Problemy gospodarki leśnej Górnego Śląska historia, stan obecny i kierunki zmian

Transkrypt

1 Problemy gospodarki leśnej Górnego Śląska historia, stan obecny i kierunki zmian Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach dr inż. Kazimierz Szabla Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach Katowice, 23 listopad 2015 r.

2 RDLP w Katowicach organizacja i zasięg 38 nadleśnictw; 2 gospodarstwa rybackie; 1 zakład transportu i spedycji; 2

3 Populacja ludności WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE Liczba ludności: ok. 1,01 mln Gęstość zaludnienia: 111 os./km 2 WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE Liczba ludności: ok. 4,63 mln Gęstość zaludnienia: 377 os./km 2 WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE Liczba ludności: ok. 1 mln Gęstość zaludnienia: ok. 222 os./km² 3

4 Powierzchnia lasów przypadająca na 1 mieszkańca Na Śląsku 0,08 ha / osobę Średnio w Polsce 0,25 ha / osobę 4

5 Górnośląski Okręg Przemysłowy Huty i inne zakłady przemysłowe Śląskie kopalnie Elektrownie Gęsta sieć dróg i intensywny ruch samochodowy 5

6 Zagrożenia środowiska leśnego na Górnym Śląsku 1. Zanieczyszczenie powietrza i gleb - zmiany w chemizmie igieł i liści; - osłabienie przyrostu i kondycji zdrowotnej drzew 2. Szkody górnicze, osiadanie terenu, zawadnianie oraz osuszanie terenu 3. Fragmentacja lasów infrastrukturą liniową - Zmniejszenie stabilności drzewostanów; - Utrudnienie migracji zwierząt, brak korytarzy ekologicznych 4. Szkody przemysłowe, Degradacja gruntów Wysokie znaczenie funkcji ochronnych Oddziaływanie przemysłu na środowisko leśne 5. Zwiększone zagrożenie pożarowe lasów 6

7 Emisje przemysłowe To do niedawna dominujący czynnik wpływający na stan lasu 7

8 Kondycja zdrowotna lasów Lata Lata Lata

9 Kondycja zdrowotna lasów Lata Lata Lata

10 1968 r. utworzenie Leśnego Pasa Ochronnego GOP na pow. 35 tys. ha W przypadku naszego Leśnego Pasa Ochronnego zadanie przywrócenia produktywności niszczejącego drzewostanu istniejących lasów łączymy z zadaniem właściwego wykorzystania tych lasów dla ich funkcji ochronnej poprawienia warunków klimatyczno-zdrowotnych w GOPie Jerzy Ziętek 10

11 Uszkodzenia drzewostanów Uprawa leśna w III strefie przemysłowej (Leśnictwo Blachownia) Stepowienie w następstwie skażenia gleb imisjami (przy hucie cynku w Miasteczku Śląskim) 11

12 Przebudowa uszkodzonych drzewostanów Przebudowa drzewostanów brzozowych uszkodzonych w wyniku oddziaływania przemysłu - podsadzenia bukowe Przebudowa drzewostanów sosnowych uszkodzonych w wyniku oddziaływania przemysłu podsadzenia bukowe 12

13 Inne problemy śląskiego leśnictwa Szkody górnicze Degradacja gruntów Fragmentacja lasów 13

14 Szkody górnicze Podtopienia terenu Osiadanie terenu Ujemne oddziaływanie górnictwa występuje na powierzchni około ha. To głównie: osiadanie terenu, osuszanie i podtopienia. 14

15 Degradacja gruntów Kopalnia Górażdże Piaskownia na terenie nadl. Turawa 15

16 Rekultywacja terenów poprzemysłowych N-ctwo Olkusz rekultywacja terenów po kopalni piasku 300 Grunty LP w zarządzie RDLP w Katowicach zrekultywowane w latach [ha]

17 17 Fragmentacja lasów infrastrukturą liniową

18 Pożary Czynniki sprzyjające powstawaniu dużych pożarów warunki meteorologiczne; duże nasycenie infrastrukturą drogową i przesyłową; duży stopień urbanizacji i gęstość zaludnienia; degradacja siedlisk imisjami przemysłowymi 18

19 Liczba pożarów na terenie RDLP w Katowicach w poszczególnych latach Pożary w latach pożary ha 19

20 Statystyki dotyczące pożarów w latach Liczba pożarów Powierzchnia pożarów [ha] Średnia roczna powierzchnia pożaru [ha] W 1992 roku wybuchło łącznie 1371 pożarów, spaleniu uległa powierzchnia ha (średnia wielkość pożaru 8,9ha). 20

21 Pożar sierpnia 1992; Dogaszany do 20 września; Objął 9062 ha; Usunięto 1,8 mln m 3 drewna; Koszty, wraz z kosztami odbudowy wyniosły 679 mln zł 21

22 System ochrony przeciwpożarowej System dojazdów pożarowych System wykrywania pożarów System prognozowania zagrożeń System leśnych baz lotniczych System łączności System zaopatrzenia w wodę 22

23 System prognozowania zagrożeń Sieć punktów prognostycznych 8 punktów meteorologicznych Szczegółowe wyniki pomiarów wprowadzane są do systemu komputerowego, z którego aktualne prognozy pobierają PADy. 23

24 System wykrywania pożarów 66 dostrzegalni + 33 auta patrolowe Miejsce powstania pożaru określone na podstawie namiaru kątowego z dwóch wież. Informacje o lokalizacji pożaru przekazywane są z wież do Punktu Alarmowo Dyspozycyjnego. 24

25 System łączności 1 Regionalny Punkt Alarmowo-Dyspozycyjny i 38 PADów w nadleśnictwach PADy prowadzą nadzór i koordynację działań na podległym terenie. Ustalają lokalizację pożaru, wysyłają lekkie samoloty, koordynują działania z PSP. 25

26 System dojazdów pożarowych Oznakowanie skrzyżowania dróg przeciwpożarowych W zarządzie LP dla RDLP K-ce znajduje się 6370 km dojazdów pożarowych. 26

27 System leśnych baz lotniczych 3 bazy lotnicze o łącznej obsadzie: 3 samoloty typu Dromader 3 śmigłowce Mi-2. Statki powietrzne wykonują loty patrolowo-gaśnicze. 27

28 Sieć zaopatrzenia w wodę 1147 punktów czerpania wody zlokalizowanych tak, by zapewnić jak najlepszy do nich dojazd. 28

29 Zjawiska klęskowe Powódź 1997 Huragan Cyryl 2004 Tornado 2008 Powódź

30 Zjawiska klęskowe Zamieranie świerczyn Beskidzkich Okiść 2010 Powódź 2010 Okiść

31 Rozpad drzewostanów beskidzkich Nadleśnictwo Węgierska Górka Nadleśnictwo Wisła Barania Góra 31

32 Rozpad drzewostanów poza Beskidami Izery, Polska Góry Harzu, Niemcy Las Bawarski, Niemcy 32

33 Lasy beskidzkie przyczyny rozpadu Od 1840 r. odnowienie rębnią zupełną sztuczne odnowienie świerka powstają lite świerczyny jednowiekowe, jedno piętrowe. Degradacja puszczy karpackiej znaczne ograniczenie udziału jodły, buka oraz gatunków domieszkowych. Niewłaściwy dobór nasion i materiału sadzeniowego - nasiona pochodzące z Austro-Węgier. (obce genotypy) Historyczne błędy gospodarcze Niewłaściwie przeprowadzone zalesianie gruntów porolnych

34 Lasy beskidzkie przyczyny rozpadu Emisje przemysłowe z regionu katowickiego i ostrawskiego. Bezpośrednie oddziaływanie pyłów i gazów, opad kwaśnych deszczy. Zakwaszenie gleb, zmiany w chemizmie igieł - zakłócenie bilansu pokarmowego drzew i w efekcie ich osłabienie. Antropopresja: rozwój turystyki, urbaniza cja. Wpływy antropogenne Duży udział lasów prywatnych o obniżonym reżimie sanitarnym

35 Lasy beskidzkie przyczyny rozpadu Szkody od wiatru, okiści, szad zi (złomy, wywroty, u szkodzenie systemów korzeniowych, odsł onięcie ścian lasów) Okresowe susze (zaburzenia transpiracji i fotosyntezy, usychani e pąków, pędów, zwięks zenie ilości cukru w igłach ->owady ) Zmiany klimatu, anom alie pogodowe oraz czynniki biotyczne Choroby grzybowe (opieńka) i inwazja szkodników owadzich (kornika) (zaburzenia przewodzenia wody i substancji odżywczych )

36 Program dla Beskidów Opracowany w 2002 roku; jest częścią Regionalnego Programu Operacyjnego Polityki Leśnej Państwa Opracowany na podstawie naukowych badań; Kompleksowy program ratunkowo-zaradczy; Zalecający zintensyfikowanie przebudowy drzewostanów oraz Stworzenie Karpackiego Banku Genów. Jego celem jest m.in. : Zapewnienie utrzymania i trwałości ekosystemów leśnych w trudnych warunkach siedliskowych, klimatycznych i społecznych; Zwiększenie odporności drzewostanów na szkodliwe oddziaływanie wszelkich czynników stresogennych; Utrzymanie wielofunkcyjności lasów; 36

37 Jak leśnicy poradzili sobie z problemem? Ograniczają presję szkodliwych owadów: wyznaczają i pozyskują drzewa zasiedlone przez kornika drukarza. Drewno jest wywożone poza strefę zagrożenia bądź korowane w okresie przed przepoczwarczaniem się owadów. W latach usunięto 4,6 mln m 3 drewna świerkowego zasiedlonego kornikiem; Okorowano m 3 drewna. Wyznaczono blisko 2 mln drzew trocinkowych (sezonie pracuje kilkuset trocinkarzy). Odłowiono do pułapek feromonowych 613 mln sztuk chrząszcza kornika drukarza oraz 608 mln sztuk chrząszcza rytownika. Utrzymują właściwy stan sanitarny lasu - na bieżąco usuwają wiatrołomy i wiatrowały. Niezwłocznie odnawiają powierzchnie pozrębowe. 37

38 38 Nadleśnictwo Wisła

39 Jak leśnicy radzą sobie z problemem? Prowadzą przebudowę: zmniejsza się udział drzewostanów z panującym świerkiem. Powierzchnia świerczyn z panującym świerkiem - spadek o 19% ha ha

40 Ile świerka pozostało? Powierzchniowy udział świerka w nadleśnictwach beskidzkich stan na [ha] 40

41 Straty zwiększone o koszty odbudowy [tys. zł] Masa drewna [tys. m3] Dochód ze sprzedaży drewna [tys. zł] Bilans [tys. zł] Dopłata do n-ctw do 2020r. * Bilans z uwzględnieniem dopłaty [tys. zł] Zjawiska klęskowe w RDLP w Katowicach Powierzchnia [ha] Rok Rodzaj zjawiska klęskowego ogólna w tym do odbudowy pożarów w tym: największy pożar z 1992r powódź powódź tornado tornado huragan huragan zamieranie świerka w Beskidzie Zachodnim szadź i okiść RAZEM W latach wystąpiły huragany w wyniku których, z powierzchni ponad 520ha usunięto ok 0,5 mln m 3 drewna

42 Na terenie RDLP w Katowicach funkcjonuje 68 szkółek: 6 kontenerowych, 10 tunelowych oraz 51 polowych. Szkółkarstwo i nasiennictwo 42

43 Szkółkarstwo i nasiennictwo Z 70 mln sadzonek produkowanych w RDLP, 25 mln to sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym, z których część jest mikoryzowana Roślina- (część nadziemna) Polska jest jednym z kilku państw na świecie posiadających własną technologię mikoryzacji; RDLP w Katowicach posiada własne laboratoria mikoryzowe; Woda, sole mineralne, witaminy, hormony Cukry Zastosowanie: gleby zniszczone, przekształcone, rekultywowane i poprzemysłowe, grunty porolne i skrajnie trudne warunki. Mikoryza (grzybokorzeń)

44 Rocznie wysadzanych jest 70 mln sadzonek drzew leśnych W latach przebudowano ok. 300 tys. ha drzewostanów 44

45 Karpacki Bank Genów (2003r.) laboratorium genetyczne wyłuszczarnia nasion chłodnia do przechowywania nasion chłodnia do przechowywania sadzonek szklarnia do rozmnażania wegetatywnego stacja klimatyczna muzeum świerka 45 Obiekty nasienne: Przechowalnia bukwi w Nadleśnictwie Bielsko do składowania ton nasion buka (5 ton jodły) Przechowalnia nasion w Nędzy 4 tony buka, 20 ton dębu, do 3 ton innych gatunków. Wyłuszczarnia w Nadleśnictwie Kluczbork 9 ton buka, 5 ton dębu, 2 tony jodły.

46 Certyfikaty gospodarki leśnej od 2012 roku od 1996 roku Gospodarka leśna prowadzona jest zgodnie z zasadami: zachowania trwałości lasów, zrównoważonego rozwoju i ochrony przyrody. Potwierdzają to międzynarodowe certyfikaty przyznane RDLP w Katowicach. 46

47 Przeciętny wiek 56 lat 60 lat Zasobność 203 m 3 /ha 246 m 3 /ha Zapas 118 mln m 3 144,5 mln m 3 47

48 Gospodarka leśna dziś Funkcje przyrodnicze, ochronne Ustawa o lasach z r. zrównała wartości trzech podstawowych funkcji lasu: środowiskotwórczej, społecznej i surowcowej. Przedmiotem gospodarki leśnej nie jest drzewostan lecz cały ekosystem leśny. Funkcje społeczne Funkcje gospodarcze Zrównoważona, wielofunkcyjna gospodarka leśna Gospodarkę leśną prowadzi się w oparciu o zasadę ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów 48

49 Atuty RDLP Wykształcona karda Nowoczesne obiekty nasienne i szkółkarskie Sprawny i nowoczesny system przeciwpożarowy Dobra infrastruktura drogowa i kubaturowa Dobrze zorganizowane zakłady usług leśnych Nowoczesne zakłady przemysłu drzewnego Stale wsparcie nauki Dobre kontakty z samorządami 49

50 Wyzwania na najbliższe lata Przebudowa monokultur świerkowych w Beskidzie Śląskim i Żywieckim (24000ha) Przebudowa drzewostanów sosnowych na niżu; Kompleksowe uregulowanie gospodarowania wodą; Doskonalenie systemu ochrony przeciwpożarowej 50

51 Program operacyjny dla regionu przyrodniczo-funkcjonalnego Wyodrębnione na podstawie kryteriów: Przyrodniczych Ekonomicznych Społecznych Historycznych 51

52 Regiony przyrodniczo - funkcjonalne Idea: Koncepcja gospodarki wielofunkcyjnej (wiele funkcji wiele obszarów wiele sposobów działań), Zróżnicowanie i odmienność oraz identyfikacja wspólnych cech poszczególnych obszarów (nadleśnictw), Utworzenie podziału na regiony przyrodniczo-funkcjonalne, Przejście w planowaniu urządzeniowym na wyższy poziom (regiony obszar nadleśnictwa), Spójność długookresowych celów gospodarowania dla wszystkich nadleśnictw w danym regionie przyrodniczo-funkcjonalnym. 52

53 Regiony przyrodniczo-funkcjonalne Wstępnie wyróżnione regiony: opolski, częstochowski, beskidzki i śląski wymagają uszczegółowienia. Podstawą wyznaczenia granic regionów winny być: Jednostki wyróżnione w regionalizacji przyrodniczo-leśnej Tramplera; Funkcje pełnione przez poszczególne drzewostany w ramach prowadzonej gospodarki leśnej; Cele określone w planach urządzenia lasu i innych dokumentach wpływających na planowanie, a w szczególności uwarunkowania: Fizjograficzne terenu, Typy krajobrazu, Przestrzenne usytuowanie kompleksów leśnych, Struktura wiekowo-gatunkowa drzewostanów, Zróżnicowanie genetyczne lasów, Produkcyjność i sposoby gospodarowania drzewostanami, Demograficzne, Historyczne, Walory przyrodnicze i turystyczne lasów. 53

54 Dziękuję Państwu za uwagę DARZ BÓR Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach ul. Św. Huberta 43/ Katowice sekretariat@katowice.lasy.gov.pl tel , fax