ALEKSANDER MAKSIMCZUK. Tom I Transformacja systemowa i ksztaltowanie siq nowej jakosci polskich granic panstwowych

Transkrypt

1 ALEKSANDER MAKSIMCZUK GRANICE PANSTWOWE, RELACJE Z SASIEDZTWEM GOSPODARCZYM I WSCHODNIE POGRANICZE POLSKI W DOBIE TRANSFORMACJI, INTEGRACJI I GLOBALIZACJI Tom I Transformacja systemowa i ksztaltowanie siq nowej jakosci polskich granic panstwowych BIALYSTOK 2013

2 WST^P SPIS TRESCI Cz^sc pierwsza Transformacja systemowa. Pocz^tek drogi do dalszych zmian w gospodarce Polski ROZDZIAL I. NAJWAZNIEJSZE WYZWANIE CYWILIZACYJNE PODJljTE PRZEZ POLSK^ U SCHYLKU XX WIEKU 1.1. Dostosowywanie sig do trzeciej fali globalizacji - wazne wyzwanie cywilizacyjne na przelomie XX i XXI wieku 1.2. Ogölne uwagi na temat swiata w drugiej polowie XX wieku. Nowe elementy jego charakterystyki 1.3. Godne spofeczeristwo czy jeszcze tylko obywatelskie? 1.4. Swiat wspölczesny zbiorem röznorodnych cywilizacji 1.5. Teoria i praktyka systemowej rywalizacji w XX wieku. Wybrane uwagi 1.6. Integracja ze strukturami Unii Europejskiej Istota i Charakter procesöw integracyjnych we wspölczesnym swiecie Krötkookresowe i dtugookresowe efekty strefy wolnego handlu i unii celnej Efekty krötkookresowe Efekty dlugookresowe Uwagi o najistotniejszych przesiankach europejskiej integracji ekonomicznej ROZDZIAL I. ZMIANY SYSTEMOWE W TEORII I PRAKTYCE W KONCU XX WIEKU 2.1. Dylematy dotycz^ce ustrojowych uwarunkowan efektywnosci gospodarowania 2.2. Przestanki koniecznosci transformacji systemowej 2.3. Poj^cie i metody transformacji systemowej 2.4. Alternatywy dla systemu centralnego planowania 2.5. Przestanki i glöwne zalozenia transformacji systemowej w Polsce ROZDZIAL 3. DYLEMATY POLSKIEJ TRANSFORMACJI SYSTEMOWEJ 3.1. Doskonalenie instytucji gospodarki rynkowej. Kryzys transformacyjny 3.2. Szara strefa w polskiej gospodarce okresu transformacji systemowej Pröby objasnienia i zdefiniowania szarej strefy Przyczyny i uwarunkowania powstawania szarej strefy Uwagi o elementach skladowych szarej strefy Pröby oszacowania szarej strefy w gospodarce w Polsce i wybranych kr ajach

3 6 Spis tresci 3.3. Mechanizm zmian w polskiej transformacji. Wybrane uwagi 99 Podsumowanie 112 ROZDZIAL 4. OCENA I KRYTYKA POLSKIEJ TRANSFORMACJI SYSTEMOWEJ Plan Balcerowicza - glöwne zalozenia i niektore aspekty jego wspölczesnej krytyki Czynniki wplywaj^ce na proces transformacji przed integracjtj Polski z Uni Europejskq Transformacja a prywatyzacja i rola kapitalu zagranicznego w polskiej gospodarce zmierzaj^cej do zintegrowania sif z Uni^ Europejsk^. Uwagi ogölne Przedsiijbiorczosc jako szczegölny czynnik i cel transformacji gospodarki Polski Pojfcie i znaezenie przedsifbiorezosei Uwagi o najwazniejszych uwarunkowaniach (determinantach) rozwoju przedsifbiorezosei Uwagi o najwazniejszych barierach rozpoczynania dzialalnosci gospodarezej wpolsce Bariery prawne, administracyjne i polityczne Bariery finansowe Bariery osobowe 160 ROZDZIAL 5. O POTRZEBIE POPRAWY INNOWACYJNOSCI I MIljDZYNARODOWEJ KONKURENCYJNOSCI GOSPODARKI POLSKI Poj^cie i istota innowaeji Charakter i znaezenie badan nad innowacyjnosci^ w gospodarce Pojgcie i znaezenie konkurencyjnosci i pozycji konkurencyjnej kraju Niektore uwagi odnosztjce sif do mierniköw mifdzynarodowej konkurencyjnosci kraju Konkurencyjnosc gospodarki polskiej w momencie integrowania sif i po kilku latach funkejonowania w Unii Europejskiej Istota i miary konkurencyjnosci gospodarki na poziomie makroekonomicznym Konkurencyjnosc gospodarki polskiej na tle krajöw UE Niektore uwagi o strategiach wzrostu konkurencyjnosci polskiej gospodarki 207 Czfsc druga Ksztaitowanie sif nowej jakosci polskich granic panstwowych ROZDZIAL 6. WSPÖLCZESNY WYMIAR GRANIC PANSTWOWYCH - UWAGI OGÖLNE Istota granicy. Granica jako kategoria interdyscyplinarna Analiza zmian funkeji granic panstwowych 223

4 SPIS TRESCI Przenikalnosc granic politycznych w Europie Srodkowej i Wschodniej w warunkach integracji europejskiej Uwagi na temat przenikalnosci polskiej granicy panstwowej po drugiej wojnie swiatowej Ukiad z Schengen a niektöre aspekty ochrony granic Wspölnot Europejskich Cele i zatozenia Ukladu z Schengen. Polska droga do Schengen Ruch osobowy na polskich granicach w warunkach praktycznego wdrazania unormowah Ukladu z Schengen Uwagi na temat polityki wobec nasilaj^cej si migracji Rys historyczny poczgtköw unijnej polityki wobec legalnej imigracji zarobkowej - teoria i praktyka jej stosowania Program Haski i jego rola we wzmocnieniu obszaru wolnosci, bezpieczeristwa i sprawiedliwosci w Unii Europejskiej Koncepcje wspölnej polityki wobec nielegalnej imigracji. Uwagi ogölne 272 ROZDZIAL 7. STRAZ GRANICZNA I UNIJNA ADMINISTRACJA CELNA. UWAGI O ICH ROLI W ZAPEWNIANIU SKUTECZNEJ OCHRONY GRANIC Straz Graniczna wobec wyzwari wspölczesnych przemian polityczno-ekonomicznych Uwagi o doskonaleniu struktury organizacyjnej i czynnosci sluzbowych Strazy Granicznej w celu poprawy efektywnosci ochrony granic Uwagi o realizacji zadari przez Straz Graniczng w Strefie Schengen Doskonalenie strategii zintegrowanego zarz^dzania granicami zewn trznymi Unii Europejskiej jako nieodzowny element skutecznosci ich ochrony Administracja Celna UE i jej czynnosci kontrolne w ochronie granic paristwowych w zwigzku z przeplywem towaröw i osöb Uwagi na temat niektörych szczegölowych zadari Unijnej Administracji Celnej Szczegölny nadzör podatkowy Nadzör rynku wewngtrznego Wspöluczestnictwo w realizacja Wspölnej Polityki Rolnej Tendencje zmian funkcji administracji celnej Funkcja fiskalna Funkcja ochronna 320 ROZDZIAL 8. UWAGI 0 ROLI SLUZBY CELNEJ RP W OBStUDZE OBROTU TOWAROWEGO UNII EUROPEJSKIEJ Sluzba Celna RP w systemie unijnej administracji celnej Potrzeba doskonalenia struktury organizacyjnej Sluzby Celnej Rzeczypospolitej Polskiej Strategie dzialania Sluzby Celnej Cele strategiczne dzialari polskiej administracji celnej 340 Aneks do rozdzialu 8. Ogölny zarys zasad wspölnotowego prawa celnego i wybrane aspekty procedur celnych Unii Europejskiej 349

5 8 Spis tresci ROZDZIAL 9. PODATKI POSREDNIE W HANDLU ZAGRANICZNYM I WEWN^TRZWSPÖLNOTOWYM OBROCIE TOWAROWYM A SZCZEGÖLNE ZADANIA ADMINISTRACJI CELNEJ Podatek VAT w handlu zagranicznym Eksport towaröw Import towaröw Zwrot podatku VAT dla podröznych z krajöw trzecich Podatek VAT w wewn^trzwspölnotowych transakcjach towarowych We wn^trzwspölnotowe dostawy i wewn^trzwspölnotowe nabycia towaröw Podatek akcyzowy w Unii Europejskiej Akcyza w Polsce Obovvi;jzki podatkowe podatniköw podatku akcyzowego Polski podatek akcyzowy w mi^dzynarodowym obrocie towarowym 415 ROZDZIAL IO. NIEKTORE UWAGI O SYSTEMACH INFORMATYCZNYCH WARUNKUJ^CYCH SPRAWNOSC FUNKCJONOWANIA GRANIC System Informacyjny Schengen jako warunek sprawnego funkcjonowania Grupy Schengen Systemy informatyczne oraz podpis elektroniczny jako nieodzowne elementy wspölczesnej administracji celnej Informatyzacja w dziedzinie obowiqzköw statystycznych (INTRASTAT IEKSTRASTAT) Charakterystyka i podziaf systemöw informatycznych funkcjonujgcych w obsludze celnej Uwagi o funkcjonowaniu INTRASTAT jako systemu statystyki migdzynarodowych obrotöw handlowych Program e-clo a inicjatywa e-customs. Istota i znaezenie w usprawnianiu funkcjonowania polskiej i unijnej gospodarki 458 PODSUMOWANIE 465 ANEKS 473 Zalgcznik 1. Polska w wybranych rankingach innowacyjnosci i konkurencyjnosci 473 Zalgcznik 2. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 lutego 2011 roku w sprawie wdrazania dyrektywy o uslugach (2006/123/WE) (2910/2053 (INI)) 492 BIBLIOGRAFIA 503 SPIS TABEL 539 SPIS RYSUNKÖW 541 WYKAZ SKRÖTÖW 543