacyjny od godz do godz w dni robocze oraz od godz do godz w weekendy i święta. Poniższa tabela przedstawia przedziały stawek obowiązujących w latach w rozliczeniach międzyoperatorskich za minutę połączenia rozpoczynanego w sieciach alternatywnych operatorów stacjonarnych i zakańczanego w sieci Polkomtel S.A. Zestawienie stawek międzyoperatorskich za zakańczanie w sieciach ruchomych połączeń inicjowanych w sieciach stacjonarnych operatorów alternatywnych (w PLN). 0,85-0, T1 T2 T3 T1 T2 T3 T1 T2 T3 T1 T2 T3 0,6375-0,72 0,420-0,48 0,745-0,86 0,510-0,6375 0,410-0,430 0,68-0,755 0,50-0,5375 0,40-0,425 Bez zmian Źródło: opracowanie UKE na podstawie umów międzyoperatorskich. Bez zmian Bez zmian Analizując powyższe stawki, zauważyć należy, że stawki rozliczeniowe za minutę połączenia zakańczanego w sieci Polkomtel S.A. zmalały, co stanowi korzyść dla operatorów sieci stacjonarnych, a pośrednio również korzyść użytkowników końcowych tych operatorów. Zmiany te nie mają tak dużego znaczenia dla Polkomtel S.A. ze względu na znikomą ilość ruchu kierowaną przez operatorów alternatywnych do sieci Polkomtel S.A.. Przeprowadzona przez Prezesa UKE analiza zmian w umowach międzyoperatorskich wykazała, że działania wszystkich przedsiębiorców, w tym Polkomtel S.A. były skoordynowane w czasie. Operatorzy telefonii ruchomej podpisywali nowe umowy lub aneksy do umów obniżające stawki z Telekomunikacją Polską w mniej więcej w tym samym 15

16 czasie (różnica kilku miesięcy). Takie zachowanie świadczy o dużej przejrzystości rynku i braku konkurencji. Przedsiębiorstwa mogą bez większych trudności obserwować działania pozostałych uczestników rynku i współdziałać ze sobą w celu utrzymania własnych silnych pozycji w obrębie trzech badanych rynków właściwych (stanowiących obszar sieci każdego operatora publicznej ruchomej sieci telefonicznej) oraz na rynkach z nimi powiązanych Szczegółowy opis etapów kształtowania stawek za zakańczanie połączeń F2M w sieci Polkomtel S.A.: Spółka Polkomtel S.A. zawarła pierwszą umowę z Telekomunikacją Polską S.A. w dniu 25 lutego 1999 roku. W tej umowie również ustalono szczegółowe warunki współpracy obydwu operatorów oraz wzajemne zasady rozliczeń za korzystanie z połączonych sieci telekomunikacyjnych takie same jak w umowie z PTC Sp. z o.o.: - w okresie T1 0,80 PLN, - w okresie T2 0,60 PLN, - w okresie T3 0,40 PLN. W Aneksie Nr 2 podpisanym przez strony w dniu 17 stycznia 2003 roku wysokość stawek rozliczeniowych należnych Polkomtelowi została zmieniona w taki sam sposób, jak w umowie TP z PTC: - w okresie T1 0,80 PLN, - w okresie T2 0,50 PLN, - w okresie T3 0,40 PLN. Kolejna obniżka stawek miała miejsce od 1 czerwca 2003 roku. Stawki kształtowały się wówczas na poziomie: - w okresie T1 0,735 PLN, - w okresie T2 0,500 PLN, - w okresie T3 0,400 PLN. W kolejnym aneksie do Umowy (z dnia 27 października 2004) operatorzy obniżyli stawki rozliczeniowe, które obowiązywały do końca 2005 roku: - w okresie T1 0,65 PLN, - w okresie T2 0,48 PLN, - w okresie T3 0,40 PLN. Stawki te obowiązywały od 1 listopada 2004 i do końca 2005 roku pozostały na niezmienionym poziomie. Były one takie same jak w przypadku umów między pozostałymi operatorami telefonii ruchomej i TP. Należy również podkreślić, że wysokość tych stawek jest równa stawkom rozliczeniowym za połączenia M2M między operatorami telefonii ruchomej. Zatem operatorzy komórkowi zaoferowali identyczne warunki sobie nawzajem oraz największemu operatorowi stacjonarnemu, pozwalając zarazem na odsprzedaż usługi zakończenia już na gorszych warunkach innym operatorom stacjonarnym. Z powyższego wynika, że stawki rozliczeniowe za zakańczanie połączeń w sieci Polkomtel S.A. uległy obniżeniu w 2004 roku. Zaistniała sytuacja ma bezpośredni związek z rozmowami prowadzonymi przez Prezesa URTiP z operatorami ruchomych publicznych sieci telefonicznych dotyczącymi obniżania stawek rozliczeniowych w umowach międzyoperatorskich w celu uwolnienia rynku połączeń z sieci stacjonarnych do sieci ruchomych (F2M). Należy zauważyć, że zmiany stawek między operatorami sieci ruchomych i TP były skoordynowane w czasie. Zmiany te, ograniczone co do skutków ekonomicznych, wynikały z uzgodnień dokonanych niejako pod naciskiem regulatora i nie były wynikiem mechanizmów konkurencyjnych. 16

17 Rozliczenia F2M z operatorami alternatywnych sieci stacjonarnych Najwięcej umów międzyoperatorskich z operatorami alternatywnych sieci stacjonarnych podpisał Polkomtel S.A. Pierwsze umowy zostały zawarte już w 1999 roku. W sierpniu zostały podpisane umowy pomiędzy Polkomtelem i trzema spółkami zaliczanymi później do grupy Operatorskiej Netia Telekom S.A. czyli z Netią Telekom Mazowsze S.A., Netią Telekom Silesia S.A. oraz Netią Telekom Telmedia S.A. W roku 2000 Polkomtel S.A. zawarł kolejne umowy o współpracy ze spółkami z grupy Netia Telekom S.A Netia Telekom Toruń S.A. oraz Netia Telekom Włocławek S.A. Warunki rozliczeń zawarte w tych umowach oraz aneksach podpisanych do wspomnianych umów były takie same, jak w umowach podpisanych z operatorami należącymi do Grupy Netia Telekom w 1999 roku. Warunki rozliczeniowe we ww. umowach ustalono na jednakowym poziomie. Stawki rozliczeniowe za połączenie inicjowane w sieciach Netii, a zakańczane w sieci Polkomtel S.A., należne Polkomtelowi wynosiły: - 0,920 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,690 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,460 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. Zarówno wysokość stawek rozliczeniowych jak i sposób rozliczeń za połączenia realizowane za pomocą sieci zainteresowanych operatorów zmieniły się w roku 2003, kiedy to operatorzy zmienili warunki przedmiotowych umów aneksami. Zasady rozliczeń i wysokość stawek zostały określone na jednakowym poziomie dla wszystkich operatorów z grupy Netii, w następujący sposób: Opłata: T1 T2 T3 za minutę połączenia przychodzącego z sieci Netii i zakańczanego w sieci ruchomej Polkomtel, inicjowanego w tej samej strefie numeracyjnej, w której zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego 0,820 0,515 0,410 kierowane jest połączenie za minutę połączenia przychodzącego z sieci Netii i zakańczanego w sieci ruchomej Polkomtel, inicjowanego w innej strefie numeracyjnej niż strefa numeracyjna, w której zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego kierowane jest połączenie i która należy do Obszaru 0,830 0,523 0,415 Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie za minutę połączenia przychodzącego z sieci Netii i zakańczanego w sieci ruchomej Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, sąsiadującego z Obszarem 0,840 0,530 0,420 Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie za minutę połączenia przychodzącego z sieci Netii i zakańczanego w sieci ruchomej Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym nie znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie oraz który nie sąsiaduje z 0,860 0,545 0,430 Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie za minutę połączenia przychodzącego z sieci Netii i zakańczanego w sieci Polkomtel, przy realizacji którego numer Abonenta A/użytkownika A 0,860 0,545 0,430 (inicjującego połączenie) nie będzie przesyłany do Punktu Styku Sieci, albo będzie przesyłany niezgodnie z postanowieniami Załącznika Technicznego 17

18 W roku 1999 Polkomtel S.A. podpisał umowę międzyoperatorską z Petrotel Sp. z o.o. W dniu podpisania umowy stawki kształtowały się następująco: - 0,920 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,690 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,460 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. Następny aneks zawarty pomiędzy Stronami w dniu 15 listopada 2002 roku wprowadził nowe stawki rozliczeniowe. Stawki rozliczeniowe za połączenie inicjowane w sieci Petrotel, a zakańczane w sieci Polkomtel S.A., należne Polkomtelowi wynosiły: - 0,850 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,650 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,440 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. Stawki za zakańczanie połączeń należne Polkomtelowi zmniejszyły się w następujący sposób: w szczycie o 7 gr. a poza szczytem od 4 i 2 grosze w poszczególnych okresach taryfikacyjnych (T2 i T3). W 2003 roku operatorzy zawarli jeszcze 3 aneksy do przedmiotowej umowy, w których stawki rozliczeniowe zostały zmienione. Istotne zmiany w zasadach rozliczeń nastąpiły po podpisaniu aneksu z dnia 15 kwietnia 2003 roku, gdzie uzależniono wysokość stawek rozliczeniowych należnych Polkomtelowi od poziomu, na którym połączenie zostało rozpoczęte (SN, OT czy poza OT). Ostatni, najbardziej aktualny aneks został podpisany w dniu 26 czerwca 2003 roku. Poniżej przedstawione zostały definicje wraz z wysokością stawek rozliczeniowych obowiązujące obecnie: Opłata T1 T2 T3 za minutę połączenia przychodzącego z sieci Petrotel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w tej samej strefie numeracyjnej, w której 0,755 0,515 0,410 zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie za minutę połączenia przychodzącego z sieci Petrotel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w innej strefie numeracyjnej niż strefa numeracyjna, w której zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest 0,765 0,523 0,415 połączenie i która należy do Obszaru Tranzytowanego PSS Polkomtel, w którym zlokalizowany jest PSS do którego kierowane jest połączenie za minutę połączenia przychodzącego z sieci Petrotel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, sąsiadującego z Obszarem Tranzytowym PSS 0,755 0,530 0,420 Polkomtel, w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie za minutę połączenia przychodzącego z sieci Petrotel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie oraz który nie sąsiaduje z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się PSS, do którego kierowane jest połączenie 0,795 0,545 0, grudnia 2000 roku podpisano umowę pomiędzy Polkomtel S.A. i Wielkopolskim Bankiem Kredytowym S.A. (przemianowanym w 2001 roku na Bank Zachodni WBK S.A.). Opłata na rzecz Polkomtel S.A. wnoszona przez WBK za minutę połączenia przychodzącego z sieci WBK do sieci Polkomtel S.A. wynosiła: - 0,960 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,720 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,480 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. 18

19 W dniu 31 października 2001 roku Strony zawarły Aneks Nr 1 do umowy z dnia 18 grudnia 2000, w którym zmieniły wysokość stawek rozliczeniowych należnych Polkomtelowi. W ten sposób ustalone w aneksie stawki rozliczeniowe dotyczące współpracy stron umowy kształtowały się w następujący sposób: Opłata na rzecz Polkomtel S.A. wnoszona przez WBK za minutę połączenia przychodzącego z sieci WBK do sieci Polkomtel S.A. wynosiła: - 0,920 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,690 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,460 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. Zauważyć należy, że po podpisaniu aneksu do umowy zawartej pomiędzy Polkomtelem S.A. i Bankiem Zachodnim WBK S.A. wysokość stawek rozliczeniowych należnych Polkomtelowi określona została na takim samym poziomie, jak w dniu podpisania umowy z Petrotelem. W 2001 roku Polkomtel S.A. zawarł 7 umów międzyoperatorskich z operatorami sieci stacjonarnych. W czterech z nich, zawartych z: - Komendą Wojewódzką Policji we Wrocławiu; - Makson Trading Sp. z o.o.; - PLL LOT S.A.; - Inteligo Financial Services S.A.; stawki rozliczeniowe należne Polkomtelowi za zakańczanie połączeń we własnej sieci zostały ustalone na jednakowym poziomie takim samym jak w umowie z Bankiem Zachodnim WBK S.A. (stawki z aneksu nr 1). W umowie zawartej w dniu 25 stycznia 2001 roku z Citibank S.A. wysokość przedmiotowych stawek została ustalona na następującym poziomie: - opłata na rzecz Polkomtel S.A. wnoszona przez Citibank za minutę połączenia przychodzącego z sieci Citibank do sieci Polkomtel S.A. wynosiła: - 0,960 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,720 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,480 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. W umowie zawartej pomiędzy Polkomtelem S.A. i PZU CL Agentem Transferowym jedyna różnica w przedmiotowych stawkach dotyczy wysokości stawki obowiązującej w okresie taryfikacyjnym T1 i wynosi 3 gr. mniej (0,93 PLN) niż w umowie z Citibankiem. Natomiast największe różnice w wysokości stawek rozliczeniowych należnych Polkomtelowi wprowadzono w 3 z omawianych umów czyli w umowie zawartej z Zarządem Morskim Portu Gdańskiego S.A. W przedmiotowej umowie różnice występują w stawkach w każdym z okresów taryfikacyjnych. W okresie T1 różnica wynosi 2 gr. mniej niż w umowie z Citibankiem czyli stawka jest równa 0,94 PLN, w okresie T2 różnica wynosi 1,5 gr. mniej niż w powyżej powołanej umowie, a w okresie T3 stawka jest niższa tylko o 1 gr. od stawki określonej dla pozostałych omawianych 3 umów interkonektowych. W roku 2002, Polkomtel S.A. zawarł aż 10 umów interkonektowych z operatorami sieci stacjonarnych. W sześciu z nich, zawartych przez Polkomtel S.A. z następującymi Operatorami: - Telekomunikacja Dębicka S.A.; - POLPHARMA S.A.; - Kredyt Bank S.A.; 19

20 - Zakład Energetyczny Toruń S.A.; - Komenda Główna Policji; - Infocentrum Sp. z o.o. stawki należne Polkomtelowi zostały ustalone na takim samym poziomie jak w umowach wcześniej zawartych np. z Bankiem Zachodnim WBK S.A. czy PLL LOT S.A. Jedyną różnicą jest utrzymanie w okresie taryfikacyjnym T3 takiej samej wysokości stawki jak w okresie T2 w umowie z Infocentrum Sp. z o.o. 25 marca 2002 zawarto umowę w sprawie warunków współpracy i zasad rozliczeń z Retel S.A. (dalej TeleNet Wschód SA). Zgodnie z Załącznikiem Finansowym opłata na rzecz Polkomtel S.A. wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel wynosiła: - 0,92 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,69 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,46 PLN w okresie taryfikacyjnym T3 W dniu 17 lutego 2003 r. strony zawarły Aneks nr 2 zmieniający zasady rozliczeń, i tak opłata na rzecz Polkomtel S.A. wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel wynosiła: - 0,85 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,6375PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,43 PLN w okresie taryfikacyjnym T3 Dnia 28 kwietnia 2003 zawarto kolejny aneks Aneks nr 3 zgodnie z którym opłaty kształtowały się w następujący sposób: Opłata: T1 T2 T3 na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w tej samej strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji 0,82 0,515 0,41 krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) w której zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w innej strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) niż strefa numeracyjna, w której zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego 0,83 0,523 0,415 kierowane jest połączenie i która należy do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego 0,84 0,53 0,42 PSS Polkomtel, sąsiadującego z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym nie znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego 0,86 0,545 0,43 kierowane jest połączenie oraz który nie sąsiaduje z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia 0,86 0,545 0,43 20

21 przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, przy realizacji którego numer Abonenta A (inicjującego połączenie) nie będzie przesyłany do Punktu Styku Sieci, albo będzie przesyłany niezgodnie z postanowieniami Załącznika Technicznego Kolejny aneks (Aneks nr 4) został zawarty 26 czerwca 2003 r. i zgodnie z nim opłaty kształtowały się w następujący sposób: Opłata: T1 T2 T3 na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w tej samej strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji 0,755 0,515 0,410 krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) w której zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w innej strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) niż strefa numeracyjna, w której zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego 0,765 0,523 0,415 kierowane jest połączenie i która należy do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połaczenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego 0,775 0,530 0,420 PSS Polkomtel, sąsiadującego z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym nie znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego 0,795 0,545 0,430 kierowane jest połączenie oraz który nie sąsiaduje z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, przy realizacji którego numer Abonenta A (inicjującego połączenie) nie będzie przesyłany do Punktu Styku Sieci, albo będzie przesyłany niezgodnie z postanowieniami Załącznika Technicznego 0,795 0,545 0,430 Aneks (nr 6) z dnia 14 lipca 2003 r. modyfikował opłaty, które ustalono w następujący sposób: Opłata: T1 T2 T3 na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połaczenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego 0,755 0,515 0,410 PSS Polkomtel w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połaczenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego 0,7650 0,5225 0,4150 PSS Polkomtel, sąsiadującego z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej 0,7850 0,5375 0,

22 dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym nie znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie oraz który nie sąsiaduje z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Retel za minutę połączenia przychodzącego z sieci Retel i zakańczanego w sieci Polkomtel, przy realizacji którego numer Abonenta A (inicjującego połączenie) nie będzie przesyłany do Punktu Styku Sieci, albo będzie przesyłany niezgodnie z postanowieniami Załącznika Technicznego 0,795 0,545 0,430 Z uwagi na zmianę w dniu 29 sierpnia 2003 r. nazwy spółki Przedsiębiorstwo Telekomunikacyjne Retel S.A. na Telenet Wschód S.A. (dalej Telenet) w dniu 5 kwietnia 2004 r. zostało zawarte Porozumienie pomiędzy Polkomtel S.A. a Telenet. Rozliczenia za ruch telekomunikacyjny między sieciami Polkomtel i Telenet były dokonywane w następujący sposób: Opłata: T1 T2 T3 na rzecz Polkomtel wnoszona przez Telenet za minutę połączenia przychodzącego z sieci Telenet i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego 0,7450 0,5100 0,4100 PSS Polkomtel w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Telenet za minutę połączenia przychodzącego z sieci Telenet i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego 0,7550 0,5200 0,4150 PSS Polkomtel, sąsiadującego z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Telenet za minutę połączenia przychodzącego z sieci Telenet i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym nie znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego 0,7850 0,5375 0,4250 kierowane jest połączenie oraz który nie sąsiaduje z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Telenet za minutę połączenia przychodzącego z sieci Telenet i zakańczanego w sieci Polkomtel, przy realizacji którego numer Abonenta A (inicjującego połączenie) nie będzie przesyłany do Punktu Styku Sieci, albo będzie przesyłany niezgodnie z postanowieniami Załącznika Technicznego 0,785 0,5375 0,425 W dniu 30 lipca 2004 r. zawarto Aneks nr 1 do Porozumienia, który określał zasady prowadzenia rozliczeń w następujący sposób: Opłata: T1 T2 T3 na rzecz Polkomtel wnoszona przez Telenet za minutę połączenia przychodzącego z sieci Telenet i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszary Tranzytowego 0,68 0,50 0,40 PSS Polkomtel w którym zlokalizowany jest Punkt Styku Sieci (zwany dalej: PSS), do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Telenet za minutę połączenia przychodzącego z sieci Telenet i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego 0,695 0,515 0,415 22

23 PSS Polkomtel, sąsiadującego z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Telenet za minutę połączenia przychodzącego z sieci Telenet i zakańczanego w sieci Polkomtel, inicjowanego w strefie numeracyjnej (zgodnie z planem numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych) należącej do Obszaru Tranzytowego PSS Polkomtel, w którym nie znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie oraz który nie sąsiaduje z Obszarem Tranzytowym PSS Polkomtel, w którym znajduje się Punkt Styku Sieci, do którego kierowane jest połączenie na rzecz Polkomtel wnoszona przez Telenet za minutę połączenia przychodzącego z sieci Telenet i zakańczanego w sieci Polkomtel, przy realizacji którego numer Abonenta A (inicjującego połączenie) nie będzie przesyłany do Punktu Styku Sieci, albo będzie przesyłany niezgodnie z postanowieniami Załącznika Technicznego 0,73 0,5375 0,425 0,73 0,5375 0,425 W dniu 11 października 2002 roku zawarto Porozumienie o współpracy pomiędzy operatorami: Polkomtel S.A. i Telekomunikacja Energetyczna Tel-Energo S.A. Wysokość tych stawek jest następująca: Wysokość stawek należnych spółce Polkomtel S.A. za zakańczanie połączeń rozpoczynanych w sieci Tel-Energo, w swojej sieci ustalone w Porozumieniu z dnia 11 października 2002 roku kształtowały się następująco: - opłata na rzecz Polkomtel wnoszona przez Tel-Energo za minutę połączenia przychodzącego z sieci Tel-Energo i zakańczanego w sieci Polkomtel wynosi: - 0,850 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,6375 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,425 PLN w okresie taryfikacyjnym T3 W ww. zakresie w dniu 4 czerwca 2003 roku, strony zawarły Aneks Nr 4, w którym określono aktualnie obowiązującą wysokość stawek rozliczeniowych należnych Polkomtelowi za zakańczanie połączeń we własnej sieci w sposób następujący: Opłata na rzecz Polkomtel S.A. wnoszona przez Tel-Energo za minutę połączenia przychodzącego z sieci Tel-Energo i zakańczanego w sieci Polkomtel wynosi: - 0,850 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,5375 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,425 PLN w okresie taryfikacyjnym T3 W następnej umowie o współpracy podpisanej w dniu 1 września 2002 roku pomiędzy Polkomtelem S.A. i Jednostką Wojskową JW z siedzibą w Bydgoszczy, zasady rozliczeń ustalono tylko w jedną stronę czyli zostały ustalone stawki rozliczeniowe należne Polkomtelowi w następujący sposób: Opłata na rzecz Polkomtel S.A. wnoszona przez JW za minutę połączenia przychodzącego z sieci JW i zakańczanego w sieci Polkomtel wynosi: - 0,850 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,640 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,420 PLN w okresie taryfikacyjnym T3 Ostatnią umowę o współpracy w 2002 roku Polkomtel S.A. zawarł z Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Stawki rozliczeniowe należne Polkomtel S.A. za zakańczanie połączeń przychodzących z sieci ABW do sieci Polkomtel ustalono w następujący sposób: - 0,900 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,680 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; 23

24 - 0,450 PLN w okresie taryfikacyjnym T sierpnia 2004 roku podpisano umowę w prawie warunków współpracy i zasad rozliczeń pomiędzy Polkomtel S.A. a Energis Polska S.A. Zgodnie z Załącznikiem Finansowym do tej umowy opłata na rzecz Polkomtel S.A. wnoszona przez Energis za minutę połączenia krajowego przychodzącego z sieci Energis i zakańczanego w sieci ruchomej Polkomtel wynosiła: a) w przypadku, gdy liczba uruchomionych (oddanych do komercyjnej wymiany ruchu telekomunikacyjnego) Punktów Styku Sieci jest nie większa niż 5: - 0,7550 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,5200 PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,4200 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. b) w przypadku, gdy liczba uruchomionych (oddanych do komercyjnej wymiany ruchu telekomunikacyjnego) Punktów Styku Sieci jest nie mniejsza niż 6 i nie większa niż 11: - 0,7450 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,5100PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,4100 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. c) w przypadku, gdy liczba uruchomionych (oddanych do komercyjnej wymiany ruchu telekomunikacyjnego) Punktów Styku Sieci jest większa niż 11: - 0,7350 PLN w okresie taryfikacyjnym T1; - 0,5000PLN w okresie taryfikacyjnym T2; - 0,4000 PLN w okresie taryfikacyjnym T Rozliczenia w sieciach ruchomych (M2M) Stawki rozliczeń międzyoperatorskich (M2M) za połączenia głosowe inicjowane i zakańczane w sieciach ruchomych oparte są na zasadzie wzajemności. Przedsiębiorcy ustalili równe stawki w poszczególnych okresach taryfikacyjnych. Szczegółowy opis etapów kształtowania się stawek za zakańczanie połączeń w sieciach ruchomych (M2M) w tym stawek Polkomtel S.A.: Zgodnie z zapisami umów z operatorami telefonii ruchomej stawki za zakańczanie ruchu w tych sieciach są symetryczne. Stawki rozliczeniowe operatorzy ustalili na jednakowym poziomie już w umowach podpisanych w 2001 roku. Wszelkie obniżki stawek są przeprowadzane równolegle u wszystkich 3 operatorów w formie Aneksów do umów o połączeniu sieci, dlatego wysokość stawek rozliczeniowych dotyczących rozliczeń międzyoperatorskich w połączeniach mobile to mobile jest taka sama dla wszystkich obecnych na rynku polskim operatorów sieci ruchomych. Pierwszą umowę międzyoperatorską w zakresie współpracy pomiędzy operatorami sieci ruchomych podpisały w dniu 23 maja 2001 roku spółki: PTK Centertel Sp z.o.o. i Polkomtel S.A. 3 miesiące później została zawarta umowa pomiędzy PTK Centertel Sp z o.o. i Polską Telefonią Cyfrową Sp. z o.o. (20 sierpnia 2001 roku). Miesiąc później Polkomtel S.A. podpisał umowę z PTC Sp. z o.o. Warunki rozliczeń zawarte we wszystkich ww. umowach są jednakowe. W chwili zawarcia powyższych umów o połączeniu sieci stawki rozliczeniowe zostały ustalone symetrycznie w obie strony na następującym poziomie: 24

25 - 0,80 PLN w okresie taryfikacyjnym T1, - 0,60 PLN w okresie taryfikacyjnym T2, - 0,40 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. Natomiast okresy taryfikacyjne zostały ustalone następująco: Pierwsza zmiana stawek w rozliczeniach międzyoperatorskich pomiędzy operatorami sieci ruchomych nastąpiła na koniec I kwartału 2003 roku. Przy czym wszystkie trzy aneksy dotyczące powyższej zmiany zostały zawarte na przełomie I i II kwartału, ale datę obowiązywania stawek dla wszystkich operatorów ustalono na dzień 1 kwietnia 2003 roku. Przedmiotowa zmiana polegała na obniżeniu stawki obowiązującej w okresie T2 z 0,60 PLN do 0,50 PLN za minutę połączenia w obie strony, czyli o 10 groszy. Należy zauważyć, że obniżka stawek interkonektowych za połączenia M2M zbiegła się w czasie ze zmianą stawek interkonektowych stosowanych w rozliczeniach M2F i F2M. W umowach zawartych pomiędzy operatorami telefonii ruchomej i TP S.A. stawki należne tym pierwszym uległy obniżeniu do takiej samej wysokości mniej więcej w tym samym czasie, czyli w I kwartale 2003 roku. Następna zmiana stawek rozliczeniowych stosowanych we współpracy międzyoperatorskiej pomiędzy operatorami komórkowymi również została przeprowadzona równolegle do zmiany stawek rozliczeniowych stosowanych pomiędzy operatorami sieci komórkowych i TP. Na koniec II kwartału 2003 roku operatorzy komórkowi postanowili zmienić wysokość stawki rozliczeniowej stosowanej w godzinach szczytu, czyli w okresie taryfikacyjnym T1, przeszło o 6,5 gr. W ten sposób ustalona stawka wynosiła 0,735 PLN za minutę połączenia i obowiązywała w godzinach w dni robocze. Na identycznym poziomie znajdowały się stawki rozliczeniowe należne operatorom komórkowych za zakańczanie połączeń rozpoczynanych w sieci TP. Z dniem 1 sierpnia 2004 r. wysokość stawki w okresie taryfikacyjnym T1 została ustalona na poziomie 0,68 PLN. W grudniu 2004 r. operatorzy telefonii ruchomej podpisując kolejne aneksy do umów ustalili stawki rozliczeniowe na poziomie: - 0,65 PLN w okresie taryfikacyjnym T1, - 0,48 PLN w okresie taryfikacyjnym T2, - 0,40 PLN w okresie taryfikacyjnym T3. Stawki te obowiązywały do końca 2005 roku. Poniższy wykres przedstawia poziom stawek za zakańczanie połączeń M2M uwzględniając stan na koniec każdego roku. 25

26 Stawki za zakańczanie połączeń M2M Lata/okresy taryfikacyjne T3 T2 T1 T3 T2 T1 T3 T2 T1 T3 T2 T1 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 PLN/min Źródło: opracowanie UKE na podstawie umów międzyoperatorskich W rozliczeniach międzyoperatorskich typu M2M w latach 2002 i 2003 następowały spadki opłat w okresach taryfikacyjnych T1 i T2. Bez zmian w tym czasie pozostawały stawki w okresie taryfikacyjnym T3. W drugiej połowie roku 2004 operatorzy uzgodnili obniżenie stawki w okresie T1 do poziomu 65 groszy za minutę. Stawka ta pozostała niezmieniona do końca 2005 roku. Poniższe dane pokazują relacje stawek polskich operatorów sieci ruchomych do krajów UE, wg danych z XI raportu implementacyjnego KE, opublikowanego w marcu 2006 r. - Porównanie stawek za zakańczanie w sieciach ruchomych połączeń inicjowanych w sieciach stacjonarnych: 26

27 Stawki F2M Eurocenty ,59 15,52 14,71 12,96 07/ /2005 Średnia ważona dla 25UE Polska 1. Średnia z trzech krajów o najniższych stawkach (z ang. Best Practice zarówno dla wszystkich operatorów (SMP i non- SMP) jak i dla SMP. F2M - BEST PRACTICE 6,03 Eurocent. EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,43 10,51 10,98 12,41 12,42 12,59 13,43 13,49 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 14,86 15,00 15,27 16,08 16,42 16,59 18,81 CY FI SE UK LV LT CZ SK AT MT IT IE ES DE NL PT HU DK EL LU BE FR EE PL SI F2M of all operators Best Practice (średnia z trzech krajów o najniższych stawkach) 2. Dla wszystkich operatorów (SMP i non - SMP ) w krajach UE; a) przy kursie euro równym 3,918 PLN (przyjęty z 11 raportu implementacyjnego) 27

28 Best Practice dla nowych członków UE (Cypr, Litwa, Łotwa) F2M - 11 raport implementacyjny SMP i non - SMP (w eurocentach) Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. (25 UE) z wyłączeniem Polski Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. z uwzględnienie m Polski Średnia ważona dla członków UE po 2004r. Średnia ważona dla 15 UE (przed 2004r.) Średnia arytmetyczna dla 15 UE (przed 2004r.) Stawka w Polsce (0,65) dla kursu euro = 3,918 7,17 12,41 12,58 12,96 12,79 12,89 16,59 Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004r. - 12,41 Eurocent. EUROCENTY CY FI SE UK LV LT 2,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,43 10,51 10,98 12,41 12,42 12,59 13,43 13,49 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 14,86 15,00 15,27 16,08 CZ 16,42 16,59 18,81 SK AT MT IT IE ES DE NL PT HU DK EL LU BE FR EE PL SI F2M of all operators Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. Średnia arytmetyczna dla człnków UE przed 2004r. - 12,89 Eurocent. EUROCENTY CY 2,16 7,33 FI SE 8,59 8,78 UK 8,91 10,43 LV LT CZ SK AT 10,51 10,98 12,41 12,42 MT 12,59 13,43 13,49 IT IE ES DE NL PT 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 HU DK 14,86 15,00 15,27 EL LU BE FR EE PL SI F2M of all operators Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r. 16,08 16,42 16,59 18,81 28

29 Prównanie stawek F2M - Średnia arytmetyczna i Średnia ważona dla członków UE przed 2004r. 20 EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,43 10,51 10,98 12,41 12,42 12,59 13,43 13,49 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 14,86 15,00 15,27 16,08 16,42 16,59 18,81 CY FI SE UK LV LT CZ SK AT MT IT IE ES DE NL PT HU DK EL LU BE FR EE PL SI F2M of all operators Best Practice dla nowych członków UE (CY,LV,LT) Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. Średnia ważona dla członków UE z 11 raportu implementacyjnego 20 Prównanie stawek F2M - Średnia arytmetyczna i Średnia ważona dla członków UE przed 2004 r. (15 UE) EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,43 10,51 10,98 12,41 12,42 12,59 13,43 13,49 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 14,86 15,00 15,27 16,08 16,42 16,59 18,81 CY FI SE UK LV LT CZ SK AT MT IT IE ES DE NL PT HU DK EL LU BE FR EE PL SI F2M of all operators Best Practice dla nowych członków UE (CY,LV,LT) Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r. średnia ważona dla członków UE przed 2004 r. z 11 raportu implementacyjnego Porównanie stawek F2M - Średnia arytmetyczna dla członków UE przed i po 2004r. 20 EUROCENTY CY 2,16 7,33 FI SE 8,59 8,78 UK 8,91 LV LT CZ SK 10,43 10,51 10,98 AT 12,41 12,42 MT IT 12,59 13,43 13,49 IE ES DE NL PT 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 14,86 HU DK EL F2M of all operators Best Practice (średnia z trzech krajów o najniższych stawkach) Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r. 15,00 15,27 LU BE FR EE 16,08 16,42 16,59 18,81 PL SI 29

30 Best Practice dla nowych członków UE (Cypr, Litwa, Łotwa) b) przy kursie euro równym 4,004 PLN (średni kurs euro NBP za okres od 1 lutego 2005 r. do 31 stycznia 2006r., który jest jednocześnie zgodny z ustawą budżetową). F2M - 11 raport implementacyjny SMP i non - SMP (w eurocentach) Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. z wyłączeniem Polski Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. z uwzględnienie m Polski Średnia ważona dla członków UE po 2004r. Średnia ważona dla 15 UE (przed 2004r.) Średnia arytmetyczna dla 15 UE (przed 2004r.) Stawka w Polsce (0,65) dla kursu euro = 4,004 7,17 12,41 12,58 12,96 12,79 12,89 16,23 Stawka F2M dla Polski przy kursie euro równym 4,004 PLN w stosunku do średniej arytmatycznej dla członków UE po 2004r. EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,43 10,51 10,98 12,41 12,42 12,59 13,43 13,49 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 14,86 15,00 15,27 16,08 16,23 16,42 18,81 CY FI SE UK LV LT CZ SK AT MT IT IE ES DE NL PT HU DK EL LU BE FR PL EE SI F2M of all operators Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. Stawka F2M dla Polski przy kursie euro równym 4,004 PLN w stosunku do średniej arytmetycznej dla człnków UE przed 2004r. 20 EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,43 10,51 10,98 12,41 12,42 12,59 13,43 13,49 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 14,86 15,00 15,27 16,08 16,23 16,42 18,81 CY FI SE UK LV LT CZ SK AT MT IT IE ES DE NL PT HU DK EL LU BE FR PL EE SI F2M of all operators Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r. 30

31 Prównanie stawek F2M - SMP i non- SMP w stosunku do stawki F2M dla Polski przy kursie euro równym 4,004 PLN 20 EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,43 10,51 10,98 12,41 12,42 12,59 13,43 13,49 13,62 13,72 13,91 14,02 14,20 14,86 15,00 15,27 16,08 16,23 16,42 18,81 CY FI SE UK LV LT CZ SK AT MT IT IE ES DE NL PT HU DK EL LU BE FR PL EE SI F2M of all operators Best Practice (średnia z trzech krajów o najniższych stawkach) Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r. 2. Dla operatorów SMP w krajach UE: a) przy kursie euro równym 3,918 PLN (przyjęty z 11 raportu implementacyjnego). Best Practice dla nowych członków UE (CY,LV,LT) F2M - 11 raport implementacyjny SMP (w eurocentach) Średnia Średnia Średnia arytmetyczna ważona dla ważona dla dla członków członków UE 15 UE UE po 2004 po 2004r. r. Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. z wyłączeniem Polski z (przed 2004r.) Średnia arytmetyczna dla 15 UE (przed 2004r.) Stawka w Polsce (0,65) dla kursu euro = 3,918 uwzględnieni em Polski 7,19 11,98 12,21 12,64 12,3 12,41 16,59 Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004r. - 11,98 Eurocent. EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,51 12,41 12,42 12,10 13,43 13,49 13,00 14,02 14,50 15,00 14,16 16,08 16,59 18,78 CY FI SE UK LV CZ AT MT IT IE ES NL HU EL LU BE FR PL SI F2M of SMP Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. 31

32 Średnia arytmetyczna dla członków UE przed ,41 Eurocent. EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,51 12,41 12,42 12,10 13,43 13,49 13,00 14,02 14,50 15,00 14,16 16,08 16,59 18,78 CY FI SE UK LV CZ AT MT IT IE ES NL HU EL LU BE FR PL SI F2M of SMP Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r.(15 UE) Porównanie stawek F2M of SMP- Średnia arytmetyczna i Średnia ważona dla członków UE po 2004 r. 20 EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,51 12,41 12,42 12,10 13,43 13,49 13,00 14,02 14,50 15,00 14,16 16,08 16,59 18,78 CY FI SE UK LV CZ AT MT IT IE ES NL HU EL LU BE FR PL SI F2M of SMP Best Practice dla nowych członków UE (CY,LV,CZ) Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. Średnia ważona dla członków UE z 11 raportu implementacyjnego Porównanie stawek F2M of SMP- Średnia arytmetyczna i Średnia ważona dla członków UE przed 2004 r. (15 UE) 20 EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,51 12,41 12,42 12,10 13,43 CY FI SE UK LV CZ AT MT IT IE ES NL HU EL LU BE FR PL SI 13,49 13,00 14,02 14,50 15,00 F2M of SMP Best Practice dla nowych członków UE (CY,LV,CZ) Średnia ważona dla członków UE przed 2004 r.(15 UE) Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r.(15 UE) 14,16 16,08 16,59 18,78 32

33 Porównanie stawek F2M of SMP- Średnia arytmetyczna dla członków UE przed i po 2004 r. (15 UE) 20 EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,51 12,41 12,42 12,10 13,43 13,49 13,00 14,02 14,50 15,00 14,16 16,08 16,59 18,78 CY FI SE UK LV CZ AT M T IT IE ES NL HU EL LU BE FR PL SI F2M of SMP Best Practice (średnia z trzech krajów o najniższych stawkach) Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r.(15 UE) b) przy kursie euro równym 4,004 PLN ( średni kurs euro NBP za okres od 1 lutego 2005 r. do 31 stycznia 2006r., który jest jednocześnie zgodny z ustawą budżetową). Best Practice dla nowych członków UE (CY,LV,LT) F2M - 11 raport implementacyjny SMP (w eurocentach) Średnia Średnia Średnia arytmetyczna ważona dla ważona dla dla członków członków UE 15 UE UE po 2004 po 2004r. r. Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. z wyłączeniem Polski z (przed 2004r.) Średnia arytmetyczna dla 15 UE (przed 2004r.) Stawka w Polsce (0,65) dla kursu euro = 4,004 uwzględnieni em Polski 7,19 11,98 12,21 12,64 12,3 12,41 16,23 Stawka F2M dla Polski przy kursie euro równym 4,004 PLN w stosunku do średniej arytmetycznej dla członków UE po 2004r. EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,51 12,41 12,42 12,10 13,43 13,49 13,00 14,02 14,50 15,00 14,16 16,08 16,23 18,78 CY FI SE UK LV CZ AT MT IT IE ES NL HU EL LU BE FR PL SI F2M of SMP Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. 33

34 Stawka F2M dla Polski przy kursie euro równym 4,004 PLN w stosunku do średniej arytmetycznej dla członków UE przed 2004r. EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,51 12,41 12,42 12,10 13,43 13,49 13,00 14,02 14,50 15,00 14,16 16,08 16,23 18,78 CY FI SE UK LV CZ AT MT IT IE ES NL HU EL LU BE FR PL SI F2M of SMP Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r.(15 UE) Porównanie stawek F2M of SMP w stosunku do stawki F2M dla Polski przy kursie euro równym 4,004 PLN 20 EUROCENTY ,16 7,33 8,59 8,78 8,91 10,51 12,41 12,42 12,10 13,43 13,49 13,00 14,02 14,50 15,00 14,16 16,08 16,23 18,78 CY FI SE UK LV CZ AT M T IT IE ES NL HU EL LU BE FR PL SI F2M of SMP Best Practice (średnia z trzech krajów o najniższych stawkach) Średnia arytmetyczna dla członków UE po 2004 r. Średnia arytmetyczna dla członków UE przed 2004 r.(15 UE) Jak pokazuje analiza porównawcza średniego poziomu stawek za zakańczanie połączeń w UE (w godzinach szczytu) Polska na tle innych państw członkowskich jest krajem, w którym wysokość stawki ustalonej przez operatorów sieci ruchomych w T1 jest znacząco powyżej tej średniej i utrzymuje się jako druga lub trzecia najwyższa stawka w UE w zależności od przyjętego kursu euro. Fakt ten świadczy o niekonkurencyjnym poziomie stawek za zakańczanie połączeń w sieciach ruchomych w Polsce w tym sieci Polkomtel S.A. 34

35 Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE wykazała również, że Polkomtel S.A. świadczy usługi detaliczne po cenach kształtujących się niekiedy poniżej opłaty za zakończenie połączenia w rozliczeniach międzyoperatorskich. Cena detaliczna jest w takich przypadkach nie tylko niższa niż potencjalna suma wartości usługi rozpoczęcia i zakończenia połączenia, ale nawet niższa niż sama opłata za zakończenie połączenia. Z uwagi na analizę porównawczą cen usług detalicznych w porównaniu ze stawkami międzyoperatorskimi, ceny usług detalicznych zostały podane na poziomie cen netto (bez podatku VAT). Porównanie wybranych cen detalicznych stosowanych przez Polkomtel S.A. do stawki interkonektowej T1 0,70 0,60 0,50 0,59 0,65 0,65 0,52 0,64 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 NowyPlus NowyPlus 165 Simplus Ceny bez VAT Stawka T1 Źródło: Opracowanie UKE na podstawie cenników operatorów i umów międzyoperatorskich Oferta Polkomtel S.A. opiera się na taryfach NowyPlus, w których ceny abonamentu są na poziomach 25, 45, 55, 85 i 165 PLN z VAT. Cena za minutę połączenia w pierwszych czterech taryfach wynosi 0,72 PLN z VAT (0,59 PLN bez VAT). W taryfie Nowy PLUS 165 cena za minutę połączenia jest na poziomie 0,64 PLN z VAT (0,52 PLN bez VAT). W systemie pre-paid Simplus cena za minutę połączenia wynosi 0,78 PLN z VAT (0,64 PLN bez VAT). Analizując sytuację należy zacząć od reakcji użytkowników końcowych na spadki cen detalicznych na rynku. Użytkownik końcowy, decydując się na konkretnego dostawcę usług dostępu i inicjowania połączeń w sieciach ruchomych, nie interesuje się wysokością kosztów połączenia z wybraną przez niego siecią, jakie ponoszą inni użytkownicy końcowi. Poza tym użytkownicy końcowi dzwoniąc do sieci ruchomych, nie mają możliwości wyboru dostawcy usługi zakończenia połączenia (z definicji brak jest alternatywnych dostawców tej usługi). W ten sposób przedsiębiorca telekomunikacyjny ma możliwość zastosowania subsydiowania krzyżowego (skrośnego), polegającego na zawyżaniu cen produktów lub usług oferowanych na tych rynkach właściwych, na których skuteczna konkurencja jest ograniczona lub nie występuje wcale i wykorzystywaniu dodatkowych zysków osiągniętych z tego tytułu do zaniżania cen produktów lub usług oferowanych na rynkach detalicznych (ceny połączeń, subsydiowanie aparatów telefonicznych). 35

36 Analiza cen detalicznych oferowanych przez Polkomtel S.A. w porównaniu do stawek za zakańczanie połączeń w sieci tego operatora potwierdza możliwość prawdopodobieństwo subsydiowania krzyżowego na badanym rynku właściwym. Z analiz przeprowadzonych przez Prezesa UKE wynika, że presja konkurencji jest silniejsza na detalicznym rynku telefonii ruchomej niż na badanych rynkach hurtowych i jest bodźcem dla operatorów ruchomych sieci telefonicznych do efektywnego działania i obniżania cen. W przypadku rynku zakańczania połączeń istnieje duże ryzyko nieskuteczności mechanizmów rynkowych. Jak pokazują powyższe wykresy, większa konkurencja na rynkach detalicznych nie wpływa na zmniejszenie się wysokości stawek za zakańczanie połączeń poniżej poziomu cen detalicznych. Z uwagi na obniżki cen detalicznych operatorzy generują odpowiednio niższe przychody, nadal mają jednak możliwość zrównoważenia strat poprzez przychody z połączeń międzyoperatorskich, gdzie stawki rozliczeń pozostają na relatywnie wysokim poziomie. Powyższe wnioski mają zastosowanie również do Polkomtel S.A. potwierdzając znaczącą pozycję tego operatora na badanym rynku właściwym. Poniższe zestawienia pokazują procentowy spadek cen połączeń jak i stawek za ich zakańczanie. Procentowy spadek cen 2004/2002 Procentowy spadek cen 2004/2002 Procentowy spadek cen 2004/2005 Ceny detaliczne taryfy pre-paid * -40,11% 4,08% Stawki F2M (okres taryfikacyjny T1) -18,75% 0% Stawki M2M (okres taryfikacyjny T1) -18,75% 0% W 2002 Simplus Multi, Mono, Nowa, W 2004 Team7 i Team4. Procentowy spadek cen 2004/ Polkomtel S.A. 0,00% -5,00% -10,00% -15,00% -18,75% -18,75% -20,00% -25,00% -30,00% -35,00% -40,11% -40,00% -45,00% Ceny detaliczne taryfy pre-paid Stawki F2M (okres taryfikacyjny T1) Stawki M2M (okres taryfikacyjny T1) 36

37 W analizowanym okresie (lata ) Polkomtel S.A. obniżył ceny połączeń głosowych w systemie pre-paid dla użytkowników końcowych (usługi detaliczne) o ponad 40%, podczas gdy na poziomie hurtowym stawki za zakańczanie połączeń F2M z TP S.A. spadły o 18,75% i tyle samo procent w przypadku połączeń M2M. Wielkości wskazują na znaczące różnice pomiędzy tempem spadku cen detalicznych i hurtowych. W roku 2005 stawki międzyoperatorskie pozostały na tym samym poziomie, podczas gdy taryfy pre-paid zostały średnio obniżone o kolejne 4,08%. Przychody z usług zakańczania połączeń stanowią istotną część całości przychodów generowanych przez operatorów sieci ruchomych. Na przestrzeni lat stanowiły ponad 21% przychodów. Dynamika przychodów z zakańczania połączeń była porównywalna do dynamiki przychodów ogółem. Analizując tempo zmian przychodów w ujęciu całkowitym i tempo zmian przychodów z zakańczania połączeń w Polkomtel S.A. należy podkreślić, że w roku 2003 przychody ogółem rosły znacznie szybciej niż przychody z zakańczania połączeń, podczas gdy w roku 2004 tempo wzrostu było bardzo wyrównane. Wskazuje to na wzrost znaczenia tych usług. Udział przychodów z zakańczania połączeń w przychodach ogółem Polkomtel S.A. 22,00% 21,14% 21,08% Źródło: opracowanie UKE na podstawie danych MNO. Dynamika przychodów ogółem Dynamika przychodów z zakańczania połączeń 2003/ / / /2003 Polkomtel S.A. 9,85% 9,84% 5,6% 9,5% Źródło: opracowanie UKE na podstawie danych przesłanych przez MNO. Porównanie przychodów pochodzących z usług detalicznych (przychody z połączeń głosowych) z hurtowymi usługami zakańczania połączeń głosowych wskazuje, że w ciągu lat zwiększał się udział przychodów z usług hurtowych. Tendencja ta utrzymywała się w strukturze przychodów wszystkich trzech przedsiębiorców telekomunikacyjnych, w tym Polkomtel S.A. Świadczy to o tendencji do zaniżania cen detalicznych operatorów i rekompensowania sobie niższych przychodów na szczeblu detalicznym poprzez zawyżanie stawek za zakańczanie połączeń na rynku hurtowym. 37

38 Struktura przychodów - Polkomtel S.A. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 40,64% 41,78% 44,29% 59,36% 58,22% 55,71% Usługi detaliczne Usługi hurtowe Poniższy wykres przedstawia strukturę połączeń F2M i M2M na przestrzeni lat W ciągu tych lat udział połączeń M2M wzrósł z 46,30% do 62,96%. Należy podkreślić, że dane dotyczące połączeń M2M nie zawierają połączeń wewnątrzsieciowych (z uwagi na brak takich informacji). Są to jedynie dane o połączeniach przychodzących spoza sieci. Włączenie danych o tych połączeniach jeszcze wyraźniej podkreśliłoby udział połączeń M2M. Struktura ruchu kończonego w sieci Polkomtel S.A. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 46,30% 54,45% 62,96% 53,70% 45,55% 37,04% Połączenia F2M Połączenia M2M Źródło: Formularze sprawozdawcze UKE Dynamika ruchu 2003/ /2003 Połączenia F2M -7,1% -4,4% Połączenia M2M 28,8% 35,9% 6 Udział obliczony na podstawie formularzy sprawozdawczych Polkomtel S.A. 38

39 Analiza danych pod względem dynamiki ruchu pokazuje, że połączenia M2M mają o wiele wyższą dynamikę niż połączenia F2M. Ruch inicjowany w sieciach ruchomych i skierowany do sieci Polkomtel S.A. wzrastał o 28,8% w roku 2003 w stosunku do roku 2002 oraz o 35,9% w roku 2004 w stosunku do roku Wolumen ruchu inicjowanego w sieciach stacjonarnych i kończonego w sieci Polkomtel S.A. w roku 2003 zmniejszył się o 7,1% i o -4,4% w roku Obserwowany z roku na rok spadek ruchu z sieci stacjonarnych do ruchomych świadczy o występowaniu dyskryminacji cenowej negatywnie oddziałującej na pozycję operatorów stacjonarnych i przejmowanie ruchu F2M od sieci stacjonarnych do sieci ruchomych. Zjawisko to samo w sobie nie byłoby negatywne, gdyby nie zniekształcone relacje między cenami detalicznymi a hurtowymi w sieciach ruchomych. Występowanie braku skutecznej konkurencji Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej: ustalenie, iż właściwy rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, oznacza stwierdzenie, iż istnieje pojedyncza lub wspólna dominacja na tym rynku. W nawiązaniu do tego stwierdzenia Komisji Europejskiej dotychczasowa analiza Prezesa UKE dotycząca zarówno struktury podmiotowej rynku jak i występujących na nim tendencji i cen jednoznacznie wskazuje na brak występowania skutecznej konkurencji na rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej Polkomtel S.A.. Specyfiką rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej jest występowanie 100% udziału operatora sieci, w której zakańczane jest połączenie. Ponieważ nie istnieje technologiczna możliwość zakończenia połączenia w innej sieci niż ta, do której jest ono kierowane, operator taki posiada pozycję monopolistyczną w odniesieniu do rynku zakańczania połączeń we własnej sieci. Przeprowadzona poniżej analiza rynku pod kątem występowania znaczącej pozycji rynkowej ma na celu potwierdzić powyższą tezę. 5. Analiza rynku pod kątem występowania znaczącej pozycji rynkowej Prawne podstawy do wyznaczenia pozycji rynkowej na rynku właściwym. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeżeli Prezes UKE ustali, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. Ustawa zawiera definicje pozycji znaczącej oraz kolektywnej pozycji znaczącej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy: znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Prawo telekomunikacyjne zobowiązuje Prezesa UKE do stosowania przy ocenie pozycji znaczącej szeregu kryteriów, pozwalających na ustalenie, czy podmioty działające na rynku zajmują indywidualną pozycję znaczącą. Kryteria te określone zostały jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 i 24 ust. 5 ustawy. Jednocześnie należy zauważyć, iż zgodnie z art. 24 ust. 6 uznanie przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych za posiadających znaczącą pozycję rynkową następuje na podstawie wyników oceny kryteriów, o których mowa w art. 24 ust. 3 i 5, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. 39

40 Powyższe regulacje są zgodne z zapisami prawa wspólnotowego w kwestiach związanych z pojęciem dominacji, o której mowa w art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zwanego dalej traktatem lub TWE) z dnia 25 marca 1957 r. Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (zwanego dalej ETS) w sprawie United Brands Company and United Brands Continental Bv v Commission 7 : Pozycja dominująca, o której mowa w tym artykule [82 TWE], oznacza pozycję siły ekonomicznej posiadanej przez danego przedsiębiorcę, która umożliwia mu powstrzymanie skutecznej konkurencji na danym rynku poprzez swobodę zachowania się w dużej mierze niezależnie od konkurentów, klientów (dostawców) i w końcu konsumentów. Stanowisko powyższe zostało powtórzone w wyroku w sprawie Hoffman La Roche & Co AG v Commission, 8 zgodnie z którym: Taka pozycja nie wyłącza istnienia pewnej konkurencji, jak ma to miejsce w przypadku monopolu i quasi-monopolu, lecz umożliwia przedsiębiorcy, który czerpie z tego tytułu korzyści, jeżeli nie określać, to co najmniej w znaczący sposób wpływać na warunki rozwoju konkurencji, a w każdym razie działać, nie licząc się z nią tak długo, jak takie działania nie przynoszą mu strat. Pozycję dominującą należy odróżnić od rodzajów paralelnych zachowań charakterystycznych dla oligopoli poprzez to, iż w oligopolu zachowania przedsiębiorców współgrają, podczas gdy w przypadku przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą zachowanie przedsiębiorcy, który czerpie z tej pozycji korzyści, w znacznej mierze ustalane jest jednostronnie. Istnienie pozycji dominującej może wynikać z wielu czynników, które ujmowane osobno, nie są decydujące, jednak spośród nich bardzo ważnym są wysokie udziały w rynku. W punkcie 5 Wytycznych, stwierdza się, że Komisja oraz NRA muszą: opierać się na zasadach prawa konkurencji i metodologiach służących definiowaniu rynków, podlegających regulacji ex-ante oraz określeniu czy przedsiębiorstwo posiada znaczącą pozycję rynkową na tych rynkach. Jak podkreślają to Wytyczne Komisji na podstawie zasad wywodzących się z orzecznictwa, udział w rynku przedsiębiorstwa stanowi zasadnicze kryterium, odzwierciedlające siłę rynkową, to znaczy pozycję dominującą na tym rynku. Orzecznictwo wspólnotowe wychodzi z założenia, że dysponowanie dużymi udziałami w rynku przekraczającymi 50 % - pozwala, poza wyjątkowymi okolicznościami, określić daną pozycję jako dominującą. Poza tym, ewolucja odpowiednich udziałów w rynku przedsiębiorstwa i jego konkurentów stanowi dodatkowy czynnik przy ocenie posiadania pozycji dominującej na danym rynku. Udziały w rynku mogą zostać oszacowane na podstawie wielkości fizycznych lub obrotów, a najbardziej właściwy wskaźnik winien zostać określony w zależności od charakterystyk każdego rynku. Poza tym, zgodnie z Wytycznymi Komisji, wymiar dynamiczny i przyszłościowy analiz oznacza, że wymagane informacje obejmują okres odpowiednio długi. Niemniej jednak samo kryterium dotyczące udziałów w rynku nie może wystarczać do ustalenia indywidualnej pozycji dominującej przedsiębiorstwa. Na podstawie orzecznictwa, zarówno krajowego, jak i wspólnotowego, regulacji polskich oraz Wytycznych 9 należy wziąć pod uwagę inne wskaźniki, o charakterze jakościowym, w szczególności: - brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej, 7 Case 27/76; [1978] ECR 207; [1978] 1 CMLR 429 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem nadużywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str Case 85/76), [1979] ECR 461; [ 1979] 3 CMLR 211 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem nadużywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str w punkcie 78 przywoływanych Wytycznych przypomina się, że istnienia pozycji dominującej nie da się ustalić jedynie na podstawie dużego udziału w rynku. 40

41 - istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy, - brak albo niewielki poziom równoważącej siły nabywczej, - łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, - ekonomie skali, - ekonomie zakresu, - zintegrowanie pionowe przedsiębiorcy, - poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaży przedsiębiorcy, - brak potencjalnej konkurencji, - istnienie barier dla dalszego rozwoju przedsiębiorcy oraz rynku właściwego. - istnienie barier wejścia na rynek właściwy. Ponadto, należy zauważyć, że niniejsza analiza prowadzona jest w aspekcie przyszłościowym, mając na celu określenie możliwości regulacyjnych ex-ante na rynku. Może więc prowadzić do wyników odmiennych niż te, które wynikałyby z zastosowania reguł konkurencji ex post. Przedmiotem niniejszej analizy nie jest badanie sposobu postępowania w przeszłości, nadużywania pozycji dominującej lub zawierania niedozwolonych przez prawo konkurencji porozumień. Analiza dokonana przez NRA różni się także od rodzaju analizy, która może być prowadzona ex-ante, podczas badania fuzji ekonomicznej przez organ ds. konkurencji, ponieważ wtedy chodzi o ocenę ryzyka dla struktury rynku, dotyczącego pewnego zdarzenia, a nie wypowiadania się na temat struktury rynkowej jako takiej. Wytyczne podkreślają ponadto w punkcie 27, że punktem wyjściowym dla przeprowadzenia analizy rynku dla celów art. 15 Dyrektywy Ramowej nie jest istnienie porozumienia czy praktyk uzgodnionych, objętych zakresem art. 81 TWE ani koncentracja objęta zakresem rozporządzenia o fuzji, ani też domniemane nadużycie dominacji rynkowej objęte zakresem art. 82 TWE, lecz podstawą powinna być kompleksowa, zorientowana przyszłościowo ocena struktury i funkcjonowania badanego rynku. W tych ramach, wyznaczenie przedsiębiorstwa jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową na rynku zdefiniowanym dla celów regulacji ex-ante nie oznacza automatycznie, iż przedsiębiorstwo to zajmuje także dominującą pozycję na rynku określaną dla celów art. 82 TWE lub podobnych przepisów krajowych. (...). Po prostu wskazuje ono na to, iż z perspektywy strukturalnej i w krótkim bądź średnim okresie operator ma i będzie miał na zidentyfikowanym rynku właściwym wystarczającą pozycję rynkową, aby móc zachowywać się do pewnych granic, niezależnie od konkurencji, klientów i konsumentów 10. Ramy badania pozycji dominującej w procesie analizy rynków są więc nowym działaniem w stosunku do praktyki organów ds. konkurencji Analiza rynku pod kątem występowania indywidualnej pozycji rynkowej Udział przedsiębiorcy w rynku. Punktem wyjścia do analizy występowania podmiotu bądź podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej jest analiza udziałów rynkowych. Wskaźnik ten jest najczęściej wykorzystywanym kryterium oceny posiadania pozycji znaczącej na rynku właściwym, a jednocześnie stanowi bardzo wiarygodny i ważny argument w analizie siły rynkowej przedsiębiorców. 10 Punkt 30 Wytycznych 41

42 Trzeba podkreślić, iż na rynku zakańczania połączeń głosowych w sieciach telefonii ruchomej zachodzi specyficzna sytuacja. Wynika to z uwarunkowań technicznych świadczenia usługi zakańczania połączeń. Jej świadczenie związane jest z realizacją połączeń, inicjowanych czy to w sieci stacjonarnej czy to w sieci ruchomej, które kończone są w innej sieci ruchomej, a konkretnie u użytkownika końcowego danego operatora sieci ruchomej. Numer takiego użytkownika końcowego, przypisany mu w danej sieci ruchomej, jest niepowtarzalny i każde połączenie kierowane na ten numer jest zakańczane przez operatora, w którego sieci ten konkretny numer funkcjonuje. Uwzględniając powyższe, należy stwierdzić, że w obrębie rynku zakańczania połączeń głosowych w sieciach ruchomych brak jest alternatywnych dostawców usługi zakańczania połączeń. Ponieważ po stronie podażowej na szczeblu hurtowym nie ma możliwości nabycia usługi zakańczania połączenia od innego podmiotu niż ten, w którego sieci chcemy zakończyć połączenie oznacza to, iż operator kontrolujący daną sieć ruchomą jest jedynym dostawcą tej usługi w tej sieci. W związku z tym każdy operator sieci ruchomej posiada z uwagi na brak substytutów dla tego rodzaju usługi 100% udziałów w rynku zakańczania połączenia. Należy przy tym podkreślić, iż udziały każdego operatora na tak oznaczonym rynku są niezmienne od lat, albowiem od początku prowadzenia takiej działalności (świadczenia usługi zakańczania połączeń w sieci ruchomej) każdy operator jest na nim naturalnym monopolistą. Mamy tu więc do czynienia ze stałą wielkością udziałów na poszczególnych rynkach zakańczania połączeń głosowych w sieciach ruchomych. Co więcej, z uwagi na brak technologii, mogącej zmienić opisaną wyżej sytuację, należy stwierdzić, że w perspektywie najbliższych dwóch, trzech lat nie pojawi się substytucja dla usługi zakańczania połączeń świadczonej przez operatora danej sieci Możliwa jest także sytuacja, kiedy jeden z operatorów staje się operatorem tranzytowym dla ruchu telefonicznego rozpoczynającego się w innych sieciach. Przekazuje on ten ruch zakańczając go w sieci ruchomej operatora, do którego docelowo wykonywane jest połączenie. Nie zmienia to jednakże faktu, iż zakończenie połączenia następuje nie w sieci tranzytowej lecz w sieci, w której faktycznie połączenie to jest zakańczane. Tym samym niezmienny pozostaje 100% udział w rynku operatora sieci ruchomej, w której zakańczane jest połączenie i nie ma na niego wpływu opisywany powyżej tranzyt. Posiadanie 100% udziału w rynku jest równoznaczne z posiadaniem pozycji monopolistycznej. Pozycja monopolistyczna jest kwalifikowaną formą pozycji dominującej występującą w prawie konkurencji. Na gruncie unijnego prawa łączności elektronicznej w aspekcie regulacji ex-ante obowiązuje termin znaczącej pozycji rynkowej, który został przeniesiony do nomenklatury obowiązującej w polskim prawie telekomunikacyjnym wraz z implementacją ustawodawstwa UE. Podsumowując powyższą analizę należy stwierdzić, iż posiadanie przez Polkomtel S.A. 100% udziału w rynku zakańczania połączeń we własnej publicznej sieci ruchomej wskazuje na znaczącą pozycję na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w obrębie własnej publicznej ruchomej sieci telefonicznej Brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej Kryterium to bada, czy konkretny przedsiębiorca telekomunikacyjny posiada na danym rynku właściwym kontrolę nad infrastrukturą telekomunikacyjną, która jest trudna do powielenia przez innych operatorów. W przypadku rynku zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych sieciach telefonicznych posiadanie infrastruktury jest warunkiem koniecznym do świadczenia usług na 42

43 tym rynku. Jednocześnie specyfiką tego rynku jest to, że każdy przedsiębiorca telekomunikacyjny zakańczający połączenia we własnej ruchomej sieci telefonicznej zajmuje pozycję znaczącą. Budowa własnej infrastruktury przez innego przedsiębiorcę nie stanowi konkurencji dla pozostałych przedsiębiorców, ponieważ sytuacja taka przyczyni się jedynie do powstania nowego rynku zakańczania połączeń, nie zaś do wprowadzenia konkurencji na rynku analizowanym Istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy O istnieniu przewagi technologicznej konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego należy mówić, jeśli posiada on na danym rynku właściwym taką technologię, która umożliwia mu tańsze lub efektywniejsze świadczenie usług albo dostarczanie w dotychczasowej cenie produktów lub usług nowocześniejszych i posiadających więcej funkcji lub zastosowań od dostarczanych do tej pory. W przypadku rynku zakańczania połączeń trudno mówić o istnieniu przewagi technologicznej, jeżeli na rynku występuje tylko jeden przedsiębiorca. Należy jednak zauważyć również, że działania zmierzające do efektywniejszego wykorzystania posiadanej infrastruktury są wpisane w działalność każdego przedsiębiorcy, ponieważ podnoszą zyski tego przedsiębiorcy Brak równoważącej siły nabywczej. Analiza powyższego kryterium pozwala określić, czy poziom siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jest wystarczająco wysoki, aby zrównoważyć pozycję tego przedsiębiorcy jako dostawcy usług na danym rynku właściwym. Istnienie klientów o silnej pozycji negocjacyjnej ma istotny wpływ na warunki konkurencyjności na danym rynku i ogranicza zdolność przedsiębiorców telekomunikacyjnych do działań niezależnych od pozostałych uczestników rynku, w tym do nieuzasadnionego podwyższania cen. Zasadniczo, niski poziom równoważącej siły nabywczej na danym rynku właściwym, czyli brak klientów lub grup klientów o silnej pozycji negocjacyjnej w stosunku do konkretnego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych wzmacnia ich pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im niższy jest poziom równoważącej siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców na danym rynku, tym większe jest prawdopodobieństwo, że przedsiębiorca lub przedsiębiorcy ci zajmują indywidualną lub kolektywną pozycję znaczącą na tym rynku. Według danych przedstawionych przez Polkomtel S.A., sprzedaż usług zakańczania połączeń koncentruje się na 3 przedsiębiorcach, a ich udziały dochodzą do niemal 100%. Przychody wygenerowane dzięki współpracy z innymi są tak niewielkie, że nie wpływają na zmianę struktury procentowej. Tabela z danymi zastrzeżonymi. Na analizowanym rynku mamy do czynienia ze znaczną siłą nabywczą, co mogłoby wpływać na osłabienie pozycji Polkomtel S.A. na rynku zakańczania połączeń. Jednakże samo zestawienie struktury klientów nie daje jasnej wskazówki, co do znaczenia tego kryterium. Aby prawidłowo ocenić to kryterium należy posłużyć się analizą dodatkowych elementów. 43

44 Z punktu widzenia istnienia równoważącej siły nabywczej ważne jest, aby w rękach kupującego była możliwość zmiany dostawcy usługi zakańczania połączeń, jako narzędzie ostateczne. Możliwość ta może zniechęcić świadczącego usługi zakańczania połączeń do ewentualnej podwyżki stawek. W obecnej sytuacji na rynku zakańczania połączeń w sieci ruchomej, takiej możliwości nie ma. Tylko operator danej sieci może zakańczać połączenia. Zakończenia połączenia do użytkownika końcowego będącego abonentem Polkomtel S.A. może dokonać tylko ten Operator. Uniemożliwia to zatem wykorzystanie jakiejkolwiek usługi zastępczej, co osłabia, czy wręcz redukuje do zera siłę nabywczą klienta. Brak jest zatem jakiejkolwiek elastyczności w realizacji połączeń do sieci ruchomych, gdyż połączenie musi być zakończone z wywoływanym numerem, funkcjonującym w danej sieci ruchomej. W ten sposób siła nabywcza strony popytowej badanego rynku jest znikoma Łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych Specyfika rynków telekomunikacyjnych wymaga początkowych dużych inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną, których okres zwrotu jest długi. Dlatego też łatwy dostęp do źródeł finansowania sprzyja pozycji przedsiębiorstwa. Podczas analizy tego kryterium należy wziąć pod uwagę wewnętrzne źródła kapitałowe jak i zdolność przedsiębiorcy do pozyskiwania kapitału obcego, a także strukturę własnościową przedsiębiorcy i jego zdolność do zwiększania kapitałów własnych. Dokonując analizy struktury własnościowej, Prezes UKE wskazuje na powiązania finansowe Polkomtel S.A. z innymi podmiotami funkcjonującymi na rynku telekomunikacyjnym. Takie powiązania umożliwiają zarówno łatwiejszy dostęp do kapitału jak i rozwiązań technologicznych oraz są bardzo istotne dla możliwości działania i rozwoju przedsiębiorstwa, a także ułatwiają współpracę na rynku międzyoperatorskim. KGHM Polska Miedź S.A. działa na rynku telefonii stacjonarnej, zajmuje się także transmisją danych oraz dzierżawą łączy, jednak działalność telekomunikacyjna nie jest główną działalnością tego przedsiębiorstwa. Vodafone jest przedsiębiorstwem telekomunikacyjnym mającym doświadczenie na europejskim rynku telefonii ruchomej. Na koniec analizowanego okresu (2004 r.) akcjonariuszem spółki był także Exatel S.A., który posiadał 1,51% głosów na Walnym Zgromadzeniu akcjonariuszy. Exatel S.A. powstał z połączenia się spółek akcyjnych Telbank i Tel-Energo. Exatel S.A. działa na rynku telefonii stacjonarnej i świadczy usługi dla abonentów biznesowych. 44