Problemy z uspołecznieniem podejmowania decyzji w państwowym gospodarstwie leśnym

Transkrypt

1 Problemy z uspołecznieniem podejmowania decyzji w państwowym gospodarstwie leśnym dr inż. Kazimierz Szabla em. Dyrektor RDLP Katowice PTL r.

2

3 Zapas ogółem w 1967 roku tys. ha /912 ml m 3 zasobność 141m 3 /ha w 2016 roku tys. ha/1 871 ml m 3 zasobność 263 m 3 /ha

4

5 Lasy ochronne 3 776,5 tys. ha - 53,2 % tys. m 3-54,5%

6 Przeciętny wiek

7 Udział rezerwatów ,1 tys. ha ,7 tys. ha

8 Polskie Towarzystwo Leśne Leśnictwo surowcowe

9 W procesie hodowli lasu i selekcji preferowano cechy biometryczne

10 Izery, Polska Góry Harzu, Niemcy Las Bawarski, Niemcy

11 Beskid Śląski

12 N-ctwo Rudy Raciborskie

13 Polskie Towarzystwo Leśne

14 N-ctwo Rudy Raciborskie

15 N-ctwo Opole

16 Po doświadczeniach ze skutkami surowcowego leśnictwa

17 Czy intensyfikacja przyrostu i użytkowania nie prowadzi do bezpowrotnego wyniszczania gatunków i degradacji biologicznej i fizycznej leśnych ekosystemów? Czy gospodarka leśna stymulująca przyrost biomasy i zwiększenie poboru tej biomasy z lasu nie doprowadzi do zakłóceń w ekosystemie, które wpłyną na ograniczenia pełnionych przez las funkcji zarówno produkcyjnych jak i pozaprodukcyjnych? Czy możliwy jest dalszy rozwój cywilizacyjny i zaspokajanie w różnych obszarach potrzeb człowieka bez niszczenia różnych form życia i bezpowrotnej eliminacji gatunków?

18 Wraz ze wzrostem świadomości skutków antropopresji i poziomu życia nastąpił wzrost zapotrzebowania na ochronne i społeczne funkcje lasów

19 Ustawa o lasach z 28 września 1991 roku - zmiana filozofii leśnictwa - zmiana hierarchii celów 1. Zachowanie lasów i korzystnego ich wpływu 2. Ochrony lasów, zwłaszcza lasów i ekosystemów 3. Ochrony gleb i terenów szczególnie 4. Ochrony wód powierzchniowych 5. Produkcji, na zasadzie racjonalnej gospodarki

20 Polityka leśna Państwa 1995 r Funkcje ochronne Wodochronna Glebochronna Klimatyczna Ostoja zwierząt i roślin Produkcja biomasy Funkcje społeczne Edukacyjna Rekreacyjna Uzdrowiskowa Kulturotwórcza Związana z obronnością Funkcje gospodarcze Produkcyjna Majątkowa Dochodowa Leśnictwo wielofunkcyjne pełnienie wszystkich funkcji lasu w sposób ciągły Naukowo-badawcza Miejsce pracy

21 Gospodarka leśna w całości podporządkowana funkcji produkcyjnej nie wymagała konsultacji społecznych

22 Proces planowania etapy konsultacji Na etapie tworzenia planu dokumenty projektowe podlegają procesowi konsultacji społecznych

23 I etap konsultacji a przed rozpoczęciem opracowania projektu planu (tzw. Komisja Założeń Planu) zaprasza się przedstawicieli urzędów, samorządów, przedsiębiorców leśnych oraz organizacji zainteresowanych gospodarką leśną i ochroną przyrody

24 II etap konsultacji a - ogłoszenie w prasie i BIP RDLP o możliwości zapoznania się z dokumentami (protokół z KZP) i prognozą oddziaływania na środowisko - zaproszenie na Naradę Techniczno -Gospodarczą

25 III etap konsultacji a - informacja w prasie i BIP o możliwości zapoznania się z projektem PUL i POŚ, Programem Ochrony Przyrody -powołanie Komisji Projektu Planu

26 KPP ma charakter debaty publicznej zakończonej sporządzeniem uzasadnienia zawierającego informację o udziale społeczeństwa w postępowaniu oraz o tym, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione opinie uwagi i wnioski zgłoszone w związku z udziałem społeczeństwa

27 Zainteresowanie społeczne uczestnictwem w procesie tworzenia PUL jest niewielkie i ogranicza się do dość biernego uczestnictwa samorządów i bardziej aktywnego organizacji ekologicznych. Skąd zatem konflikty i czy ten rodzaj konsultacji jest skuteczny oraz wystarczający? Odpowiedź jest jednoznaczna, a świadczy o tym duża ilość konfliktów o znaczeniu lokalnym, regionalnym, a nawet ogólnokrajowym oraz jak się wydaje wzrastająca w społeczeństwie negacja użytkowania lasu.

28 Rozbieżności pomiędzy celami leśnictwa, a oczekiwaniami społecznymi Pomimo zmian modelu leśnictwa z surowcowego na proekologiczny, oczekiwania społeczne idą w kierunku jeszcze dalszego ograniczenia ingerencji człowieka w ekosystemy leśne. W praktyce często oznacza to ograniczenie produkcyjnej funkcji lasów oraz wyłączanie z użytkowania coraz większych powierzchni, niejednokrotnie bez dokonywania analiz skutków zarówno ekologicznych, ekonomicznych jak i społecznych tych wyłączeń oraz ograniczeń.

29 Rozbieżności interesów różnych grup społecznych Do najbardziej zainteresowanych kierunkami gospodarki leśnej zaliczyć można: samorządy, zainteresowane głównie inwestycjami na gruntach LP, a także podatkami oraz partycypacją w utrzymywaniu gminnej infrastruktury drogowej przemysł drzewny, zainteresowany wzrostem etatów użytkowania i cenami drewna organizacje ekologiczne domagające się ograniczeń użytkowania i wyłączania lasów z użytkowania właścicieli pensjonatów oczekujących utrzymania i wzbogacania rekreacyjnych funkcji lasów. ludność lokalną miejsca pracy recenzującą działania leśników, ale i żyjącą najczęściej w symbiozie z leśnictwem turystów reagujących na wszystkie przejawy działalności gospodarczej w leśnictwie, zwłaszcza zmieniające dotychczasowe walory turystyczne oraz na stan zdrowotny lasów.

30 Najczęstsze przyczyny konfliktów: braki rzetelnych informacji i wcześniejszego uzasadnienia podejmowanych działań nieuwzględnianie w sporach szeroko rozumianego interesu człowieka, a nie tylko wąskich grup społecznych odmawianie lokalnym społecznościom prawa do uczestnictwa w decyzjach (głównie inwestycyjnych) lub nieuwzględniania ich interesów ambicje lub osobiste interesy przedstawicieli każdej ze stron brak gotowości do uwzględniania racji drugiej strony zaciekłość i polaryzacja postaw wynikająca z silnych emocji brak zdolności do wypracowania kompromisów, jako efektu nakierowania procesów nauczania i wychowania w kierunku rywalizacji, a nie współpracy brak wprowadzania właściwej wiedzy ekologicznej na wszystkich poziomach nauczania (np. promocji drewna jako naturalnego, odnawialnego surowca) brak odpowiedzialności za słowa i czyny u osób prezentujące skrajne postawy specjalistyczny język pul uniemożliwiający merytoryczną dyskusję o jego zapisach z ludźmi spoza grona leśników.

31 Czy model trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej zatrzymał presję ekologów? rozbieżności typologiczno-fitosocjologiczne różnica drzewostanowo-ekosystemowa cele hodowli lasu a naturalna sukcesja czyli, gospodarcze typy drzewostanów modele i wzorce naturalne. (K.Rykowski)

32 Czy zatem wspólne cele i partnerstwo w działaniu jest możliwe, i czy zależy ono tylko od jednej strony? Już w samym założeniu wielofunkcyjności lasu tkwi zarzewie konfliktu.

33 Potrzeba narodowej dyskusji o celach leśnictwa i metodach gospodarki leśnej

34 Czy leśnicy winni sami decydować o wiodących funkcjach lasu i metodach prowadzenia gospodarki leśnej?

35 Co powinno być poddane społecznej konsultacji, a co nie gdyż wynika z praw przyrody

36 Na jakim etapie i w jakiej formie i w jakim zakresie prowadzone winny być konsultacje społeczne?

37 Poszukując miejsca dla współczesnego leśnictwa jako dziedziny gospodarki i szukając wyjścia z klinczu pomiędzy leśnikami a szeroko rozumianymi ekologami, warto rozważyć także inne podejście do planowania w leśnictwie. W ramach wielofunkcyjności lasu należałoby wyodrębnić tzw. Leśne Obszary Funkcjonalne (LOF-y) wg m.in. kryteriów przyrodniczych, społecznych, ekonomicznych i historycznych warunkujących gospodarkę leśną i przypisania priorytetowych funkcji określonym partiom lasu, dla których ustalono by cele i metody gospodarki leśnej

38 "Program operacyjny dla regionu przyrodniczo - funkcjonalnego" dla RDLP Katowice, który zakłada waloryzację poszczególnych kompleksów pod względem pełnionych funkcji oraz celów leśnictwa. Na tym etapie winny odbywać się zasadnicze konsultacje społeczne i rozstrzygane spory

39

40

41 Leśny obszar funkcjonalny (LOF) grupa względnie jednorodnych krajobrazowo kompleksów leśnych, w których na podstawie waloryzacji poszczególnych kompleksów pod względem pełnionych funkcji, w powiązaniu z celami określonym w Planach Urządzenia Lasu oraz innych dokumentach wpływających na gospodarkę leśną, wyznacza się kierunki opracowania regionalnego programu operacyjnego.

42 Funkcja gospodarcza WYNIK Podział obszaru na Leśne Obszary Funkcjonalne Funkcja społeczna Funkcja ochronna ANALIZY 2

43

44 Czy jesteśmy do takiej dyskusji gotowi?

45 Edukacja społeczeństwa W 2008 roku w LP było ponad 2 tys. szt. obiektów edukacyjnych, a frekwencja średnioroczna wynosiła tys. osób rocznie

46 Wnioski

47 1. Zarządzanie lasami państwowymi w Polsce jako dobrem społecznym winno być w pełni transparentne, a jednocześnie uwzględniać zarówno potrzeby społeczne jak i wymagania ochrony środowiska, a także różnorodności gatunkowej.

48 2. Wydaje się, że nadszedł czas na rozpoczęcie szerokiej dyskusji z różnymi środowiskami nad celami i metodami gospodarki leśnej.

49 3. Należy rozważyć zmianę zasad planowania w leśnictwie i konsultacji społecznych rozpoczynając wyznaczania Leśnych Obszarach Funkcjonalnych i ustalania priorytetowych funkcji lasu, kończąc sporządzaniem planów urządzenia lasu dla poszczególnych nadleśnictw.

50 4. Z uwagi na to, że cele gospodarki leśnej nie zawsze są zbieżne z oczekiwaniami różnych grup społecznych (a często są one sprzecznych ze sobą) wypracować należy bardziej efektywną metodę rozstrzygania sporów.

51 5. Społeczeństwo winno być systematycznie informowane (np. w formie raportów) o rozwoju zasobów drzewnych, a także o stanie bioróżnorodności poprzez prognozy, których opracowanie należałoby uczynić zasadą.

52 6. Jednostki Lasów Państwowych jako zasadę przyjąć powinny szerokie informowanie lokalnych społeczności o celach gospodarki leśnej na danym terenie i metodach ich osiągania, ale także wsłuchiwać się w uwagi i oczekiwania społeczne.

53 7. Kontakty ze społeczeństwem winny być normą postępowania w jednostkach LP wszystkich szczebli zarządzania i być kierowane do różnych grup społecznych z użyciem różnych form przekazu.

54 8. Przy rozbieżności celów gospodarki leśnej z oczekiwaniami społecznymi (zwłaszcza w sytuacjach klęskowych) nieodzowne (niezbędne - konieczne) stają się działania informacyjne i bezpośrednie kontakty

55 9. Niezbędnym staje się potrzeba opracowania słownika używanych pojęć w leśnictwie do kontaktów ze społeczeństwem

56 Dziękuję za uwagę