Konsultant. drogi... BIULETYN. nr 18, październik Konferencja str. 2. str. 3. str. 6. str. 7. str. 10. str. 11. str. 14. str. 14. str.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Konsultant. drogi... BIULETYN. nr 18, październik Konferencja str. 2. str. 3. str. 6. str. 7. str. 10. str. 11. str. 14. str. 14. str."

Transkrypt

1 ISSN X Konsultant nr 18, październik 2010 Konferencja str. 2 Kontraktowe procedury rozwiązywania sporów w umowach o roboty budowlane opartych na wzorcach umownych FIDIC w świetle prawa polskiego str. 3 Kryterium wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie rekomendacja dla beneficjentów realizujących projekty indywidualne str. 6 Kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej str. 7 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości str. 10 Przyszłość usług konsultingowych w Europie 2020 str. 11 Opis przedmiotu zamówienia zgod nie z art. 29 ust. 1 Pra wa zamówień publicznych str. 14 Przetargi na zamówienia publiczne str. 14 Opis przedmiotu zamówienia str. 18 Co z cenami materiałów budowlanych, cenami pracy sprzętu oraz stawkami robocizny kosztorysowej w 2010 roku? str. 20 Orzecznictwo str. 23 Aktualności str. 24 drogi...

2 konferencja Za mó wie nia pu blicz ne w orzecz nic twie i pra wie Kon fe ren cja or ga ni zo wa na przez Sto wa rzy sze nie In ży nie rów Do rad ców i Rze czo znaw ców (SI DiR) pod pa tro na tem Cen trum Unij nych Pro jek tów Trans por to wych (CUPT) li sto pa da 2010 r. Ho tel Jan III So bie ski, War sza wa, Plac Ar tu ra Za wi szy 1 PROGRAM KONFERENCJI , czwar tek Re je stra cja uczest ni ków, ka wa po wi tal na Otwar cie Kon fe ren cji SE SJA I Mo de ra tor: Krzysz tof Woź nic ki Nie zna jo mość pra wa nie zwal nia z od po wie dzial no ści Zbi gniew J. Bo czek Wice Prezes Zarządu Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców (SIDiR) Ko rek ty fi nan so we za na ru sze nie pro ce dur udzie la - nia za mó wień pu blicz nych w pro jek tach współ fi nan - so wa nych ze środ ków PO IiŚ do świad cze nia Cen trum Unij nych Pro jek tów Trans por to wych An - na Siej da Dy rek tor Centrum Unijnych Projektów Transportowych Prze rwa ka wo wa SE SJA II Mo de ra tor: Zbi gniew J. Bo czek Czy Pra wo za mó wień pu blicz nych sprzy ja po wsta wa - niu spo rów? Ma ciej Jam ka Kancelaria K&L Gates Jamka sp.k Za mó wie nia pu blicz ne w orzecz nic twie Eu ro pej skie - go Try bu na łu Spra wie dli wo ści Woj ciech Sa dow ski Kancelaria K&L Gates Jamka sp. k Lunch SE SJA III Mo de ra tor: To masz La ta wiec Roz strzy ga nie spo rów z umów o ro bo ty bu dow la ne za war tych w za mó wie niach pu blicz nych Adam Ol szew ski Dyrektor Departamentu Arbitrażu Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa Roz strzy ga nie spo rów w to ku in we sty cji bu dow la - nych 11 lat do świad czeń ko mi sji roz jem czych Mał go rza ta Ro go wicz -An gier man Pre zes Są du Ar bi - trażowego przy Stowarzyszeniu Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców (SIDiR) Ko la cja , pią tek SE SJA IV Mo de ra tor: Wło dzi mierz Kier no życ ki Do świad cze nia w wy ko rzy sta niu Wa run ków Kon - trak to wych FI DIC w re ali za cji in we sty cji bu dow la nych w sys te mie pro jek tuj i bu duj Włodzimierz Kiernożycki URS Scott Wilson Do świad cze nia w wy ko rzy sta niu Wa run ków Kon trak to - wych FI DIC w re ali za cji in we sty cji bu dow la nych opar tych na Czer wo nej ksią żce FI DIC Paweł Zejer SIDiR Prze rwa ka wo wa SE SJA V Mo de ra tor: Ja kub Bia ła chow ski Ro la In ży nie ra w kon trak tach pro jek tuj i bu duj opar - tych na Wa run kach Kon trak to wych FI DIC Ry szard Ramm Z-ca Dyrektora SAFEGE Oddział w Polsce Ra żą co ni ska ce na usług kon sul tin go wych Krzysz - tof Woź nic ki Prezes Zarządu Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców (SIDiR) Pod su mo wa nie Kon fe ren cji Zbi gniew J. Bo czek, An na Siej da, Krzysz tof Woź nic ki Lunch Biu le tyn In for ma cyj ny Kon sul tant Sto wa rzy sze nia In ży nie rów Do rad ców i Rze czo znaw ców (SIDiR) Nakład 2000 egz. Ad res: ul. Trębacka 4, War sza wa, tel./fax: , tel./fax: , e -ma il: biu ro@si dir.pl Ko le gium re dak cyj ne: Zbi gniew Bo czek (redaktor naczelny), Małgorzata Rogowicz-Angierman Członkowie: Grażyna Łuka-Doktorska, Wło dzi mierz Kier no życ ki, Tomasz Latawiec, Krzysz tof Woź nic ki. SIDiR jest członkiem: Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils - FIDIC European Federation of Engineering Consultancy Associations - EFCA The Dispute Resolution Board Foundation - DRBF Pu bli ko wa ne w Biu le ty nie Kon sul tant ar ty ku ły pre zen tu ją sta no wi ska, opi nie i po glą dy ich Au to rów. Re dak cja za strze ga so bie pra wo do ad iu sta cji tek - stów i zmia ny ty tu łów. Prze dru ki i wy ko rzy sta nie opu bli ko wa nych ma te ria łów mo że od by wać się za zgo dą Ko le gium re dak cyj ne go. Re dak cja nie po no si od po wie dzial no ści za treść za miesz cza nych re klam. Projekt i druk: Vega design Jacek Milewski. 2

3 wzorce umowne w świetle prawa Kon trak to we pro ce du ry roz wią zy wa nia spo rów w umo wach o ro bo ty bu dow la ne opar tych na wzor cach umow nych FI DIC w świe tle pra wa pol skie go Wstęp Adam OLSZEWSKI Dyrektor Departamentu Arbitrażu Prokuratoria Generalna SP Więk szość du żych in we sty cji in fra struk tu ral nych, ta kich jak au to stra dy czy sta dio ny, jest re ali zo wa na na pod sta wie kon trak tów opar tych o wzor ce umow ne opra co wa ne przez Mię dzy na ro do wą Federację In ży nie rów Kon sul tan tów FI DIC (Fédéra tion In ter na tio na le des Ingénie urs Con se ils). Spe - cy ficz ne pro ble my praw ne po ja wia ją ce się przy roz strzy ga - niu spo rów wy ni ka ją cych z tych umów prze sta ły być ni szo wym ob sza rem prak ty ki praw ni ków w Pol sce. Wzor ce umow ne FI DIC wy wo dzą się z bry tyj skie go sys - te mu praw ne go. Ich pier wo wzo rem był for mu larz kon trak tu ICE (In sti tu tion of Ci vil En gi ne ers) opra co wa ny na we - wnętrz ne po trze by ryn ku bry tyj skie go. Po przez wpro wa dze - nie mi ni mal nych zmian zo stał on za adap to wa ny przez FI DIC do sto so wa nia w ob ro cie mię dzy na ro do wym. Pierw sze wy - da nie wzor ca umow ne go FI DIC mia ło miej sce w 1957 r. Wzor ce te sta ły się bar dzo szyb ko po pu lar ne i do cze ka ły się ko lej nych wy da ń 1. Obec nie w Pol sce naj po pu lar niej sze są wy da nia z 1999 r. Wa run ków kon trak tu na bu do wę oraz Wa run ków kon trak tu na urzą dze nia i bu do wę z pro jek to wa - niem na zy wa ne od ko lo ru okła dek od po wied nio czer wo ną i żół tą ksią żką (da lej po wo ły wa ne łącz nie ja ko Wa run ki Kon - trak tu FI DIC) 2. Ich tekst zaj mu je ok. 70 stron for ma tu A4, skła da ją się one z 20 klau zul, po dzie lo nych na sub klau zu le. Stro na mi kon trak tu są Za ma wia ją cy (in we stor) oraz Wy ko - naw ca. Ce chą cha rak te ry stycz ną tych kon trak tów jest oso - ba In ży nie ra, któ ry nie jest stro ną umo wy, lecz pro fe sjo nal - nym pod mio tem, któ re go za da niem jest za rzą dza nie re ali za cją in we sty cji na pod sta wie sze ro kich upraw nień przy zna nych mu w kontr ak cie 3. Z te go wzglę du za sto so wa - nie Wa run ków Kon tak tu FI DIC jest czę sto po le ca ne przez ban ki lub in ne in sty tu cje fi nan su ją ce in we sty cję, bo wiem za - sto so wa nie ta kie go wzor ca umow ne go na rzu ca spraw dzo ny mo del za rzą dza nia pro jek tem. Wa run ki Kon trak tu FI DIC są tak skon stru owa ne, aby mo - żli wie wy czer pu ją co ure gu lo wać pra wa i obo wiąz ki stron wsa mym tek ście umo wy, bez od sy ła nia do prze pi sów ustaw lub in nych ak tów praw nych, co z pew no ścią sprzy ja ich sto - so wa niu w ob ro cie mię dzy na ro do wym. Dla po rów na nia, w nie miec kim wzor cu umo wy o ro bo ty bu dow la ne VOB/B (Ver din gung sord nung für Bau le istun gen, Te il B), wy stę pu - ją wy raź ne ode sła nia do nie miec kie go ko dek su cy wil ne go. Oko licz ność, iż da na umo wa nie za wie ra w swo jej tre ści ode - sła nia do kon kret nych prze pi sów pra wa oczy wi ście nie ozna cza, że ta kie prze pi sy nie za ja dą za sto so wa nia. W kon - trak tach opar tych o Wa run ki Kon trak tu FI DIC re ali zo wa nych w Pol sce za sa dą jest, iż ja ko pra wo wła ści we dla kon trak tu wy bie ra ne jest pra wo pol skie, tak więc oprócz norm pra wa pu blicz ne go, na przy kład pra wa bu dow la ne go, do umo wy znaj dą za sto so wa nie rów nież prze pi sy pol skie go pra wa cy - wil ne go. Jed na kże za sto so wa nie na grun cie pra wa pol skie - go in sty tu cji wy wo dzą cych się z pra wa ob ce go mo że być trud ne w prak ty ce, mi mo po twier dzo nej expres sis ver bis w art k. c. za sa dy swo bo dy umów. Na le ży jed nak po - szu ki wać ta kich kon struk cji praw nych w kra jo wym sys te mie praw nym, aby wo la stron wy ra żo na w umo wie by ła re spek - to wa na i umo wa wy wo ły wa ła w mo żli wie peł nym za kre sie ta kie kon se kwen cje eko no micz ne, ja kie stro ny uzgod ni ły pod pi su jąc kon trakt o da nej tre ści. Wa run ki Kon trak tu FI DIC prze wi du ją sfor ma li zo wa ną pro - ce du rę zgła sza nia rosz czeń (cla ims) 4 i kil ka eta pów roz strzy - ga nia spo rów: roz jem stwo, pró bę ugo do wą oraz ar bi traż. W pol skiej prak ty ce sto so wa nia Wa run ków Kon trak tu FI DIC po wa żne kon tro wer sje bu dzi mię dzy in ny mi kwe stia skut ków 1 N. G. Bun ni, The FI DIC Forms of Con tract, Blac kwell Pu bli shing 2005, s. 3 i n. 2 wzor ce umow ne opra co wa ne przez FI DIC nie są do stęp ne bez płat nie w In ter ne cie, ist nie je jed nak wer sja czer wo nej ksią żki zmo dy fi - ko wa na przy udzia le współ pra cu ją cych z FI DIC ban ków, któ rą mo żna po brać pod ad re sem: dic.org/do wn lo - ads/cons_mdb_gc_ma r06_unpro tec ted.pdf 3 Z. J. Bo czek, Re ali za cja in we sty cji bu dow la nych w sys te mie za mó wień pu blicz nych oraz pro ce du ry FI DIC, Eu ro in sty tut 2009, s. 143 i n. 4 po ję cie to ma sze ro kie zna cze nie, w ni niej szym ar ty ku le rosz cze nie w za le żno ści od kon tek stu po win no być ro zu mia ne w zna cze niu kon trak to wym al bo wę ziej ja ko rosz cze nie pra wa cy wil ne go ma te rial ne go; pi sząc ten ar ty kuł uży wa łem ję zy ka ugrun to wa ne go w kra - jo wej prak ty ce sto so wa nia Wa run ków Kon trak tu FI DIC, któ ry cza sem od bie ga od pol skie go ję zy ka praw ni cze go. 3 nr 18/październik 2010

4 wzorce umowne w świetle prawa Kon trak to we pro ce du ry roz wią zy wa nia spo rów w umo wach o ro bo ty bu dow la ne opar tych na wzor cach umow nych FI DIC w świe tle pra wa pol skie go praw nych nie do cho wa nia ter mi nów zgła sza nia rosz czeń ata kże pro blem kon se kwen cji po mi nię cia umow nych me - cha ni zmów roz wią zy wa nia spo rów i zwró ce nia się o roz strzy - gnie cie bez po śred nio do są du po lu bow ne go. Roz jem stwo Je że li Wy ko naw ca nie bę dzie za do wo lo ny z okre śle nia (de ter mi na tion) wy da ne go przez In ży nie ra, wów czas po - wsta nie spór (di spu te) mię dzy stro na mi kon trak tu, któ ry po - wi nien zo stać wnie sio ny do Ko mi sji Roz jem stwa w Spo rach (Di spu te Ad ju di ca tion Bo ard), ce lem uzy ska nia jej de cy zji (de ci sion). Je że li stro ny nie uzgod ni ły ina czej, Ko mi sja bę - dzie skła da ła się z trzech od po wied nio wy kwa li fi ko wa nych osób, gdzie Za ma wia ją cy i Wy ko naw ca mia nu ją po jed nej oso bie a prze wod ni czą cy Ko mi sji jest uzgad nia ny przez obie stro ny, po za się gnię ciu opi nii dwóch wy bra nych człon - ków Ko mi sji. Ko mi sja Roz jem stwa w Spo rach jest two rem kon trak to wym. Umo wa stron okre śla za sa dy jej po wo ła nia, dzia ła nia a ta kże skut ki de cy zji wy da nej przez Ko mi sję. Zgod nie z Wa run ka mi Kon trak tu FI DIC de cy zja Ko mi sji jest wią żą ca dla obu stron, któ re bez zwłocz nie wpro wa dzą ją wży cie, o ile te go od mien nie nie usta lą w for mie ugo dy lub nie zo sta nie ona zre wi do wa na wy ro kiem są du po lu bow ne - go (sub klau zu la 20.4). Stro na, któ ra nie ak cep tu je de cy zji Ko mi sji po win na dać dru giej stro nie po wia domie nie o swym nie za do wo le niu w ter mi nie 28 dni od otrzy ma nia de cy zji, aby otwo rzyć so bie dro gę do kwe stio no wa nia jej roz strzy - gnięć przed są dem po lu bow nym. Je że li żad na ze stron nie wnie sie po wia do mie nia o nie za do wo le niu w ter mi nie, to wów czas de cy zja Ko mi sji sta je się osta tecz na i wią żą ca dla obu stron. In sty tu cja roz jem stwa (ad ju di ca tion) za sto so wa na w Wa - run kach Kon trak tu FI DIC jest szcze gól ną me to dą roz wią zy - wa nia spo rów wy wo dzą cą się z sy te mu com mon la w 5. Spo sób po wo ła nia Ko mi sji Roz jem stwa w Spo rach przy po - mi nać mo że ar bi traż, jed nak Wa run ki Kon trak tu FI DIC wy raź nie sta no wią, że Ko mi sja nie jest try bu na łem ar bi tra żo - wym (sub klau zu la 20.4). Nie ma więc wąt pli wo ści, że do Ko - mi sji nie znaj dą za sto so wa nia prze pi sy k. p. c. od no szą ce się do są du po lu bow ne go. Za da nie Ko mi sji nie po le ga na do - pro wa dze niu do kon sen su su mię dzy stro na mi, tym ró żni się na przy kład od me dia cji i kon cy lia cji, gdzie oso ba trze cia ma za za da nie je dy nie uła twić osią gnię cie po ro zu mie nia przez sa me stro ny 6. De cy zja Ko mi sji nie jest wy ro kiem i skut ku je wy łącz nie kon trak to wym obo wiąz kiem jej prze strze ga nia, bez mo żli wo ści uży cia przy mu su pań stwo we go, ró żni się więc za sad ni czo od wy ro ku są du po lu bow ne go, któ re go wy - ko nal ność mo że zo stać stwier dzo na przez sąd po wszech ny. Ten tym cza so wy do cza su aż zo sta nie zre wi do wa na wy ro - kiem są du po lu bow ne go sku tek wią żą cy de cy zji od ró żnia roz jem stwo prze wi dzia ne w Wa run kach Kon trak tu FI DIC od me to dy roz wią zy wa nia spo rów w po sta ci opi nii nie za le - żne go eks per ta, któ rą stro ny mo gą za ak cep to wać lub nie. W prak ty ce kon trak tów o ro bo ty bu dow la ne sto so wa ne jest rów nież ta kie roz wią za nie, że ko mi sja lub eks pert nie wy da - ją de cy zji a tyl ko re ko men da cję (re com men da tion) nie ma - ją cą wią żą ce go kon trak to wo skut ku 7. Wpro wa dze nie do Wa run ków Kon trak tu FI DIC Ko mi sji Roz jem stwa w Spo rach mia ło na ce lu uzy ska nie mo żli wie szyb kie go, cho cia żby tym cza so we go, roz strzy gnię cia spo ru, któ re za pew ni dal sze w mia rę bez kon flik to we re ali zo wa nie in we sty cji i unik nię cie eska la cji kon flik tów w trwa ją cym czę - sto dłu żej niż sa ma bu do wa po stę po wa niu ar bi tra żo wym. Aby osią gnąć ten cel, do roz strzy ga nia ta kie go spo ru zo sta - ją po wo ła ne oso by po sia da ją ce od po wied nią wie dzę i do świad cze nie w re ali zo wa niu ro bót bu dow la nych i roz - strzy ga niu spo rów. Kosz ty dzia ła nia Ko mi sji są po kry wa ne przez stro ny po po ło wie, aby unik nąć za rzu tów o ewen tu al - ną stron ni czość. W przy pad ku czer wo nej ksią żki Ko mi sja jest po wo ły wa na za zwy czaj za raz po roz po czę ciu wy ko ny - wa nia ro bót a jej człon ko wie re gu lar nie wi zy tu ją plac bu do - wy, tak aby być do brze zo rien to wa nym w sta nie fak tycz nym spra wy i móc szyb ko wy dać ewen tu al na de cy zję. Wa run ki Kon trak tu FI DIC prze wi du ją, że de cy zja ma zo - stać wy da na w ter mi nie 84 dni od wnie sie nia wnio sku o roz - strzy gnie cie spo ru, lub in nym uzgod nio nym ter mi nie, i bę dzie za wie rać uza sad nie nie. Na wet je że li w sto sun ku do de cy zji Ko mi sji zo sta nie zło żo ne po wia do mie nie o nie za - do wo le niu otwie ra ją ce dro gę do wsz czę cia ar bi tra żu, to Wa - run ki Kon trak tu FI DIC sta no wią, że ka żda de cy zja Ko mi sji bę dzie do pusz czal na ja ko do wód w po stę po wa niu przed są - dem po lu bow nym (sub klau zu la 20.6). Zo sta ła ona bo wiem spo rzą dzo na przez eks per tów, któ rzy w prze ci wień stwie do ar bi trów co do za sa dy mie li mo żli wość uzy ska nia bez po - śred niej wie dzy o oko licz no ściach i zda rze niach, któ re wy - stą pi ły na pla cu bu do wy. 5 zob. Ho using Grants, Con struc tion and Re ge ne ra tion Act 1996, sec tion 108, 6 Ł. Błasz czak, M. Lu dwik, Są dow nic two po lu bow ne (ar bi traż), C. H. Beck 2007, s. 30 i n. 7 J. Jen kins, S. Steb bings, In ter na tio nal Con struc tion Ar bi tra tion Law, Klu wer Law In ter na tio nal 2006, s. 105 i n. 4

5 wzorce umowne w świetle prawa Pró ba ugo do wa W przy pad ku zło że nia po wia do mie nia o nie za do wo le niu (no ti ce of dis sa tis fac tion) z de cy zji Ko mi sji, stro ny ma ją co naj mniej 56 dni na pod ję cie pró by ugo do we go za ła twie nia spo ru, przed wsz czę ciem po stę po wa nia przed są dem po lu - bow nym. For ma po lu bow ne go za ła twie nia spo ru nie jest w ża den spo sób ogra ni czo na po sta no wie nia mi kon trak tu, mo gą to być ne go cja cje, me dia cja lub in ne al ter na tyw ne me - to dy roz wią zy wa nia spo rów. Nie ma rów nież prze szkód do te go, aby stro ny sko rzy sta ły z prze wi dzia ne go prze pi sa mi k. p. c. po stę po wa nia po jed naw cze go (art. 184 i n. k. p. c.) i za war ły ugo dę przed są dem po wszech nym. Po upły wie 56 dni od zło że nia po wia do mie nia o nie za do wo le niu mo że zo - stać wsz czę te po stę po wa nia przed są dem po lu bow nym. Wa run ki Kon trak to we FI DIC za wie ra ją za pis na Sąd Ar bi tra - żo wy Mię dzy na ro do wej Izby Han dlo wej w Pa ry żu. W pol - skiej prak ty ce jest on czę sto mo dy fi ko wa ny po przez wska za nie jed ne go ze sta łych są dów po lu bow nych ma ją - cych sie dzi bę w Pol sce, zda rza ją się rów nież przy pad ki pod - da wa nia spo rów pod roz strzy gnię cie pol skich są dów po wszech nych. Skut ki nie wy czer pa nia pro ce dur prze dsą do wych Roz wa że nia wy ma ga od po wiedź na py ta nie, ja kie skut ki po wo du je nie wy czer pa nie pro ce dur prze są do wych okre ślo - nych w Wa run kach Kon trak tu FI DIC, w szcze gól no ści zwró ce nie się bez po śred nio do są du po lu bow ne go o roz - strzy gnię cie spo ru z po mi nię ciem Ko mi sji Roz jem stwa w Spo rach, co w prak ty ce naj czę ściej po le ga na zgło sze niu wpo stę po wa niu ar bi tra żo wym no wych rosz czeń wy ni ka ją - cych z no ty fi ko wa nych zda rzeń lub oko licz no ści, któ re to rosz cze nia nie by ły jed nak pod da ne pod de cy zję Ko mi sji. Mo żna pró bo wać pod no sić, iż po mi nię cie Ko mi sji nie po - win no wy wie rać żad nych skut ków, bo prze cież nie spo sób jest efek tyw nie wy eg ze kwo wać współ dzia ła nia dru giej stro - ny przy roz strzy ga niu spo ru. Jed na kże ten ar gu ment jest zu - peł nie nie tra fio ny za wzglę du na to, że roz jem stwo nie ma cha rak te ru kon sen su al ne go, nie po le ga na dą że niu do za - war cia ugo dy przez stro ny. Ko mi sja wy da je de cy zję, któ rej treść nie jest wy ni kiem kom pro mi su stron, do dat ko wo ma ona kon trak to wo wią żą cą moc, co naj mniej tym cza so wo. Pod da nie spo ru pod roz strzy gnię cie Ko mi sji przed wsz czę - ciem po stę po wa nia ar bi tra żo we go jest ob li ga to ryj ne, wy jąt - ki od za sa dy uprzed nie go wnie sie nia spo ru do Ko mi sji są wy raź nie okre ślo ne w Wa run kach Kon trak tu FI DIC (sub klau - zu la 20.7 i 20.8). Mo żli we jest rów nież po szu ki wa nie skut ków nie wy czer - pa nia przed są do wych eta pów roz wią zy wa nia spo ru na grun - cie pro ce du ral nym. Re gu la mi ny ar bi tra żo we naj bar dziej zna nych są dów po lu bow nych, ani prze pi sy k. p. c. do ty czą - ce ar bi tra żu, nie prze wi du ją szcze gól nej re gu la cji do ty czą - cej skut ków po mi nię cia umó wio nych przed są do wych eta pów roz wią zy wa nia spo rów. Przyj mo wa nie, iż w sto sun ku do rosz - czeń nie pod da nych pod roz strzy gnię cie Ko mi sji sąd po lu - bow ny nie bę dzie miał ju rys dyk cji, mo że pro wa dzić do kon se kwen cji bu dzą cych po wa żne wąt pli wo ści na tu ry praw nej. Je że li bo wiem sąd po lu bow ny uzna się za nie wła - ści wy to wła ści wym bę dzie sąd po wszech ny, któ re go kom - pe ten cja jest za sa dą (por. art k. p. c. in fi ne). Tak więc stro na chcąc unik nąć roz strzy ga nia spo ru przez uzgod - nio ny w klau zu li ar bi tra żo wej sąd po lu bow ny, po mi ja jąc Ko - mi sję bę dzie kie ro wać spra wę bez po śred nio do są du po wszech ne go. Wąt pli we jest rów nież przyj mo wa nie, iż nie - wy czer pa nie pro ce dur przed są do wych sta no wi cza so wą nie do pusz czal ność dro gi są do wej i skut ku je od rzu ce niem po zwu przez sąd po lu bow ny. Jest to kal ka z prze pi sów k. p. c. o po stę po wa niu roz po znaw czym, któ re nie ma ją za sto so - wa nia w po stę po wa niu przed są dem po lu bow nym, co wy - raź nie po twier dza prze pis art zd. 2 k. p. c. Po nad to oko licz no ści po wo du ją ce nie do pusz czal ność dro gi są do wej wy ni ka ją z usta wy a nie są kre owa ne wo lą stron umo wy. Kon cep cja uzna wa nia pro ce dur po prze dza ją cych po stę - po wa nie są do we za zja wi sko praw ne na le żą ce do sfe ry ma - te rial no praw nej do cho dze nia rosz czeń jest za ko rze nio na w pol skiej dok try nie praw nej. Przyj mo wa no już bo wiem, że nie wy czer pa nie przed są do wych pro ce dur re kla ma cyj ny ch 8, po stę po wań we wnątrz spół dziel czych przed zwró ce niem się do są du 9, czy me dia cji w ra mach jed no stek go spo dar ki uspo łecz nio nej przed wsz czę ciem po stę po wa nia przed Pań - stwo wym Ar bi tra żem Go spo dar czy m 10 po win no być roz pa - try wa ne nie ja ko pod sta wa do od rzu ce nia po zwu lub wnio sku ar bi tra żo we go, lecz ja ko prze szko da me ry to rycz na. Wy czer pa nie przed są do wych pro ce dur roz strzy ga nia spo - rów okre ślo nych w Wa run kach Kon trak tu FI DIC mo że więc być trak to wa ne ja ko do peł nie nie ma te rial no praw nej prze - słan ki sku tecz ne go do cho dze nia rosz cze nia. Wy to cze nie po - wódz twa przed są dem z po mi nię ciem tych pro ce dur po win no skut ko wać od da le niem po wódz twa, ja ko przed - wcze sne go, cze go jed nak nie na le ży łą czyć z bra kiem wy - ma gal no ści. Od da le nie po wódz twa ja ko przed wcze sne go, umo żli wia po prze pro wa dze niu umó wio nych pro ce dur prze - są do wych, po now ne wsz czę cie po stę po wa nia w tej sa mej spra wie i do pro wa dze nie do zba da nia isto ty zgło szo ne go rosz cze nia. Po szu ki wa nie skut ków po mi nię cia eta pów przed są do wych na grun cie pra wa ma te rial ne go, jest prak - tycz ne rów nież z te go wzglę du, że ro dzaj roz strzy gnię cia nie bę dzie za le żał od wy bra nej przez stro ny pro ce du ry ar bi tra - żo wej oraz uzna nia ar bi trów w kwe stiach for mal nych, a na wet pod da nia spo ru pod roz strzy gnię cie są du po - wszech ne go. 8 K. Pia sec ki, Pro ce du ry po prze dza ją ce są do we po stę po wa nie cy wil ne, Pa le stra 1985, nr 7-8, s. 11 i n. 9 T. Mi siuk, Są do wa ochro na praw człon ków spół dziel ni, CZSR 1979, s S. Wło dy ka, Ar bi traż go spo dar czy, PWN 1985, s nr 18/październik 2010

6 prawo Kryterium wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie rekomendacja dla beneficjentów realizujących projekty indywidualne Małgorzata ROGOWICZ-ANGIERMAN Radca prawny Prezes Sądu Arbitrażowego przez SIDiR Od 20 lip ca 2010 ro ku obo wią zu je Re ko men da cja dla be ne - fi cjen tów re ali zu ją cych pro jek ty in dy wi du al ne w spra wie kry te - rium wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej eko no micz nie, przy go to wa na w ra mach umo wy za war tej z Mi ni strem Roz wo ju Re gio nal ne go, czę ścio wo fi nan so wa na przez Unię Eu ro pej ską w ra mach Pro gra mu Ope ra cyj ne go Po moc Tech nicz na Au to rzy opi nii za strze ga ją, że po glą dy w niej wy ra żo ne nie przed sta wia ją ofi cjal ne go sta no wi ska Mi ni stra Roz wo ju Re gio - nal ne go, a wska za ne w opra co wa niu wy tycz ne nie są wią żą ce. Isto tą Re ko men da cji jest przed sta wie nie za ma wia ją cym mo żli wo ści od stą pie nia od po wszech nej prak ty ki wy bo ru ofer - ty o naj ni ższej ce nie, na rzecz wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej eko no micz nie, to jest przed sta wia ją cej naj ko rzyst niej szy bi lans ce ny i in nych kry te riów od no szą cych się do przed mio tu za mó - wie nia pu blicz ne go w ro zu mie niu art. 2 pkt 5 i art. 91 ust. 2 usta wy z dnia 29 stycz nia 2004 r. Pra wo za mó wień pu blicz nych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz z późn. zm.). Opra co wa nie udzie la ogól nych i szcze gó ło wych wska zó - wek co do wy bo ru i opi su kry te rium oce ny ofer ty, a w za łącz - ni kach przed sta wio ne zo sta ły przy kła dy za pi sów spe cy fi ka cji istot nych wa run ków za mó wie nia od no szą ce się do za mó wień do ty czą cych wy ko na nia do ku men ta cji pro jek to wej oraz spe - cy fi ka cji tech nicz nej wy ko na nia i od bio ru ro bót lub pro gra mu funk cjo nal no -użyt ko we go, wy ko na nia ra por tu od dzia ły wa nia przed się wzię cia na śro do wi sko lub stu dium wy ko nal no ści, usług in ży nie ra kon trak tu, ro bót dro go wych, usług do radz twa praw ne go w za kre sie za mó wień pu blicz nych. Acz kol wiek ad re sa tem oma wia ne go opra co wa nia są za ma - wia ją cy bę dą cy be ne fi cjen ta mi re ali zu ją cy mi pro jek ty in dy wi - du al ne, to z uwa gi na uni wer sal ny cha rak ter za sad wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej eko no micz nie, Re ko men da cja mo że zpo wo dze niem słu żyć wszyst kim za mó wie niom, bez wzglę - du na ich war tość i źró dła fi nan so wa nia. Peł ny tekst Re ko men da cji do stęp ny jest na Por ta lu Fun du - szy Eu ro pej skich Pro gram In fra struk tu ra i Śro do wi sko is.gov.pl/ana li zy Ra por ty Pod su mo wa nia Gwa ran cja za pła ty za ro bo ty bu dow la ne Dnia 16 kwiet nia 2010 r. we szła w ży cie usta wa zdnia8 stycz nia 2010 ro ku o zmia nie usta wy ko deks cy wil ny (Dz. U nr 40 poz. 222), ja ko re ali za cja wy ro ku Try bu na łu Kon sty tu - cyj ne go z dnia 26 li sto pa da 2006 r. (sygn. K 47/04) orze ka ją ce - go o nie zgod no ści z Kon sty tu cją prze pi sów usta wy z dnia 9 lip ca 2003 r. o gwa ran cji za pła ty za ro bo ty bu dow la ne (Dz. U. Nr 180, poz. 1758). No we li za cja wpro wa dzi ła do usta wy ko deks cy wil ny in sty - tu cję gwa ran cji za pła ty za ro bo ty bu dow la ne, po przez do da - nie art. 649ą Wpro wa dzo na zmia na ma na ce lu za po bie że nie nie ter mi - no wym wy pła tom wy na gro dze nia na le żne go wy ko naw cy za wy ko na ne ro bo ty bu dow la ne. Zmia na ko dek su cy wil ne go pro wa dzi do zwięk sze nia bez pie czeń stwa pro ce su bu dow la - ne go po przez za bez pie cze nie sy tu acji eko no micz nej wy ko - naw ców a ta kże pod wy ko naw ców. Wy ko naw ca mo że w ka żdym cza sie żą dać od in we sto ra gwa ran cji ter mi no wej za pła ty umó wio ne go wy na gro dze nia za wy ko na nie ro bót bu dow la nych. Upraw nie nie wy ko naw cy żą da nia gwa ran cji ma cha rak ter bez względ nie obo wią zu ją cy, bo wiem nie mo że być wy łą czo ne ani ogra ni czo ne przez czyn - ność praw ną. Nad to in we stor nie mo że od stą pić od umo wy zpo wo du żą da nia wy ko naw cy przed sta wie nia gwa ran cji. Gwa ran cją za pła ty mo że być gwa ran cja ban ko wa, ubez pie - cze nio wa, akre dy ty wa ban ko wa lub po rę cze nie ban ku udzie - lo ne na zle ce nie in we sto ra, z tym, że kosz ty gwa ran cji za pła ty w rów nych czę ściach po no szą wy ko naw ca i in we stor. Wy ko naw ca mo że żą dać od in we sto ra gwa ran cji za pła ty za - rów no przed roz po czę ciem ro bót jak i w trak cie ich wy ko ny - wa nia do wy so ko ści ewen tu al ne go rosz cze nia z ty tu łu wy na gro dze nia umow ne go oraz ro bót do dat ko wych lub ko - niecz nych do re ali za cji umo wy, za ak cep to wa nych na pi śmie przez in we sto ra. Usta wa nie ogra ni cza ter mi nu wy stą pie nia z żą da niem udzie le nia gwa ran cji za pła ty przez wy ko naw cę, wska zu jąc, że wy ko naw ca mo że w ka żdym cza sie żą dać gwa ran cji za pła ty. Wy ko naw ca sa mo dziel nie de cy du je, w ja kim ter mi nie ma zo - stać udzie lo na gwa ran cja za pła ty, z za strze że niem, iż nie mo - że to być okres krót szy niż 45 dni. W przy pad ku nie uzy ska nia żą da nej gwa ran cji wy ko naw ca mo że od stą pić od umo wy z wi - ny in we sto ra ze skut kiem na dzień od stą pie nia. In we stor ma po nad to obo wią zek za pła ty wy na gro dze nia mi - mo nie wy ko na nia ro bót bu dow la nych, je że li wy ko naw ca był go tów je wy ko nać a do znał prze szko dy z przy czyn do ty czą cych in we sto ra, z tym, że in we stor mo że od li czyć to co wy ko naw ca za osz czę dził z po wo du nie wy ko na nia ro bót bu dow la nych. Po wy ższe re gu la cje ma ją za sto so wa nie rów nież do umów za wie ra nych przez wy ko naw ców z pod wy ko naw ca mi. W sto sun ku do umów o ro bo ty bu dow la ne za war tych przed dniem 16 kwiet nia 2010 ro ku sto su je się po sta no wie nia usta wy z dnia 9 lip ca 2003 ro ku o gwa ran cji za pła ty za ro bo ty bu dow la ne (Dz. U. Nr 180, poz oraz z 2006 r. Nr 220, poz. 1613), któ ra w po zo sta łym za kre sie stra ci ła moc. 6

7 przetargi publiczne Kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej Tomasz LATAWIEC Członek Zarządu SIDiR Czy naj ni ższa ce na rów na się naj ko rzyst niej sza ofer ta? Jed nym z głów nych obo wiąz ków na ło żo nych na za ma wia - ją cych zo bli go wa nych do sto so wa nia usta wy Pra wo za mó - wień pu blicz nych, jest sfor mu ło wa nie wy ma gań do ty czą - cych kry te riów oce ny ofert, któ ry mi bę dą kie ro wa li się przy wy bo rze ofer ty, wraz z po da niem zna cze nia tych kry te - riów i spo so bu oce ny ofert (art. 36, ust. 1.13) upzp). Usta wo - daw ca jed no znacz nie okre ślił, że kry te ria mi ta ki mi mo gą ce na lub ce na i in ne kry te ria od no szą ce się do przed mio tu za mó wie nia, w szcze gól no ści ja kość, funk cjo nal ność, pa ra - me try tech nicz ne, za sto so wa nie naj lep szych do stęp nych tech no lo gii w za kre sie od dzia ły wa nia na śro do wi sko, kosz ty eks plo ata cji, ser wis oraz ter min wy ko na nia za mó wie nia (art. 91, ust. 2 upzp). Ale nie jest to ka ta log za mknię ty! Co jesz cze in ne go znaj dzie się w tym ka ta lo gu za le ży od spe cy - fi ki da ne go za mó wie nia i in wen cji za ma wia ją cych. Na pod - sta wie kry te riów okre ślo nych w ogło sze niu i siwz za ma wia ją cy wy bie ra ofer tę naj ko rzyst niej szą. Pra gnę zwró - cić uwa gę na fakt, iż wy bór kry te riów jest obo wiąz kiem, ale jed no cze śnie pra wem za ma wia ją ce go, tyl ko je mu przy na le - żnym. Ni gdzie na to miast w usta wie nie jest na pi sa ne, że ofer ta naj ko rzyst niej sza to ta ka, któ ra ma naj ni ższą ce nę. Jest wręcz ina czej usta wa ja sno de fi niu je naj ko rzyst niej szą ofer tę, czy li ta ką, któ ra przed sta wia naj ko rzyst niej szy bi lans ce ny i in nych kry te riów od no szą cych się do przed mio tu da - ne go za mó wie nia pu blicz ne go (art. 2, ust 5) upzp). I tu ro dzi się pierw sze py ta nie dla cze go za tem w więk - szo ści pu blicz nych po stę po wań prze tar go wych je dy nym kry te rium wy bo ru ofer ty jest ce na? Trud no jest zna leźć od - po wiedź na to pro ste py ta nie. Tym bar dziej, że ci za ma wia - ją cy, któ rzy w swo ich po stę po wa niach kie ru ją się tyl ko jed nym kry te rium ce ną, na wła sną proś bę po zba wia ją się mo żli wo ści wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej. Bo zmu sza jąc się do wy bo ru ofer ty naj tań szej (kry te rium wy bo ru 100% ce - na) wca le nie mu szą wy brać naj ko rzyst niej szej dla sie bie. Pro blem ten jest do strze ga ny przez pra cow ni ków ró żnych in sty tu cji zwią za nych z za mó wie nia mi pu blicz ny mi, oraz przez wy ko naw ców. Do strze ga ny, ale nie roz wią za ny jak do tej po ry, nie ste ty Ale o to 9 sierp nia 2010 uka za ła się pu bli ka cja do ku men - tu pod ty tu łem Kry te ria wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej eko no micz nie re ko men da cje dla be ne fi cjen tów re ali zu ją - cych pro jek ty in dy wi du al ne przy go to wa na w ra mach umo - wy za war tej z Mi ni ster stwem Roz wo ju Re gio nal ne go, czę ścio wo fi nan so wa nej przez Unię Eu ro pej ską w ra mach Pro gra mu Ope ra cyj ne go Po moc Tech nicz na Nie po da ję z kim MRR za warł tę umo wę, bo po pro stu nie mo gę od na leźć tej in for ma cji, po dob nie jak i sa me go do ku men tu na stro nach MRR. W za ło że niach re ko men da cje te ma ją na ce lu wska za nie prak tycz nych przy kła dów sto so wa nia kry - te riów słu żą cych do wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej eko no - micz nie. Za war te w do ku men cie wy tycz ne nie ma ją jed nak cha rak te ru wią żą ce go, lecz przed sta wia ją przy kła dy naj lep - szych prak tyk w za kre sie for mu ło wa nia po za ce no wych kry - te riów oce ny ofert. I co naj wa żniej sze Urząd Za mó wień Pu blicz nych po twier dził zgod ność do ku men tu z prze pi sa mi usta wy Pra wo za mó wień pu blicz nych. We dług mnie le piej by by ło, gdy by Pre zes te go Urzę du spró bo wał do pro wa dzić do ko lej nej no we li za cji usta wy w ta ki spo sób, by ce na nie mo gła być je dy nym kry te rium wte dy ża den z za ma wia ją - cych nie po trze bo wał by do dat ko wych za chęt i re ko men da - cji do wy my śla nia kry te riów ści śle zwią za nych z ja ko ścią, pa ra me tra mi tech nicz ny mi czy po pro stu z ter mi nem wy ko - na nia za mó wie nia. Na su wa mi się w tym miej scu pew na ana lo gia do pó ki nie zno we li zo wa no prze pi sów upzp w kwe stiach za li czek, nie wie lu za ma wia ją cych de cy do wa ło się na ich udzie la nie, mi mo, że usta wa nie za bra nia ła te go czy nić. Jed nak strach pa ra li żo wał po czy na nia więk szo ści za ma wia ją cych i za li czek po pro stu nie wpi sy wa li do swo ich siwz. Do pie ro jed no - znacz ne za pi sa nie w ko lej nej no we li in sty tu cji za licz ki na po - czet wy ko na nia za mó wie nia pu blicz ne go (art. 151a, ust. 1 i 2) do da ło od wa gi za ma wia ją cym, któ rzy co raz śmie lej ko rzy - sta ją z te go za pi su, z po żyt kiem dla wszyst kich. Dzię ki te mu jest szan sa na zwięk sze nie szyb ko ści ab sorp cji fun du szy po - mo co wych, oraz na po pra wę kon ku ren cyj no ści ofert w po - szcze gól nych po stę po wa niach, po przez po pra wę kon dy cji eko no micz nej wy ko naw ców. Po ra po sta wić dru gie py ta nie czy przy wo ła ne re ko men - da cje wpły ną w spo sób za uwa żal ny na zmia nę spo so bu po - dej ścia za ma wia ją cych do kwe stii kry te riów wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej? Mam na dzie ję, że tak. Prze cież dzię ki te - mu bę dą mo gli w spo sób cał ko wi cie świa do my wy bie rać wy ko naw cę za mó wie nia pu blicz ne go, któ ry nie tyl ko speł ni wy ma ga ne przez za ma wia ją cych mi ni mum do ty czą ce je go do świad cze nia, po sia da nia sprzę tu lub ka dry spe cja li stów, ale ta kże za ofe ru je coś wię cej. I mi mo, że ce na za ofe ro wa - na przez ta kie go wy ko naw cę wca le nie bę dzie naj ni ższa, to 7 nr 18/październik 2010

8 przetargi publiczne Kryteria wyboru oferty najkorzystniejszej jed nak usta wo wy wy móg do ty czą cy wy bo ru naj ko rzyst niej - szej ofer ty przed sta wia ją cej bi lans ce ny i in nych kry te riów od no szą cych się do przed mio tu da ne go za mó wie nia pu - blicz ne go bę dzie speł nio ny. Wy da je mi się, że re ko men da - cje te mo gą zo stać naj szyb ciej wy ko rzy sta ne przez za ma wia ją cych kon trak tu ją cych pu blicz ne za mó wie nia na usłu gi in te lek tu al ne zwią za ne z nad zo ro wa niem du żych kon trak tów bu dow la nych tzw. usłu gi na In ży nie ra lub Po - moc Tech nicz ną. Dla te go, że ko rzy ści z wy bo ru ofer ty naj - ko rzyst niej szej eko no micz nie a nie naj tań szej mo gą być dla tych za ma wia ją cych na praw dę na wa gę bar dzo du żych pie - nię dzy. Ad mi ni stro wa nie wiel ki mi kon trak ta mi za ma łe pie - nią dze po pro stu na ogół nie koń czy się do brze. Co god ne pod kre śle nia, ta kie po dej ście do kon ku ren cyj no ści w za mó - wie niach pu blicz nych jest cał ko wi cie zgod ne ze sta no wi - skiem ETS, co jak to już nie jed no krot nie mo gli śmy za ob ser wo wać, po ja kimś cza sie do cie ra do świa do mo ści na szych za ma wia ją cych, któ rzy, po cza sie ale jed nak, za - czy na ją eu ro pej skie stan dar dy wdra żać. My ślę, że wa żnym kro kiem w prze ła ma niu stra chu i obaw za ma wia ją cych w kwe stiach kry te riów oce ny ofert, by ło by wy ra że nie zde cy - do wa ne go sta no wi ska w spra wie za pro po no wa nych re ko - men da cji przez in ne in sty tu cje od po wie dzial ne za za mó - wie nia pu blicz ne. Czas po ka że czy tak się sta nie. I wresz cie trze cie py ta nie jak okre ślić po za ce no we kry - te ria wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej by nie uchy bić re stryk - cyj nym prze pi som upzp? Od po wiedź na to py ta nie nie mo że być zdaw ko wa i pro sta. Pod sta wo wą spra wą jest ta kie okre - śle nie tych kry te riów, by by ły one czy tel ne, zro zu mia łe i sfor - mu ło wa ne w spo sób nie utrud nia ją cy uczci wej kon ku ren cji. Po nad to nie mo gą po wo do wać do wol nej in ter pre ta cji, a jed - no znacz ność i pre cy zja prze pi sów nie po win na da wać za - ma wia ją ce mu nie ogra ni czo nej swo bo dy w wy bo rze ofer ty. Aż tak do brze to być nie mo że. Prze cież ci za ma wia ją cy wy - da ją pu blicz ne środ ki mu szą więc mieć na ło żo ne pew ne ogra ni cze nia. Co do sa mych kry te riów trze ba to ja sno pod - kre ślić usta wo daw ca prze wi dział, że te kry te ria mo gą być za rów no wy mier ne jak i nie wy mier ne! Czy li ta kie, któ rych nie da się opi sać ja kimś ma te ma tycz nym wzo rem czy for mu łą za mknię tą. Nie mniej mu szą one być kwan ty fi ko wal ne i po - zwa lać na uję cie licz bo we tych kry te riów, któ re zo sta ły po - da ne opi so wo. Żad ne kry te ria nie mo gą do ty czyć wła ści wo ści wy ko naw cy, a w szcze gól no ści wia ry god no ści eko no micz nej, tech nicz nej i fi nan so wej, czy li naj ogól niej mó - wiąc ta kich, któ re są po trzeb ne za ma wia ją ce mu do do ko na - nia oce ny wia ry god no ści wy ko naw cy. Na pod sta wie za pro po no wa nych przez sie bie kry te riów za ma wia ją cy ma do ko nać oce ny ofert pod ką tem wa run ków ofer ty a nie wła - ści wo ści wy ko naw cy. Tu drob na dy gre sja. Za ma wia ją cy mo gą sto so wać pro ce - du rę prze tar gu ogra ni czo ne go, któ ra za li cza się we dług upzp do pod sta wo wych try bów udzie la nia za mó wień. Pro - szę o tym pa mię tać, gdyż ta pro ce du ra po zwa la na usta le - nie ran kin gu wy ko naw ców w za le żno ści od ich wła ści wo ści i wia ry god no ści! A do pie ro w dru gim eta pie do cho dzi do oce nia nia ofert. I tu, na dru gim eta pie, też mo żna za pro - po no wać po za ce no we kry te ria wy bo ru ofert. Tyl ko, że trze - ba to wszyst ko wcze śniej prze wi dzieć i opi sać w ogło sze niu i siwz. Po szcze gól ne kry te ria mo gą zo stać opi sa ne przy po mo cy do dat ko wych pod kry te riów, któ re z ko lei, gdy nie są mie rzal - ne, po win ny zo stać opi sa ne by umo żli wić ich kwan ty fi ko wal - 8

9 przetargi publiczne ność. Aby speł nić wy móg ja sno ści i jed no znacz no ści po - szcze gól nym kry te riom i pod kry te riom na le ży przy pi sać wa - gę, okre śla ją cą ja kie zna cze nie przy oce nie bę dzie mia ło ka żde z nich. Po da je się ją ja ko war tość punk to wą w pro cen - tach, przy za ło że niu, że su ma wszyst kich war to ści punk to - wych, wy ra żo nych pro cen to wo dla wszyst kich kry te riów jest rów na 100%. Do ko ny wa nie oce ny ofert jest pro ce sem mie - rze nia stop nia speł nie nia przez da ną ofer tę pre fe ren cji za - ma wia ją ce go przy za ło że niu, że wcze śniej zo sta ły usta lo ne za sa dy przy zna wa nia punk tów ofer tom za po szcze gól ne kry - te ria i pod kry te ria. W efek cie te go ka żda z ofert uzy sku je okre ślo ną su mę punk tów de cy du ją cą o ko lej no ści, czy li o tym, któ ra z ofert jest dla za ma wia ją ce go naj ko rzyst niej sza z punk tu wi dze nia usta lo nych przez nie go kry te riów oce ny ofert. Po wa żną trud ność mo że sta no wić usta le nie kry te riów nie mie rzal nych, pod le ga ją cych kwan ty fi ka cji przez stop nio - wa nie. Ka żdy ze stop ni mu si być opi sa ny do sta tecz nie zro - zu mia ły mi sło wa mi, któ rym da je się przy pi sać sto pień speł nie nia wy ma gań za ma wia ją ce go. Ta ki mi sło wa mi mo - gą być np. do bry/do sta tecz ny/nie do sta tecz ny czy wy peł nia - ją cy kom plek so wo/wy peł nia ją cy czę ścio wo/wy peł nia ją cy w spo sób nie sa tys fak cjo nu ją cy. Na le ży pa mię tać, że to za - ma wia ją cy de cy du ją o tym jak punk to wać po szcze gól ne ofer ty, a usta wa da je im pe wien za kres uzna nio wo ści w tej kwe stii. To za ma wia ją cy na pod sta wie za pro po no wa ne go przez sie bie w ogło sze niu i siwz opi su kry te riów i ich zna cze - nia oraz spo so bu oce ny ofert do ko nu je war to ściu ją cej oce ny ofert. Kry te ria i spo sób oce ny nie mo gą ulec zmia nie po upły - wie ter mi nu skła da nia ofert, lub w przy pad ku prze tar gów ogra ni czo nych, oraz ne go cja cji z ogło sze niem i dia lo gu kon - ku ren cyj ne go, po upły wie ter mi nu skła da nia wnio sków o do - pusz cze nie do udzia łu w po stę po wa niu. Prze bieg oce ny ofert mu si być pro to ko ło wa ny. Pro to kół po wi nien za wie rać stresz - cze nie oce ny i po rów na nia zło żo nych ofert, oraz mieć do łą - czo ne kar ty in dy wi du al nej oce ny ofert. Za ma wia ją cy nie mo gą brać pod uwa gę przy oce nie ofert in nych kry te riów niż wy mie nio ne w ogło sze niu i siwz, na wet ta kich, któ re ewi dent - nie wska zu ją, że da na ofer ta by ła by dla za ma wia ją ce go naj - ko rzyst niej sza, gdy by ta kie in ne kry te rium za sto so wać. Na ko niec cie ka wost ka z prze tar gu, w któ rym uczest ni - czy li śmy, ja ko Sto wa rzy sze nie In ży nie rów Do rad ców i Rze - czo znaw ców (SI DiR). Po stę po wa nie or ga ni zo wa ne przez Cen trum Kształ ce nia Kadr Skar bo wych Mi ni ster stwa Fi nan - sów do ty czy ło zor ga ni zo wa nia szko le nia dla dwóch grup pn. Wa run ki kon trak to we FI DIC (Fe de ra tion In ter na tio na le des In ge nieurs Con se ils). Wy bra ne pro ble my. Świa do my za - ma wia ją cy w siwz okre ślił tryb udzie le nia za mó wie nia prze targ nie ogra ni czo ny, szcze gó ło wo opi sał przed miot za mó wie nia, wa run ki udzia łu w po stę po wa niu (w tym mię - dzy in ny mi ta kie: O udzie le nie ni niej sze go za mó wie nia mo - gą ubie gać się wy ko naw cy, któ rzy speł nia ją wa run ki, do ty czą ce: 1) Po sia da nia upraw nień do wy ko ny wa nia okre ślo nej dzia - łal no ści lub czyn no ści, je że li prze pi sy pra wa na kła da ją obo wią zek ich po sia da nia: dzia łal ność pro wa dzo na na po trze by wy ko na nia przed mio tu za mó wie nia wy ma ga po sia da nia spe cjal - nych upraw nień (kon ce sja, ze zwo le nie, li cen cja) 2) Po sia da nia wie dzy i do świad cze nia: w okre sie ostat nich 3 lat przed dniem wsz czę cia po - stę po wa nia o udzie le nie za mó wie nia, a je że li okres pro wa dze nia dzia łal no ści jest krót szy - w tym okre sie, wy ko na li za mó wie nia od po wia da ją ce swo im ro dza - jem usłu gom sta no wią cym przed miot za mó wie nia tj. zwią za ne z prze pro wa dze niem szko leń FI DIC dla gru py co naj mniej 10 osób w ka żdym za mó wie niu. oraz opi sał kry te ria któ ry mi bę dzie się kie ro wać przy wy bo - rze ofer ty wraz z po da niem zna cze nia tych kry te riów i spo - so bu oce ny ofert. I tu za sko cze nie ce na nie by ła je dy nym kry te rium! Wa ga te go kry te rium to 80%, a po zo sta łe 20% to do świad cze nie wy ko naw cy. Oba kry te ria by ły mie rzal ne, a do świad cze nie wy ko naw cy mia ło być punk to wa ne w spo - sób na stę pu ją cy: Ska la ocen 0 20 pkt a) Przed ło że nie 2 dok. po twier dza ją cych, że wy ko na nie ka żde go ze szko leń by ło na le ży te (pkt. VI C 3) 0 pkt. b) Przed ło że nie 3 dok. po twier dza ją cych, że wy ko na nie ka żde go ze szko leń by ło na le ży te (pkt. VI C 3) 5 pkt. c) Przed ło że nie 4 dok. po twier dza ją cych, że wy ko na nie ka żde go ze szko leń by ło na le ży te (pkt. VI C 3) 10 pkt. d) Przed ło że nie 5 lub wię cej po twier dza ją cych, że wy ko na nie ka żde go ze szko leń by ło na le ży te (pkt. VI C 3) 20 pkt. Ja kież by ło na sze zdzi wie nie, gdy oka za ło się, że by ły tyl - ko dwie ofer ty w tym po stę po wa niu. Ale to jesz cze nic z za - wia do mie nia o wy bo rze ofer ty do wie dzie li śmy się, że na sza ofer ta otrzy ma ła za ce nę 25 pkt i za do świad cze nie 20 pkt, czy li ra zem 45; na to miast ofer ta kon ku ren cji za ce nę 80 pkt i za do świad cze nie 0 pkt!!! Czy li ra zem 80 i dla te go zo sta ła uzna na za naj ko rzyst niej szą. Mi mo, że ten wy ko naw ca nie mógł wy ka zać się na wet dwo ma re fe ren cja mi za pro wa dze - nie szko leń w przed mio cie za mó wie nia. Tak też oczy wi ście mo żna, tyl ko czy o to aku rat cho dzi ło or ga ni za to ro wi te go prze tar gu? Czy na pew no chce by je go ka dry by ły szko lo ne przez fir mę bez do świad cze nia i ra czej bez od po wied nich wy kła dow ców? Zwłasz cza ta ki Za ma wia ją cy! Ta hi sto ria mia ła, jak się nie daw no oka za ło, swój dal szy ciąg ten wy bra ny wy ko naw ca na ma wiał na szych SI Di - Row skich wy kła dow ców na prze pro wa dze nie tych szko - leń. I gdzie tu ety ka za wo do wa? Gdzie za sa dy i pra wo? Gdzie tu sens? BI BLIO GRA FIA: 1. Mi ni ster stwo Roz wo ju Re gio nal ne go: Prze wod nik dla Be ne - fi cjen ta Pro gra mu Ope ra cyj ne go In fra struk tu ra i Śro do wi sko. Naj więk sze za gro że nia w pro ce du rze udzie la nia za mó wień pu blicz nych, War sza wa ma rzec 2010; 2. Mi ni ster stwo Roz wo ju Re gio nal ne go: Kry te ria wy bo ru ofer ty naj ko rzyst niej szej eko no micz nie re ko men da cje dla be ne - fi cjen tów re ali zu ją cych pro jek ty in dy wi du al ne, War sza wa 20 li piec 2010; 3. Zbi gniew J.. Bo czek: Re ali za cja In we sty cji Bu dow la nych W Sys te mie Za mó wień Pu blicz nych Oraz Pro ce du ry FI DIC, Szcze cin maj nr 18/październik 2010

10 przetargi publiczne Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Zbi gniew J. BO CZEK V -ce prze wod ni czą cy Są du Ar bi tra żo we go przy SI DiR Wy rok z dnia 7 paź dzier ni ka 2004 r.; Try bu nał Spra wie dli wo ści C -247/02 Prze pis art. 30 ust. 1 dy rek ty wy Ra dy 93/37 do ty czą cej ko - or dy na cji pro ce dur udzie la nia za mó wień pu blicz nych na ro - bo ty bu dow la ne po wi nien być in ter pre to wa ny w ten spo sób, iż sprze ci wia się on prze pi som kra jo wym, któ re w spo sób abs trak cyj ny i ge ne ral ny na kła da ją na in sty tu cje za ma wia ją - ce obo wią zek sto so wa nia wy łącz nie jed ne go kry te rium, ja - kim jest kry te rium naj ni ższej ce ny, przy udzie la niu za mó wie nia pu blicz ne go na ro bo ty bu dow la ne w try bie prze - tar gu nie ogra ni czo ne go lub ogra ni czo ne go. W isto cie te go ty pu prze pi sy po zba wia ją in sty tu cje za ma - wia ją ce mo żli wo ści wzię cia pod uwa gę cha rak te ru i cech szcze gól nych da nych za mó wień w spo sób in dy wi du al ny oraz usta no wie nia dla ka żde go z nich kry te rium naj wła ściw - sze go dla za pew nie nia wol nej kon ku ren cji i za gwa ran to wa - nia w ten spo sób wy bo ru naj lep szej ofer ty. (por. pkt 40, 42 i sen ten cja) z sen ten cji 39 Prze pis kra jo wy ta ki jak ten, o któ rym mo wa w ni niej - szej spra wie, któ ry ogra ni cza swo bo dę wy bo ru in sty tu - cji za ma wia ją cych w ra mach prze tar gu ogra ni czo ne go bądź nie ogra ni czo ne go, po przez na ło że nie na nie obo - wiąz ku sto so wa nia naj ni ższej ce ny ja ko je dy ne go kry - te rium udzie la nia za mó wie nia, nie unie mo żli wia im do ko na nia po rów na nia ró żnych ofert oraz wy bo ru naj - lep szej z nich na pod sta wie wcze śniej zde fi nio wa ne go obiek tyw ne go kry te rium, wy raź nie wy mie nio ne go wśród kry te riów wy li czo nych w art. 30 ust. 1 dy rek ty wy. 40 Tym nie mniej usta la nie przez usta wo daw cę w spo sób ogól ny i abs trak cyj ny jed ne go kry te rium udzie la nia za - mó wie nia pu blicz ne go na ro bo ty bu dow la ne po zba wia in sty tu cje za ma wia ją ce mo żli wo ści wzię cia pod uwa gę cha rak te ru i cech szcze gól nych kon kret nych za mó wień wspo sób in dy wi du al ny oraz usta no wie nia dla ka żde - go z nich kry te rium naj wła ściw sze go dla za pew nie nia wol nej kon ku ren cji i za gwa ran to wa nia w ten spo sób wy bo ru naj lep szej ofer ty. 42 Z po wy ższych roz wa żań wy ni ka, że w od po wie dzi na przed ło żo ne py ta nia na le ży stwier dzić, iż prze pis art. 30 ust. 1 dy rek ty wy po wi nien być in ter pre to wa ny w ten spo sób, iż sta no wi on prze szko dę dla ist nie nia prze pi sów kra jo wych, któ re w spo sób abs trak cyj ny i ge ne ral ny na kła da ją na in sty tu cje za ma wia ją ce obo - wią zek sto so wa nia wy łącz nie jed ne go kry te rium, ja kim jest kry te rium naj ni ższej ce ny, przy udzie la niu za mó - wie nia pu blicz ne go na ro bo ty bu dow la ne w try bie prze - tar gu nie ogra ni czo ne go lub ogra ni czo ne go. 10

11 konsulting Przyszłość usług konsultingowych w Europie 2020 or dy no wać swo je do świad cze nia i po łą czyć si ły w wal ce ory nek w ska li ma kro. Nasz in ży nier ski głos więc mu si być moc no sły szal ny na fo rum or ga ni za cji mię dzy na ro do wych. Krzysztof BOKOWY członek SI DiR Czy nasz za wód zmie nił się w XXI wie ku? W ja kim oto cze - niu ma dzia łać In ży nier XXI wie ku? Na co dzień nie za sta na wia my się pew nie nad tym czę - sto, po chło nię ci bie żą cy mi za da nia mi. Za gad nie nia te po ja - wi ły się dla mnie, ja ko wa żne do zde fi nio wa nia za spra wą prac w ko mi sji EC FA. Oto bo wiem de cy zją Za rzą du SI DiR na po cząt ku ro ku, zo sta łem skie ro wa ny do prac w Ko mi sji ds. przy szło ści eu ro pej skie go kon sul tin gu, dzia ła ją cej w ra - mach EF CA (Eu ro pe an Fe de ra tion of En gi ne ering Con sul - tan cy As so sa tion). Mo ja ko mi sja dzia ła od kwiet nia 2009 i od by ła 6 spo tkań. Ko mi sja skła da się z 14 przed sta wi cie li na ro do wych or ga ni - za cji in ży nier skich z 13 kra jów (Szwe cji, Da nii, Fin lan dii, Gre - cji, Hisz pa nii, Por tu ga lii, Fran cji, Włoch, Ho lan dii, Bel gii, Gre cji, Czech i Pol ski). Prze wod ni czą cą ko mi sji jest Pa ni Le - na Wästfelt z STD (Szwec kiej Fe de ra cji Kon sul tan tów, In ży - nie rów i Ar chi tek tów). Cie ka wym do świad cze niem jest rów nież to, że spo tka nia ko mi sji or ga ni zo wa ne są oprócz sie - dzi by głów nej w Bruk se li rów nież w kra jach po szcze gól - nych or ga ni za cji sto wa rzy sze nio wych. Po zwa la to na bli ższe za po zna nie się z spe cy fi ką ryn ku kon sul tin gu da ne go kra ju oraz lo kal ny mi do świad cze nia mi or ga ni za cji in ży nier skich. Wkom po no wu jąc się w ogól ną stra te gię dzia łań EF CA Ko mi sja d/s przy szło ści kon sul tin gu wy zna czy ła so bie ja - ko cel wspar cie eu ro pej skiej stra te gii roz wo ju usług kon sul tin go wych i in ży nier skich do ro ku Jest bo wiem o co wal czyć bo ry nek tych usług sza co wa ny jest na ok. 83 bi lio nów EUR i da je za trud nie nie ok wy kwa li fi ko - wa nej ka dry in ży nier skiej. W ten spo sób uczest ni czy my w wy two rze niu ok. 15% pro duk tu na ro do we go brut to dla EU (opra co wa nie J. Fe lix na ba zie sta ty styk Eu ro stat 2 009) 1. Tak, licz by te ro bią wra że nie! Ale wpływ na nasz in dy wi - du la ny biz nes jest o ty le istot ny o ile je ste śmy w sta nie sko - Wizja rozwoju Klu czo wym do ku men tem opra co wa nym przez Ko mi sję jest AVI SION OF THE EU RO PE AN CON SUL TING FU TU - RE (2020) 2, w któ rym za war to naj wa żniej sze te zy i kie run ki dla stra te gii roz wo ju usług kon sul tin go wych na eu ro pej skim ryn ku in ży nier skim ale rów nież wo bec wy zwań ja kie nie sie nad cho dzą ca dru ga de ka da XXI wie ku. Ob sza ry w ja kich już ist nie je oraz ta kie ob sza ry w któ rych do pie ro po ja wia sie za - po trze bo wa nie na in ży nier skie usłu gi kon sul tin go we to: pro jek ty in fra struk tu ral ne, wy ni ką ce ze zmian urba ni za cyj - nych, pro gra my ada pta cji i roz bu do wy no wo cze snych sys te - mów tech no lo gii in for ma ty za cji spo łe czeństw, przed się wzią cia in we sty cyj ne w ob sza rze opie ki zdro wot - nej, wy pły wa ją ce z wy dłu że nia się śred nie go okre su zy - cia, sta rze nia się spo łe czeństw, no wych za gro żeń epi de mio lo gicz nych, pro gra my ochor ny śro do wi ska prze ciw dzia ła ją ce de gra - da cji eko -sys te mów, ubo że niu na tur la nych za so bów wo - dy, ener gii, żyw no ści, pro jek ty ba daw cze w za kre sie eli mi na cji i ogra ni cza nia wpły wów nie ko rzyst nych zmian kli ma tycz nych oraz ogra - ni cza nia i prze ciw adzia ła nia, wy ni ka ją cych z tych zmian kli ma tycz nych zwięk szo nej in ten syw no ści ka ta strof na tu - ral nych jak po wo dzie, trzę sie nia zie mi, nie ty po we zja wi - ska me te ro lo gicz ne. Czy my (IN ŻY NIE RO WIE KON SUL TAN CI) mo że my grać głów ne ro le w roz wo ju glo bal nym? Trze ba więc so bie naj pierw po sta wić py ta nie jak je ste śmy do te go przy go to wa ni. Ja kie są na sze moc ne i sła be stro ny. Zda niem Ko mi sji na sze głów ne sil ne punk ty to: od po wied - nia wie dza, nie za le żność, opła cal ność na szych usług, moc - na in ter ga cja za wo do wa. Z ko lei na sze sła be punk ty to: du że roz pro sze nie i zwią za ny z tym brak wi docz no ści, woj ny ce - no we o zdo by cie zle ce nia oraz sła ba we wnętrz na in no wa - cyj ność. Jest to su ma do świad czeń i ak cen ty w ró żnych kra jach mo gą byc tro che ina czej roz ło żo ne ale trud no nie zgo dzić się z ta ką dia gno zą. 1 EU RO PE AN EN GI NE ERING CON SUL TAN CY. Its con tri bu tion to the de sign of con struc tion and equ ip ments in ve st ments in the Eu ro - pe an Union. An im por tant chal len ge for the know led ge eco no my of the fu tu re: the Lis bon chal len ge (EF CA as ses sment and Eu ro stat da ta* 2009)- oprac. Je an Fe lix Vi ce - Pre si dent EF CA 2 AVI SION OF THE EU RO PE AN CON SUL TING FU TU RE (2020)- ma te riał opra co wa ny przez Ko mi sję 11 nr 18/październik 2010

12 konsulting Przyszłość usług konsultingowych w Europie 2020 Ta be la nr 1. Struk tu ra za trud nie nia i udział w ryn ku 3 Nazwa organizacji STD Szwecja NLingenieurs Holandia ORI Belgia OICE Włochy APPC Portugalia Tecniberia Hiszpania VBI Niemcy SIDiR Polska FRI Dania CACE Czechy AHCEA Węgry Ilość zrzeszonych firm Ilość firm konsultingowych i inżynierskich ogólnie Ilość firm zrzeszonych Zatrudnienie w firmach zrzeszonych Udział zrzeszonych firm w krajowym rynku usług inżynierskich Udział firm wg zatrudnienia 10-sty > % 31% 50% 3% % 28% 44% 6% b.d. 56 b.d b.d. 23% 22% 3% % 2,80% (dane z 2008) 22,50% (28% dla ) % 57,50% 25% - b.d % 27% 38% 6% b.d % 80% 12% <0,1% b.d. b.d. 60% 16% % 90% 80% 14% 2% % 24% 13% % 60% 26% - 6% Po twier dza ją to w pew nym stop niu wy ni ki an kie ty ja ka zo - sta ła prze pro wa dzo na przez ko mi sję w kwiet niu i ma ju Wy raź nie wi dać, że w opi sy wa nym seg men cie usług do - mi nu je sek tor ma łych i śred nich Firm (do 50 osób). Tyl ko w przy pad ku sto wa rzy szeń/ zrze szeń człon ków in dy wi du al - nych zde cy do wa nie więk szy jest udział Firm za trud nia ją cych do 10 osób (60-80% -w tym prze dzia le je ste śmy rów nież i my, czy li na si człon ko wie SI DIR). I jest to rów nież je den z symp - to mów dość du że go roz pro sze nia się sił, je że li cho dzi o lob - bing czy też in te gra cję dzia łań na po zio mie kra jo wym. Ma to dość istot ny wpływ na kształ to wa nie stra te gii (por. ana li - za SWOT z opra co wa nia A VI SION OF THE EU RO PE AN CON SUL TING FU TU RE (2020)). Na to miast zwra ca uwa gę 6 % udział w kil ku kra jach Firm o za trud nie niu po wy żej 500 osób. Ozna cza to dość sil na po - zy cję tych firm a po przez ich udział rów nież or ga ni za cji zrze - sza ją cych na ryn ku eu ro pej skim (Wło chy, Ho lan dia, Hisz pa nia). Je że li spoj rzy my na ze sta wio ne da ne pod ką tem udzia łu Firm/człon ków w ryn ku kra jo wym da nej or ga ni za cji to wy - raź nie wi dać do mi nan tę kra jów ta kich jak Da nia (90%), Ho - lan dia (80%), Szwe cja (75%). Tu z ko lei czy tel ny jest znak, że w jed no ści si ła. Jak wy ni ka z wy po wie dzi przed sta wi cie li tych or ga ni za cji na spo tka niu Ko mi sji w Ma dry cie w ma - ju 2010, w Da nii da je się za uwa żyć trend do wy bie ra nia nie za wsze naj tań szych ofert po to, aby uzy skać lep szą ja kość 3 Wy ciąg z an kiet na de sła nych przez or ga ni za cje człon kow skie EF CA 12

13 konsulting usłu gi. Z ko lei w Ho lan dii or ga ni za cje bra nżo we in ży nie rów pro wa dzą ne go cja cje z Ge ne ral ny mi Wy ko naw ca mi w du - żych pro jek tach dot. wy na gro dzeń, ale rów nież jak uni kać kon flik tu in te re sów. W Szwe cji STD pro wa dzi dys ku sje z Ge - ne ral ny mi Wy ko naw ca mi od no śnie ja ko ści pro jek tów, co ma (mu si) mieć zwią zek w od po wied nim wy na gro dze niem za usłu gę in ży nier ską. A więc po wtórz my py ta nie: Czy my (IN ŻY NIE RO WIE KON SUL TAN CI) mo że my grać głów ne ro le w roz wo ju glo - bal nym? Tak i ten cel naj le piej za cząć re ali zo wać od zde fi nio wa - nia swo je go po zio mu ak tyw no ści w tym pro ce sie. Niech ja - ko przy kład po słu ży sche mat opra co wa ny przez Ko mi sję, jak osią gnąć / wy do być po ten cjał wła snej fir my: Nie ste ty nie da się w jed nym ar ty ku le przed sta wić szcze - gó ło wo wszyst kich fra pu ją cych za gad nień ja kie by ły oma - wia ne pod czas ko lej nych spo tkań Ko mi sji (np. przy szłość ró żnych mo de li usług kon sul tin go wych). Tym bar dziej, że ak tyw nie pra cu je my w tzw. mię dzy cza sie czy li po przez kon takt e -ma ilo we i pod sy ła nie so bie cie ka wych ar ty ku łów czy uwag do opra co wy wa nych ma te ria łów. Ja rów nież za - chę cam do ta kiej wy mia ny po glą dów z au to rem a z mo im po śred nic twem z Ko mi sją, bo ten spo sób mo ja pra ca w niej naj wier niej od zwier cie dli ocze ki wa nia i prze my śle nia Sto wa - rzy sze nia, któ re re pre zen tu ję. Z cie ka wo ścią cze kam na opi nie i za chę cam do dys ku sji. 13 nr 18/październik 2010

14 wymiana poglądów Opis przedmiotu zamówienia zgod nie z art. 29 ust. 1 Pra wa za mó wień pu blicz nych Grzegorz DUKATA Członek SIDiR ILF Consulting Engineers Polska Sp. z o.o. Zgod nie z usta wą Pra wo za mó wień pu blicz nych za ma wia - ją cy przy go to wu jąc się do udzie le nia za mó wie nia w opar - ciu o ar ty kuł 29 ustęp 1 opi su je przed miot za mó wie nia w spo sób jed no znacz ny i wy czer pu ją cy, za po mo cą do - kład nych i zro zu mia łych okre śleń, uwzględ nia jąc wszyst kie wy ma ga nia i oko licz no ści mo gą ce mieć wpływ na spo rzą - dze nie ofer ty. Speł nie nie te go usta wo we go wa run ku jest nie zwy kle istot ne dla po ten cjal ne go wy ko naw cy, któ ry tyl ko dzię ki jed no znacz ne mu i wy czer pu ją ce mu opi so wi mo że przy go to wać ofer tę gwa ran tu ją cą, że ka żdy z ele men tów in - we sty cji bę dzie pra wi dło wo wy ce nio ny i wy ce nio ny w ogó le. Ko niecz ność tę po twier dza ją wy ro ki Ze spo łu Ar bi trów przy Urzę dzie Za mó wień Pu blicz nych. Zda niem Ze spo łu Ar - bi trów w wy ro ku z dnia 12 lu te go 2007 r. (sygn. Akt: UZP/ZO/0-122/07; UZP/ZO/0-131/07) przed miot za mó wie - nia na le ży opi sać w spo sób wy czer pu ją cy i pre cy zyj ny bez wzglę du na to, jak ob szer ny bę dzie ten opis i nie mo żna, tak jak zro bił to Za ma wia ją cy, stwier dzić, iż wy ko naw ca zo - bo wią za ny jest do wy ko na nia wszyst kich in nych prac nie wy szcze gól nio nych w za łącz ni ku nr 2 do SIWZ. Po dob nie in ny Ze spół Ar bi trów w wy ro ku z dnia 11 ma ja 2006 r. (sygn. Akt: UZP/ZO/0-137/06) nie jed no znacz ny opis przed mio tu za mó wie nia w spo sób istot ny rzu tu je na mo żli wość pra wi - dło we go spo rzą dze nia kosz to ry su ofer to we go me to dą szcze gó ło wą, co rów no cze śnie czy ni nie mo żli wym do ko na - nia pra wi dło we go po rów na nia i oce ny zło żo nych ofert. Rów nież na stro nie in ter ne to wej Urzę du Za mó wień Pu blicz - nych znaj du je się ogól no do stęp na pu bli ka cja wy da na przez Urząd Za mó wień Pu blicz nych Ana li za wy ro ków są dów okrę go wych oraz ana li za orze czeń Ze spo łów Ar bi trów wy - da nych na pod sta wie prze pi sów usta wy pra wo za mó wień pu blicz nych w roz dzia le II ze spół au tor ski in ter pre tu jąc za - pi sy art. 29 p. z. p. z opi su mu si wy ni kać za kres za mó wie - nia i wa run ki je go re ali za cji. Za ma wia ją cy nie mo że za strzec so bie pra wa do ich do wol nej zmia ny po udzie le - niu za mó wie nia. Jak wi dać prze pi sy usta wy i póź niej sze orze cze nia, oraz ko men ta rze nie po zwa la ją na wąt pli wo ści. Spra wa jest czy - tel na i ja sna. Opis mu si być jed no znacz ny i wy czer pu ją cy. głos w dyskusji Przetargi na zamówienia publiczne Stanisław BŁAZIAK Konsultant SIDiR. Od prze szło 70 lat do chwi li obec nej, FI DIC opra co wu je Stan da ry za cję Wa run ków Kon trak tu Przed się wzię cia In ży nie - ryj no Bu dow la ne go, cią gle mo ni to ru je wpro wa dza nie wży cie tych Wa run ków. a któ re w naj więk szym skró cie obej - mu ją: zde fi nio wa nie i stan da ry za cja wszyst kich wa żniej szych wy da rzeń tech nicz nych jak i ad mi ni stra cyj nych wy stę pu - ją cych w re ali za cji Przed się wzięć In ży nie ryj no Bu dow - la nych i po da nie spo so bu ich re ali za cji z okre śle niem 14

15 głos w dyskusji Tym cza sem przy glą da jąc się ak tu al nie trwa ją cym po stę po - wa niom w opar ciu o usta wę p. z. p. mo żna bez tru du na tknąć się na ta kie opi sy przed mio tu za mó wie nia jak by ar ty kuł 29 ust. 1 p. z. p. dla nie któ rych za ma wia ją cych w ogó le nie ist - niał bądź jak by do sta wa li od Pre ze sa Urzę du Za mó wień Pu blicz nych zwol nie nie od obo wiąz ku prze strze ga nia obo - wią zu ją cych ure gu lo wań praw nych. Tym cza sem rze czy wi stość prze tar go wa jest czę sto jak by in na. Oto bez tru du zna le zio ne ak tu al ne py ta nia do Spe cy fi - ka cji Istot nych Wa run ków Za mó wie nia (SIWZ) za da ne przez po ten cjal nych Wy ko naw ców. Prze targ na usłu gę In ży nie ra Py ta nie ofe ren ta: zgod nie z art. 29 ust. 1 Usta wy pzp za - mó wie nie po win no być opi sa ne w spo sób jed no znacz ny i wy czer pu ją cy, umo żli wia ją cy je go wy ce nę. W związ ku z po - wy ższym pro si my o okre śle nie i do pre cy zo wa nie za pi sów z punk tu o ja kie ro dza je ro bót cho dzi, ich za kres i ilość, oraz ja kie kon kret nie do ku men ty mu siał by przy go to - wać In ży nier? Od po wiedź za ma wia ją ce go za ma wia ją cy nie mo że prze - wi dzieć na tym eta pie po stę po wa nia ko niecz no ści prze pro wa - dze nia in nych po stę po wań niż Kon trak ty W1 i W2, lecz bę dzie wy ma gał od In ży nie ra Kon trak tu zgod nie z za pi sem wy ko na nia wszyst kich in nych czyn no ści i za dań nie wy mie nio - nych w Kontr ak cie na usłu gi, któ re bę dą ko niecz ne do pra wi - dło wej re ali za cji Kon trak tów na Ro bo ty ( ). Prze targ na usłu gę pro jek to wa nia Py ta nie ofe ren ta: Zgod nie z art. 29 PZP Za ma wia ją cy jed - no znacz nie i wy czer pu ją co opi su je wszyst kie oko licz no ści mo gą ce mieć wpływ na spo rzą dze nie ofert. Pro si my o po - da nie ilo ści przy łą czy i dłu go ści sie ci bę dą cej przed mio tem za mó wie nia. Od po wiedź za ma wia ją ce go: Za ma wia ją cy do kład nie okre ślił za kres pla no wa ny do ska na li zo wa nia ob ję ty ni niej - szym za mó wie niem po przez za zna cze nie go na ma pie sta - no wią cej za łącz nik nr 2 do III czę ści SIWZ. Za ma wia ją cy sza - cu je, że dłu gość sie ci ka na li za cyj nej wraz z przy łą cza mi do bu dyn ków do za pro jek to wa nia mo że wy nieść oko - ło 13 km. Jest to jed nak wiel kość sza cun ko wa i nie jest dla Wy ko naw cy wią żą ca. Jej zmia na (zwięk sze nie lub zmniej sze nie) nie bę dzie sta no wi ła pod sta wy do zmia ny war to ści umo wy. Po wy ższa za pre zen to wa na prak ty ka roz my wa nia opi su przed mio tu za mó wie nia jest nie ste ty po wie la na zgod nie z za - sa dą je śli oni tak na pi sa li, to my mo że my za pi sać po dob - nie. I na nic zda ła się opi sy wa na w pierw szej czę ści ar ty ku łu tro ska usta wo daw cy o przej rzy stość opi su prze tar - gu. Nie któ rzy au to rzy SIWZ uwa ża ją, że Wy ko naw ca usłu - gi/ro bo ty jest zwy kłym klien tem i mu si przy jąć po da ne wa run ki, al bo niech nie bie rze udzia łu w po stę po wa niu prze - tar go wym. Tym cza sem nikt już nie pa trzy w przy szłość, co nie sie za so bą pod pi sa nie umo wy z ta kim opi sem przed mio - tu za mó wie nia. A nie sie pi sząc krót ko kło po ty. Kło po ty po - nie waż nie mo żna zu peł nie igno ro wać po trzeb wy ko naw cy, utrud nia jąc mu pra wi dło wą wy ce nę ro bót. Wy ko naw ca chce wy ko nać do brze usłu gę/ro bo tę, ale i chce na tej usłu dze/ro - bo cie za ro bić, a nie za ro bi je że li za miast za pro jek to wa nia (wy ce nio nych w ofer cie) 13 km bę dzie mu siał za pro jek to - wać 20 km, bądź je że li za miast wy bu do wać 13 km ka na li za - cji bę dzie mu siał wy bu do wać 20 km. To po pro stu przy wzra sta ją cej świa do mo ści wy ko naw ców nie mo że się udać. Niedo kład ny, niepre cy zyj ny opis przed mio tu za mó wie nia po wo du je rosz cze nia, prze sto je, ze rwa nia umo wy i oczy wi - ście więk sze kosz ty ma te rial ne i spo łecz ne. Więc tak jak na pi sa łem na wstę pie, opi suj my przed miot za mó wie nia w spo sób jed no znacz ny i wy czer pu ją cy to się opła ci. za kre su obo wiąz ków Stron Umo wy oraz spra wie dli we go po dzia łu ry zy ka ka żdy etap je go przy go to wa nia i wy ko na nia Przed się wzię - cia In ży nie ryj no Bu dow la ne go, po cząw szy od oce ny wy ko nal no ści, a skoń czyw szy na prze ka za niu Za ma wia - ją ce mu przez Wy ko naw cę ukoń czo ne go przed się wzię cia, jest pre cy zyj nie okre ślo ny, tak aby unik nąć opóź nień, spo - rów i nie prze wi dzia nych do dat ko wych kosz tów. Wa run ki Kon trak tu FI DIC jed no znacz nie okre śla ją obo - wiąz ki Stron Umo wy dla re ali za cji ka żde go wy da rze nia tech - nicz ne go, czy ad mi ni stra cyj ne go, okre śla ją spra wie dli wy po dział ry zy ka Stron Umo wy, tym sa mym czy nią za pi sy umo - wy jed no znacz ny mi, jak i przej rzy sty mi. Na le ży za zna czyć, że WK FI DIC są je dy nym tak kom plek - so wym opra co wa niem stan da ry za cji pro ce su in we sty cyj ne - go w świe cie i dla te go za le ca ją je do sto so wa na In sty tu cje fi nan su ją ce, lub współ fi nan su ją ce in we sty cje jak Bank Świa - to wy, EBRD, PHA RE, in sty tu cje fi nan so we U. E, jak i agen - dy ONZ. Wre ali za cji Za mó wień Pu blicz nych przed się wzięć in ży - nie ryj no -bu dow la nych w Pol sce da je się za uwa żyć po stęp w za rzą dza niu pro ce sa mi bu dow la ny mi z za sto so wa niem WK FI DIC, ale nie ste ty zda rza ją czę sto przy kła dy uciecz ki Za ma wia ją cych od pre cy zyj ne go okre śle nia za pi sów umo - wy, a głów nie od jed no znacz ne go po dzia łu ry zy ka i obo wiąz - ków Stron Umo wy i stąd my ślę bie rze się nie chęć od sto so wa nia WK FI DIC w za rzą dza niu bu do wą. Mój głos w dys ku sji po ru sza je den z przy kła dów zre da - go wa nia do ku men tów prze tar go wych i re ali za cji umo wy bu - dow la nej na tych do ku men tach, w któ rych to do ku men tach Za ma wia ją cy nie tyl ko nie usi łu je za cho wać ich jed no znacz - no ści, przej rzy sto ści, ale wręcz prze ciw nie, czy ni je ma ło czy tel ny mi, czę sto za pi sy są sprzecz ne ze so bą i z obo wią - zu ją cym pra wem. 1. Oma wia ny te mat do ty czy Za mó wie nia pu blicz ne go w któ - rym Za ma wia ją cy opi su je przed miot za mó wie nia na ro bo - ty bu dow la ne za po mo cą do ku men ta cji pro jek to wej oraz 15 nr 18/październik 2010

16 głos w dyskusji Przetargi na zamówienia publiczne spe cy fi ka cji tech nicz nej wy ko na nia i od bio ru ro bót bu - dow la nych. (Art ) 2. Wa run ki umo wy usta lo ne przez Za ma wia ją ce go nie na - wią zu ją do żad nych wzo rów Stan dar do wych Wa run ków Umów np, FI DIC, ale sta no wią zle pek czę sto sprzecz nych ze so bą za pi sów, jak rów nież sfor mu ło wań sprzecz nych z za pi sa mi Usta wy p. z. p. tak w tre ści, jak for mie. Na wstę pie na le ży przy po mnieć pod sta wo we za pi sy usta - wo we, któ re w prak ty ce co dzien nej stwa rza ją naj wię cej nie - po ro zu mień. Art k. c. Stro ny za wie ra ją ce umo wę mo gą uło żyć sto su nek praw ny we dług swe go uzna nia, by le by je go treść lub cel nie sprze ci wia ły się wła ści wo ści (na tu rze) sto sun ku, usta wie ani za sa dom współ ży cia spo łecz ne go. Pra wo za mó wień pu blicz nych Art Do umów w spra wach za mó wień pu blicz nych, zwa nych da lej umo wa - mi, sto su je się prze pi sy usta wy z dnia 23 kwiet nia 1964 r. Ko deks cy wil ny, je że li prze pi sy usta wy nie sta no wią ina czej. Usta wa Pra wo za mó wień pu blicz nych dla za cho wa nia trzech pod sta wo wych wspól no to wych za sad pro ce dur udzie la nia za mó wień pu blicz nych (za sa da rów ne go trak to - wa nia ofe ren tów, za sa da przej rzy sto ści i za sa dy kon ku ren - cji) re stryk cyj nie ogra ni czy ła uło że nie sto sun ku praw ne go stron we dług swe go uzna nia w nie któ rych za pi sach umow - nych stron. Ogra ni cze nia te w sto sun ku do Art kc w za - sa dzie głów nie do ty czą jed no znacz ne go okre śle nia za kre su przed mio tu za mó wie nia, jak i za cho wa nia okre ślo nej tam je - go for my. Do pod sta wo wych ogra ni czeń na le ży za li czyć za pi sy w ar - ty ku łach: Art Przed miot za mó wie nia opi su je się w spo sób jed no znacz ny i wy czer pu ją cy, za po mo cą do sta tecz nie do - kład nych i zro zu mia łych okre śleń, uwzględ nia jąc wszyst kie wy ma ga nia i oko licz no ści mo gą ce mieć wpływ na spo rzą - dze nie ofer ty. Art Za ma wia ją cy opi su je przed miot za mó wie nia na ro bo ty bu dow la ne za po mo cą do ku men ta cji pro jek to wej oraz spe cy fi ka cji tech nicz nej wy ko na nia i od bio ru ro bót bu - dow la nych. Prze pi sem wy ko naw czym jest Roz po rzą dze nie Mi ni stra In fra struk tu ry z dnia 2 wrze śnia 2004 r. w spra wie szcze gó - ło we go za kre su i for my do ku men ta cji pro jek to wej, spe cy fi - ka cji tech nicz nych wy ko na nia i od bio ru ro bót bu dow la nych oraz pro gra mu funk cjo nal no -użyt ko we go Usta wa dla za cho wa nia za sad pro ce du ry udzie la nia za mó wień pu blicz nych (za sa dy przej rzy sto ści) na kła da obo - wiąz ki na Za ma wia ją ce go jed no znacz ne go i wy czer pu ją ce - go opi su przed mio tu za mó wie nia oraz jed no znacz nie okre śla for mę te go opi su. Na tej pod sta wie Ofe rent przyj mu - je do wy ko na nia za kres przed mio tu za mó wie nia, wy ce nia je - go war tość i ofe ru je tę war tość ja ko ce nę przed mio tu umo wy. Na stęp nie Usta wa dla za cho wa nia za sa dy pro ce du ry udzie la nia za mó wień pu blicz nych (za sa dy kon ku ren cji) usta - la za sa dy i spo sób eg ze kwo wa nia za pi sów do ty czą cych opi - su przed mio tu za mó wie nia po pod pi sa niu umo wy. Art Za kres świad cze nia wy ko naw cy wy ni ka ją cy z umo wy jest to żsa my z je go zo bo wią za niem za war tym w ofer cie. 3. Umo wa jest nie wa żna w czę ści wy kra cza ją cej po za okre - śle nie przed mio tu za mó wie nia za war te w spe cy fi ka cji istot nych wa run ków za mó wie nia. Art Za ka zu je się istot nych zmian po sta no wień za - war tej umo wy w sto sun ku do tre ści ofer ty, na pod sta wie któ - rej do ko na no wy bo ru wy ko naw cy, chy ba że za ma wia ją cy prze wi dział mo żli wość do ko na nia ta kiej zmia ny w ogło sze - niu o za mó wie niu lub w spe cy fi ka cji istot nych wa run ków za - mó wie nia oraz okre ślił wa run ki ta kiej zmia ny. Usta wa do pusz cza mo żli wość wpro wa dze nia zmia ny wpo sta no wie niach za war tej umo wy pod wa run kiem, że za - ma wia ją cy prze wi dział mo żli wość do ko na nia ta kiej zmia ny jak i okre ślił wa run ki ta kiej zmia ny. Za pi sy mo im zda niem nie do koń ca zgod ne z pra wem w umo wie. 1. Za pis w SIWZ uzy ska nie i przed ło że nie do Urzę du Gmi - ny przez wy ko naw cę ro bót (dzia ła ją ce go w imie niu Wój - ta Gmi ny) De cy zji po zwo le nia na użyt ko wa nie od Po wia to we go In spek to ra Nad zo ru Bu dow la ne go. Za - pła ta 20% war to ści umow nej uza le żnio ne zo sta ło od uzy - ska nia przez Wy ko naw cę tej De cy zji. Pra wo bu dow la ne Art. 56 i 57 usta la obo wiąz ki In we sto ra do ty czą ce uzy ska nia De cy zji o po zwo le niu na użyt ko wa nie, jak rów nież Art. 59. a. 7. Stro ną w po stę po wa niu w spra wie po zwo le nia na użyt ko wa nie jest wy łącz nie in we stor. Za ma - wia ją cy za pi sem tym usi łu je prze rzu cić swo je usta wo we obo wiąz ki na wy ko naw cę. Nie mo żna w tym dzia ła niu Za ma - wia ją ce go do pa trzyć się zna mion za mia ru zle ce nia usłu gi do któ re go zle ce nia miał by pra wo na uzgod nio nych wa run - kach z Wy ko naw cą. Mo im zda niem za cho dzi tu kla sycz ne wy ko rzy sta nie uprzy wi le jo wa nej po zy cji Za ma wia ją ce go i nad uży cie pra wa. 2. Za pis w SIWZ Za łą czo ne przed mia ry ro bót na le ży trak - to wać je dy nie po moc ni czo! A więc na le ży trak to wać ja ko nie obo wią zu ją ce. Czę sto przy wo ły wa ny jest Rozp. Min. INFR. Je śli za mó wie nie na ro bo ty bu dow la ne, o któ rych mo wa w ust. 1 16

17 głos w dyskusji i 2, jest udzie la ne w try bie za mó wie nia z wol nej re ki lub w istot nych po sta no wie niach umo wy przy ję to za sa dę wy na - gro dze nia ry czał to we go, do ku men ta cja pro jek to wa mo że nie obej mo wać przed mia ru ro bót. Na le ży zwró cić uwa gę, że do ku men ta cja pro jek to wa mo że nie obej mo wać przed mia - ru ro bót, ale opis przed mio tu za mó wie nia ab so lut nie obo - wią zu je zgod nie z Art. 29.1, Art na wet, je śli przy ję to za sa dę wy na gro dze nia ry czał to we go. Dal szy za męt z do ku men tem Przed miar Ro bót Za ma wia - ją cy wpro wa dza za pi sem Zgod ność ro bot z STWiORB, a Wprzy pad ku roz bie żno ści w usta le niach po szcze gól - nych do ku men tów obo wią zu je na stę pu ją ca ko lej ność ich wa żno ści : 1 Kosz to rys ofer to wy (opra co wa ny na ba zie za kre su rze - czo we go Przed mia ru Ro bót) 2 Przed miar Ro bót (na je go ba zie opar to za kres rze czo wy ice nę Zał. Nr 9 do SIWZ) 3 Spe cy fi ka cja Istot nych Wa run ków Za mó wie nia 4 Spe cy fi ka cja Tech nicz na Wy ko na nia i Od bio ru Ro bót Bu - dow la nych 5 Ofer ta wy ko naw cy (Zał. Nr 9 do SIWZ - Ze sta wie nie Rze - czo wo Fi nan so we,) W usta lo nej przez Za ma wia ją ce go ko lej no ści wa żno ści pię ciu do ku men tów Przed miar Ro bót jest usta wio nym na 2-gim miej scu wa żno ści po Kosz to ry sie ofer to wym opra - co wa nym na tym Przed mia rze Ro bót. A za tem Przed miar Ro bót Za ma wia ją cy w jed nym do ku - men cie SIWZ okre śla ja ko po moc ni czy, a w dru gim czy ni go jed nym z wa żniej szych do ku men tów umo wy na pod sta wie któ re go usta la za kres rze czo wy do umo wy, jak i ce nę ry czał - to wą umo wy. 3. Za pis w SIWZ mó wią cy, że. na le ży uwzględ nić wszel kie kosz ty ewen tu al nych ro bót do dat ko wych nie uję tych w SIWZ jest sprzecz ny z Art ust. 1 i 3 pzp. Ten za pis, zda niem Za ma wia ją ce go w trak cie re ali za cji umo wy, upo wa żnił go do roz sze rze nia za kre su rze czo we go umo wy o wy ko na nie ro bót nie uję tych i tym sa mym nie wy - ce nio nych w ofer cie. 4. Za ma wia ją cy umie ścił w SIWZ za pis: wy ko naw ca od po - wia da za wy ko na nie zgod ne z STWiORB i po le ce nia mi In spek to ra Nad zo ru. Usta wo we Pra wa i Obo wiąz ki In - spek to ra Nad zo ru okre ślo ne zo sta ły w art. 25 i 26 Pra wo Bu dow la ne i są oczy wi ste i bar dzo pre cy zyj nie okre ślo ne. In spek tor Nad zo ru mo że dzia łać z upo wa żnie nia Za ma - wia ją ce go ja ko Stro ny Umo wy, ale w za mó wie niu pu blicz - nym obo wią zu je go Usta wa pzp. Po le ce nia In spek to ra Nad zo ru w spra wie roz sze rze nia za kre su umo wy w sto - sun ku do ofer ty mu szą być zgod ne z Usta wa pzp. Za ma - wia ją cy za pi sem tym zrów nał ran gę do ku men tów usta wo wych z wła sny mi bez praw nie uzna jąc, że In spek - tor Nad zo ru ma pra wo roz sze rzyć za kres ro bót dla wy ko - naw cy w sto sun ku do opi sa ne go w przy ję tej ofer cie Wy ko naw cy. Ta kie dzia ła nie In spek to ra Nad zo ru jak też Za ma wia ją ce go jest sprzecz ne z Art i 3 Usta wy pzp, 5. Ko lej ny za pis w SIWZ: do dat ko we do ku men ty prze ka - za ne wy ko naw cy przez In spek to ra Nad zo ru sta no wią część Za mó wie nia, a wy ma ga nia wy szcze gól nio ne choć - by w jed nym z nich są obo wią zu ją ce dla wy ko naw cy tak, jak by za war te by ły w ca łej do ku men ta cji. Ten za pis okre śla ją cy upraw nie nia In spek to ra Nad zo ru na pew no nie ma nic wspól ne go z usta wo wy mi pra wa mi i obo wiąz ka mi In spek to ra Nad zo ru uję ty mi w art. 25 i 26 Pra - wo Bu dow la ne, ja ko pra wa i obo wiąz ki nie zby wal ne, a za tym nie ma po trze by ich do dat ko wo wy mie niać. Na le ży stwier dzić, że po wy ższy za pis upraw nia ją cy In - spek to ra Nad zo ru do ty czy obo wiąz ków Za ma wia ją ce go ja - ko stro ny umo wy, a więc nie In spek to ra Nad zo ru wro zu mie niu Pra wa bu dow la ne go, stąd w tym za kre sie dzia - ła nia obo wią zu ją prze pi sy Usta wy pzp. A więc za pis ten jest sprzecz ny z za pi sa mi tej usta wy. Za ma wia ją cy usi ło wał w dal szych dzia ła niach po przy ję - ciu ofer ty i pod pi sa niu umo wy roz sze rzyć ofer to wy za kres rze czo wy wy ko naw cy o do dat ko wy za kres, co trze ba uznać za dzia ła nie sprzecz ne z art. 144 ust. 1 i 3 Usta wy Pzp, bo te - go Za kre su Rze czo we go Za ma wia ją cy nie umie ścił w SIWZ. W wy ni ku wy żej wy mie nio nych za pi sów Za ma wia ją cy po - czuł się upraw nio ny do: 1. nie ode bra nia i nie za pła ce nia przez Za ma wia ją ce go za za koń czo ne i zgło szo ne ro bo ty; 2. nie ode bra nia i nie za pła ce nia za ro bo ty do dat ko we, 3. Za ma wia ją cy od stą pił od umo wy już po za koń cze niu i zgło sze niu do od bio ru przed mio tu umo wy przez Wy ko - naw cę. 17 nr 18/październik 2010

18 pytania i odpowiedzi Opis przedmiotu zamówienia Py ta nie Pro jek tan ta Zbi gniew J. BO CZEK Dyrektor Europejskiego Instytutu Ekonomiki Rynków W ubie głych la tach za pro jek to wa łem wraz ze spo łem bra - nży stów kil ka obiek tów dla Gmin. Je stem kon struk to rem, przy ję te prze ze mnie roz wią za nia po par te są do kład ny mi ob - li cze nia mi i na pod sta wie wy ni ków mu szę do brać kon kret - ny ma te riał, ele ment czy de tal np. ko twę mon ta żo wą, łącz nik czy bel kę stro po wą lub nad pro żo wą. Do tych czas sto so wa - ne przez nas po wszech nie za pi sy lub rów no wa żny, oraz lub ana lo gicz ny o nie gor szych pa ra me trach, uzna ne zo - sta ły za nie wy star cza ją ce i na ra ża ją ce za ma wia ją cych na ode bra nie do fi nan so wa nia ze środ ków eu ro pej skich. Po - dob ne pro ble my ma ją ar chi tek ci i in sta la to rzy w ró żnym za - kre sie. Ostat nio wg in ter pre ta cji urzęd ni ka jed nej z Gmin, nie po wi nie nem uży wać na zwy wła snej ma te ria łu czy pro - du cen ta w pro jek tach, kosz to ry sach in we stor skich i spe cy - fi ka cjach. Pro du cen ci prze ści ga ją się w no wych pa ten tach uła twia ją cych i przy spie sza ją cych re ali za cje in we sty cji bu - dow la nych, a my nie mo że my po dać wy ro bu i pro du cen ta? Pod su mo wu jąc, ro zu miem pier wot ny za mysł usta wo daw cy, ale nie ro zu miem obec nej in ter pre ta cji urzęd ni ków, w mo jej oce nie ni jak przy sta ją cej do pro ce su pro jek to wa nia, bu do - wy i użyt ko wa nia obiek tów bu dow la nych. Pro szę o wy ja śnie - nia i usto sun ko wa nie się do mo je go li stu. Pi szę go w na dziei, że wie lu mo ich ko le gów ma po dob ne zda nie i pro ble my, a bier ne pod da wa nie się nie wła ści wym za pi som lub in ter - pre ta cji pra wa nie ma sen su i trze ba dą żyć do ich na pra wy. Od po wiedź Zgod nie z art. 29 ust. 3 Pra wa za mó wień pu blicz nych (da - lej P. z. p. ) przed mio tu za mó wie nia nie mo żna opi sy wać przez wska za nie zna ków to wa ro wych, pa ten tów lub po cho - dze nia, chy ba że jest to uza sad nio ne spe cy fi ką przed mio tu za mó wie nia i za ma wia ją cy nie mo że opi sać przed mio tu za - mó wie nia za po mo cą do sta tecz nie do kład nych okre śleń, a wska za niu ta kie mu to wa rzy szą wy ra zy lub rów no wa żny. Jed no cze śnie zgod nie z art. 29 ust. 2 P. z. p. przed mio tu za - mó wie nia nie mo żna opi sy wać w spo sób, któ ry mógł by utrud niać uczci wą kon ku ren cję. Kra jo wa Izba Od wo ław cza przy Pre ze sie Urzę du Za mó - wień Pu blicz nych (KIO) w wy ro ku KIO/UZP 984/09 z r. orze kła, że do pusz cze nie w SIWZ roz wią za - nia rów no wa żne go nie mo że ozna czać, że in ne za pro po no - wa ne w ra mach tej rów no wa żno ści urzą dze nie ma speł niać wszyst kie pa ra me try kon kret ne go urzą dze nia, okre ślo ne go pro du cen ta, przy ję te go przez pro jek tan ta. Ta kie ro zu mie nie rów no wa żno ści za prze czy ło by isto cie przy ję tej w p. z. p. re - gu la cji i na ru sza ło by za sa dę rów ne go trak to wa nia wy ko naw - ców i uczci wej kon ku ren cji. Za ma wia ją cy wska zu jąc z jed nej stro ny w SIWZ kon kret ne urzą dze nie, a z dru giej stro ny do - pusz cza jąc w tym za kre sie mo żli wość roz wią za nia rów no wa - żne go, wi nien okre ślić przy naj mniej mi ni mal ne pa ra me try, al bo ocze ki wa ne roz wią za nia tech no lo gicz ne czy funk cjo nal - no ści, któ re ma ją być za pew nio ne przez to urzą dze nie. Na - to miast w wy ro ku z r. KIO/UZP 619/09 orze kła, że za kaz utrud nia nia uczci wej kon ku ren cji jest na ru szo ny, gdy przy opi sie przed mio tu za mó wie nia za ma wia ją cy uży je ozna - czeń czy pa ra me trów wska zu ją cych kon kret ne go pro du cen - ta (do staw cę) lub kon kret ny pro dukt, dzia ła jąc w ten spo sób wbrew za sa dzie obiek ty wi zmu i rów ne go trak to wa nia wszyst kich pod mio tów ubie ga ją cych się o za mó wie nie pu - blicz ne. Jed no cze śnie w wy ro ku KIO/UZP 466/09; i KIO/UZP 486/09 stwier dza, że po stro nie wy ko naw cy wy - star czy je dy nie upraw do po dob nie nie, że do ko na ny opis przed mio tu za mó wie nia mógł by utrud niać uczci wą kon ku - ren cję. Prze pis art. 29 ust. 3 usta wy P. z. p., ma cha rak ter wy jąt - ko wy i dla te go mo że być sto so wa ny w wy jąt ko wych sy tu - acjach i in ter pre to wa ny ści śle. Do ty czy to zwy kle sy tu acji, w któ rych za ma wia ją cy wy ma ga urzą dze nia, któ re mu si współ dzia łać z po sia da nym przez za ma wia ją ce go urzą dze - niem, a in ne urzą dze nia nie są kom pa ty bil ne. Zgod nie z ugrun to wa nym orzecz nic twem oraz sta no wi skiem dok try - ny, wy mo gi co do rów no wa żno ści pro duk tów win ny być po - da ne w spo sób do kład ny, przej rzy sty i ja sny tak, by wy ko naw cy przy stę pu ją cy do prze tar gu mie li pew ność co do ocze ki wań za ma wia ją ce go w za kre sie wła ści wo ści i istot - nych cech cha rak te ry zu ją cych przed miot za mó wie nia, na co wska zu je art. 29 ust. 1 P. z. p. Tak więc, dla do ko na nia pra - wi dło we go opi su przed mio tu za mó wie nia na pod sta wie prze pi su art. 29 ust. 1 i 3 P. z. p. nie jest wy star cza ją ce wska - za nie przez za ma wia ją ce go na kon kret ny znak to wa ro wy, pa - tent lub po cho dze nie, oraz do da nie okre śle nia lub rów no wa żne al bo in ne go po dob ne go wy ra zu. W opi sie przed mio tu za mó wie nia po win ny zna leźć się okre śle nia pre - cy zu ją ce wy mo gi za ma wia ją ce go w od nie sie niu do do pusz - cza ne go przez nie go za kre su rów no wa żno ści, a więc za kres mi ni mal nych pa ra me trów rów no wa żno ści pro duk - tów. Brak po da nia mi ni mal nych wy ma gań w za kre sie rów - 18

19 pytania i odpowiedzi no wa żno ści pro duk tów, przy jed no cze snym wska za niu kon - kret ne go pro duk tu, sta no wi na ru sze nie dys po zy cji art. 29 ust. 1 i 3 usta wy P. z. p. Jed no cze śnie po ję cie rów no wa żno - ści nie mo że ozna czać to żsa mo ści pro duk tów, po nie waż prze czy ło by to isto cie ofe ro wa nia pro duk tów rów no wa żnych, czy niąc mo żli wość ofe ro wa nia pro duk tów rów no wa żnych po - zor ną i w prak ty ce nie mo żli wą do speł nie nia. Przy czym pro - dukt ten nie mu si być na zwa ny przez za ma wia ją ce go, a wy star czy tyl ko, że uży te w opi sie ce chy tech nicz ne i ja ko - ścio we zo sta ną okre ślo ne tak, aby do ty czy ły kon kret ne go wy - ro bu. Dla te go też dla stwier dze nia fak tu nie pra wi dło wo ści wopi sie przed mio tu za mó wie nia wy star czy je dy nie za ist nie - nie mo żli wo ści utrud nia nia uczci wej kon ku ren cji, nie ko niecz - nie zaś re al ne unie mo żli wie nie ta kiej kon ku ren cji. Za ma wia ją cy przy opi sie przed mio tu za mó wie nia po wi - nien uni kać wszel kich sfor mu ło wań lub pa ra me trów, któ re by wska zy wa ły na kon kret ny wy rób, al bo na kon kret ne go pro du cen ta. W prze ciw nym ra zie, nie mo żna mó wić o za cho - wa niu za sa dy uczci wej kon ku ren cji. W ta kim przy pad ku za - pis lub rów no wa żny, lub ana lo gicz ny o nie gor szych pa ra me trach nie bę dzie wy star cza ją cy, by nie do szło do zła - ma nia pra wa. Py ta nie Wy ko naw cy W za mó wie niu pu blicz nym wy ko naw ca do ma ga się do - dat ko wej za pła ty za ocie ple nie bu dyn ku sty ro pia nem, bo ta - ka po zy cja nie zo sta ła za war ta w przed mia rze ro bót do za mó wie nia pu blicz ne go, a są to ro bo ty wy ni ka ją ce z pro - jek tu bu dow la ne go (ocie ple nie zo sta ło wry so wa ne na ry sun - kach). In spek tor nad zo ru od mó wił do dat ko wej za pła ty. Kto ma ra cję in spek tor nad zo ru, czy wy ko naw ca? Od po wiedź Dla ro bót bu dow la nych pro jek to wa nych przez za ma wia - ją ce go, zgod nie z art. 31 ust. 1 usta wy Pra wo za mó wień pu - blicz nych, opis przed mio tu za mó wie nia sta no wi do ku men ta cja pro jek to wa na któ rą skła da się pro jekt bu - dow la ny i pro jekt wy ko naw czy, oraz spe cy fi ka cje tech nicz - ne wy ko na nia i od bio ru ro bót. Je że li w ta kim przy pad ku za ma wia ją cy zde cy do wał o for mie wy na gro dze nia opar te go o przed miar ro bót, to przed miar spo rzą dza ny jest w opar ciu o pro jekt bu dow la ny i pro jekt wy ko naw czy 5 ust. 1 Roz - po rzą dze nia Mi ni stra In fra struk tu ry z dnia r. w spra wie szcze gó ło we go za kre su i for my do ku men ta cji pro jek to wej, spe cy fi ka cji tech nicz nych wy ko na nia i od bio ru ro bót bu dow la nych oraz pro gra mu funk cjo nal no -użyt ko we - go, z wska za niem w przed mia rze ro bót wła ści wych spe cy fi - ka cji tech nicz nych wy ko na nia i od bio ru ro bót 6 ust. 1. Za tem, za da niem przed mia ru ro bót nie jest opi sa nie ro - bót bu dow la nych do wy ko na nia, ale umo żli wie nie ich wy ce - ny na eta pie ofer to wa nia i okre śle nie na le żne go wy ko naw cy wy na gro dze nia w trak cie re ali za cji umo wy. Dla te go też, wy - ko naw ca skła da jąc ofer tę przyj mu je wy ko na nie wszyst kich ro bót opi sa nych pro jek tem bu dow la nym i wy ko naw czym oraz spe cy fi ka cja mi tech nicz ny mi wy ko na nia i od bio ru ro - bót, w ra mach umó wio ne go wy na gro dze nia wy ni ka ją ce go z ob mia ru ro bót zgod nie z po zy cja mi przed mia ru ro bót. Brak jest za tem pod staw do do pi sy wa nia po zy cji do przed mia ru ro bót i pod wy ższe nia z te go ty tu łu wy na gro dze nia w trak cie wy ko naw stwa ro bót bu dow la nych. Wy na gro dze nie okre ślo ne przed mia rem ro bót mo że ulec zmia nie tyl ko w przy pad ku zmia ny ilo ści rze czy wi ście wy - ko na nych ro bót wy ni ka ją cej z ob mia ru ro bót, bo po da ne w ofer cie wy na gro dze nie wy ko naw cy ma cha rak ter wstęp - ny, po nie waż zo sta ło usta lo ne z uwzględ nie niem ilo ści po - da nych przez za ma wia ją ce go w przed mia rze ro bót. Nie po ro zu mie nia wy ni ka ją z fak tu, że wy na gro dze niu opar te mu na tra dy cyj nym kosz to ry sie, i w kon se kwen cji spo so bie roz li cza nia ro bót, przy pi su je się zu peł nie in ne zna - cze nie, niż umó wio ne mu wy na gro dze niu opar te mu o przed - miar ro bót zgod nie z za sa da mi okre ślo ny mi Roz po rzą - dze niem MI z dnia r., w związ ku z art. 31 ust. 1 usta wy P. z. p. Wy bór Wy ko naw cy w opar ciu o kry te rium naj ko rzyst niej - szej ofer ty, a więc naj ni ższej za pro po no wa nej ce ny i in nych kry te riów, a zwy cza jo wo naj ni ższej ce ny opar tej na przed - mia rze ro bót, po zba wia praw nej mo żli wo ści zmia ny istot - nych po sta no wień ofer ty (s. i. w. z.) na eta pie wy ko naw stwa i do pi sy wa nia po zy cji do przed mia ru ro bót, któ ry był pod sta - wą wy bo ru te go a nie in ne go wy ko naw cy (art. 91 ust. 1 i 2 P. z. p.). W przy pad ku do pi sy wa nia po zy cji do przed mia ru ro bót na eta pie wy ko naw stwa ro bót, do szło by w spo sób kon klu dent - ny do zmia ny ofer ty na pod sta wie któ rej do ko na no wy bo ru Wy - ko naw cy i po now ne go usta le nia umow ne go wy na gro dze nia, co nie jest praw nie do pusz czal ne. Zwra ca na to uwa gę Try bu - na łu Spra wie dli wo ści w wy ro ku z dnia r. C -454/06:...(34) Ze wzglę du na cel za pew nie nia przej rzy sto ści pro ce - dur rów ne go trak to wa nia ofe ren tów, zmia ny w po sta no wie - niach za mó wie nia pu blicz ne go w cza sie je go trwa nia sta no wią udzie le nie no we go za mó wie nia w ro zu mie niu dy - rek ty wy 92/50 je że li cha rak te ry zu ją się one ce cha mi w spo - sób istot ny od bie ga ją cy mi od po sta no wień pier wot ne go za mó wie nia i w związ ku z tym mo gą wska zy wać na wo lę po - now ne go ne go cjo wa nia przez stro ny pod sta wo wych usta leń te go za mó wie nia (zob. po dob nie wy rok z dnia 5 pa ździer ni - ka 2000 r. C -337/98 Ko mi sja prze ciw ko Fran cji, Rec. S. I -8377, pkt 44 i 46). 19 nr 18/październik 2010

20 ceny w budownictwie Co z cenami materiałów budowlanych, cenami pracy sprzętu oraz stawkami robocizny kosztorysowej w 2010 roku? Mariola GALA-VACQUERET ekspert systemu SEKOCENBUD Janusz TRACZYK Redaktor Naczelny Wydawnictw SEKOCENBUD, Wiceprezes Zarządu OWEOB Promocja Sp. z o.o. Wokre sie ostat nie go ro ku tj. od 3-go kwar ta łu 2009 r. do 3-go kwar ta łu 2010 ro ku Ośro dek Wdro żeń Eko no - micz no -Or ga ni za cyj nych Bu dow nic twa PRO MO CJA Sp. z o. o., w ra mach sys te mu SE KO CEN BUD obej mu ją cym zbie ra nie cen ryn ko wych na te re nie ca łe go kra ju, ich prze - twa rza nie oraz pu bli ko wa nie, za ob ser wo wał pew ne zmia ny cen w ob sza rze pro duk cji bu dow la nej. Ni niej szym ar ty ku łem roz po czy na my krót ki cykl ko lej nych pu bli ka cji, w któ rych przed sta wi my ce ny oraz ich dy na mi kę zmian w na stę pu ją cych prze kro jach: ce ny czyn ni ków pro duk cji (ce ny ma te ria łów, staw ki ro bo - ci zny, ce ny naj mu i pra cy sprzę tu), ce ny ro bót na ró żnych po zio mach agre ga cji i dy na mi ka ich zmian, ce ny obiek tów ku ba tu ro wych o ró żnych funk cjach użyt ko - wych, ce ny obiek tów in ży nie ryj nych ty pu: dro gi, mo sty i wia duk ty, ce ny obiek tów sie cio wych sa ni tar nych i ener ge tycz nych, na rzu ty kosz tów po śred nich, kosz tów za ku pu i na rzut zy sku. Wni niej szym nu me rze Biu le ty nu Kon sul tant omó wi my ce ny i dy na mi kę ich zmian na naj ni ższym po zio mie agre ga - cji tzn. w od nie sie niu do ma te ria łów bu dow la nych, sta wek kosz to ry so wych ro bo ci zny oraz pra cy sprzę tu. Staw ki ro bo ci zny kosz to ry so wej Czyn nik pro duk cji, ja kim jest ro bo ci zna jest naj bar dziej czu łym ba ro me trem ob ra zu ją cym sy tu ację na ryn ku ro bót bu dow la nych. Jej wy so kość ule ga szyb kim zmia nom (ob ni - żkom) po wo do wa nym kry zy sem go spo dar czym lub wzro stem wy ni ka ją cym z po pra wy ko niunk tu ry, a ta kże ule - ga wa ha niom wy ni ka ją cym z se zo no wo ści wie lu ro bót bu - dow la nych. 20

21 ceny w budownictwie ni tar nych o 0,6%. Z ko lei w cią gu jed ne go III kwar ta łu 2010 r. ob ser wu je my wzro sty sta wek: dla ro bót ogól no bu dow la nych wzrost o 0,8%, dla ro bót in sta la cji sa ni tar nych wzrost o 0,4%. Wzro sty te, cho ciaż mi ni mal ne są opty mi stycz ne, gdyż wska zu ją na dal sze wy cho dze nie z kry zy su mi mo ano ma lii po go do wych. Ce ny ma te ria łów bu dow la nych idy na mi ka ich zmian Naj istot niej szym czyn ni kiem pro duk cji bu dow la nej ze wzglę du na war tość są ma te ria ły zu ży wa ne w pro ce sie bu - do wy. Na pod sta wie ba dań i ana liz do ko na nych w sys te mie SE KO CEN BUD, mo żna stwier dzić, że śred nie ce ny ma te ria - łów ogó łem w bu dow nic twie, no to wa ne na te re nie ca łe go kra ju w okre sie III i IV kwar ta łu 2009 ro ku wy ka zy wa ły znacz - ną sta bi li za cję. W tym cza sie ce ny ma te ria łów ogó łem wzro - sły za le d wie o 0,4%, w tym ma te ria ły bu dow la ne tyl ko o 0,1%, in sta la cyj ne o 0,7%, a elek trycz ne o 3,5%. Na le ży przy tym wie dzieć, że ce ny ma te ria łów zu ży wa nych w bu dow nic twie ogó łem w 4-tym kwar ta le 2009 r. w sto sun ku do 4- te go kwar - ta łu 2008 r. spa dły pra wie 4% (w tym ce ny ma te ria łów bu - dow la nych spa dły ok. 5%, a ce ny ma te ria łów in sta la cyj nych i elek trycz nych wzro sły od po wied nio o 1,2% i 1,1%). Na wy kre sach nr 3, 4 i 5 pre zen tu je my dy na mi kę zmia ny cen w okre sie ostat nie go ro ku (od 3-go kwar ta łu 2009 r. do 3-go kwar ta łu 2010 r.), z któ rych wi dać du żą sta bi li za cję cen ma te ria łów bu dow la nych i in sta la cyj nych (ce ny ma te ria łów bu dow la nych ule gły ob ni że niu tyl ko o 1,2%, a ce ny ma te ria - łów in sta la cyj nych wzro sły nie znacz nie bo tyl ko o 1,6%). Zu - peł nie in ny ob raz wy ła nia się w przy pad ku cen ma te ria łów elek trycz nych (wy kres 5), któ rych ce ny ogó łem w tym sa - mym okre sie wzro sły aż o 14,5%. O wie le cie kaw szą sy tu ację ob ser wu je my, ana li zu jąc zmia ny cen kon kret nych asor ty men tów ma te ria ło wych w okre sie III kw r. III kw r. (patrz wy kre sy nr 6, 7, 8, 9 i 10). W tym cza sie śred nie ce ny wy bra nych ma - te ria łów by ły na stę pu ją ce: Nazwa materiału Zmiana ceny w złotych w % Kable z żyłami Cu NYY-0/J YKY 4 16 mm² 0,6/1 kv 23,28 zł/m +66% Rury miedziane ø 15 mm 1,09 zł/m +8,60% Pręty stalowe żebrowane śr mm 0,10 zł/kg +5,30% Płyty styropianowe EPS ,49 zł/m 3 +5,40% Na wy kre sach nr 1 (staw ka ro bo ci zny kosz to ry so wej dla ro bót ogól no bu dow la nych in we sty cyj nych no wych ), oraz nr 2 (staw ka kosz to ry so wa dla ro bót in sta la cji sa ni tar nych) wi dać w spo sób oczy wi sty jak staw ki ro bo ci zny kosz to ry - so wej, mi mo oży wie nia w go spo dar ce po kry zy sie, ule gły ob ni że niu w IV kwar ta le 2009 ro ku, oraz w I i II kwar ta le 2010 ro ku, co by ło spo wo do wa ne nad zwy czaj ostrą i śnie żną zi - mą, a na stęp nie in ten syw ny mi i dłu go trwa ły mi opa da mi desz czu. Wy so kość śred nich sta wek ro bo ci zny w okre sie od 3-go kw r. do 2-go kw r. dla ro bót ogól no bu - dow la nych ule gła ob ni że niu o 1,5%, a dla ro bót in sta la cji sa - Beton C 12/15 (B-15) -41,79 zł/m 3-18,9% Jak wi dać z po wy ższe go ze sta wie nia ce ny ka bli NYY -0/J YKY 4 16 mm² wzro sły aż o 66%, rur mie dzia nych ø 15 mm o 8,6%, a z ko lei ce na be to nu B -15 spa dła o 18,9%. W przy - pad ku zaś cen sty ro pia nu od no to wa li śmy nie wiel ki wzrost cen (po dłu gim okre sie spad ków cen te go ma te ria łu). Ce ny naj mu sprzę tu Na wy kre sie 11 przed sta wio no dy na mi kę zmia ny cen naj - mu sprzę tu bu dow la ne go. Jak wi dać ten czyn nik pro duk cji 21 nr 18/październik 2010

22 ceny w budownictwie Co z cenami materiałów budowlanych, cenami pracy sprzętu oraz stawkami robocizny kosztorysowej w 2010 roku? 22

23 ceny w budownictwie w ostat nim ro ku jest bar dzo sta bil ny i śred nio je go ce ny od 3-go kw r. do 3-go kw r. wzro sły tyl ko o 0,7%. Pod su mo wa nie Ana li za czyn ni ków pro duk cji bu dow la nej wy ka zu je ogó - łem bar dzo du żą sta bi li za cję, co jest zja wi skiem po zy tyw nym dla stron pro ce su in we sty cyj ne go, szcze gól nie ze wzglę du na ich roz li cze nia. Dla za ma wia ją cych jest to szcze gól nie wa - żne ze wzglę du na nie zmien ność bu dże tu in we sty cji. Jak zwy kle jed nak w przy pad ku kon kret nej in we sty cji pro - blem tkwi w szcze gó łach tzn. w ce nach nie któ rych wy bra - nych ma te ria łów (tzw. do mi nant), któ rych udział w war to ści ro bót jest zna czą cy. Ta kim przy kła dem mo gą być zmia ny cen sta li zbro je nio wej, któ re w bie żą cym ro ku znacz nie wzro - sły, a na stęp nie za no to wa no ich spa dek (wy kres 8). Du że zró żni co wa nie zmian cen dla tych wy bra nych wy ro - bów na ka zu je za rów no in we sto rom jak i wy ko naw com ro bót pil ne śle dze nie ich dy na mi ki. Wie dza ta po zwo li stro nom na do ko na nie od po wied nich za pi sów w umo wie w za kre sie za sad roz li cza nia i wa lo ry za cji wy na gro dze nia. Czy tel nik mo że uzy skać wie le in for ma cji na te mat cen po - szcze gól nych wy ro bów (ma te ria łów), sta wek ro bo ci zny wpo szcze gól nych re gio nach i mia stach oraz cen naj mu i pra cy sprzę tu, a ta kże dy na mi ki ich zmian śle dząc na stę - pu ją ce pu bli ka cje SE KO CEN BUD: In for ma cje o ce nach ma te ria łów bu dow la nych IMB, In for ma cje o ce nach ma te ria łów in sta la cyj nych IMI, In for ma cje o ce nach ma te ria łów elek trycz nych IME, In for ma cje o staw kach ro bo ci zny kosz to ry so wej oraz ce - nach pra cy sprzę tu bu dow la ne go IRS, Za gre go wa ne wskaź ni ki wa lo ry za cyj ne ZWW. Pa tro nem cy klu Ce ny w bu dow nic twie jest OWE OB Pro mo cja ko cen bud.pl Orzecznictwo Wy rok z dnia 30 mar ca 2006 r. Sąd Ape la cyj ny w Ka to wi - cach I ACa 1900/05 1. Umo wa o ro bo ty bu dow la ne cha rak te ry zu je się zo bo wią za - niem osią gnię cia ma te rial ne go re zul ta tu w po sta ci koń co - we go efek tu prze wi dzia ne go w umo wie. Zgod nie z jej tre ścią wy ko naw ca zo bo wią za ny jest do wy ko na nia okre - ślo nych umo wą ro bót, zaś in we stor do ich od bio ru i za pła - ty umó wio ne go wy na gro dze nia (art. 647 k.c.). Nie wąt pli wie wy ni ka ją ce z tej umo wy rosz cze nie wy ko naw cy o za pła tę wy na gro dze nia po wsta je z chwi lą zre ali zo wa nia przed mio - tu umo wy od da nia go, a za tem wy ko na nia ob cią ża ją ce go go zo bo wią za nia nie pie nię żne go, ro dzą ce go po stro nie in - we sto ra obo wią zek ode bra nia wy ko na nych ro bót. Za sa da po wią za nia przy te go ty pu umo wie wa run ku po wsta nia obo wiąz ku za pła ty wy na gro dze nia z przyj mo wa niem wy - ko na nych ro bót wy ni ka z art. 647 i 654 k. c. 2. W art. 647 k. c. ak cen to wa ny jest obo wią zek od bio ru obiek - tu (ro bót) przez in we sto ra, któ ry co wy ni ka z tre ści te go prze pi su uwa run ko wa ny jest je go od da niem przez wy ko - naw cę (zgło sze niem ro bót do od bio ru). W ta kim dzia ła niu wy ko naw cy mie ści się bo wiem de kla ra cja nie tyl ko co do te go, iż ro bo ty zo sta ły wy ko na ne, ale ta kże, że na stą pi - ło to zgod nie z umo wą. 3. Sa mo stwier dze nie ist nie nia wad ro bót przy ich od bio rze nie w ka żdym przy pad ku ro dzić bę dzie skut ki nie wy ko na - nia zo bo wią za nia, a co za tym idzie nie po wsta nia zwią za - ne go z nim zo bo wią za nia wza jem ne go. Wy ko na nie ro bót zwa da mi mo że być rów no znacz ne al bo z nie wy ko na niem w ogól no ści, al bo z nie na le ży tym wy ko na niem zo bo wią za - nia. Z nie wy ko na niem zo bo wią za nia ma my do czy nie nia wów czas, gdy ob ję te umo wą świad cze nie nie zo sta nie w ogó le speł nio ne al bo nie za wie ra cech kon sty tu tyw nych cha rak te ry zu ją cych da ny ro dzaj świad cze nia. Na grun cie umo wy o ro bo ty bu dow la ne mo żna przy jąć, że nie wy ko na - nie zo bo wią za nia wcho dzi w grę, gdy wa da jest te go ro dza - ju, że unie mo żli wia czy nie nie wła ści we go użyt ku z przed - mio tu ro bót, wy łą cza nor mal ne ich wy ko rzy sta nie zgod nie zce lem umo wy al bo od bie ra im ce chy wła ści we lub wy raź nie za strze żo ne w umo wie istot nie zmniej sza jąc ich war tość (wa da istot na). Na to miast po zo sta łe wa dy świad czą tyl ko o nie na le ży - tym wy ko na niu zo bo wią za nia. Je dy nie wa dy istot ne uza sad nia - ją od mo wę od bio ru ro bót, od stą pie nie od umo wy, a co za tym idzie rzu tu ją na kwe stie wy ma gal no ści rosz cze nia o wy na - gro dze nie za wy ko na ne ro bo ty, przy czym zwa żyw szy na cha - rak ter ro bót bu dow la nych, gdy po szcze gól ne ro bo ty ma ją cha rak ter ro bót od dziel nych, upraw nie nia te od no szą się tyl - ko do tej czę ści ro bót, do któ rych wa dy się od no szą. Wa dy zaś nie istot ne ozna cza ją wy ko na nie zo bo wią za nia, ale w spo - sób nie na le ży ty co do ja ko ści, rzu tu jąc na upraw nie nie in we - sto ra, któ ry mo że do ma gać się ich usu nię cia w ozna czo nym ter mi nie bądź ob ni że nia wy na gro dze nia. Wy rok z dnia 22 lu te go 2008 r. Sąd Naj wy ższy V CSK 404/07 Roz po czę cie wy ko ny wa nia prac, ob ję tych za war tą z na ru - sze niem usta wy o za mó wie niach pu blicz nych umo wą, nie mo że być uzna ne za do ro zu mia ne po twier dze nie wa run ków tej umo wy. Wy rok z dnia 18 mar ca 2008 r. Sąd Naj wy ższy IV CSK 478/07 1. wy ra żo nej w art k. c. za sa dy swo bo dy umów wy ni ka przy zwo le nie na fak tycz ną nie rów ność stron umo wy. Nie ekwi wa lent ność sy tu acji praw nej stron umo wy nie wy ma - ga, więc co do za sa dy ist nie nia oko licz no ści, któ re by ją uspra wie dli wia ły, sko ro sta no wi ona wy raz wo li stron. 2. Obiek tyw nie nie ko rzyst na dla jed nej stro ny treść umo wy za słu gi wać bę dzie na ne ga tyw ną oce nę mo ral ną, a w kon - se kwen cji pro wa dzić do uzna nia umo wy za sprzecz ną z za - sa da mi współ ży cia spo łecz ne go w sy tu acji, gdy do ta kie go ukształ to wa nia sto sun ków umow nych, któ ry jest dla niej wspo sób wi docz ny krzyw dzą cy, do szło przy świa do mym lub tyl ko spo wo do wa nym nie dbal stwem, wy ko rzy sta niu przez dru gą stro nę swo jej sil niej szej po zy cji. Umo wa za - war ta przez stro nę dzia ła ją cą pod pre sją fak tycz nej prze - wa gi kon tra hen ta nie mo że być, bo wiem uzna na za wy raz w peł ni swo bod nej i roz wa żnie pod ję tej przez nią de cy zji. 23 nr 18/październik 2010

24 aktualności 09 czerw ca 2010 r. od by ło się uro czy ste pod pi sa nie umo wy o współ pra cy z Pol skim Związ kiem Pra co - daw ców Bu dow nic twa. W spo tka niu wzię li udział: ze stro ny PZPB Pre zes Ma rek Mi - cha łow ski, Dy rek tor Bog dan Ły sak i Dy rek - tor Bar ba ra Pu żań ska, a ze stro ny SI DiR Pre zes Krzysz tof Woź nic ki, Skarb nik Jan Zam brzyc ki oraz Dy rek tor Gra ży na Łu ka Dok tor ska. Dys ku to wa no o mo żli wych ob - sza rach współ pra cy i istot nych dla śro do wi ska bu dow la ne go pro ble mach czerw ca 2010 r. wbu ka resz cie mia ła miej sce 2 re gio nal - na kon fe ren cja DRBF po świę co na ro zu mie - niu funk cjo no wa nia Ko mi sji Roz jem czych w kon trak tach FI DIC. Szcze gól ny na cisk po ło żo no na za sto so wa nie kon trak tów FI DIC w re gio nie, oraz prak ty kę wy ko rzy sta - nia in sty tu cji Ko mi sji Roz jem czych. Od by ły się ta kże prak ty ki warsz ta to we. SI DiR re pre - zen to wa ny był przez Krzysz to fa Woź nic kie go. 30 czerw ca 2010 r. od by ło się zor ga ni zo wa ne wspól nie z PZPB szko le nie za ty tu ło wa ne; Roz strzy ga nie spo - rów kon trak tach bu dow la nych wg, wa run - ków FI DIC. Szko le nie pro wa dzo ne przez Pre ze sa Są du Ar bi tra żo we go przy SI DiR Mał go rza tę Ro go wicz - An gier man by ło pierw szym kon kret nym efek tem pod pi sa nej umo wy. Po nie waż uczest ni cy wy so ko oce - ni li ja kość szko le nia, po sta no wio no w przy - szło ści zor ga ni zo wać po dob ne spo tka nia. 19 lip ca 2010 r. pod czas ze bra nia Za rzą du do ko na no pod - su mo wa nia uczest nic twa przed sta wi cie li SI DiR w ko mi sjach EF CA. Obec ni na spo - tka niu Krzysz tof Bo ko wy, An drzej Mi cha łow - ski, i Ry szard Neu ge bau er; do ko na li krót kich pre zen ta cji oma wia jąc za kres dzia - łań po szcze gól nych ko mi sji EF CA i swój udział w ich pra cach. W ra mach Eu ro pej - skiej Fe de ra cji Sto wa rzy szeń Kon sul tin go - wych (EF CA) funk cjo nu je sze reg ko mi sji i grup ro bo czych, któ rych ce lem jest wy pra - co wa nie wspól ne go sta no wi ska człon ków Fe de ra cji i przed sta wie nie go na fo rum Ko - mi sji Eu ro pej skiej: Gru pa Do rad cza ds. Ko mu ni ka cji zaj mu je się za rów no uspraw nie niem ko mu ni ka cji we wnętrz nej w Fe de ra cji (biu le ty ny, ko mu - ni ka ty etc.) jak też bu do wa niem wi ze run ku or ga ni za cji. Ko mi sja ds. Przy szło ści Kon sul tin gu Eu ro - pej skie go (przed sta wi cie lem SI DiR jest Krzysz tof Bo ko wy), jej ce lem jest oce - na istot nych tren dów pa nu ją cych na ryn ku Grażyna ŁUKA-DOKTORSKA Dyrektor Biura SI DiR i w ob sza rze geo -po li ty ki, sfor mu ło wa nie eu ro pej skie go po dej ścia do glo bal nych wy - zwań, czy wresz cie wy pra co wa nie ob ra zu przy szło ści kon sul tin gu w Eu ro pie po ro - ku Ko mi sja ds. Eu ro pej skiej Po mo cy Zew nętrz - nej (Ry szard Neu ge bau er) ma za za da nie mo ni to ro wa nie roz wo ju eu ro pej skich in sty - tu cji po mo co wych, wy pra co wa nie pro po zy - cji dla in sty tu cji eu ro pej skich w ce lu po pra wy wa run ków funk cjo no wa nia po mo - cy za wo do wej, czy par ty cy pa cję w dia lo gu pro wa dzo nym przez FI DIC z in sty tu cja mi eu ro pej ski mi. Ko mi sja ds. Eu ro pej skie go Ryn ku Za mó - wień Pu blicz nych (An drzej Mi cha łow ski), ce lem Ko mi sji jest wy pra co wa nie za sad uczest nic twa bra nży w we wnętrz nym ryn ku eu ro pej skim, mo ni to ro wa nie ada pta cji Dy - rek ty wy o za mó wie niach pu blicz nych do lo - kal nych sys te mów praw nych i prak ty ki ad mi ni stra cyj nej. Gru pa Ro bo cza ds. BHP na Pla cu Bu do wy, zaj mu je się ba da nem wpły wu, ja ki wy wie ra Dy rek ty wa 92/57 na za wód in ży nie ra kon sul - tan ta, a ta kże wy pra co wa niem eks perc kie - go wkła du w pra ce Ko mi sji Eu ro pej skiej. Ko mi sja ds. Od po wie dzial no ści i Ubez pie - cze nia, ma za za da nie zde fi nio wa nie istot - nych czyn ni ków ma ją cych wpływ na sto pień ry zy ka i od po wie dzial ność w bra nży kon sul - tin gu in ży nier skie go w Eu ro pie. Zrów no wa żo ny Roz wój (Za rząd re ko men do - wał Alek san dra Gra now skie go), ze spół ma - ją cy na ce lu mo ni to ro wa nie eu ro pej skich ini cja tyw w tym za kre sie, oraz iden ty fi ka cję istot nych dla opty ki zrów no wa żo ne go roz - wo ju za gad nień mo gą cych mieć wpływ na ry nek kon sul tin gu in ży nier skie go w Eu - ro pie wrze śnia 2010 r. w New Del hi, mia ła miej sce do rocz na kon fe - ren cja FI DIC, za ty tu ło wa na Za rzą dza nie in no - wa cją - spo sób na po stęp. Przed mio tem kon fe ren cji by ło za gad nie nie in no wa cyj no ści we współ cze snym świe cie, w wa run kach co raz więk szych wy ma gań ryn ku wo bec ja ko ści usług. Uczest ni cy po sta wi li so bie za za da nie po szu ki wa nie od po wie dzi na im pe ra tyw in no - wa cyj no ści po ja wia ją cy się na wszyst kich po - zio mach dzia ła nia, po cząw szy od po zio mu pro jek to wa nia, po przez bu do wę fir my i or ga ni - za cji aż do po zio mu bra nży i na ko niec spo łe - czeń stwa ja ko ca ło ści. SI DiR re pre zen to wał Krzysz tof Woź nic ki, obec ny był ta kże, w ra - mach pro gra mu szko leń FI DIC dla YP (Young Prof fes sio nals Ma na ge ment Tra ining Pro gram - me) Ja kub Bia ła chow ski, któ ry wy gło sił wy stą - pie nie pt. Przy szłość Ryn ku Kon sul tin gu. 24

PRAWO ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALU

PRAWO ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALU PRAWO SPÓŁDZIELCZE I MIESZKANIOWE... Część 6, rozdział 1, punkt 4.1, str. 1 6.1.4. PRAWO ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALU 6.1.4.1. Usta no wie nie od ręb nej wła sno ści Z człon kiem spół dziel ni ubie ga ją

Bardziej szczegółowo

Rozwiązywanie umów o pracę

Rozwiązywanie umów o pracę Ryszard Sadlik Rozwiązywanie umów o pracę instruktaż, wzory, przykłady Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o. Gdańsk 2012 Wstęp...7 Rozdział I Wy po wie dze nie umo wy o pra cę za war tej na

Bardziej szczegółowo

Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy!

Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! KLUCZODPOWIEDZIDOZADAŃZAMKNIĘTYCH zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawna odpowiedź D B A D C D D C B C C B D B B C B

Bardziej szczegółowo

Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy!

Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! KLUCZODPOWIEDZIDOZADAŃZAMKNIĘTYCH zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawna odpowiedź D B A D C D D C B C C B D B B C B

Bardziej szczegółowo

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 5. Pro mie nio wa nie elek tro ma gne tycz ne (PEM) nie jo ni - zu ją ce wy stę pu je w po sta ci na tu ral nej (źró dła mi są Zie - mia, Słoń ce, zja wi ska at mos fe rycz ne) oraz sztucz nej (zwią za

Bardziej szczegółowo

Rewolucja dziewczyn na informatyce

Rewolucja dziewczyn na informatyce Rewolucja dziewczyn na informatyce Wro ku aka de mic kim 2017/18 od no to wa no w Pol sce naj więk szy w hi sto rii przy rost licz by stu den tek kie run ków in for ma tycz nych o 1179 w ska li kra ju

Bardziej szczegółowo

W I L K A P R Z E W A G A P R Z E Z J A K O Ś Ć Master Key

W I L K A P R Z E W A G A P R Z E Z J A K O Ś Ć Master Key Master Key Zalety i korzyści Ochro na praw na klu cze sys te mo we pro du ko wa ne są wy łącz nie w fir mie WIL KA. Ponad to WIL KA chro ni je przed nie upraw nio ną pro duk cją, umiesz - cza jąc na nich

Bardziej szczegółowo

Na jaką pomoc mogą liczyć pracownicy Stoczni?

Na jaką pomoc mogą liczyć pracownicy Stoczni? 2 Na jaką pomoc mogą liczyć pracownicy Stoczni? biuletyn informacyjny dotyczący ochrony praw pracowników USTA WA z dnia 19 grud nia 2008 r. o po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w pod mio tach o szcze

Bardziej szczegółowo

ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE WSTĘP...9 ISTO TA I PRZED MIOT NA UKI O OR GA NI ZA CJI...11

ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE WSTĘP...9 ISTO TA I PRZED MIOT NA UKI O OR GA NI ZA CJI...11 SPIS TRE ŚCI WSTĘP.....................................................9 ROZ DZIAŁ I ISTO TA I PRZED MIOT NA UKI O OR GA NI ZA CJI.......................11 1. TEO RIE OR GA NI ZA CJI A NA UKI O ZAR ZĄ

Bardziej szczegółowo

Wy daw ca - GREMI MEDIA Sp. z o.o. z sie dzi bą w War sza wie przy ul. Pro sta 51, płat nik VAT za re je stro wa ny

Wy daw ca - GREMI MEDIA Sp. z o.o. z sie dzi bą w War sza wie przy ul. Pro sta 51, płat nik VAT za re je stro wa ny Ogól ne za sa dy za miesz cza nia ogło szeń wy mia ro wych i re klam w Par kie cie i je go do dat kach oraz wkład ko wa nia I. PO STA NO WIE NIA OGÓL NE 1 Ile kroć w ni niej szych za sa dach ogól nych

Bardziej szczegółowo

Gwarantowana Renta Kapitałowa. Ogólne warunki ubezpieczenia

Gwarantowana Renta Kapitałowa. Ogólne warunki ubezpieczenia Gwarantowana Renta Kapitałowa Ogólne warunki ubezpieczenia OGÓL NE WA RUN KI UBEZ PIE CZE NIA GWARANTOWANEJ RENTY KAPITAŁOWEJ GRK/R/4/2007 1. DE FI NI CJE Ile kroć w ni niej szych ogól nych wa run kach

Bardziej szczegółowo

Obcinanie gałęzi i ścinanie drzewa

Obcinanie gałęzi i ścinanie drzewa Obcinanie gałęzi i ścinanie drzewa Zasady bezpieczeństwa WAŻNE Przed użyciem piły należy uważnie przeczytać instrukcję obsługi, dołączoną do urządzenia. 1. Pi łę na le ży moc no trzy mać obiema rę ka mi.

Bardziej szczegółowo

I. TE MAT LEK CJI: W a dza usta wo daw cza, czy li kto two rzy pra wo II. ZA O E NIA ME TO DYCZ NE:

I. TE MAT LEK CJI: W a dza usta wo daw cza, czy li kto two rzy pra wo II. ZA O E NIA ME TO DYCZ NE: 44 Scenariusz 10 I. TE MAT LEK CJI: W a dza usta wo daw cza, czy li kto two rzy pra wo II. ZA O E NIA ME TO DYCZ NE: Te ma ty ka lek cji do ty czy pod r cz ni ka Wie dza o spo e czeƒ stwie, cz Êç I. Pod

Bardziej szczegółowo

w umowach dotyczących

w umowach dotyczących Niezbędne postanowienia w umowach dotyczących utworów audiowizualnych Produkcja utworu audiowizualnego wymaga nie tylko sporych nakładów finansowych i organizacyjnych, ale również współpracy wielu podmiotów

Bardziej szczegółowo

FIDIC a polskie regulacje prawne czy stosowanie warunków kontraktowych FIDIC przeszkadza w sprawnej realizacji kontraktów?

FIDIC a polskie regulacje prawne czy stosowanie warunków kontraktowych FIDIC przeszkadza w sprawnej realizacji kontraktów? Tomasz LATAWIEC Członek Zarządu SIDiR FI DIC a pol skie re gu la cje praw ne. Od dłu ższe go cza su w śro do wi sku in fra struk tu ral nym trwa dys ku sja na te mat te go, czy wa run ki kon trak to we

Bardziej szczegółowo

Opakowania na materiały niebezpieczne

Opakowania na materiały niebezpieczne Założyciel firmy Georg Utz 1916 1988 Opakowania na materiały 208 GGVS Opakowania na materiały 209 Opakowania na materiały Cer ty fi ko wa ne po jem ni ki Utz jest pro du cen tem sze ro kiej ga my opa ko

Bardziej szczegółowo

Re no wa cje bez wy ko po we prze wo dów in fra struk tu ry

Re no wa cje bez wy ko po we prze wo dów in fra struk tu ry Tomasz LATAWIEC członek SIDiR Re no wa cje bez wy ko po we prze wo dów in fra struk tu ry pod ziem nej miesz czą się w sze ro ko ro zu mia nej dzie - dzi nie in ży nie rii sa ni tar nej i ochro nie śro

Bardziej szczegółowo

Skąd się bie rze si ła drę czy cie li?

Skąd się bie rze si ła drę czy cie li? Skąd się bie rze si ła drę czy cie li? Drę czy ciel nie jest ani ta ki zły, ani ta ki sil ny, na ja kie go wy glą da. Sam, bez po mo cy dzie ci, drę czy ciel jest ni kim. q Si ła drę czy cie la bie rze

Bardziej szczegółowo

przekrój prostokàtny

przekrój prostokàtny Szcze gól ne miej sce w wen ty la cji me cha nicz nej znaj du je wen ty - la cja o prze kro ju pro sto kąt nym. Co raz czę ściej sto so wa na i co raz czę ściej po szu ki wa na przez wy ko naw ców. Naj

Bardziej szczegółowo

Wpro wa dze nie dzie ci w tym wie ku

Wpro wa dze nie dzie ci w tym wie ku DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI Europejski Dzień Wiosny Eu ro pej ski Dzień Wio sny w Szko le Pod sta wo wej nr 59 im. Ja na Ma tej ki w kla sach na ucza nia zin te gro wa ne go za ini cjo wa li na uczy cie

Bardziej szczegółowo

Jaki podatek. zapłaci twórca? podatki. prawo. Twór ca i ar ty sta wy ko naw ca w pra wie au tor skim

Jaki podatek. zapłaci twórca? podatki. prawo. Twór ca i ar ty sta wy ko naw ca w pra wie au tor skim Jaki podatek zapłaci twórca? Zbliża się czas rozliczenia z fiskusem. Wielu twórcom rozliczenia podatkowe mogą nastręczać trudności, zwłaszcza, gdy prowadzą kilka rodzajów działalności, albo osiągają przychody

Bardziej szczegółowo

Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy

Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy Listopad 2010 W klu czu są pre zen to wa ne przy kła do we pra wi dło we od po wie dzi. Na le ży rów nież

Bardziej szczegółowo

FASADY FOTOWOLTAICZNE

FASADY FOTOWOLTAICZNE JANUSZ MARCHWIŃSKI FASADY FOTOWOLTAICZNE TECHNOLOGIA PV W ARCHITEKTURZE WARSZAWA 2012 SPIS TREŚCI WSTĘP...........................................................7 1. Przedmiot, uzasadnienie i cel pracy....................................7

Bardziej szczegółowo

1. PRZEWODNIK. 1.1. Spis treœci 1.2. Zespó³ autorski 1.3. Skorowidz rzeczowy 1.4. Wykaz skrótów 1.5. Objaœnienia piktogramów PRZEWODNIK.

1. PRZEWODNIK. 1.1. Spis treœci 1.2. Zespó³ autorski 1.3. Skorowidz rzeczowy 1.4. Wykaz skrótów 1.5. Objaœnienia piktogramów PRZEWODNIK. PRZEWODNIK Rozdzia³ 1, str. 1 SKUTECZNE ZARZ DZANIE SPÓ DZIELNI MIESZKANIOW Spis treœci 1. PRZEWODNIK 1.1. Spis treœci 1.2. Zespó³ autorski 1.3. Skorowidz rzeczowy 1.4. Wykaz skrótów 1.5. Objaœnienia piktogramów

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenie Ryzyka Śmierci lub Kalectwa wskutek Nieszczęśliwego Wypadku. Ogólne Warunki Ubezpieczenia Umowy Dodatkowej do Ubezpieczeń Uniwersalnych

Ubezpieczenie Ryzyka Śmierci lub Kalectwa wskutek Nieszczęśliwego Wypadku. Ogólne Warunki Ubezpieczenia Umowy Dodatkowej do Ubezpieczeń Uniwersalnych Ubezpieczenie Ryzyka Śmierci lub Kalectwa wskutek Nieszczęśliwego Wypadku Ogólne Warunki Ubezpieczenia Umowy Dodatkowej do Ubezpieczeń Uniwersalnych Ogólne Warunki Ubezpieczenia Ryzyka Śmierci lub Kalectwa

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do we po praw ne od po wie dzi.

Bardziej szczegółowo

Konstruowanie Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych

Konstruowanie Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych Konstruowanie Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych BE ATA DZIE WIĘC KA Głów nym za da niem wy cho waw czo dy - dak tycz nym re ali zo wa nym przez pla - ców ki przed szkol ne jest stwo rze

Bardziej szczegółowo

Nowe zasady prowadzenia ewidencji odpadów

Nowe zasady prowadzenia ewidencji odpadów Wojciech Świątek Nowe zasady prowadzenia ewidencji odpadów Praktyczne wskazówki dla specjalistów ds. ochrony środowiska Ochrona środowiska VERLAG DASHÖFER www.dashofer.pl Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp.

Bardziej szczegółowo

Fotografia kliniczna w kosmetologii i medycynie estetycznej

Fotografia kliniczna w kosmetologii i medycynie estetycznej aparatura i technika Dr n. farm. Sławomir Wilczyński Katedra i Zakład Biofizyki Wydziału Farmaceutycznego z OML w Sosnowcu, SUM w Katowicach Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. fiz. Barbara Pilawa

Bardziej szczegółowo

Ogólne warunki umowy dodatkowej do ubezpieczeń uniwersalnych. Ubezpieczenie Składki

Ogólne warunki umowy dodatkowej do ubezpieczeń uniwersalnych. Ubezpieczenie Składki Ogólne warunki umowy dodatkowej do ubezpieczeń uniwersalnych Ubezpieczenie Składki OGÓL NE WA RUN KI UBEZ PIE CZE NIA SKŁAD KI US/J/3/2007 Ni niej sze ogól ne wa run ki ubez pie cze nia sto su je się wy

Bardziej szczegółowo

Jak działa mikroskop? Konspekt lekcji

Jak działa mikroskop? Konspekt lekcji Jak działa mikroskop? Konspekt lekcji Zajęcia zgodne z niniejszym konspektem przeprowadzono z uczniami klasy I gimnazjum podczas Klubu Młodego Odkrywcy DawBas, działającego przy Zespole Szkół w Górsku.

Bardziej szczegółowo

WARUNKI SZCZEGÓLNE. Pierwsze wydanie polskie 2010 ISBN

WARUNKI SZCZEGÓLNE. Pierwsze wydanie polskie 2010 ISBN SZCZEGÓLNE Pierwsze wydanie polskie 2010 ISBN 83-919639-3-4 FÉDÉRATION INTERNATIONALE DES INGENIEURS-CONSEILS INTERNATIONAL FEDERATION OF CONSULTING ENGINEERS INTERNATIONALE VEREINIGUNG BERATENDER INGENIEURE

Bardziej szczegółowo

o przetargach nieograniczonych na sprzedaż zespołów składników majątku Stoczni Gdynia SA

o przetargach nieograniczonych na sprzedaż zespołów składników majątku Stoczni Gdynia SA w po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w STOCZ NI GDYNIA S.A., pro wa dzo nym na pod sta wie prze pi sów usta wy z dnia 19 grud nia 2008 r. o po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w pod mio tach o szcze gól

Bardziej szczegółowo

Świat współczesny. 1 wy mie nia głów ne kie run ki pol skiej. z sąsia da mi i pań stwa mi Unii Eu ro - wymienia zadania am ba sa d i kon -

Świat współczesny. 1 wy mie nia głów ne kie run ki pol skiej. z sąsia da mi i pań stwa mi Unii Eu ro - wymienia zadania am ba sa d i kon - 1 Plan wy ni ko wy Pol ska we współ - cze snym świe cie NA TO od zim nej woj ny do współ - ist nie nia In te gra cja eu ro - pej ska Pol ska w sys te - mie po li tycz nym i go spo dar czym Świat współczesny

Bardziej szczegółowo

Nie pod le głość Li twy w 1990 r. sta ła się

Nie pod le głość Li twy w 1990 r. sta ła się ZE ŚWIATA Wspieranie rozwoju dziecka na Litwie Na świe cie za uwa ża się wy raź ną ten den cję do wspie ra nia roz wo ju dziec ka. Uza leż nio ne jest to jed nak od tra dy cji edu ka cyj nych, kul tu ro

Bardziej szczegółowo

War sza wa 2015 PUBLIKACJA DYSTRYBUOWANA BEZPŁATNIE

War sza wa 2015 PUBLIKACJA DYSTRYBUOWANA BEZPŁATNIE Pu bli ka cja po wsta ła w ra mach pro jek tu re ali zo wa ne go z do fi nan so wa niem NFOŚiGW w ra mach pro gra mu prio ry te to we go Edu ka cja eko lo gicz na Lider projektu: Wyż sza Szko ła Eko lo

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom podstawowy

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom podstawowy KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom podstawowy Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do we po praw ne od.

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA Miejsce na naklejk z kodem ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA Instrukcja dla zdajàcego POZIOM PODSTAWOWY Czas pracy 120 minut 1. Spraw dê, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 11 stron (zadania

Bardziej szczegółowo

Na uczy ciel jest oso bą wspo ma ga ją cą,

Na uczy ciel jest oso bą wspo ma ga ją cą, DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI Ratujmy kasztanowce Metoda projektu Istota metody projektów polega na tym, że grupa osób uczących się samodzielnie inicjuje, planuje i wykonuje pewne przedsięwzięcia, a następnie

Bardziej szczegółowo

STA TUT ZWI Z KU KY NO LO GICZ NE GOWPOL SCE

STA TUT ZWI Z KU KY NO LO GICZ NE GOWPOL SCE Statut Zwi zku Kynologicznego w Polsce 2/ 1 STA TUT ZWI Z KU KY NO LO GICZ NE GOWPOL SCE Roz dzia³ I Po sta no wie nia og l ne 1 Sto wa rzy sze nie no si na zw Zwi zek Ky no lo gicz ny w Pol sceµ zwa ny

Bardziej szczegółowo

Konsultant. Za mó wie nia pu blicz ne w orzecz nic twie i pra wie BIULETYN. nr 19, listopad 2010

Konsultant. Za mó wie nia pu blicz ne w orzecz nic twie i pra wie BIULETYN. nr 19, listopad 2010 ISSN 1898-634X Konsultant nr 19, listopad 2010 Konferencja str. 2 Nieznajomość prawa nie zwalania z odpowiedzialności str. 3 Prewencyjny charakter kontroli CUPT str. 9 Czy prawo zamówień publicznych sprzyja

Bardziej szczegółowo

Liturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ

Liturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ Msza święta Liturgia eucharystyczna K. Pa - nie, nasz Bo - że, niech ta O - fia - ra, któ - rą skła - da - my...... Przez Chry - stu - sa, Pa - na na - sze - go. Modlitwa nad darami... Któ - ry ży - e

Bardziej szczegółowo

Liturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ

Liturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ Msza święta Liturgia eucharystyczna # Modlitwa nad darami " # # K. Pa - nie, nasz Bo - że, niech ta O - fia - ra, któ - rą skła - da - my...... Przez Chry - stu - sa, Pa - na na - sze - go. lub... Któ

Bardziej szczegółowo

Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony

Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony Listopad 2010 W klu czu są pre zen to wa ne przy kła do we pra wi dło we od po wie dzi. Na le ży rów nież

Bardziej szczegółowo

Umowy o pracę

Umowy o pracę www.pip.gov.pl Kilka słów o umowie o pracę Przez za war cie umo wy o pra cę pra cow nik zo bo wią - zu je się do wy ko ny wa nia pra cy okre ślo ne go ro dza ju na rzecz pra co daw cy i pod je go kie row

Bardziej szczegółowo

Terminy określone w ogólnych warunkach umowy podstawowej stosuje się odpowiednio w niniejszych ogólnych warunkach ubezpieczenia.

Terminy określone w ogólnych warunkach umowy podstawowej stosuje się odpowiednio w niniejszych ogólnych warunkach ubezpieczenia. Ogólne warunki dodatkowego ubezpieczenia na wypadek śmierci lub trwałego i całkowitego inwalidztwa w wyniku nieszczęśliwego wypadku Niniejsze ogólne warunki ubezpieczenia na wypadek śmierci lub trwałego

Bardziej szczegółowo

Montaż okna połaciowego

Montaż okna połaciowego Montaż okna połaciowego L Okna do pod da szy do star czają na pod da sze pra wie 40% świa tła wię cej niż okna o tej sa mej po wierzch ni za mon to wa ne pio no wo. Wy bór okna za le ży od: po wierzch

Bardziej szczegółowo

Wilno: magia historii

Wilno: magia historii Wilno: magia historii Są miejsca magiczne na ziemi, ale drugiego takiego jak Wilno nie ma JAROSŁAW DUMANOWSKI Wil no by ło i jest mia stem ma gicz - nym, nie zwy kle waż nym dla wszyst kich za miesz ku

Bardziej szczegółowo

Legalność zatrudnienia cudzoziemców

Legalność zatrudnienia cudzoziemców Jarosław Cichoń Legalność zatrudnienia cudzoziemców Informator dla pracodawców Warszawa 2012 Projekt okładki Dorota Zając Opracowanie redakcyjne Monika Kolitowska-Sokół Opracowanie typograficzne i łamanie

Bardziej szczegółowo

250 pytań rekrutacyjnych

250 pytań rekrutacyjnych 250 pytań rekrutacyjnych które pomogą Ci zatrudnić właściwych ludzi 250 pytań rekrutacyjnych, które pomogą Ci zatrudnić właściwych ludzi Autorzy Katarzyna Chudzińska dyrektor zarządzający zasobami ludzkimi

Bardziej szczegółowo

Rada Unii Europejskiej. Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2010

Rada Unii Europejskiej. Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2010 Rada Unii Europejskiej Ministerstwo Spraw Zagranicznych 2010 1 Autorzy: Aleksander Parzych, Aureliusz Wlaź Projekt graficzny serii: Techna Studio www.techna.pl Zdjęcia na okładce i w tekście: The Audiovisual

Bardziej szczegółowo

Konstrukcja szkieletowa

Konstrukcja szkieletowa Obudowa wanny Obudowę wanny mocuje się na konstrukcji szkieletowej zbudowanej z listewek o grubości 40 x 40 mm, rozstawionej wzdłuż boków wanny i przymocowanej do ściany. NARZĘDZIA poziomnica wyrzynarka

Bardziej szczegółowo

Niezbędnik finansowy. Bezpieczne oszczędzanie na wymarzony cel. Produkty oszczędnościowe

Niezbędnik finansowy. Bezpieczne oszczędzanie na wymarzony cel. Produkty oszczędnościowe Niezbędnik finansowy Bezpieczne oszczędzanie na wymarzony cel Produkty oszczędnościowe Pro duk ty ofe ro wa ne przez ban ki są two rzo ne z my ślą o klien tach i ich po - trze bach. Planując co miesiąc

Bardziej szczegółowo

Biuletyn. To już było, i... KONSULTANT. nr 11, czerwiec Forum Wykonawców str. 2. Po pierwsze - zrozumieć prawo str. 3

Biuletyn. To już było, i... KONSULTANT. nr 11, czerwiec Forum Wykonawców str. 2. Po pierwsze - zrozumieć prawo str. 3 ISSN 1898-634X nr 11, czerwiec 2009 Biuletyn KONSULTANT Forum Wykonawców str. 2 Po pierwsze - zrozumieć prawo str. 3 Zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego str. 5 Kodeks cywilny w realizacji inwestycji

Bardziej szczegółowo

ul-czaspracy_kampoznaj-wzn-zus2011: :34 Strona 1

ul-czaspracy_kampoznaj-wzn-zus2011: :34 Strona 1 ul-czaspracy_kampoznaj-wzn-zus2011:02 2011-09-05 11:34 Strona 1 ul-czaspracy_kampoznaj-wzn-zus2011:02 2011-09-05 11:34 Strona 2 Przydatne pojęcia Czas pra cy to czas, w któ rym po zo sta jesz w dys - pozycji

Bardziej szczegółowo

Elżbieta Judasz. Prawo pra cy. pierwsze kroki

Elżbieta Judasz. Prawo pra cy. pierwsze kroki Elżbieta Judasz Prawo pra cy pierwsze kroki War sza wa 2012 Aktualizacja Katarzyna Piecyk Pro jekt okład ki www.jsphoto.eu Opra co wa nie re dak cyj ne Izabella Skrzecz Opra co wa nie ty po gra ficz ne

Bardziej szczegółowo

1. Zdecydowane masowanie wzdłuż ramienia: 2. Zdecydowane uciskanie całego ramienia: od nad garst ka w kie run ku ra mie nia

1. Zdecydowane masowanie wzdłuż ramienia: 2. Zdecydowane uciskanie całego ramienia: od nad garst ka w kie run ku ra mie nia masazyk_layout 1 10/9/13 2:29 PM Page 1 Ćwi cze nie Spo sób wy ko na nia Ma su je te ra peu ta lub sa mo dziec ko ko lej no każ dą rę kę od od ra mie nia w kie run ku dło ni po stro nie ze wnętrz nej ra

Bardziej szczegółowo

u j e d n o l i co ny te kst u staw y

u j e d n o l i co ny te kst u staw y CIT NOWE PRAWO 2012 u j e d n o l i co ny te kst u staw y Czwartek nr 302 (9118) 29 grudnia 2011 TOMASZ WAWER Czwartek G 2 CIT 2012 29 grudnia 2011 rp.pl/prawo Ujednolicony tekst ustawy o podatku dochodowym

Bardziej szczegółowo

Biuletyn. Chmury nad... KONSULTANT. Sztuka budowania w kilku aktach. Umowy na roboty budowlane w zamówieniach publicznych. FIDIC a polskie prawo

Biuletyn. Chmury nad... KONSULTANT. Sztuka budowania w kilku aktach. Umowy na roboty budowlane w zamówieniach publicznych. FIDIC a polskie prawo ISSN 1898-634X nr 14, grudzień 2009 Biuletyn KONSULTANT Sztuka budowania w kilku aktach str. 2 Umowy na roboty budowlane w zamówieniach publicznych str. 3 FIDIC a polskie prawo str. 8 Czwarte Forum Współpracy

Bardziej szczegółowo

Biuletyn. Wydatkujemy środki unijne str. 4. Status prawny polecenia inżyniera kontraktu str. 5 KONSULTANT

Biuletyn. Wydatkujemy środki unijne str. 4. Status prawny polecenia inżyniera kontraktu str. 5 KONSULTANT nr 1 październik 2007 Biuletyn inwestycje budownictwo konsulting doradztwo rozjemstwo arbitraż procedury KONSULTANT w realizacji inwestycji str. 3 Wydatkujemy środki unijne str. 4 Status prawny polecenia

Bardziej szczegółowo

Pro to kół Zwy czaj ne go Ogól ne go Ze bra nia Pol skie go. dnia 1 wrze śnia 2010 r. w Pu ła wach. Po rzą dek ze bra nia: Prze bieg Ze bra nia:

Pro to kół Zwy czaj ne go Ogól ne go Ze bra nia Pol skie go. dnia 1 wrze śnia 2010 r. w Pu ła wach. Po rzą dek ze bra nia: Prze bieg Ze bra nia: Wiadomoœci Parazytologiczne 2010, 56(4), 355 359 Copyright 2010 Polskie Towarzystwo Parazytologiczne Pro to kół Zwy czaj ne go Ogól ne go Ze bra nia Pol skie go To wa rzy stwa Pa ra zy to lo gicz ne go,

Bardziej szczegółowo

Pra co wi te la ta. Zo bacz cie Pań stwo i oceń cie sa mi. Pro jek ty zre ali zo wa ne lub w trak cie re ali za cji

Pra co wi te la ta. Zo bacz cie Pań stwo i oceń cie sa mi. Pro jek ty zre ali zo wa ne lub w trak cie re ali za cji czwartek, 14 sierpnia 2014 Z życia Gminy 3 Pra co wi te la ta W cią gu mi ja ją cej ka den cji (2010 2014) wój ta Zbi gnie wa Grzy ba i rad nych Gmi ny dzię ki wspar ciu środ ków ze wnętrz nych uda ło

Bardziej szczegółowo

Metoda projekt w. badawczych. Po szu ku j¹c no wych spo so b w za in te re so -

Metoda projekt w. badawczych. Po szu ku j¹c no wych spo so b w za in te re so - Metoda projekt w badawczych Me to da pro jek t w jest spo so bem wspie ra nia ak tyw ne go za an ga o wa nia i ce lo we go ucze nia siê oraz roz wo ju in te lek tu al ne go, a dla nie kt rych na uczy cie

Bardziej szczegółowo

dr To masz To kar ski er go no mia pra cy z lap to pem

dr To masz To kar ski er go no mia pra cy z lap to pem dr To masz To kar ski er go no mia pra cy z lap to pem War sza wa 2010 Pro jekt okład ki Do ro ta Za jąc Zdję cie na okład ce Wojciech Sternak Opra co wa nie re dak cyj ne Iza bel la Skrzecz Re dak cja

Bardziej szczegółowo

Okre ślić cel ho dow la ny dla wła sne go sta da

Okre ślić cel ho dow la ny dla wła sne go sta da postęp hodowlany Ka mil Siat ka Ma zo wiec kie Cen trum Ho dow li i Roz ro du Zwie rząt Sp. z o.o. w Ło wi czu Okre ślić cel ho dow la ny dla wła sne go sta da Ho dow la to skom pli ko wa ny, dłu go trwa

Bardziej szczegółowo

Rzeczpospolita Polska Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Europejska inicjatywa obywatelska

Rzeczpospolita Polska Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Europejska inicjatywa obywatelska Rzeczpospolita Polska Ministerstwo Spraw Zagranicznych Europejska inicjatywa obywatelska Publikacja opracowana na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych przez Instytut Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

Bardziej szczegółowo

W p r o w a d z e n i e. do sprawozdania finansowego

W p r o w a d z e n i e. do sprawozdania finansowego Monitor Polski B Nr 994 969 09 SPRAWOZDANIE FINANSOWE 07 SZPITAL WOJSKOWY Z PRZYCHODNI SAMODZIELNY PUBLICZNY ZAK AD OPIEKI ZDROWOTNEJ 78-600 Wa³cz, ul. Ko³obrzeska 44 tel. 67 50-8-09; fax 50-8-0 REGON

Bardziej szczegółowo

Otwar cie 1. Zna cze nie Otwar cie 1 ma na stę pu ją ce zna cze nia:

Otwar cie 1. Zna cze nie Otwar cie 1 ma na stę pu ją ce zna cze nia: 20 Wspólny Język 2010 Wspólny J zyk 2010 Standard Otwar cie Zna cze nie Otwar cie ma na stę pu ją ce zna cze nia: A) 5 kar w si le 12 17, B) układ 4441 z czwór ką ka ro w si le 12 17, C) układ 4 ka ra,

Bardziej szczegółowo

ubezpieczenia komunikacyjne ogólne warunki ubezpieczeń komunikacyjnych

ubezpieczenia komunikacyjne ogólne warunki ubezpieczeń komunikacyjnych ubezpieczenia komunikacyjne ogólne warunki ubezpieczeń komunikacyjnych Ogólne Warunki Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w ruchu zagranicznym - Zielona Karta 24.02.2016

Bardziej szczegółowo

Postępowanie z bielizną i odpadami w gabinetach medycyny estetycznej oraz obiektach sektora beauty

Postępowanie z bielizną i odpadami w gabinetach medycyny estetycznej oraz obiektach sektora beauty higiena pracy mgr inż. Dominika Gacka, mgr Dorota Wodzisławska-Czapla Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach Postępowanie z bielizną i odpadami w gabinetach medycyny estetycznej oraz

Bardziej szczegółowo

Pierw sze in no wa cyj ne wdro że nie sys te mu EPC/RFID na pol skim ryn ku

Pierw sze in no wa cyj ne wdro że nie sys te mu EPC/RFID na pol skim ryn ku Mi chał Gra bia, Grze gorz So ko łow ski, Piotr Ho łu bo wicz In sty tut Lo gi sty ki i Ma ga zy no wa nia GS1 Polska Pierw sze in no wa cyj ne wdro że nie sys te mu EPC/RFID na pol skim ryn ku Śle dząc

Bardziej szczegółowo

Część I NOWE SPOJRZENIE NA OKRES DORASTANIA

Część I NOWE SPOJRZENIE NA OKRES DORASTANIA Część I NOWE SPOJRZENIE NA OKRES DORASTANIA Rozdział 1 Lu dzie uwa ża ją, że... In na książ ka dla na sto lat ków Więk szość lu dzi uwa ża, że nie je ste ście w sta nie zro zu mieć te go, co przed sta

Bardziej szczegółowo

Aspek ty or ga ni za cyj no -tech no lo gicz ne wy bra nych sys te mów kom ple ta cji

Aspek ty or ga ni za cyj no -tech no lo gicz ne wy bra nych sys te mów kom ple ta cji Mi ro sław No wak, Ja cek Za jąc In sty tut Lo gi sty ki i Ma ga zy no wa nia Aspek ty or ga ni za cyj no -tech no lo gicz ne wy bra nych sys te mów kom ple ta cji Wy daj ność sys te mów dys try bu cji

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI Miejsce na identyfikację szkoły ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I LISTOPAD 2010 Instrukcja dla zdającego Czas pracy 120 minut 1. Sprawdź, czy ar kusz eg za mi

Bardziej szczegółowo

Debiuty na GPW zapowiadały na przyszły rok m.in. spółki grupy PKP i Jastrzębska Spółka Węglowa.

Debiuty na GPW zapowiadały na przyszły rok m.in. spółki grupy PKP i Jastrzębska Spółka Węglowa. Debiuty na GPW zapowiadały na przyszły rok m.in. spółki grupy PKP i Jastrzębska Spółka Węglowa. Po 11 debiutach giełdowych w mijającym roku przyszły rok na warszawskiej giełdzie zapowiada się równie dobrze,

Bardziej szczegółowo

Rozdział 4. Blokada nadgarstka PODSTAWY WSKAZANIA DO ZASTOSOWANIA ŚRODKI OSTROŻNOŚCI

Rozdział 4. Blokada nadgarstka PODSTAWY WSKAZANIA DO ZASTOSOWANIA ŚRODKI OSTROŻNOŚCI Rozdział Blokada nadgarstka PODSTAWY Blo ka da nad garst ka po le ga na znie czu le niu trzech ner wów: pro mie nio we go, po środ ko we go oraz łok cio we go. 1. Nerw łok cio wy ma ga łąz kę czu cio wą

Bardziej szczegółowo

No we li za cja Dy rek ty wy EPBD 2010/31/UE z 15 ma -

No we li za cja Dy rek ty wy EPBD 2010/31/UE z 15 ma - mb0110 TEMAT WYDANIA mgr inż. Jerzy B. Zembrowski* No wy wy miar ener go osz częd no ści w bu dow nic twie No we li za cja Dy rek ty wy EPBD 2010/31/UE z 15 ma - ja 2010 r. w spra wie cha rak te ry sty

Bardziej szczegółowo

Piotr Wojciechowski PRAWO PRACY. Poradnik dla pracodawcy

Piotr Wojciechowski PRAWO PRACY. Poradnik dla pracodawcy Piotr Wojciechowski PRAWO PRACY Poradnik dla pracodawcy Projekt graficzny okładki Dorota Zając Opracowanie redakcyjne Izabella Skrzecz Opracowanie typograficzne i łamanie Barbara Charewicz Copyright Główny

Bardziej szczegółowo

Bez pie czeń stwo w łań cu chu do staw

Bez pie czeń stwo w łań cu chu do staw Bo gu sław Śliw czyń ski In sty tut Lo gi sty ki i Ma ga zy no wa nia Wyż sza Szko ła Lo gi sty ki Bez piecz ne łań cu chy do staw Po czu cie bez pie czeń stwa jest jed ną z pod sta wo wych war to ści

Bardziej szczegółowo

Leszek Buliński. Po li tycz ne uwa run ko wa nia zmian w ochro nie zdro wia sek tor nie pu blicz ny. (na przy kła dzie pla có wek mia sta Gdań ska)

Leszek Buliński. Po li tycz ne uwa run ko wa nia zmian w ochro nie zdro wia sek tor nie pu blicz ny. (na przy kła dzie pla có wek mia sta Gdań ska) 2009 B roz 00 st:rozdz 00 Spis treści.qxd 2009-09-16 17:12 Strona 1 Strona tytułowa (do wyk przez graf.) Leszek Buliński Po li tycz ne uwa run ko wa nia zmian w ochro nie zdro wia sek tor nie pu blicz

Bardziej szczegółowo

JUŻ PRA CU JĄ! materiały prasowe

JUŻ PRA CU JĄ! materiały prasowe JUŻ PRA CU JĄ! materiały prasowe Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach działania

Bardziej szczegółowo

Doskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach

Doskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach BAR BA RA WOY NA ROW SKA, MA RIA SO KO OW SKA, MAG DA LE NA WOY NA ROW SKA -SO DAN Doskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach W nowej podstawie programowej kszta³cenia

Bardziej szczegółowo

Zygmunt Wieczorek Bezpieczeñstwo i higiena pracy

Zygmunt Wieczorek Bezpieczeñstwo i higiena pracy Zygmunt Wieczorek Bezpieczeñstwo i higiena pracy poradnik dla pracodawcy 1 Projekt okładki Dorota Zając Opracowanie redakcyjne Izabella Skrzecz Opracowanie typograficzne i łamanie Barbara Charewicz Copyright

Bardziej szczegółowo

Układanie wykładzin podłogowych

Układanie wykładzin podłogowych Układanie wykładzin podłogowych Sposoby układania Sposób układania Układanie swobodne Zastosowanie Zalety Wady W małych pomieszczeniach, tam gdzie wystarcza jeden arkusz lub rzadko odwiedzanych Szybkie

Bardziej szczegółowo

An drzej S. Grze la kow ski

An drzej S. Grze la kow ski An drzej S. Grze la kow ski Aka de mia Mor ska w Gdy ni Wpływ in ter na li za cji kosz tów ze wnętrz nych na funk cjo no wa nie ryn ków trans por to wych w UE (cz. 2) Ko niecz nym bę dzie też za sto so

Bardziej szczegółowo

W p r o w a d z e n i e. do sprawozdania finansowego

W p r o w a d z e n i e. do sprawozdania finansowego Monitor Polski B Nr 4 956 787 SPRAWOZDANIE FINANSOWE PRZEDSIÊBIORSTWO WODOCI GÓW I KANALIZACJI WODNIK Spó³ka z o.o. w Jeleniej Górze 58-560 Jelenia Góra, Pl. Piastowski tel. 75 755-0-9; fax 755-0-9 REGON

Bardziej szczegółowo

Koncepcje i strategie logistyczne

Koncepcje i strategie logistyczne Ewa Ku liń ska 1 Agniesz ka Do rn fel d 2 Za rzą dza nie ry zy kiem pro ce sów lo gi stycz nych - studium przypadku 3 Przed mio tem pu bli ka cji jest oce na ry - zy ka to wa rzy szą ce go re ali za cji

Bardziej szczegółowo

Niezbędnik finansowy. Finansujemy nasze marzenia. Kredyty

Niezbędnik finansowy. Finansujemy nasze marzenia. Kredyty Niezbędnik finansowy Finansujemy nasze marzenia Kredyty Pro duk ty ofe ro wa ne przez ban ki są two rzo ne z my ślą o klien tach i ich po - trze bach. Planując co miesiąc do mo wy bu dżet, do brze jed

Bardziej szczegółowo

Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy

Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Stanisław Staszewski Dostosuj swój zakład do obowiązującego prawa pracy Lista kontrolna z komentarzem, materiał pomocniczy dla pracodawców Warszawa 2015 Lista kontrolna z komentarzem Sta ni sław Sta szew

Bardziej szczegółowo

Medyczny laser CO2. C jaki aparat jest optymalny dla lekarza medycyny estetycznej/dermatologa?

Medyczny laser CO2. C jaki aparat jest optymalny dla lekarza medycyny estetycznej/dermatologa? 1 3aparatura i technika Dr n. farm. S 0 0awomir Wilczy Ґski Katedra i Zak 0 0ad Podstawowych Nauk Biomedycznych, Wydzia 0 0 Farmaceutyczny z OML w Sosnowcu 0 1l 0 2skiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Bardziej szczegółowo

Ogólne warunki grupowego pracowniczego ubezpieczenia na życie GRU/P. Ogólne warunki dodatkowych ubezpieczeń grupowych

Ogólne warunki grupowego pracowniczego ubezpieczenia na życie GRU/P. Ogólne warunki dodatkowych ubezpieczeń grupowych Ogólne warunki grupowego pracowniczego ubezpieczenia na życie GRU/P Ogólne warunki dodatkowych ubezpieczeń grupowych Szanowni Państwo, Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych Klientów, zamieściliśmy

Bardziej szczegółowo

Biuletyn KONSULTANT. Pożegnanie. Podsumowanie roku. Warunki kontraktowe FIDIC. Projektuj i buduj. Ceny w budownictwie. Ubezpieczenia.

Biuletyn KONSULTANT. Pożegnanie. Podsumowanie roku. Warunki kontraktowe FIDIC. Projektuj i buduj. Ceny w budownictwie. Ubezpieczenia. ISSN 1898-634X nr 8, grudzień 2008 Biuletyn KONSULTANT Pożegnanie str. 2 Podsumowanie roku str. 3 Warunki kontraktowe FIDIC str. 4 Projektuj i buduj str. 14 Ceny w budownictwie str. 18 Ubezpieczenia str.

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenia osobowe. Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY. Allianz ubezpieczenia od A do Z.

Ubezpieczenia osobowe. Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY. Allianz ubezpieczenia od A do Z. Ubezpieczenia osobowe Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY Allianz ubezpieczenia od A do Z. Spis treœci.........................................................................................................

Bardziej szczegółowo

Opis tech nicz ny. Prze zna cze nie

Opis tech nicz ny. Prze zna cze nie Nie jed no krot nie chęć po sia da nia ko min ka w dom ku let ni sko wym wy mu sza zna le zie nie ta kie go roz wią za nia, aby by ło spraw ne i bez piecz - ne, a jak to uczy nić je śli w samym dom ku

Bardziej szczegółowo

Kontrola inbredu. hodowla NEGATYWNE SKUTKI INBREDU DEPRESJA INBREDOWA

Kontrola inbredu. hodowla NEGATYWNE SKUTKI INBREDU DEPRESJA INBREDOWA hodowla Ka mil Siat ka Ma zo wiec kie Cen trum Ho dow li i Roz ro du Zwie rząt Sp. z o.o. w Ło wi czu Kontrola inbredu Terminem inbred, chów wsobny albo kojarzenie krewniacze określa się kojarzenia spokrewnionych

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA MASZYN

BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA MASZYN Włodzimierz Łabanowski BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA MASZYN Poradnik dla pracodawców Warszawa 2013 Spis treści 1. Wprowadzenie 2. Europejska koncepcja bezpieczeństwa użytkowania maszyn 3. Wymagania dla maszyn

Bardziej szczegółowo

Ogólne warunki ubezpieczenia Plan Inwestycyjny Multi Progres

Ogólne warunki ubezpieczenia Plan Inwestycyjny Multi Progres inwestycje Ogólne warunki ubezpieczenia Plan Inwestycyjny Multi Progres ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ze składką podstawową opłacaną jednorazowo indeks PIMP/11/11/02

Bardziej szczegółowo