Lasy prywatne - szanse, problemy, rozwiązania

Transkrypt

1 Lasy prywatne - szanse, problemy, rozwiązania Ochrona przyrody w lasach prywatnych i ich użytkowanie (M. Geszprych, K. Jodłowski) Niniejszy materiał został sfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Instytut Badawczy Leśnictwa.

2 UWARUNKOWANIA OCHRONY PRZYRODY W LASACH Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r. Kilkanaście aktów prawnych rangi ustawowej (m. in. ustawa o ochronie przyrody i ustawa o lasach), wraz z aktami wykonawczymi do nich, tj. rozporządzeniami wydawanymi głównie przez ministra właściwego ds. środowiska oraz ministra właściwego ds. rozwoju wsi; Akty prawa miejscowego wydawane w formie uchwał organów stanowiących JST oraz zarządzeń regionalnego dyrektora ochrony środowiska; Akty o charakterze administracyjno-planistycznym, tj. UPUL; Akty stosowania prawa, przede wszystkim decyzje administracyjne i postanowienia oraz inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. 2

3 POJĘCIA DOTYCZĄCE PRZESTRZENI ROLNICZEJ Ewidencja gruntów i budynków Kodeks cywilny art.55 (def. przedsiębiorstwa) Ustawa o podatku rolnym Kodeks cywilny Art.46 1 (def. nieruchomości) Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego Użytek rolny Grunt rolny Nieruchomość rolna Gospodarstwo rolne UR GR NR Gos. Rol. 3

4 POJĘCIA DOTYCZĄCE PRZESTRZENI LEŚNEJ Ewidencja gruntów i budynków Ustawa o podatku leśnym Ochrona gruntów rolnych i leśnych Ustawa o lasach Kodeks cywilny art. 55 (def. przedsiębiorstwa) LAS Ls Grunt zadrzewiony i zakrzewiony, oznaczony symbolem - Lz Halizna, tereny pokryte budynkami i urządzeniami infrastruktury Grunty leśne: ls + grunty zrekultywowane + drogi dojazdowe Gospodarstwo rolne 4

5 RODZAJE ZAGROŻEŃ DLA OCHRONY PRZYRODY Decyzje wydawane na podstawie specustaw Wpływ zanieczyszczonego środowiska na rośliny Pozyskiwanie surowców energetycznych Samowole inwestycyjne i brak poszanowania prawa Działania gospodarcze i nieśrodowiskowe Brak ukształtowania relacji człowieka z przyrodą na wzór Allemansrätten

6 Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów; roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; siedlisk przyrodniczych; siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt; krajobrazu; zieleni w miastach i wsiach; zadrzewień.

7 Celem ochrony przyrody jest: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów; zachowanie różnorodności biologicznej; zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego; zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony; ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień; utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody; kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.

8 Art. 4 Obowiązek dbałości o przyrodę Obowiązkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych jest dbałość o przyrodę będącą dziedzictwem i bogactwem narodowym. Organy administracji publicznej są obowiązane do zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony przyrody. Obowiązkiem organów administracji publicznej, instytucji naukowych i oświatowych, a także publicznych środków masowego przekazu jest prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody.

9 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Art. 10 ust. 7-8, art. 13 ust. 3b, uzgadnianie projektów planów urządzenia lasu, uproszczonych planów urządzenia lasu i zadania z zakresu gospodarki leśnej, o których mowa w art. 19 ust. 3 i 4 ustawy o lasach Art. 16 ust. 6 grunty rolne i leśne oraz inne nieruchomości znajdujące się w granicach parku krajobrazowego pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu. Art. 17, art. 24, art. 45, art. 51, art zakazy obowiązujące na terenie parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, związane z pomnikami przyrody, stanowiskami dokumentacyjnymi, użytkami ekologicznymi i zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi, związane z objętymi ochroną gatunkami roślin i grzybów, związane z objętymi ochroną gatunkami zwierząt,

10 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Art. 29 Sporządzenie projektu planu ochrony dla obszaru Natura Treść planu ochrony, Art. 32 Nadzór nad obszarami Natura 2000 Art. 36 Działalność dozwolona na terenie obszaru Natura 2000 Art. 106 uprawnienia nadleśniczych na terenie parków krajobrazowych Art. 126 odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta

11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 grudnia 2017 r. w sprawie wymagań dobrej praktyki w zakresie gospodarki leśnej 1. Określa się następujące wymagania dobrej praktyki w zakresie gospodarki leśnej: 1) przed przystąpieniem do prac z zakresu gospodarki leśnej przeprowadza się wizję terenową w wydzieleniu leśnym albo na działce ewidencyjnej, na terenie których planowane są te prace, w celu sprawdzenia występowania gatunków chronionych lub potencjalnych miejsc ich występowania; 2) przed przystąpieniem do prac z zakresu gospodarki leśnej tymczasowo oznakowuje się stanowiska, na których gatunki chronione występują, miejsca istotne dla gatunków chronionych, które należy zachować, lub w inny sposób zapewnia się znajomość tych stanowisk i miejsc przez wykonawcę prac; 3) w przypadku ujawnienia występowania stanowisk gatunków chronionych lub potencjalnych miejsc ich występowania w trakcie prac, pkt 1 i 2 stosuje się odpowiednio, w tym w razie potrzeby niezwłocznie modyfikuje się sposób wykonywania prac, oraz w razie potrzeby stosuje się odpowiednie działania minimalizujące lub kompensujące wyrządzone szkody; 11

12 1. Wymagania dobrej praktyki w zakresie gospodarki leśnej: 4) na brzegach zbiorników wodnych i cieków, w odległości 10 metrów od linii brzegowej, należy pozostawiać: zwalone pnie drzew, podszyt, duże kamienie w celu ułatwienia zwierzętom dostępu do wody oraz migracji zwierząt; 5) w okresie lęgowym ptaków nie wycina się drzew, na których zostały zidentyfikowane zasiedlone gniazda; 6) drzewa dziuplaste pozostawia się do ich naturalnego rozpadu; 7) martwe drzewa pozostawia się w celu zapewnienia ciągłości występowania martwego drewna, przy czym jego ilość nie może w szczególności stwarzać zagrożenia pożarowego lub ryzyka wystąpienia szkodliwych czynników biotycznych; 8) enklawy śródleśne, w tym polany i łąki, na których stwierdzono stanowiska gatunków chronionych związanych z terenami otwartymi, należy utrzymywać w niepogorszonym stanie poprzez usuwanie, w razie potrzeby, drzew i krzewów oraz koszenie z usuwaniem biomasy; 9) w stanie naturalnym lub, w przypadkach szczególnych, zbliżonym do naturalnego pozostawia się śródleśne zbiorniki i cieki wodne; 12

13 1. Wymagania dobrej praktyki w zakresie gospodarki leśnej: 10) koryt cieków nie wykorzystuje się do zrywki drewna; 11) na etapie planowania i realizacji działań z zakresu gospodarki leśnej należy uwzględniać potrzebę zachowania zróżnicowania faz rozwojowych drzewostanów na poziomie krajobrazowym; 12) zaleca się zapewnienie udziału w drzewostanach drzew gatunków wczesnosukcesyjnych, w szczególności brzozy, osiki, wierzby iwy. Udział wymienionych gatunków większy niż 10% uzależniony jest od decyzji właściciela lasu, uwzględniającej kryteria przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne; 13) wykonując odnowienia i zalesienia, należy uwzględniać: a) regionalne uwarunkowania przyrodnicze, b) regionalizację nasienną w rozumieniu przepisów o leśnym materiale rozmnożeniowym, c) warunki siedliskowe i stan środowiska przyrodniczego; 13

14 1. Wymagania dobrej praktyki w zakresie gospodarki leśnej: 14) przed wykonaniem cięć związanych z generacyjną wymianą lasu należy wybrać rodzaj cięć odpowiedni do planowanego sposobu odnowienia: naturalnego albo sztucznego; 15) odnowienie naturalne należy stosować wszędzie tam, gdzie drzewostan macierzysty, z którego ma powstać samosiew, jest pełnowartościowy i składa się z gatunków, które pożądane są w tym samym miejscu, warunki siedliskowe umożliwiają uzyskanie odnowienia naturalnego, a odnowienie to gwarantuje pokrycie powierzchni uprawy powyżej 50% oraz stabilność drzewostanu; 16) w drzewostanach dojrzałych do odnowienia, użytkowanych cięciami zupełnymi o powierzchni powyżej 1 ha, pozostawia się kępy starodrzewia do naturalnego obumarcia, zajmujące nie więcej niż 5% powierzchni zrębu; 17) nie stosuje się cięć zupełnych bezpośrednio przy źródłach, rzekach, jeziorach, torfowiskach i źródliskach, a także w miejscach pamięci narodowej i kultu religijnego; w miejscach tych zaleca się pozostawianie naturalnych stref ekotonowych lub ich tworzenie, w szczególności poprzez sadzenie krzewów, w razie ich braku, oraz ich pielęgnowanie; 14

15 1. Wymagania dobrej praktyki w zakresie gospodarki leśnej: 18) wszędzie tam, gdzie wymagają tego środki techniczne planowane do zastosowania przy pracach pielęgnacyjnych, a także pozyskaniu i zrywce drewna, w drzewostanach wyznacza się szlaki operacyjne w postaci pasów powierzchni leśnej pozbawionej drzew i krzewów, których szerokość i rozmieszczenie umożliwiają prowadzenie prac z zakresu pielęgnowania lasu, pozyskania i zrywki drewna; 19) chemiczne metody ochrony lasu mogą być stosowane tylko w przypadku braku możliwości lub braku zasadności zastosowania innych metod, przy czym przy wyborze środków ochrony roślin należy zawsze kierować się bezpieczeństwem ludzi, zwierząt i środowiska. 15

16 Użytkowanie lasu to korzystanie z jego zasobów 16

17 Główne użytkowanie lasu to pozyskanie drewna 17

18 Uboczne użytkowanie lasu to zbiór płodów runa leśnego, zbiór roślin lub ich części dla potrzeb przemysłu farmaceutycznego, pozyskanie choinek, eksploatacja kopalin 18

19 ale również pozyskanie skórek świerkowych, 19

20 miodu, 20

21 udostępnienie rekreacyjne. 21

22 Udział lasów prywatnych w ogólnej powierzchni leśnej województw (GUS): 19,3 Liczba właścicieli: ok. 900 tys. Os. Przeciętna powierzchnia lasu: 1,3 ha Zasobność (2017): PL-280 m 3 /ha; LP-286 m 3 /ha; lasy prywatne m 3 /ha; Pozyskanie (2016) drewna: LP 39,2 mln m 3 ; lasy prywatne 1.3 mln m 3 22

23 Gospodarka leśna w lasach prywatnych - Czy warto? Rozdrobnienie Niewielkie tradycje wspólnego gospodarowania Las nie daje stałego dochodu Brak wiedzy i kwalifikacji Użytkowanie według potrzeb właściciela (las magazynem surowca) Brak odpowiedniego sprzętu Zamieszkiwanie właścicieli daleko od lasu Wiek właścicieli Niedobór środków finansowych na nadzór Zbyt mała liczba pracowników nadzorów Strategia wobec lasów prywatnych w danym rejonie 23

24 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 24