Komentarz I. STANOWISKO PREZESA URZĘDU OCHORNY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Z DNIA 27 MARCA 2008 R. (ZNAK: DOK /08/MKK)

Transkrypt

1 Komentarz do uwag i opinii zgłoszonych w trakcie postępowania konsultacyjnego projektu postanowienia Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie ustalenia, że na krajowym rynku świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja Niniejszy komentarz przedstawia stanowisko Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego dalej Prezesem UKE lub Regulatorem) do niezastrzeżonych uwag i opinii, które napłynęły w trakcie postępowania konsultacyjnego, przeprowadzonego w dniach 26 lutego 27 marca 2008 r., dotyczącego projektu postanowienia Prezesa UKE w sprawie ustalenia, że na krajowym rynku świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych występuje skuteczna konkurencja. W komentarzu odniesiono się w szczególności do precyzyjnie sformułowanych uwag i opinii. Poglądy znajdujące swoje odzwierciedlenie w kilku miejscach jednego stanowiska konsultacyjnego, nie były komentowane powtórnie. Pominięto dłuższe wywody i polemiki ustosunkowując się do tezy, którą miały one uzasadniać. W wyznaczonym terminie do UKE wpłynęło sześć niezastrzeżonych opinii: - Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, - Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji, - PTK Centertel Sp. z o.o., - Telekomunikacji Polskiej S.A., - Polkomtel S.A., - Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o. (zawierającej również załącznik, stanowiący tajemnicę przedsiębiorstwa). I. STANOWISKO PREZESA URZĘDU OCHORNY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Z DNIA 27 MARCA 2008 R. (ZNAK: DOK /08/MKK) 1.1. Zdaniem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego dalej również Prezesem UOKiK lub organem antymonopolowym) z rozważań dotyczących zakresu produktowego analizowanego rynku hurtowego nie wynika, czy rynek ten obejmuje także usługi świadczone w technologii NMT 450i. W projekcie postanowienia stwierdzono, iż usługi świadczone w technologii NMT 450i nie zostały zaliczone do definicji rynku właściwego. Na stronie 6 znalazło się poniższe sformułowanie Mając na uwadze powyższe argumenty, a w szczególności spadek liczby abonentów korzystających z tej sieci, jej ograniczoną funkcjonalność 1

2 oraz brak substytucji po stronie podaży, Prezes UKE uznał, iż system NMT 450i nie stanowi części rynku właściwego. Ponadto na stronie 7 Prezes UKE stwierdził, iż Reasumując powyższe, w opinii Prezesa UKE w skład rynku produktowego na poziomie detalicznym wchodzą następujące usługi: 1) dostęp w celu wykonywania i odbierania połączeń w publicznych sieciach GSM/UMTS poprzez karty pre-paid oraz miesięczny abonament, zarówno dla klientów indywidualnych, jak i instytucjonalnych; 2) wykonywanie połączeń głosowych w sieci GSM/UMTS; 3) usługi SMS oraz inne usługi transmisji danych świadczone łącznie z dostępem oraz wykonywaniem połączeń, które mogą być świadczone zarówno w sieciach GSM, jak i UMTS. Zdaniem Prezesa UKE w skład rynku produktowego na poziomie detalicznym nie wchodzą: 1) dostęp i wykonywanie połączeń w sieciach stacjonarnych; 2) dostęp i wykonywanie połączeń w sieci NMT 450i; 3) usługi międzynarodowego roamingu; 4) usługi transmisji danych, które mogą być świadczone wyłącznie w sieci UMTS albo wyłącznie w sieci GSM; 5) usługi transmisji danych świadczone niezależnie od usługi dostępu i wykonywania połączeń Zdaniem Prezesa UOKIK uaktualnienia wymagają informacje dotyczące MVNO, prowadzących działalność na analizowanym rynku m.in. brak informacji na temat podpisania przez Telefonię Dialog S.A. umowy o MVNO z Polkomtel S.A. Na stronie 10 i 11 projektu postanowienia zostali wyszczególnieni przedsiębiorcy, którzy do końca 2007 r. podpisali z operatorami MNO umowy w sprawie świadczenia usług jako MVNO i SP. Wśród nich znalazła się również, wskazana przez Prezesa UOKiK, spółka Telefonia Dialog S.A. Na tej samej stronie wskazano również tych operatorów, którzy do momentu publikacji projektu postanowienia rozpoczęli komercyjne świadczenie usług jako MVNO i SP. W ostatecznej wersji postanowienia zostaną również dodane informacje o nowych podmiotach MVNO i SP oraz o opisane modele ich funkcjonowania Istnienie równoważącej siły nabywczej Prezes UOKIK zauważa, iż rozważając kwestię braku albo niewielkiego poziomu równoważącej siły nabywczej Prezes UKE wskazuje na zwiększenie jej poziomu, co ma być związane z podpisaniem w latach umów o MVNO. Zdaniem Prezesa UOKIK istnienie równoważącej siły nabywczej oznacza występowanie po stronie popytowej rynku przedsiębiorców, których siła 2

3 rynkowa zapewnia im znaczną siłę negocjacyjną i umożliwia w pewnym zakresie skuteczne hamowanie kontrahenta występującego po stronie podażowej rynku. Dlatego też rozważając istnienie równoważącej siły nabywczej ocenić należy jednak nie tylko fakt generalnego funkcjonowania rynku, tj. prowadzenia sprzedaży na rynku, ale także to jakie faktyczne możliwości mają odbiorcy usług w przypadku zaproponowania im niekorzystnych warunków. Istotnym czynnikiem jest w tym zakresie przede wszystkim możliwość dokonania przez nabywcę zmiany dostawcy nabywanych dóbr. Dlatego też zdaniem Prezesa UOKIK rozważając czynnik równoważącej siły nabywczej w ten sposób należy ostrożnie podchodzić do kwestii uznania jej istnienia na analizowanym rynku. Fakt nabywania usług nie powoduje przecież, że ich nabywcy automatycznie uzyskują szczególną pozycję negocjacyjną wobec swoich dostawców, szczególnie wobec ich ograniczonej liczby. Co więcej, w przypadku rynku telekomunikacyjnego mamy do czynienia z długim procesem ewentualnej zmiany dostawcy usług, na co wskazuje chociażby długi okres negocjacji jaki poprzedzał zawarcie odpowiednich umów przez MVNO. Prezesa UKE zgadza się ze stwierdzeniem, iż należy ostrożnie podchodzić do oceny poziomu równoważącej siły nabywczej na analizowanym rynku dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. Należy jednak podkreślić, iż w przedmiotowym projekcie rozstrzygnięcia w żadnym punkcie nie stwierdzono, iż rynek ten charakteryzuje się wysokim poziomem równoważącej siły nabywczej. Stwierdzono jedynie, iż poziom równoważącej siły nabywczej w analizowanym okresie uległ zwiększeniu. Uznając słuszność stwierdzenia Prezesa UOKIK, w ostatecznej wersji postanowienia zostanie podkreślone, że poziom równoważącej siły nabywczej, jest niski, pomimo kolejnych porozumień MNO i MVNO, z uwagi na realne dysproporcje pozycji operatorów MNO i MVNO. Należy również stwierdzić, iż poziom równoważącej siły nabywczej MVNO obecnie jest w fazie kształtowania. Kształtowaniu bowiem podlega strona popytowa analizowanego rynku Analiza stopnia koncentracji rynku i symetrii udziałów rynkowych działających na nim przedsiębiorców Zdaniem Prezesa UOKIK Prezes UKE wyciągnął nieprawidłowe wnioski dotyczące wskaźnika HHI. Prezes UOKIK podkreśla, iż jednym z podstawowych czynników sprzyjających wystąpieniu zbiorowej pozycji dominującej jest symetria pomiędzy funkcjonującymi na rynku przedsiębiorcami im są oni podobniejsi pod względem udziałów w rynku, czy też struktury kosztów, tym większe prawdopodobieństwo, że podejmowane przez nich działania będą miały charakter skoordynowany, a ich strategie rynkowe będą zbliżone. 3

4 Odnosząc się do sytuacji na rynku polskim (tj. trzech działających operatorów), Prezes UOKIK stwierdził, że im bardziej zbliżona do poziomu 3333,(3) jest wartość HHI, tym większe jest prawdopodobieństwo, że na rynku istnieje zbiorowa pozycja dominująca. Jak wskazują dane zawarte na stronie 35 projektu postanowienia (Rys. 3), spośród przedstawionych rynków, na których funkcjonują trzej operatorzy, wartość indeksu HHI w Polsce, odpowiadająca niemal idealnej symetrii udziałów rynkowych operatorów, daje zdecydowanie najsilniejsze podstawy do stwierdzenia możliwości wystąpienia zbiorowej pozycji dominującej. Prezes UKE zgadza się ze stwierdzeniem, iż w przypadku rynku, na którym funkcjonuje trzech operatorów MNO (P4 Sp. z o.o. rozpoczęła działalność w roku 2007) wartość wskaźnika HHI na poziomie 3341 pkt wskazuje na wysoki poziom symetrii udziałów rynkowych operatorów, co może z kolei oznaczać, iż zajmują oni kolektywną pozycję znaczącą. Zgodnie bowiem z konstrukcją wskaźnika HHI: wraz z rosnącą asymetrią pomiędzy udziałami w rynku przedsiębiorców, wartość wskaźnika rośnie przy takiej samej liczbie uczestników, indeks ten będzie mieć większą wartość dla rynków, na których występują znaczące różnice pomiędzy udziałami firm, zaś najmniejszy poziom przyjmie w przypadku równego rozłożenia udziałów pomiędzy uczestnikami rynku. Wyższa wartość HHI (przy danej liczbie przedsiębiorców) może świadczyć o istnieniu pozycji dominującej pojedynczego przedsiębiorcy, ponieważ wskazuje na daleko posuniętą asymetrię pomiędzy udziałami przedsiębiorców w rynku, która może być związana ze znaczącą przewagą jednego z nich nad pozostałymi. Jednocześnie zwiększona asymetria pomiędzy przedsiębiorcami, o której informuje wysoki poziom HHI, czyni wystąpienie na rynku zbiorowej pozycji dominującej mniej, nie zaś bardziej prawdopodobnym. W przypadku polskiego rynku, wskaźnika tego nie należy oceniać jedynie pod względem jego wartości. Należy bowiem zauważyć, iż obliczenia wskaźnika HHI zostały wykonane po pierwsze w oparciu o dane dla rynku detalicznego, na którym panuje silna walka o użytkownika końcowego, o czym świadczą wartości wskaźnika churn przedstawione w projekcie postanowienia. Z kolei wyliczenie HHI dla rynku hurtowego nie było możliwe ze względu na fakt, iż analizowani operatorzy nie osiągali przychodów z usługi rozpoczynania połączeń. Poza tym przy analizie tego wskaźnika w latach nie uwzględniono spółki P4, która w sierpniu 2005 r. uzyskała rezerwację częstotliwości i rozpoczęła budowę sieci UMTS. Spółka ta została uwzględniona dopiero w roku 2007 i jak można zauważyć wartość wskaźnika HHI, zarówno mierzonego wielkością przychodów jak i liczbą użytkowników znacznie spadła Kwestia uaktualnienia informacji (dane za rok 2007) i przedstawienia danych dotyczących rynku hurtowego Prezes UOKIK sugeruje, z uwagi na fakt, że w roku 2007 odbywała się już wymiana handlowa na analizowanym rynku hurtowym, rozważenie kwestii oceny stanu koncentracji rynku także w oparciu o dane hurtowe. 4

5 Ponadto, zdaniem Prezesa UOKIK analiza tego czynnika oparta na danych z rynku detalicznego powinna obejmować rok 2007, szczególnie jeżeli uwzględnimy fakt, że w tym okresie na rynku detalicznym działalność prowadził już czwarty operator infrastrukturalny. Jednocześnie, podkreśla, iż niezasadne jest wskazywanie na wzrastającą liczbę operatorów prowadzących działalność na rynku detalicznym, jako okoliczność która doprowadzi w efekcie do spadku udziałów rynkowych funkcjonujących obecnie MNO. Zdaniem Prezesa UOKIK w momencie kiedy analizowany rynek hurtowy zaczął faktycznie funkcjonować (kiedy rozpoczęta została wymiana oferowanych na nim usług) straciła rację bytu jego analiza oparta wyłącznie na danych pochodzących z odpowiedniego rynku detalicznego. Ostateczna wersja postanowienia zostanie uzupełniona o dane za rok 2007 i dostępne dane dla rynku hurtowego Kwestia dynamiki zmian popytu na analizowanym rynku Prezes UOKIK stwierdza, iż fakt rosnącego popytu został błędnie zinterpretowany. Jednostajnie rosnący popyt, zdaniem Prezesa UOKIK, jest co prawda czynnikiem pośrednio zmniejszającym prawdopodobieństwo wystąpienia kolektywnej pozycji dominującej, ale tylko na rynkach, na które istnieje swoboda wejścia. Na takich rynkach szybki wzrost popytu w niedługim okresie skutkuje wejściem nowych firm. Z kolei wejście nowych graczy jest czynnikiem destabilizującym rynek i w dużym stopniu utrudnia powstanie lub utrzymanie istniejącej kolektywnej pozycji dominującej. Zdaniem Prezesa UOKIK badany rynek jest jednak rynkiem, na który wejście nowych graczy nie jest swobodne, lecz ograniczone technologicznie i administracyjnie. W związku z tym wpływ dynamiki popytu na ten rynek należy rozważać przy założeniu stałej liczby graczy. Przy takim założeniu, stabilnie rosnący popyt jest czynnikiem sprzyjającym powstaniu lub podtrzymaniu istniejącej kolektywnej pozycji dominującej. W przypadku rosnącego popytu bowiem straty wywołane działaniami odwetowymi są bardziej dotkliwe, gdyż wojna odbywa się w okresie wyższego popytu (a więc i wyższych potencjalnych zysków możliwych do osiągnięcia w niezaburzonej równowadze niekonkurencyjnej). Zachowanie równowagi niekonkurencyjnej jest zatem tym łatwiejsze, im wyższe są oczekiwane w przyszłości zyski. Oczekiwania te są szczególnie wysokie w przypadku, gdy rynek charakteryzuje się stabilnie rosnącym popytem i gdy groźba wejścia nowych graczy jest niewielka. Dynamika popytu na badanym rynku, w połączeniu z faktem wysokich barier wejścia, powinna być zdaniem Prezesa UOKIK uznana za czynnik sprzyjający utrzymaniu kolektywnej pozycji dominującej. Uwaga nieuwzględniona Należy stwierdzić, iż analizowany rynek charakteryzuje się stałym wzrostem popytu na usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomej publicznej sieci 5

6 telefonicznej, o czym świadczy podjęcie działalności telekomunikacyjnej zarówno przez P4 jak i kilku MVNO i SP oraz rosnąca liczba ich użytkowników. Pojawienie się nowych MVNO/SP (oraz plany rozpoczęcia działalności przez kolejnych) świadczy o tym, że popyt na usługi hurtowe świadczone przez obecnych MNO będzie wrastał. Pomimo, iż na analizowanym rynku występują bariery wejścia (co zostało stwierdzone w niniejszym postanowieniu) można stwierdzić, iż strona popytowa rynku dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych nadal się rozwija, a liczba graczy po stronie popytu na tym rynku rośnie. Zmiany zachodzące na analizowanym rynku mogą mieć w przyszłości wpływ na poziom siły rynkowej PTC, Polkomtel i PTK Centertel Stopień jednorodności oferowanych na analizowanym rynku produktów Prezesa UOKiK sugeruje uzupełnienie rozstrzygnięcia o wyjaśnienie na czym polega różnorodność form współpracy operatorów MNO ze stroną popytową rynku i ocenę stopnia tej różnorodności. Brak jednorodności produktów (czyli ich różnorodność) oferowanych na szczeblu hurtowym analizowanego rynku wynika przede wszystkim z faktu, iż umowy te są zawierane w toku indywidualnych negocjacji handlowych pomiędzy przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi. Również różne rodzaje usług, zapewniające MVNO/SP dostęp do publicznych ruchomych sieci telefonicznych (wymienione na stronie 9 projektu postanowienia) świadczą o braku jednorodności produktów oferowanych na rynku dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. Niemniej jednak w ostatecznej wersji przedmiotowego postanowienia zostaną uwzględnione stosowne zapisy na temat braku jednorodności produktów na szczeblu hurtowym analizowanego rynku, a także zostanie dokonana ocena stopnia ich różnorodności Analiza konkurencji cenowej Zdaniem Prezesa UOKIK należy uzupełnić rozstrzygnięcie o analizę konkurencji cenowej na przedmiotowym rynku, bowiem zawarte są umowy o MVNO i w związku z tym istnieje materiał porównawczy, który pozwoliłby na określenie stopnia konkurencji cenowej. Ponadto, zdaniem Prezesa UOKIK w przypadku analizy cen usług detalicznych niezbędne jest objęcie nią roku 2007 oraz ofert wprowadzonych w tym okresie przez operatorów wirtualnych oraz P4. Uznając słuszność stwierdzenia Prezesa UOKIK, ostateczna wersja postanowienia uwzględni analizę konkurencji cenowej na szczeblu hurtowym w oparciu o dostępne umowy MNO z MVNO. Analiza cen usług detalicznych zostanie uzupełniona o analizę cen za 2007 r., obejmującą również P4 oraz operatorów wirtualnych Kwestia analizy udziałów rynkowych 6

7 Wobec nieprzeprowadzenia analizy udziałów rynkowych na hurtowym szczeblu obrotu nieuzasadnionym wydaje się być wniosek, że analiza najważniejszego kryterium służącego ocenie rynku, jakim niewątpliwie są udziały w rynku nie wykazała, aby którykolwiek z trzech operatorów MNO posiadał znaczącą pozycję na krajowym rynku świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych (por. str. 71 projektu). Zdaniem Prezesa UOKIK posiadane przez Prezesa UKE i przedstawione w decyzji dane dotyczące detalicznego szczebla obrotu mogą bowiem jedynie sugerować, a nie przesądzać o tym jaka sytuacji występuje na odpowiednim, analizowanym w przedmiotowej sprawie rynku hurtowym Analiza udziałów rynkowych została przeprowadzona na poziomie detalicznym, ze względu na fakt, iż informacje dotyczące szczebla hurtowego analizowanego rynku będą dostępne dopiero w 2009 r. Niemniej jednak Prezes UKE będzie uważnie monitorował sytuację panującą na rynku hurtowym dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych, w miarę jego rozwoju. Również wspomniane stwierdzenie zostanie usunięte z ostatecznej wersji postanowienia Analiza i wnioski dotyczące cenowej elastyczności popytu Prezes UOKIK zauważa, że przedmiotem analizy regulatora jest rynek szczebla hurtowego, na którym stwierdzono niską elastyczność cenową popytu (por. str. 41 projektu). Niezasadnym wydaje się więc wykazywanie konkurencyjności analizowanego rynku poprzez podkreślenie, że odpowiedni rynek detaliczny cechuje wysoka elastyczność cenowa popytu (por. str. 72, pkt 6). Należy zgodzić się ze stanowiskiem Prezesa UOKIK, iż analiza elastyczności popytu na rynku detalicznym powinna zostać usunięta z postanowienia. W jego ostatecznej wersji zostanie przeprowadzona analiza elastyczności cenowej popytu na poziomie hurtowym. II. STANOWISKO POLSKIEJ IZBY INFORMATYKI I TELEKOMUNIKACJI Z DNIA 28 MARCA 2008 R. (ZNAK: PIIT/347/08) 2.1. Różnego rodzaju nieformalne lub inne powiązania pomiędzy przedsiębiorcami. Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji (zwana dalej PIIT) podkreśla, że założenie, iż członkostwo w izbie gospodarczej może być przejawem antykonkurencyjnego porozumienia jest niezasadne. Uwaga nieuwzględniona Sam fakt istnienia różnego rodzaju nieformalnych powiązań pomiędzy przedsiębiorcami nie jest równoznaczny z istnieniem zakazanego przez prawo konkurencji porozumienia. Jak słusznie wskazuje PIIT w swoim stanowisku zrzeszanie się podmiotów gospodarczych (w tym również przedsiębiorców 7

8 telekomunikacyjnych) jest zgodne obowiązującym w Polsce prawem. Jak również zasadnie wskazała PIIT w swoim stanowisku orzecznictwo antymonopolowe uznające za w pełni uzasadnione i zgodne z prawem wszelkie działania izb gospodarczych służące ich członkom o ile tylko nie ograniczają praw pozostałych zainteresowanych podmiotów. Prezes UKE analizując kryterium występowania powiązań pomiędzy przedsiębiorcami stwierdził, iż tego typu powiązania występują ze względu na fakt zrzeszenia przedsiębiorców telekomunikacyjnych w Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji (co może wpływać na ograniczenie konkurencyjności przedmiotowego rynku właściwego), nie jest natomiast dowodem na występowanie zachowań rynkowych zakazanych przez prawo konkurencji. III. STANOWISKO POLSKIEJ TELEFONII KOMÓRKOWEJ CENTERTEL SP. Z O.O. Z DNIA 27 MARCA 2008 R. (ZNAK: 142/PSPIR/08) ORAZ STANOWISKO TELEKOMUNIKACJI POLSKIEJ S.A. Z DNIA 26 MARCA 2008 R. (ZNAK: GRB/JS/1547/03/08) Z uwagi na podobieństwo stanowisk Prezes UKE odniósł się do nich łącznie Istnienie wspólnej strategii MNO w latach polegającej na odmowie dostępu dla MVNO/SP Polska Telefonia Komórkowa Centertel Sp. z o.o. (zwana dalej PTK lub PTK Centertel) oraz Telekomunikacja Polska S.A. (zwana dalej TP) wskazują na fragment postanowienia ze strony 33 o treści: "Analiza rynku właściwego dla lat wskazywała, iż bariery o charakterze strategicznym istniały, a działania podejmowane przez MNO, mogły spowodować brak funkcjonowania na rynku właściwym MVNO i innych rynkach konkurencyjnych dostawców usług. (...) Taki wniosek mógł się nasunąć z obserwacji zachowań wszystkich trzech operatorów tj. PTC sp. z o. o., PTK Centertel oraz Polkomtel S.A., którzy początkowo (przez okres 3 lat) odmawiali dostępu do ich sieci innym potencjalnym uczestnikom rynku hurtowego - i to niezależnie od charakteru planowej działalności, później zaś starali się opóźnić wejścia na rynek niektórych podmiotów typu MVNO lub SP oraz czwartego MNO." Zdaniem PTK oraz TP stwierdzenie to może sugerować istnienie w tym okresie skoordynowanego, antykonkurencyjnego działania operatorów sieci komórkowych (MNO), którzy bez uzasadnienia odmawiali dostępu do swoich sieci. Zdaniem PTK i TP sformułowanie powyższe nie zostało poparte żadnymi dowodami, a w uzasadnieniu nie przeprowadzono również żadnej analizy porównawczej, która wykazałaby, iż MVNO i SP pojawiają się na rynkach telefonii ruchomej dopiero po osiągnięciu określonego poziomu dojrzałości tych rynków. Przeprowadzenie takiej analizy wykazałoby, że MVNO pojawili się w pierwszej kolejności na rynkach telefonii ruchomej znacznie bardziej nasyconych usługami niż rynek telefonii komórkowej w Polsce. Na rynku polskim MVNO pojawili się w podobnej fazie rozwoju, jak na rynkach innych państw członkowskich UE. Jak wskazywał XII Raport Implementacyjny (Załącznik cz. 1, str. 16), w lipcu 2006 roku w dziesięciu państwach 8

9 członkowskich UE nie było ani jednego dostawcy usług telefonii ruchomej, nie będącego jednocześnie MNO. Dlatego teza, iż brak MVNO w latach był wynikiem strategii realizowanej przez krajowych MNO, którzy odmawiali dostępu, a następnie starali się opóźnić wejście na rynek podmiotów typu MVNO i SP, jest nieuprawniona. Uwaga nieuwzględniona Powyższe argumenty są bezzasadne. Przede wszystkim nie można zgodzić się z twierdzeniem, jakoby MVNO i SP pojawiali się na rynku telefonii ruchomej dopiero po osiągnięciu określonego poziomu dojrzałości tych rynków. W ocenie Prezesa UKE nie ma jednoznacznych dowodów na istnienie zależności pomiędzy dojrzałością rynku telefonii ruchomej a pojawieniem się na nim MVNO i SP. Takich dowodów nie przedstawiły w swoim stanowisku również PTK i TP. Ponadto należy odnieść się do informacji zawartych w 12 Raporcie Implantacyjnym (Załącznik cz. 1, str. 16), na który powołują się również PTK i TP w swoim stanowisku. Przedstawione w Raporcie dane można jednak zinterpretować inaczej, niż to czyni PTK Centertel i TP. Przede wszystkim w lipcu 2006 r. w większości państw Unii Europejskiej działali już MVNO i SP (dokładnie w 15 z 25 państw UE). Ponadto w państwach o niższym niż Polska poziomie penetracji usług telefonii ruchomej (np. Francja, Słowenia) w połowie 2006 r. prowadziło działalność komercyjną odpowiednio 12 i 2 MVNO i SP. Należy również wskazać, iż krajem, w którym w omawianym okresie działało najwięcej MVNO i SP była Wielka Brytania, która zajmowała w lipcu 2006 r. 10 miejsce pod względem stopnia penetracji usług telefonii mobilnej. Natomiast na rynku, na którym w tym czasie występował najwyższy poziom penetracji usług (Luxemburg), działało tylko 2 MVNO i SP. Wszystkie te informacje nie potwierdzają tezy o występowaniu zależności pomiędzy dojrzałością rynku telefonii ruchomej a pojawieniem się na nim MVNO i SP. Bezzasadne są stwierdzenia, jakoby w latach potencjalni MVNO i SP prowadzili jedynie wstępne rozpoznanie możliwości zawarcia umowy i warunków współpracy, a rzeczywiste negocjacje zostały zakończone we właściwym terminie. Organ regulacyjny nie chce generalizować swoich wniosków na wszystkie tego typu sytuacje. Niemniej jednak podkreślenia wymaga fakt, iż zgodnie z posiadanymi przez Prezesa UKE informacjami, w latach przynajmniej sześć podmiotów podejmowało próby uzyskania dostępu do infrastruktury MNO. W większości wypadków były to poważne oferty handlowe, składane przez podmioty działające już od dłuższego czasu na rynku telekomunikacyjnym. Zdaniem Prezesa UKE nie można ich zatem uznać za jedynie wstępne rozpoznawanie rynku i możliwości w zakresie prowadzenia działalności jako MVNO i SP. Wyraźnie widać istotną zmianę w tym zakresie, jaka nastąpiła w latach , co doprowadziło w efekcie do podpisania pierwszych umów na rynku dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych. Dlatego też, zdaniem organu regulacyjnego, użyte w projekcie postanowienia sformułowania w adekwatny sposób opisują stan faktyczny na analizowanym rynku. 9

10 3.2. Różnego rodzaju nieformalne lub inne powiązania pomiędzy przedsiębiorcami W ocenie PTK oraz TP założenie, iż samo członkostwo w izbie gospodarczej może być przejawem antykonkurencyjnego porozumienia jest niezasadne. Spółki podkreślają, iż większość podmiotów gospodarczych, nie tylko operatorów telekomunikacyjnych, zrzesza się w izbach gospodarczych i co do zasady nie jest to zjawisko negatywne. Uwaga nieuwzględniona Do powyższych kwestii odniesiono się w punkcie 2.1. niniejszego komentarza. IV. STANOWISKO POLKOMTEL S.A. Z DNIA 27 MARCA 2008 R. (ZNAK: DSHIR/358/27/03/2008) 4.1. Istnienie wspólnej strategii MNO w latach polegającej na odmowie dostępu dla MVNO i SP Polkomtel S.A. nie zgadza się z poglądem, iż działania podejmowane przez MNO w latach mogły spowodować brak funkcjonowania na rynku właściwym MVNO. Zdaniem Polkomtel S.A. nie odzwierciedla również rzeczywistości stwierdzenie Prezesa UKE, iż Polkomtel S.A. w jakikolwiek sposób starał się opóźnić wejście na rynek niektórych podmiotów typu MVNO lub SP oraz czwartego MVNO Uwaga nieuwzględniona Do powyższych kwestii odniesiono się w punkcie 2.1. niniejszego komentarza. 10