Ochrona lasu i bioróżnorodności a produkcja drewna

Transkrypt

1 Ochrona lasu i bioróżnorodności a produkcja drewna Łukasz Brodziak Jacek Hilszczański Lasy Państwowe Zakład Ochrony Lasu Zespół Ochrony Lasu IBL Sękocin Stary. w Radomiu. Zimowa Szkoła Leśna Przyrodnicze i gospodarcze aspekty produkcji oraz wykorzystania drewna stan obecny i prognoza Sękocin Stary, marca 2012 r.

2 Wstęp Nadrzędnym celem leśnictwa jest optymalizacja świadczeń wynikających z jego wielofunkcyjności. Zarówno pozaprodukcyjne funkcje lasu (ochronne, społeczne), jak i produkcyjne (zapewnienie podaży surowca drzewnego) są w dużej mierze zdeterminowane przez zespół czynników zewnętrznych wpływających na kondycję biologiczną lasu. Długotrwałe susze, nadmiar wody, wiatr, okiść, skrajne temperatury, przedstawiciele świata grzybów i owadów, zwierzyna wywierają swoje piętno na stan zdrowotny lasu w poszczególnych etapach jego rozwoju (szkółki, uprawy, młodniki, drzewostany starsze) a w konsekwencji na produkcję drewna. 2

3 Presja (oddziaływanie) czynników zewnętrznych na ogólny stan zdrowotny lasu Przyczyny i uwarunkowania: Historyczne lasy zepchnięte na tereny o ubogich glebach, mało przydatnych dla rolnictwa. Okresowe zubażanie zasobów leśnych na skutek nadmiernej eksploatacji (okres zaborów i wojen). Monotypizacja faworyzowanie gatunków iglastych w trakcie zalesiania nieużytków i gruntów nieprzydatnych dla gospodarki rolnej (ok. 1 mln ha). Anomalie pogodowe będące efektem ścierania się wpływu klimatu oceanicznego i kontynentalnego (susze, wysokie i niskie temperatury, huraganowe wiatry, okiść, powodzie i podtopienia). Wieloletnie narastanie zanieczyszczeń obejmujących: gleby, wody, powietrze atmosferyczne (emisje przemysłowe, komunikacyjne, aglomeracje miejskie). 3

4 4

5 5

6 6

7 7

8 Presja (oddziaływanie) czynników zewnętrznych na ogólny stan zdrowotny lasu Następstwa i efekty: Sukcesywny spadek stanu zdrowotnego d-stanów defoliacja koron (wg Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasu). Cykliczność masowego pojawu szkodliwych owadów (folio-, kambio- i ksylofagów oraz chrabąszczowate). Duży areał występowania chorób wywoływanych przez grzyby i inne organizmy infekcyjne (patogeny korzeni). Zjawiska chorobowe i procesy zamierania gatunków drzew lasotwórczych (dąb, buk, brzoza, olsza, jesion). Starzenie się d-stanów, zahubienie drzew, deprecjacja drewna. Problemy w lasach własności prywatnej (rozdrobnienie, nieprawidłowości i zaniedbania w sferze ochrony, zagospodarowania i użytkowania) Pożary lasu. 8

9 9 Obszary występowania foliofagów sosny w latach

10 10

11 11

12 12

13 13

14 Ochrona lasu w przeszłości zagrożenia i szkody brudnica mniszka: zwalczanie 25 razy, łącznie 110 tys. ha lata 70/80 XX w. gradacja: 3 mln ha, zabiegi łącznie 6,3 mln ha gradacja 1993/94, zabiegi łącznie: 850 tys. ha epifitoza grzybów (endofity: Cenangium ferruginosum, Scoleconectria cucurbitula) ok. 1 mln ha huraganowe wiatry (Puszcza Piska, Cyryl ) pożary (Rudy Raciborskie, Potrzebowice) 14

15 15

16 16

17 Aktualne zagrożenia gradacja kornika drukarza, masowy pojaw imago chrabąszcza szkody powodowane przez pędraki 100 tys. ha, zwójki i miernikowce dębowe 110 tys. ha miechun świerkowiec 3 tys. ha d-stanów Św, patogeny korzeni (huba korzeniowa, opieńki), 17

18 18

19 Potencjalne zagrożenia o charakterze inwazyjnym kózka azjatycka (Anoplophora sp.) polifag atakujący głównie klony, opiętek jesionowy (Agrilus planipennis), żerdzianki (Monochamus sp.) + nicień (Bursaphelenchus xylophilus), organizmy grzybopodobne (Oomycetes), z rodzaju Phytophthora. 19

20 Działania zmierzające do zapobiegania szkodom oraz zminimalizowania skutków oddziaływania czynników szkodotwórczych na las i na produkcję drewna (przyrost masy drzewnej). Zabiegi w szkółkach i uprawach skierowane przeciwko chorobom infekcyjnym, owadom uszkadzającym aparat asymilacyjny i pędy oraz szkodnikom korzeni. Ograniczanie populacji szkodników liściożernych w lasach (młodniki, starsze drzewostany iglaste i liściaste). Porządkowanie drzewostanów na powierzchniach poklęskowych, usuwanie posuszu, złomów, wywrotów oraz drzew zasiedlonych. 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 Ochrona drewna w lesie i na składowiskach. Jednym z głównych zadań ochrony lasu w aspekcie wypełniania jego funkcji gospodarczych jest ochrona drewna. Do działań związanych z ochroną lasu bezpośrednio skierowanych na ochronę drewna, należą metody ochrony przed grzybami rozkładającymi oraz owadami tzw. szkodnikami technicznymi, które to organizmy powodują obniżanie jakości, a w konsekwencji także wartości surowca drzewnego. 29

30 Ochrona drewna w lesie i na składowiskach Zapobieganie szkodom Metody hylotechniczne Higiena lasu Higiena składowisk Metody chemiczne Chemiczne zabezpieczanie drewna 30

31 31

32 32

33 Ochrona drewna w lesie i na składowiskach Zwalczanie Metody mechaniczne Usuwanie i korowanie drzew opanowanych. Drzewa pułapkowe Korowanie drewna opanowanego. Przecieranie surowca Inne sposoby Metody fizyczne Metody chemiczne 33

34 34

35 35

36 Pozyskanie drewna a problem posuszu Aktualne pozyskanie drewna w Polsce wynosi ok. 33,6 mln m 3 grubizny netto w skali rocznej. Miąższość zrealizowana w ramach porządkowania stanu sanitarnego lasu, wynikająca z pozyskania posuszu, złomów i wywrotów powstałych w procesach naturalnych oraz na skutek oddziaływania anomalii pogodowych oraz szkodliwych owadów: 5,7 mln m 3, co stanowi ok % całości pozyskania grubizny (średnia z ostatnich 20 lat to ok. 25%). Ilość drewna martwego w lesie w/g inwentaryzacji wielkoobszarowej: 52 mln m 3 (w LP 37 mln m 3 ) z czego: drzewa stojące 21,1 mln m 3 (2,3 m 3 /ha), drzewa leżące 30,9 mln m 3 (3,4 m 3 /ha). 36

37 37 Pozyskanie drewna w PGL LP w latach

38 38 Mapa pozyskania posuszu gatunków liściastych

39 39 Mapa pozyskania posuszu gatunków iglastych

40 Problem drewna martwego pozostawianego w lesie Czy i ile pozostawiać martwego drewna? Gdzie pozostawiać? w wydzielonych strefach czy na całej powierzchni? (obszary gradacyjne?) Jak pogodzić obecność martwego drewna z bezpieczeństwem przebywających w lesie ludzi (pracownicy, turyści, grzybiarze, ruch drogowy i komunikacja)? Jakie masy martwego drewna oddziałują efektywnie na stan bioróżnorodności w lasach? Jakie są skutki ekonomiczne pozostawiania drewna martwego w lesie? 40

41 41

42 42