Wspolna Polityka Rolna. a zrownowazony rozwoj

Transkrypt

1 Rozprawa habilitacyjna Uniwersytet Mikolaja Kopernika Wojciech Kniec Wspolna Polityka Rolna a zrownowazony rozwoj obszarow wiejskich Polski Analiza socjologiczna WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU MIKOLAJA KOPERNIKA Torun 2012

2 Spis tresci Wst^p 9 Uwagi metodologiczne 15 Przegl^d badari 23 Czgsc 1. Rozwoj zrownowazony. Konceptualizacja teoretyczna Konstruowanie koncepcji rozwoju zrownowazonego Cechy i wymiary rozwoju zrownowazonego Cele rozwoju zrownowazonego Rozwoj zrownowazony a ekorozwoj Atrakcyjnosc poznawcza i krytyka koncepcji zrownowazonego rozwoju Krytyka koncepcji zrownowazonego rozwoju Humanistyczny wymiar" zrownowazonego rozwoju Zrownowazony rozwoj obszarow wiejskich Koncepcje zrownowazonego rozwoju obszarow wiejskich Rolnictwo zrownowazone Koncepcja zrownowazonego rozwoju w dokumentach programowych absorpcji funduszy Wspolnej Polityki Rolnej w Polsce - deklaracje i realia 58 Czfsc 2. Ewolucja Wspolnej Polityki Rolnej w kierunku zrownowazonego rozwoju obszarow wiejskich Okres od polowy lat 50. do polowy lat paradygmat rolnictwa zaleznego Plan Mansholta Krytyka WPR z poczgtkow lat w tie czy u zrodel zmiany paradygmatu rozwoju obszarow wiejskich? Wielofunkcyjny rozwoj wsi i rolnictwa - nowy paradygmat czy polityczny wybieg? Reforma McSharryego - w strong zrownowazonego rozwoju 82

3 Spis tresci 2.6. Deklaracja z Cork Nadkompensacja i nowa tozsamosc rolnikow Rozwoj obszarow wiejskich jako realizacja interesow wsi i miasta - debata korica lat 90. i reforma Fischlera Health check z 2008 roku i poszukiwanie rownowagi pomigdzy protekcjonizmem i agrocentryzmem a rozwoj em obszarow wiejskich Nowe, nieznane wyzwania - unijna polityka rolna a zmiany klimatyczne Od presji industrializacyjnej po rozwoj zrownowazony - podsumowanie 103 Cz?sc 3. Od SAPARD-u do PROW-u. Wdrazanie mechanizmow Wspolnej Polityki Rolnej w Polsce - procesy i struktura Program SAPARD - efekt demonstracyjny Programy poakcesyjne Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora zywnosciowego oraz rozwoj obszarow wiejskich" i Plan Rozwoju Obszarow Wiejskich na lata Dwoisty charakter wsparcia unijnego dla wsi i rolnictwa w Polsce oferowanego w latach zrodlem dysfunkcji Program Rozwoju Obszar6w Wiejskich na lata Realizacja Wspolnej Polityki Rolnej - Polska na tie innych krajow Wspolnoty 137 Czesc 4. Przegl^d wybranych instrumentow Wspolnej Polityki Rolnej z perspektywy zrownowazonego rozwoju obszarow wiejskich Program Modernizacji gospodarstw rolnych" - w strong zrownowazonego rolnictwa? Zrownowazona" modernizacja gospodarstw Kreatywne" aplikowanie o srodki unijne i pozorna synchronizacja strategii gospodarstw indywidualnych z zalozeniami WPR" Niekorzystna struktura demograficzna i agrarna jako podloze stosowania zachgt dla mlodych rolnikow i rent strukturalnych Program zach^t finansowych dla mlodych rolnikow Dziurawy plot" i dochodzenie do szczelnosci systemu Program rent strukturalnych 184

4 Spis tresci 7# Renty strukturalne dla rolnikow - rozwi^zania w Unii Europejskiej 184 Zasady programu Programy rolno-srodowiskowe - w strong zrownowazonej produkcji rolnej. Zrownowazone gospodarowanie w rolnictwie Dobra Praktyka Rolnicza - manifest zrownowazonego rolnictwa Zasada wzajemnej zgodnosci (cross-compliance - praktyka polityczna dla zrownowazonego rozwoju Programy rolno-srodowiskowe w Unii Europejskiej Dotychczasowy stan realizacji programu w Polsce Program rolno-srodowiskowy jako najodwazniejszy instrument wprowadzania zasad zrownowazonego rozwoju do rolnictwa Finansowa zachgta do rolnictwa zrownowazonego jako zrodlo dysfunkcji Chlopski etos pracy i zaradnosc zyciowa jako wazne podloze sukcesu programow rolno-srodowiskowych w Polsce Uczestnictwo w programie rolno-srodowiskowym jako deklaracja ideowa Program Odnowy wsi" - utrata rownowazenia rozwoju spolecznosci wiejskich pomigdzy sektorami Odnowa wsi - nadmierna biurokratyzacja Fikcja oddolnosci i podmiotowosci wspolnot wiejskich Zw^tpienie w sens wspolnych dzialah Naruszenie zasady dodatkowosci. Dotacje unijne jako zrodlo repozycji priorytetow rozwoju wiejskich spolecznosci lokalnych Program LEADER - partnerstwo dla zrownowazonego i oddolnego rozwoju obszarow wiejskich. Realia polskie Program LEADER - zatozenia Rola LCD w mobilizacji zasobow lokalnych oraz budowie spoleczeristwa obywatelskiego na obszarach wiejskich Wladza w Lokalnych Grupach Dzialania Mechanizm utraty zaufania do dzialah oddolnych wskutek deficytu sprawczosci Lokalnej Strategii Rozwoju w Lokalnych Grupach Dzialania Budzet Lokalnej Strategii Rozwoju jako pretekst zawlaszczania partnerstw wiejskich przez samorzgdy gminne oraz przetargu o wladzg" 259

5 g g Spistredci 4.6. Male projekty" - rozwoj endogenny czy blef? Wdrazanie i zarz^dzanie mechanizmami Wspolnej Polityki Rolnej - dysfunkcje i ich konsekwencje Zidentyfikowane dysfunkcje programow unijnych dla wsi i rolnictwa W strong biurokratycznego blfdnego kola i biurokratycznej anarchii? Gigantyzacja i koszty funkcjonowania instytucji administruj^cvch absorpcjq srodkow unijnych dla wsi i rolnictwa Biurokratyczna anarchia Obnizona efektywnosc - chaos biurokratyczny i delegowanie odpowiedzialnosci Niewlasciwy monitoring i ewaluacja Srodki Unii Europejskiej dla terenow wiejskich jako instrument polityki 293 Podsumowanie 299 Wspolna Polityka Rolna w Polsce - pozorny sukces? 299 Zrownowazony charakter Wspolnej Polityki Rolnej - migdzy ideologic a praktykg 302 Przyszlosc Wspolnej Polityki Rolnej - problemy, wizje, scenariusze 306 W strong jakiego modelu wsparcia rolnictwa z europejskich srodkow publicznych? 308 Zmiany instytucjonalne 314 Wspolna Polityka Rolna bez dotacji? 316 Mozliwe scenariusze przyszlosci WPR 317 Bibliografia 321 Wykazmap 339 Wykaz schematow 339 Wykaz tabel 341 Wykaz wykresow 342 Wykaz zestawien 343 Summary 345