Dr GraŜyna Gęsicka. Polska i Unia Europejska po 2013 roku nowe wyzwania. Przemyśl 6 października 2008 r.

Transkrypt

1 Dr GraŜyna Gęsicka Polska i Unia Europejska po 2013 roku nowe wyzwania Przemyśl 6 października 2008 r. 1

2 Dlaczego powstała Unia Europejska? (1) 1. EWWiS (1951) utrzymanie trwałego pokoju między krajami europejskimi poprzez międzynarodowe powiązanie przemysłu węglowego i stalowego, niezbędnych wówczas do prowadzenia wojny. 2. Euratom (1957) miał połączyć narodowe zasoby nuklearne tych krajów. Głównym celem było wspólne pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, rozwój badań, ustalenie jednolitych norm ochrony radiologicznej. 3. EWG (1957) cele: rozwój ekonomiczny państw członkowskich, zacieśnianie współpracy między nimi, ustanowienie swobody przepływu towarów, osób, usług i kapitału (unia celna). 2

3 Dlaczego powstała Unia Europejska? (2) 4. Unia Europejska (Traktat z Maastricht 1993) promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi, wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej, dąŝenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynaleŝności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii, Rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu Ŝycia państw uboŝszych. 3

4 Obszary integracji europejskiej 1. Gospodarka (filar 1) jednolity rynek, Swobodny przepływ dóbr, usług, kapitału, ludzi, Harmonizacja polityki państw na rzecz jednolitego rynku 2. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (filar 2) 3. Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne (filar 3) Rosnące znaczenie integracji politycznej Karta Praw Podstawowych Traktat z Lizbony 4

5 Polityki UE waŝne dla Polski 1. Polityka spójności 2. Wspólna polityka rolna 3. Strategia Lizbońska 4. Polityka energetyczna 5. Przeciwdziałanie zmianom klimatu 6. Ochrona środowiska naturalnego 5

6 Wspólna Polityka Rolna 1. Cel WPR sprawiedliwy poziom Ŝycia ludności rolniczej, w szczególności przez podniesienie indywidualnego dochodu osób zatrudnionych w rolnictwie 2. Traktat Rzymski art. 39 Przy opracowywaniu WPR oraz związanych z nią specjalnych metod będzie się brało pod uwagę: a) Szczególny charakter gospodarki rolnej wynikający ze struktury społecznej rolnictwa oraz róŝnic strukturalnych i naturalnych między poszczególnymi regionalnymi rolniczymi b) Konieczność stopniowego usuwania tych róŝnic c) Fakt, Ŝe rolnictwo w Państwach będących Członkami Wspólnoty stanowi dział ściśle związany z całością gospodarki 6

7 Źródło: Jarosław Pietras Przyszłość budŝetu Unii Europejskiej 7

8 Wspólna Polityka Rolna - realizacja 1. Zwiększanie produkcji rolnej i wzrost wydajności w rolnictwie 2. Spadek zatrudnienia w rolnictwie, upadek małych gospodarstw, zanik europejskiej kultury Ŝycia wiejskiego 3. Preferowanie rolnictwa przemysłowego i wielkich farm (5% największych gospodarstw rolnych otrzymało połowę wszystkich płatności, 40% małych gospodarstw 8% dotacji) 4. Wzrost cen Ŝywości 5. Negatywny wpływ na rolnictwo krajów trzeciego świata 6. Negatywny wpływ na środowisko (zasoby wodne, degradacja gleby, niszczenie bioróŝnorodności) 7. Negatywny wpływ na zdrowie ludzi 8. Niska skuteczność w odniesieniu do obszarów wiejskich, W programach UE-15 na lata z 49,5 mld przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich ok. 10% przeznaczono na wiejską gospodarkę nie związaną z rolnictwem 8 9. Brak koordynacji z polityką spójności

9 Wspólna Polityka Rolna - reforma konferencja w Cork, deklaracja wielowymiarowej polityki wobec obszarów wiejskich zasady reformy WPR Główne cele: Poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa, Zarządzanie ziemią i środowiskiem Poprawa jakości Ŝycia ZróŜnicowanie gospodarki wiejskiej Instrumenty Oddzielenie płatności od produkcji wprowadzenie płatności obszarowych Zasada wzajemnej zgodności (cross- compliance) Modulacja jednofunduszowość 9

10 Polityka spójności UE definicja Zakłada osiągnięcie gospodarczej i społecznej spójności na obszarze Unii Europejskiej. W ramach polityki strukturalnej prowadzone są działania zmierzające do niwelowania róŝnic: w poziomie Ŝycia ludności, w poziomie rozwoju gospodarczego poszczególnych państw i regionów, w infrastrukturze regionalnej, na rynku pracy. W wymiarze terytorialnym (od 2007 r.) 10

11 Polityka spójności UE historia 1. Traktat Rzymski ustanawiający Wspólnotę Europejską (1957) wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej UE w perspektywie harmonijnego, zrównowaŝonego i trwałego rozwoju Europy 2. Lata 70 powstają fundusze strukturalne moŝliwość prowadzenia polityki spójności 3. Jednolity Akt Europejski (1986) - polityka regionalna staje się kompetencją Wspólnoty (od reagowania na potrzeby do kreowania warunków rozwoju i zmian strukturalnych) - Traktat uzupełniony o rozdział Spójność gospodarcza i społeczna - Pakiet Delors wprowadzenie wieloletnich perspektyw finansowych 4. Traktat z Lizbony (2007) nowy wymiar polityki - spójność terytorialna 5. Wydatki na politykę spójności: % budŝetu, %, %. 11

12 ZróŜnicowania poziomu rozwoju w UE Źródło: 4 Raport Kohezyjny, Komisja Europejska

13 Środki UE na politykę spójności w Polsce ,8 mld euro wsparcie wspólnotowe dla Polski , w tym: 4,2 mld euro Fundusz Spójności 8,6 mld euro - 7 programów operacyjnych i 2 Inicjatywy Wspólnotowe w ramach funduszy strukturalnych 13

14 Środki na politykę spójności w Polsce Polska największym beneficjentem w UE - ponad 19% całości środków polityki spójności Łączna wielkość zaangaŝowanych środków finansowych w realizację NSRO : ok. 85,6 mld euro (w tym z UE: 67,3 mld euro) 63% środków polityki spójności w Polsce na realizację Strategii Lizbońskiej 14

15 Polityka spójności dzisiaj 1. Pozytywne skutki w wymiarze UE i państw członkowskich, słabe rezultaty w likwidacji zróŝnicowań w ramach państwa (wzrost zróŝnicowań Wielka Brytania, Szwecja, Holandia, Portugalia, Polska) 2. Niewielki związek z polityką rozwoju, WPR i innymi politykami UE 3. Nie odpowiada na nowe wyzwania rozwojowe 4. Brak jednolitego ośrodka zarządzania w KE 5. Słabnące zainteresowanie starych krajów członkowskich 6. Rozczarowujące rezultaty realizacji w nowych krajach 7. Traci rolę instrumentu długofalowego rozwoju i zmian strukturalnych 15

16 Strategia Lizbońska 2000 r. Unia Europejska powinna być obszarem: dynamicznego rozwoju, Opartego na wiedzy, Konkurencyjnej gospodarki, Zdolnym do trwałego zrównowazonego rozwoju Tworzącym miejsca pracy Zachowującym zasady spójności społecznej 2005 r. odnowiona SL Swoboda doboru poszczególnych celów i zadań według potrzeb krajów i regionów Europa dwóch prędkości? earmarking 16

17 Nowe wyzwania 1. Globalizacja 2. Demografia 3. Migracje 4. Kryzys energetyczny 5. Solidarność i konwergencja regionalna 6. Spójność społeczna 7. Polityka klimatyczna 8. Terroryzm 17

18 Jak UE funkcjonuje dzisiaj? 1. Europa bez UE byłaby dziś znacznie słabsza gospodarczo Znacznie bardziej zróŝnicowana (poziom rozwoju, regionalnie, społecznie, standardy demokratyczne) Mniej bezpieczna NaraŜona w wyŝszym stopniu na kryzysy Bez parasola nad krajami małymi 2. Kryzys integracji i toŝsamości UE Dysfunkcje demokracji, niedostatek dialogu i kontroli obywatelskiej, Biurokracja, Partnerstwo i lobbying Brak strategicznej wizji przyszłości i nieumiejętność jej wypracowania 18

19 Jakiej Europy potrzebujemy? 1. Polska podmiotem polityki europejskiej 2. Europa musi rozwiązać problemy: Rozwój gospodarczy przy zachowaniu spójności Solidarność narodów, państw, regionów i pokoleń, Mobilność ludzi we wszystkich kierunkach Wieś i rolnictwo, a nie przemysł rolny, Bezpieczeństwo Europy, krajów i obywateli Problemy środowiska bez gry interesów gospodarczych 3. Integracja polityczna nie moŝe być celem samym w sobie tyle integracji politycznej, ile potrzeba dla rozwiązania wspólnych problemów Państwa narodowe podstawą kultury, cywilizacji i polityki UE Zachowanie swobody i zróŝnicowania wartości i przekonań 19