Ekonomiczne konsekwencje klęsk Ŝywiołowych w lasach na przykładzie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach

Transkrypt

1 Ekonomiczne konsekwencje klęsk Ŝywiołowych w lasach na przykładzie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach dr inŝ. Kazimierz Szabla czerwiec 2011r.

2 KLĘSKI W LASACH Czynniki wywołujące klęski w lasach: Biotyczne masowy pojaw szkodliwych organizmów. Abiotyczne - silne lub huraganowe wiatry, trąby powietrzne, intensywne opady mokrego śniegu, szadź i spowodowana nią okiść, powodzie lub długotrwałe deszcze powodujące znaczne i utrzymujące się przez dłuŝszy okres podniesienie poziomu wód gruntowych a takŝe długotrwałe susze. Antropogeniczne - poŝary lasów, połoŝenie lasów względem osiedli ludzkich i aglomeracji, gęstość zaludnienia a takŝe nasycenie infrastrukturą komunikacyjną czy przesyłową, a takŝe degradacja gleb leśnych wywołana imisjami przemysłowymi. 2

3 3 Imisje przemysłowe

4 KLĘSKI W LASACH Przyczyny i skutki kaŝdej z klęsk: Bezpośrednie - dotyczą utracenia spodziewanych korzyści w wyniku przedwczesnego wyrębu, obniŝenia jakości technicznej drewna a tym samym jego wartości a takŝe dodatkowych kosztów wynikających z potrzeb uporządkowania i dodatkowych zabiegów agromelioracyjnych powierzchni poklęskowych, zwiększonych kosztów pozyskania i zrywki drewna, nakładów na ponowne załoŝenie i pielęgnację upraw, młodników, a takŝe ich ochrony. Pośrednie - to m.in. zakłócenia w ładzie przestrzennym, przerzedzenia drzewostanów i wpływ na przyrost z 1 ha, dodatkowe koszty dosadzeń i uzupełnień, wpływ zwiększonej podaŝy drewna na obszarze klęsk na ich ceny, konieczność poniesienia dodatkowych nakładów na remont czy odtworzenie infrastruktury drogowej i wodnej, dodatkowe koszty zabezpieczenia drewna i drzewostanów przed szkodnikami owadzimi oraz koszty związane z ochroną lasu. Dodatkowo koszty organizacji usuwania skutków klęsk. 4

5 KLĘSKI W LASACH RDLP w Katowicach, jako jedna z nielicznych w kraju, doświadcza wielu klęsk Ŝywiołowych, a ich częstotliwość stale rośnie. Specyfika RDLP w Katowicach, wynikająca zarówno z przyczyn natury klimatyczno-przyrodniczej, jak i społeczno-ekonomicznej, powoduje Ŝe jest najliczniej nawiedzana przez klęski Ŝywiołowe. Szczególnego znaczenia nabierają tu czynniki antropogeniczne (demografia, rozwój przemysłu i infrastruktury, występowanie wielkich aglomeracji), które przyczyniają się w znacznym stopniu do zwiększenia ryzyka zaistnienia klęsk, a zwłaszcza wywołanych poŝarami i związanych z osłabieniem naturalnej odporności drzewostanów. 5

6 Liczba poŝarów 800 POśARY Średnia roczna liczba poŝarów w okresach pięcioletnich od roku 1950 w RDLP Katowice

7 POśARY Liczba i powierzchnia poŝarów w kraju i RDLP Katowice w roku % 15% 7

8 POśARY Czynniki determinujące powstanie duŝych poŝarów na terenie RDLP w Katowicach: czynniki atmosferyczne, duŝe nasycenie infrastrukturą drogową i przesyłową, duŝy stopień urbanizacji i gęstość zaludnienia. 8

9 POśARY DuŜe poŝary w RDLP Katowice w 1992 r. 2 lipiec ha Nadleśnictwo Olkusz; 28 lipiec ha Nadleśnictwo Olkusz 10 sierpień ha Nadleśnictwo Herby 10 sierpień ha Nadleśnictwo Olkusz 10 sierpień ha Nadleśnictwo Złoty Potok 26 sierpień ha Nadleśnictwo Rudy 29 sierpień ha Nadleśnictwo Złoty Potok W roku 1992 wybuchło 1371 poŝarów, spaleniu uległa powierzchnia ha. 23 kwietnia ha Nadleśnictwo Olkusz 9

10 POśAR 1992 PoŜar trwał od 26 do 31 sierpnia, a dogaszanie do 20 września, sztab akcji rozwiązano r., łącznie po 26 dniach. PoŜar objął powierzchnię 9062 ha, w tym: 4480 ha N-ctwo Rudy Raciborskie; 2352 ha N-ctwo Rudziniec; 2230 ha N-ctwo Kędzierzyn. 10

11 POśAR 1992 W szczytowej fazie akcji gaśniczej, zaangaŝowanych było: 1150 pracowników SłuŜby Leśnej; 859 sekcji straŝy poŝarnej (4700 osób); 3200 Ŝołnierzy; 650 policjantów; 1220 osób z obrony cywilnej; 24 samoloty gaśnicze i 4 helikoptery; 48 cięŝkich i 25 ciągników rolniczych; 36 kolejowych cystern na wodę; Pojazdy Lasów Państwowych i inne. 11

12 Koszty i straty spowodowane poŝarem: Zewnętrzne koszty akcji gaśniczej 12 POśAR 1992 [tys. zł] Koszty StraŜy PoŜarnej Koszty pogotowia ratunkowego 129 Koszty urzędów miast i gmin poniesione na zaprowiantowanie, zakwaterowanie, zaopatrzenie w paliwo i środki pianotwórcze dla 6119 ekip prowadzących akcję gaśniczą Razem zewnętrzne koszty akcji gaśniczej Koszty i straty Lasów Państwowych [tys. zł] Koszty akcji gaśniczej LP 9363 Straty finansowe w drzewostanach w wyniku przedwczesnego wyrębu Straty finansowe w infrastrukturze technicznej Razem koszty i straty finansowe LP OGÓŁEM

13 Zagospodarowanie poŝarzyska kosztowało tys. zł, w tym: tys. zł - porządkowanie powierzchni poŝarzyska i jego odnowienie (w tym ok. 100 mln sadzonek i zakup specjalistycznych maszyn i urządzeń), tys. zł pielęgnacja upraw oraz poprawki i uzupełnienia, tys. zł czyszczenia wczesne i późne. Budowa szkółki kontenerowej tys. zł. RAZEM zagospodarowanie tys. zł. Straty i koszty związane z poŝarem: 13 POśAR 1992 Wyszczególnienie Wartość[tys. zł] Zewnętrzna akcja gaśnicza Akcja gaśnicza, straty związane z przedwczesnym wyrębem oraz w infrastrukturze - poniesione przez LP Zagospodarowanie poŝarzyska Razem w tym Lasy Państwowe

14 POśAR 1992 W drzewostanach powyŝej 30 roku Ŝycia (5 700 ha) pozyskano m 3 grubizny. Przychód ze sprzedaŝy surowca po odliczeniu kosztów pozyskania wynosił tys. zł. Po uwzględnieniu przychodu ze sprzedaŝy drewna, łączne straty i koszty wynosiły tys. zł, w tym poniesione przez Lasy Państwowe w wysokości tys. zł. 14

15 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Bezpośrednia przyczyna gradacja kornika drukarza 15

16 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Przyczyny pośrednie: Wprowadzenie obcych genotypów świerka; Wprowadzenie monokultur świerkowych w miejsce naturalnych lasów jodłowo-bukowych; Powtórne wprowadzenie lasu na tereny okresowo wykorzystywane rolniczo ( lat); Immisje przemysłowe z GOP, KOOP, ROW i choroba opieńkowa; Presja wielomilionowej aglomeracji śląskiej; Presja na utrzymanie wysokiego wieku rębności świerka; DuŜy udział lasów prywatnych o obniŝonym reŝimie sanitarnym. 16

17 ZAMIERANIE ŚWIERKA Dynamika zmian w strefach uszkodzeń przemysłowych 17

18 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Lasy Dóbr śywieckich ,99 hektarów - po 1808 r. własność rodziny Habsburgów. 18

19 Opad igliwia - skutek suszy 2006r. ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH

20 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Opieńkowa zgnilizna korzeni w drzewostanach wszystkich klas wieku 20

21 Program dla Beskidów (2002 r.) Jest częścią Regionalnego Programu Operacyjnego Polityki Leśnej Państwa. Opracowany przez RDLP i przyjęty na konferencji pn. Rola lasów Beskidu Śląskiego i śywieckiego w ekorozwoju Regionu w Jaszowcu w dniu 26 maja 2003 objęty został patronatem Ministra Środowiska. Program dla Beskidów zakłada wariantowy rozwój sytuacji oraz zawiera bilans sił, środków i kontroli jego realizacji. 21

22 Strategia ograniczania liczebności szkodników wtórnych świerka na obszarze Beskidu Śląskiego I śywieckiego w 2009 roku Strategia ograniczania liczebności szkodników wtórnych świerka na obszarze Beskidu Śląskiego i śywieckiego w 2008 roku Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych W Katowicach Marzec 2009 r. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Katowice, marzec 2007 r. Marzec, 2008 r. 22

23 Beskid Śląski i śywiecki zamieranie na pow. ok. 24 tys. ha ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Pozyskanie drewna w cięciach sanitarnych: tys. m tys. m tys. m tys. m tys. m 3 RAZEM tys. m 3 23

24 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Powołano zespół ekspercki dla nadleśnictw beskidzkich; w jego skład weszli naukowcy z dziedziny ochrony lasu i entomologii leśnej. Dodatkowo badania naukowe i cykle szkoleń. Prof. dr hab. J. Starzyk Prof. dr hab. A. Kolk Dr hab. inŝ. W. Grodzki 24

25 Kornik drukarz i odłowy do pułapek feromonowych ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH

26 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Przedsięwzięcia związane z organizacją i koordynacją pracy: tworzenie harmonogramów pozyskania i wywozu drewna uwzględniających posiadane siły i środki, popyt surowca oraz moŝliwości związane z przepustowością dróg, zapewnienie koordynacji działania dziesiątek podmiotów gospodarczych prowadzących prace na terenie nadleśnictw, przygotowanie i realizacja sprzedaŝy wielkich mas drewna w ramach obowiązujących w LP zasad i form, zabezpieczenie prawidłowej obsługi formalnej i rachunkowej procesu sprzedaŝy wielkich ilości surowca oraz obsługa tysięcy odbiorców. 26

27 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH wyznaczono i usunięto 1 668,3 tys. szt. drzew trocinkowych; odłowiono 624 mln sztuk kornika drukarza, 590,4 mln sztuk rytowników w wykładane corocznie 12 tys. pułapek feromonowych; okorowano 758 tys. m 3 drewna zasiedlonego; zutylizowano 2 782,1 tys. mp gałęzi, kory i odpadów poeksploatacyjnych; w miesiącach o największym natęŝeniu prac pracowało do 2290 robotników, do 460 ciągników oraz do 590 koni; 593 miesięcznych delegacji pracowników z pozostałych jednostek skierowanych do pomocy w latach

28 Koszty związane z usuwaniem skutków klęski 28 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Wyszczególnienie Kwota [tys. zł] Obsługa pułapek 2061 Wyznaczanie drzew trocinowych 2642 Ścinka drzew zasiedlonych Korowanie i palenie gałęzi Zrywka drewna zasiedlonego Remont składnic 2272 Remont dróg wywozowych Remont szlaków zrywkowych Zakup feromonów i pułapek 1000 Koszty osłony naukowej 165 Koszty delegacji 1418 Koszty Public Relations 35 Nagrody dla pracowników zaangaŝowanych w usuwanie skutków klęski 1949 Inne koszty, m. in.: posiedzenia Zespołu Antykryzysowego, obloty śmigłowcem, organizacja sesji dziennikarskich i poselskich 135 RAZEM w tym tys. zł za dodatkowe czynności oraz zwiększenie stawek godzinowych

29 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH ,8 mln zł - przebudowa drzewostanów na pow ha (ponad 55 mln sadzonek) tys. zł - inwestycje - modernizacja lub budowa: Przechowalni bukwi w Nadleśnictwie Bielsko do składowania ton nasion buka (5 ton jodły). Karpackiego Banku Genów długookresowe przechowywanie nasion i innego materiału genetycznego z obiektów selekcyjnych (2 ton św. oraz 4 ton jd.). Przechowalni nasion w Nędzy 4 tony buka, 20 ton dęba, do 3 ton innych gatunków. Wyłuszczarni i przechowalni nasion w Nadleśnictwie Kluczbork 9 ton buka, 5 ton dęba, 2 tony jodły. Rozbudowa szkółki kontenerowej w Nadleśnictwie Bielsko i Ustroń. Budowa 5 tuneli foliowych w Nadleśnictwie Ujsoły. Budowa chłodni na sadzonki oraz 2 tuneli foliowych w Nadleśnictwie Węgierska Górka. 29

30 Koszty związane z usuwaniem skutków klęski Wyszczególnienie ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Wartość[tys. zł] Likwidacja skutków klęski Przebudowa drzewostanów (8 464 ha) Inwestycje związane z odtworzeniem i rozbudowąinfrastruktury oraz modernizacja obiektów nasiennych i bazy szkółkarskiej Razem

31 ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Przychody ze sprzedaŝy drewna w latach [tys. zł]. Nadleśnictwo tys. zł łączne przychody ze sprzedaŝy surowca drzewnego tys. zł - nadwyŝka przychodów nad kosztami na koniec 2010r. 31 ROK Bielsko 7 538, , , , ,6 Jeleśnia , , , , ,0 Ujsoły , , , , ,7 Ustroń , , , , ,5 Węgierska Górka , , , , ,0 Wisła , , , , ,3 Razem , , , , ,1

32 32 Góry Izerskie 1975 r.

33 33 GÓRY HARZU (D)

34 34 LAS BAWARSKI (D)

35 35 LAS BAWARSKI (D)

36 36 Las Bawarski

37 37 SZUMAWA (CZ)

38 38 SZUMAWA (CZ)

39 39 SZUMAWA (CZ)

40 40 SZUMAWA (CZ)

41 Huragan w Puszczy Piskiej, Boreckiej i Kurpiowskiej 4 lipiec 2002 uszkodzonych 33 tys. ha drzewostanów, 4 mln m 3 uszkodzonych drzew. Huragan w nadleśnictwach górskich RDLP Katowice 19 listopada 2004 straty na 908 ha, 808 tys. m 3 wyłamanych drzew; Tornado na terenie RDLP Katowice 15 sierpnia 2008 Gidle, Herby, Koszęcin, Rudziniec, Strzelce Opolskie: 41 TORNADO 15 SIERPNIA 2008R. Trąby powietrzne, tornada, huragany pow. uszkodzona 1550 ha, w tym całkowicie 1211 ha, 264,7 tys. m 3 wyłamanych drzew, zniszczone 4 budynki i 159,5 km grodzeń.

42 42 TORNADO 15 SIERPNIA 2008R.

43 43 TORNADO 15 SIERPNIA 2008R.

44 TORNADO 15 SIERPNIA 2008R. Szkody w drzewostanach Nadleśnictwie Herby 44

45 45 TORNADO 15 SIERPNIA 2008R.

46 46 TORNADO 15 SIERPNIA 2008R. Straty i koszty usunięcia skutków trąby powietrznej Wyszczególnienie Wartość Straty na przyroście 11669,8 Straty na surowcu drzewnym 13420,3 Razem straty 25090,1 Koszt uprzątnięcia uszkodzonych drzewostanów 27582,3 w tym: pozyskanie 14494,6 zrywka 10255,3 udroŝnienie szlaków komunikacyjnych 240,8 zrębkowanie 2591,6 Utylizacja młodników i tyczkowin 422,2 Remont dróg (wywozowych i p.poŝ.) 3274,3 Odtwarzanie rowów melioracyjnych 195,9 Odnowienie 7942,1 Remont obiektów budowlanych 45,0 Remont leśnych grodzeń 206,2 Zabezpieczenie nowo załoŝonych upraw 1010, 0 Inne koszty 9,5 Koszty akcji ratowniczej i dokumentacji 14,3 Nagrody motywacyjne 101,0 Razem koszty usunięcia skutków ,5 Razem starty i koszty usunięcia skutków 61608,6

47 TORNADO 15 SIERPNIA 2008R. Koszty zagospodarowania powierzchni poklęskowych oraz odbudowy infrastruktury w latach : tys. zł - koszty odnowień (przygotowanie gleby + sadzenie) tys. zł - pielęgnacje nowo załoŝonych upraw przez 5 lat tys. zł RAZEM Nakłady inwestycyjne związane z odtworzeniem i rozbudową infrastruktury: mln zł (dotychczas wydatkowano 3,5 mln zł). 19,6 mln zł RAZEM 47

48 Podsumowanie strat i kosztów związanych z tornadem Wyszczególnienie TORNADO 15 SIERPNIA 2008R. Wartość[tys. zł] Straty na przyroście i surowcu drzewnym Koszt usunięcia skutków trąby powietrznej Dodatkowe inwestycje związane z odtworzeniem rozbudową infrastruktury 5525 Odnowienie i pielęgnacja zniszczonych powierzchni Razem tys. zł przychód ze sprzedaŝy pozyskanego surowca pomniejszony o koszty pozyskania tys. zł - straty i koszty pomniejszone o przychody ze sprzedaŝy drewna 48

49 49 OKIŚĆ Z 2010 ROKU.

50 OKIŚĆ Z 2010 ROKU. Nadleśnictwo OLESNO 50

51 OKIŚĆ Z 2010 ROKU. Nadleśnictwo HERBY 51

52 OKIŚĆ Z 2010 ROKU. Nadleśnictwo OLESNO 52

53 OKIŚĆ Z 2010 ROKU. Nadleśnictwo OLESNO 53

54 54 OKIŚĆ Z 2010 ROKU.

55 55 OKIŚĆ Z 2010 ROKU.

56 OKIŚĆ Z 2010 ROKU. Nadleśnictwo ZŁOTY POTOK 56

57 57 OKIŚĆ Z 2010 ROKU.

58 58 Nadleśnictwo ZŁOTY POTOK

59 OKIŚĆ Z 2010 ROKU. Lokalizacja największych szkód 9-30 styczeń 2010r. 59

60 OKIŚĆ Z 2010 ROKU tys. m 3 wyłamanego drewna (młodsze i średnie klasy wieku) Koszty odnowienia i podsadzeń Powierzchnia [ha] Koszty [tys. zł] Powierzchnie otwarte razem w tym: po usuniętych młodnikach w II, III i IV kl. w Podsadzenia Pielęgnacja nowo załoŝonych upraw (5 lat) Ogółem

61 Podsumowanie strat i kosztów OKIŚĆ Z 2010 ROKU. Wyszczególnienie Wartość [tys. zł] Utracone korzyści przedwczesny wyrąb Straty na sprzedaŝy uszkodzonego surowca 9500 Koszty usunięcia wyłamanych młodników Nagrody motywacyjne 303 Remont infrastruktury drogowej 2000 Odnowienia, podsadzenia i pielęgnacja upraw Razem

62 OKIŚĆ Z 2010 ROKU tys. zł - przychody ze sprzedaŝy uszkodzonego drewna (1 662 tys. M 3 ) tys. zł koszty pozyskania tys. zł zysk ze sprzedaŝy surowca. Zysk ze sprzedaŝy drewna nie pokryje strat i kosztów klęski okiści ( tys. zł). RóŜnica (strata) wyniesie tys. zł. 62

63 63 POWÓDŹ Z 2010 ROKU

64 POWÓDŹ Z 2010 ROKU Zniszczona droga w Nadleśnictwie Sucha Beskidzka 64

65 POWÓDŹ Z 2010 ROKU Zniszczony przepust w Nadleśnictwie Węgierska Górka 65

66 Powódź z 2010 roku. Osuwisko błotne w Nadleśnictwie Węgierska Górka 66

67 67 Powódź z 2010 roku. Rozmiar szkód w infrastrukturze: Wyszczególnienie Rozmiar Wartość[tys. zł] Szkody w infrastrukturze: uszkodzenie dróg mb uszkodzenie mostów 67 szt uszkodzenie przepustów szt zamulone rowy mb uszkodzenie grobli 392 mb 536 uszkodzenie budynków 67 szt. 355 mieszk. uszkodzenie budynków gosp. 15 szt. 66 uszkodzenie zabudowy potoków 3765 uszkodzenie szlaków zrywkowych 2615 Razem infrastruktura

68 POWÓDŹ Z 2010 ROKU Starty w szkółkach, drzewostanach i surowcu: 68 Rozmiar Wartość[tys. zł] zniszczone obsiewy w szkółkach 14 ha 623 zniszczone sadzonki 5 ha 219 podtopione uprawy 390 ha podtopione młodniki 2 14 ha 670 podtopione d-stany starsze ha osuwiska 791 ha/9546 m strata wyrobionego surowca 608 m 3 49 wywroty Razem straty w szkółkach, drzewostanach i surowcu Straty ogółem Dodatkowo uruchomiono nagrody motywacyjne w wysokości 40 tys. złz tys. zł łączna wysokość strat tys. z

69 KLĘSKI Zjawiska klęskowe w lasach RDLP w Katowicach w latach

70 PODSUMOWANIE 5 klęsk Powierzchnie objęte klęskami oraz masy drewna, które naleŝało usunąć w omówionych pięciu przypadkach klęsk: PoŜar z 1992r ha 863 tys. m 3 Zamieranie świerka w Beskidach ha tys. m 3 Trąba powietrzna z 2008r ha 349 tys. m 3 Okiść z 2010r ha tys. m 3 Powódź z 2010r ha RAZEM ha tys. M 3 W przypadku klęski zamierania świerka w ciągu najbliŝszych 10-ciu lat wystąpi konieczność usunięcia w ramach cięć sanitarnych dodatkowej masy tys. m 3. 70

71 PODSUMOWANIE 5 klęsk POśAR skutki: (-) utrata rentowności trzech nadleśnictw tys. zł - dopłata z FL w latach (+)rozwój systemu ochrony przeciwpoŝarowej obszarów leśnych, prekursorska budowa szkółki kontenerowej, opracowaniem oraz wdroŝeniem technologii mikoryzacji sadzonek drzew leśnych. 71

72 PODSUMOWANIE 5 klęsk POśAR 1992r. - dopłata z FL w wybranych nadleśnictwach w latach [tys. zł] Nadleśnictwo Razem lata Kędzierzyn Rudziniec Rudy Raciborskie RAZEM tys. zł razem w latach , a łącznie z rokiem bieŝącym wyniesie tys. zł. 72

73 PODSUMOWANIE 5 klęsk ZAMIERANIE ŚWIERKA W BESKIDACH Skutki: (-) utrata rentowności nadleśnictw objętych klęską = powaŝne ograniczenie funkcjonowania rachunku wyrównawczego w skali RDLP w Katowicach (+)zahamowanie tempa rozpadu świerczyn beskidzkich (ewenement w skali europejskiej) i zdobyte na tym polu doświadczenia 73

74 PROGNOZA BESKIDY - w latach : tys. zł przychody ze sprzedaŝy drewna, tys. zł ogólne koszty działalności nadleśnictw tys. zł DEFICYT sześciu nadleśnictw objętych klęską zamierania świerka (wyjątek - Nadleśnictwo Ujsoły). 74

75 PODSUMOWANIE 5 klęsk Bilans strat i kosztów oraz dochodów ze sprzedaŝy drewna w omawianych przypadkach klęsk na terenie RDLP w Katowicach [tys. zł] * - dopłata do nadleśnictw objętych poŝarem w latach ; - dopłata do nadleśnictw objętych klęską zamierania świerka w latach

76 PODSUMOWANIE 5 klęsk tys. zł - ogólne straty i koszty zagospodarowania pięciu klęsk tys. zł - dochody ze sprzedaŝy pozyskanego surowca drzewnego tys. zł - bilans strat tys. zł - konieczność dopłaty do nadleśnictw z Funduszu Leśnego do roku 2020 w związku z długoterminową utratą samowystarczalności finansowej (klęska poŝaru z 1992 r. oraz zamierania świerka w Beskidach Zachodnich) tys. zł wysokość strat do 2020 r. 76

77 POśYTECZNE KATASTROFY W wyniku duŝych poŝarów w 1992r. zmodernizowano zintegrowany system Ochrony PrzeciwpoŜarowej Lasów w którego skład wchodził: - system prognozowania zagroŝenia poŝarowego; - system wykrywania poŝarów; - system zaopatrzenia wodnego; - system łączności; - system dróg poŝarowych; - system pasów przeciwpoŝarowych. 77

78 POśYTECZNE KATASTROFY WieŜa przeciwpoŝarowa na terenie poŝarzyska z 1992 (zdjęcie z roku 2008) Punkt czerpania wody z podejściem dla śmigłowca na terenie poŝarzyska z 1992 roku (zdjęcie z roku 2007) 78

79 POśYTECZNE KATASTROFY Sieć pasów przeciwpoŝarowych na poŝarzysku 79

80 POśYTECZNE KATASTROFY Po poŝarze: Zlecono szereg badań naukowych i ekspertyz, między innymi: opracowanie technologii obróbki nasion, ich przechowywania i przygotowania do wysiewu w szkółkach kontenerowych (prof. B. Suszka); badania biologii gleb na terenie poŝarzyska; badania nad biologią gleb pod wpływem imisji; wpływu wielkoobszarowych poŝarzysk na biologię gleb. 80

81 Po poŝarze: Opracowano technologię hodowli sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym; Wybudowano szkółkę kontenerową; POśYTECZNE KATASTROFY 81

82 POśYTECZNE KATASTROFY Po poŝarze: Opracowano polską technologię produkcji biopreparatów grzybów mikoryzowych i sterowanej mikoryzacji sadzonek; WdroŜono technologię produkcji biopreparatów grzybów mikoryzowych i sterowanej mikoryzacji sadzonek do praktyki leśnej 82

83 POśYTECZNE KATASTROFY Stan aktualny Dwa laboratoria i szkółka w Nędzy (Nadleśnictwo Rudy Raciborskie) Rocznie produkuje ok. 22 tys. litrów biopreparatu na bazie grzyba Hebeloma crustuliniforme, Laccaria bicolor, Suilus luteus Leśny Bank Genów w Kostrzycy i szkółka w Nadleśnictwie ŚnieŜka Rocznie produkuje ok. 20 tys. litrów biopreparatu na bazie grzyba Hebeloma crustuliniforme 83

84 POśYTECZNE KATASTROFY Szkółki kontenerowe w RDLP Katowice Nadleśnictwo ilość wyprodukowanych sadzonek mikoryzowanych w roku 2008 [tys. szt.] ilość sadzonek wyprodukowanych w roku 2008 ogółem [tys. szt.] ilość wyprodukowanych sadzonek mikoryzowanych w roku 2009 [tys. szt.] ilość sadzonek wyprodukowanych w roku 2009 ogółem [tys. szt.] Bielsko Ustroń Gidle Rudy Raciborskie Ogółem

85 POśYTECZNE KATASTROFY 70 nadleśnictw objętych programem mikoryzacji sadzonek 85

86 Po poŝarze: POśYTECZNE KATASTROFY Sadzonka sosny zwyczajnej mikoryzowana grzybem Hebeloma crustuliniforme. 1-roczne sadzonki dębu szypułkowego mikoryzowane grzybem Hebeloma crustuliniforme. 86

87 Po poŝarze: POśYTECZNE KATASTROFY Sadzonka sosny zwyczajnej mikoryzowana grzybem Laccaria bicolor. 87

88 POśYTECZNE KATASTROFY Imisje przebudowa drzewostanów Stopniowy, długotrwały proces gospodarczy, mający na celu dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska, poprawę ich struktury, zdrowotności z uwzględnieniem pochodzenia genetycznego (rodzimości). Przebudowa struktury drzewostanów podsadzenia produkcyjne 88

89 POśYTECZNE KATASTROFY Intensyfikacja przebudowy gatunkowej dostosowanie składu gatunkowego do siedlisk 89

90 POśYTECZNE KATASTROFY Na Górnym Śląsku na terenie RDLP Katowice w latach przebudowano ponad 200 tys. ha 90

91 POśYTECZNE KATASTROFY Beskidy - konieczność pilnej przebudowy drzewostanów beskidzkich związana z ich zamieraniem na pow. 24 tys. ha, wynika z: zaszłości historycznych; imisji przemysłowych; niekorzystnych czynników klimatycznych; chorób grzybowych; szkodników owadzich. Cele przebudowy: ZapobieŜenie wystąpieniu klęski ekologicznej w Beskidach na miarę Gór Izerskich; Zapewnienie utrzymania i trwałości ekosystemów leśnych w trudnych warunkach siedliskowych, klimatycznych i społecznych; Zwiększenie odporności drzewostanów na szkodliwe oddziaływanie wszelkich czynników stresogennych; Utrzymanie wielofunkcyjności lasów; 91

92 Beskidy POśYTECZNE KATASTROFY Badania naukowe dla praktyki leśnej. Ustalono piętra klimatyczno roślinne z przypisaniem wydzieleń. Piętro Wysokość [m n.p.m.] Beskid Śląski Beskid śywiecki POGÓRZE > REGIEL DOLNY REGIEL ŚRODKOWY REGIEL GÓRNY > 1000 >

93 POśYTECZNE KATASTROFY Beskidy Wytyczne hodowlane przebudowy drzewostanów. Zbilansowano istniejącą bazę nasienną i ustalono nową regionalizację nasienną. Utworzono Karpacki Bank Genów. 93

94 POśYTECZNE KATASTROFY Nowoczesne przechowalnie nasion Przechowalnia bukwi w Nadleśnictwie Bielsko do składowania ton nasion buka (5 ton jodły) Karpacki Bank Genów długookresowego przechowywania nasion i innego materiału genetycznego z obiektów selekcyjnych ( 2 ton św. oraz 4 ton jd.) Przechowalnia nasion w Nędzy 4 tony buka,20 ton dęba, do 3 ton innych gatunków. Wyłuszczarnia w Nadleśnictwie Kluczbork 9 ton buka, 5 ton dęba, 2 tony jodły. 94

95 Przechowalnie nasion POśYTECZNE KATASTROFY Chłodnia - przechowalnia nasion buka Nadleśnictwo Rudy Raciborskie Chłodnia - przechowalnia nasion buka Nadleśnictwo Bielsko 95

96 Przechowalnie nasion POśYTECZNE KATASTROFY Urządzenia do termoterapii żołędzi Nadleśnictwo Rudy Raciborskie Przechowalnia nasion dębów Nadleśnictwo Rudy Raciborskie Komory do stratyfikacji nasion buka Nadleśnictwo Rudy Raciborskie 96

97 POśYTECZNE KATASTROFY ROZBUDOWA OBIEKTÓW ŁUSZCZARSKICH I MAGAZYNOWYCH (Ustroń, Wisła, Kluczbork, Bielsko) 97

98 POśYTECZNE KATASTROFY Program gospodarki szkółkarskiej RDLP Katowice RDLP Katowice w 2008 roku opracowała Program szkółkarski dla 38 nadleśnictw. 98

99 POśYTECZNE KATASTROFY Program gospodarki szkółkarskiej RDLP Katowice Aktualnie na 38 nadleśnictw: 7 nadleśnictw nie posiada własnych szkółek w 3 nadleśnictwach (Kluczbork, Tułowice, Lubliniec) szkółki są w trakcie likwidacji w 28 nadleśnictwach szkółki pozostały Docelowo po modernizacji pozostanie 27 obiektów szkółkarskich. 99

100 Program gospodarki szkółkarskiej RDLP Katowice W trakcie realizacji: POśYTECZNE KATASTROFY kontynuacja rozbudowy szkółek kontenerowych w Bielsku i Ustroniu modernizacja wyłuszczarni nasion w Kluczborku modernizacja szkółek w Ujsołach i Węgierskiej Górce (tunele) Posiadamy projekt budowy szkółki kontenerowej w Turawie Nadleśnictwo Bielsko Nadleśnictwo Ustroń 100

101 Program gospodarki szkółkarskiej RDLP Katowice Średnioroczna produkcja sadzonek wynosi 67 mln szt., w tym: 40,2 mln szt. iglastych 26,8 mln szt. liściastych POśYTECZNE KATASTROFY 101

102 POśYTECZNE KATASTROFY Program gospodarki szkółkarskiej RDLP Katowice Produkcja sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym 18,3 mln szt., w tym 5, 4 mln szt. sadzonek mikoryzowanych 102

103 Po powodzi POśYTECZNE KATASTROFY wprowadzono zasadę budowy wodopustów na drogach leśnych w górach Zdjęcia CKPŚ 103

104 Po powodzi POśYTECZNE KATASTROFY zamiana tradycyjnych przepustów rurowych na przepusty o duŝym świetle 104 Zdjęcia CKPŚ

105 Po powodzi stosowanie brodów zamiast przepustów POśYTECZNE KATASTROFY Zdjęcia CKPŚ Brody z materiałów naturalnychfot. Pro-las Kraków, Koncepcja programowa 105

106 POśYTECZNE KATASTROFY Po powodzi zrezygnowano z dotychczasowych zasad zabudowy potoków górskich; opracowano program małej retencji w Beskidach Sadzonki zdrewniałe wetknięte pomiędzy narzut kamienny Po dwóch sezonach wegetacji Zdjęcia CKPŚ 106

107 Powierzchnie referencyjne w Puszczy Piskiej W wyniku klęsk wzrosła wiedza i świadomość o funkcjonowaniu ekosystemów leśnych POśYTECZNE KATASTROFY Klęski uświadomiły, Ŝe nie da się nagiąć praw przyrody do potrzeb człowieka 107

108 WNIOSKI W ciągu ostatnich dekad, na terenie RDLP w Katowicach, rośnie częstotliwość oraz zakres klęsk Ŝywiołowych, a co za tym idzie ich ekonomiczne konsekwencje związane z wielkością strat oraz kosztami usuwania skutków, są coraz większe. MoŜliwości ograniczenia ryzyka zaistnienia klęsk są mocno ograniczone. Działania człowieka mogą jedynie w pewnym stopniu ograniczyć ryzyko powstawania poŝarów oraz opóźnić następstwa naturalnych procesów zachodzących w naturze (klęska zamierania świerka w Beskidach). Wobec klęsk Ŝywiołowych, związanych z ekstremalnymi zjawiskami atmosferycznymi i hydrologicznymi, mimo niebywałego rozwoju naukowego i technologicznego, człowiek pozostaje praktycznie bezsilny. 108

109 WNIOSKI Przychody ze sprzedaŝy drewna jakie pozyskuje się w związku z zaistniałymi klęskami o ile w pierwszym okresie czasu przewyŝszają niezbędne nakłady, to w perspektywie kolejnych lat i kosztów związanych z odbudową infrastruktury i uproduktywnieniem terenów leśnych, są z reguły niewystarczające, a nadleśnictwa dotknięte danymi klęskami stają się na dziesiątki lat deficytowe. 109

110 WNIOSKI Obecne rozwiązania organizacyjne oraz zasady finansowe obowiązujące w PGL LP jak i zdobyte doświadczenia pozwalają, jak dotychczas na sprawne usuwanie skutków klęsk i odbudowę lasów na terenach klęskowych przy pełnym zabezpieczeniu środków (np. w postaci funduszu rezerwowego), a takŝe na systemowe dopłaty w następnych latach do nadleśnictw klęskowych. Jednak, w związku ze stałą tendencją wzrostu kosztów działalności i szeregu ograniczeń w uŝytkowaniu z tytułu rozszerzania nowych form ochrony, naleŝy nadal kontynuować działania w celu zdobywania środków na finansowanie praz związanych z usuwaniem skutków klęsk Ŝywiołowych, a takŝe w kierunku tworzenia lub wykorzystania innych moŝliwości, wpisując się w róŝne programy. 110

111 WNIOSKI Klęski Ŝywiołowe w lasach powodują ewidentne straty ekonomiczne. Dają jednak pośrednio impuls do rozwoju i wdraŝania nowych technologii i technik pracy, a takŝe rozwoju rynku prac leśnych. Do dziedzin w jakich moŝna odnotować wyraźny postęp w związku z występowaniem zjawisk klęskowych w lasach, moŝna zaliczyć: rozwój i budowę nowoczesnego sytemu ochrony przeciwpoŝarowej, budowę nowoczesnych przechowalni nasion, szkółek leśnych opartych o kontenerową technologię produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym, opracowanie i wdroŝenie do produkcji unikalnej w skali światowej, polskiej metody mikoryzacji sadzonek drzew leśnych, rozwój rynku usług leśnych i unowocześnienie stosowanych na nim technik i technologii wykonawstwa prac leśnych. 111

112 Dziękuję za uwagę Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach ul. Św. Huberta 43/ Katowice sekretariat@katowice.lasy.gov.pl tel , fax