Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU KOMUNKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska DART-SMP /07 ( ) projekt do konsultacji Warszawa, dnia 2008 r. Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust. 1 i 2 w związku z art. 25 ust. 2 i 4, art. 34, art. 36, art. 37, art. 38, art. 40, art. 42 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. z 2004 r., Nr 171, poz z późn. zm., zwanej dalej równieŝ ustawą Prawo telekomunikacyjne lub PT ) oraz 2 pkt 7 i 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. z 2004 r., Nr 242, poz. 2420), zwanego dalej takŝe rozporządzeniem Ministra Infrastruktury oraz w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), art. 4 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2258), art. 206 ust. 1 i art. 206 ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz art ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r., nr 98, poz. 1071, z późn. zm., zwanej dalej równieŝ kpa ): I. ustalam, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy nie występuje skuteczna konkurencja; II. wyznaczam Telekomunikację Polską S.A. z siedzibą w Warszawie (zwaną dalej równieŝ Spółką, TP S.A. lub TP ), jako przedsiębiorcę zajmującego pozycję znaczącą na krajowym rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy. III. nakładam na Telekomunikację Polską S.A. z siedzibą w Warszawie następujące obowiązki regulacyjne: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 34 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na uwzględnianiu uzasadnionych wniosków przedsiębiorców telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego do usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących

2 zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end (zwanych równieŝ łączami koniec koniec ) poprzez: a) zapewnienie określonych elementów sieci telekomunikacyjnej, w tym linii i łączy niezbędnych do korzystania z usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end, b) zapewnienie infrastruktury telekomunikacyjnej, kolokacji oraz innych form wspólnego korzystania z budynków niezbędnych do korzystania z usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end, c) zapewnienie funkcji sieci niezbędnych do zapewnienia pełnej interoperacyjności usług, d) zapewnienie połączenia sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych oraz udogodnień z nimi związanych niezbędnych dla korzystania z usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end, e) prowadzenie w dobrej wierze negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w zakresie usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end oraz utrzymywaniu uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego do usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym odcinków łączy end-to-end. Obowiązek ten, nałoŝony na obszarze rynku krajowego nie obejmuje rynków produktowych określonych jako relacje zestawiane na bazie łączy dzierŝawionych pomiędzy 145-ma obszarami określonymi w Załączniku obowiązek, o którym mowa w art. 36 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego do usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end, w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a takŝe oferowaniu usług oraz udostępnianiu informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zaleŝnymi. Obowiązek ten, nałoŝony na obszarze rynku krajowego w zakresie zapewnienia fizycznego dostępu telekomunikacyjnego do usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end nie obejmuje rynków produktowych określonych jako relacje zestawiane na bazie łączy dzierŝawionych pomiędzy 145-ma obszarami określonymi w Załączniku 1. Na pozostałych rynkach produktowych, na które składają się relacje pomiędzy 740 pozostałymi miastami Polski, obowiązek ten dotyczy obszaru rynku krajowego. 3. obowiązek, o którym mowa w art. 37 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na ogłaszaniu informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego w zakresie świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym odcinków łączy end-to-end, dotyczących specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a takŝe opłat, przy czym: - zakres ogłaszanych informacji obejmuje wszystkie informacje dotyczące specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci a takŝe opłat, niezbędny do przygotowania przez zainteresowanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych wniosku w sprawie zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego do usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end; 2

3 - publikacja wskazanych powyŝej informacji nastąpi w formie elektronicznej na oficjalnej stronie internetowej Telekomunikacji Polskiej S.A., - informacje naleŝy ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia niniejszej decyzji, a w przypadku zmiany zakresu bądź treści publikowanej informacji naleŝy ją ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie 1 tygodnia od wprowadzonej zmiany; przy czym obowiązek ten będzie stosowany do czasu publikacji, na koszt Telekomunikacji Polskiej S.A. zatwierdzonej przez Prezesa UKE lub samodzielnie przez niego ustalonej oferty ramowej lub jej zmiany w Biuletynie UKE. Obowiązek ten, nałoŝony na obszarze rynku krajowego nie obejmuje rynków produktowych określonych jako relacje zestawiane na bazie łączy dzierŝawionych pomiędzy 145-ma obszarami określonymi w Załączniku obowiązek, o którym mowa w art. 38 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na prowadzeniu rachunkowości regulacyjnej w sposób umoŝliwiający identyfikację przepływów transferów wewnętrznych związanych z działalnością w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, zgodnie z przepisami art ustawy Prawo telekomunikacyjne i przepisami odpowiednich aktów wykonawczych. 5. obowiązek, o którym mowa w art. 40 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty operatora. Obowiązek ten, nałoŝony na obszarze rynku krajowego nie obejmuje rynków produktowych określonych jako relacje zestawiane na bazie łączy dzierŝawionych pomiędzy 145-ma obszarami określonymi w Załączniku obowiązek, o którym mowa w art. 42 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na przygotowaniu i przedstawieniu w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia niniejszej decyzji, oferty ramowej o dostępie telekomunikacyjnym w zakresie świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, w tym łączy end-to-end o treści zgodnej z Załącznikiem nr 2, stanowiącym integralną część niniejszej decyzji. Obowiązek ten, nałoŝony na obszarze rynku krajowego nie obejmuje rynków produktowych określonych jako relacje zestawiane na bazie łączy dzierŝawionych pomiędzy 145-ma obszarami określonymi w Załączniku 1. IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu stosownie do art. 206 ust. 2 i ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne. UZASADNIENIE 1. Przebieg postępowania w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w PT. 1. Pismem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI /04(1)) Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwany dalej Prezesem URTiP ) na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. PT wszczął z urzędu postępowanie sprawie ustalenia, czy na 3

4 krajowym rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone do dnia 9 lutego 2006 r. 3. Wraz z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego, tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi dzierŝawy łączy niebędących zakończeniami łączy występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na tym rynku właściwym oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych. 4. Pismem z dnia 19 lipca 2007 r., Prezes UKE powiadomił Telekomunikację Polską S.A. z siedzibą w Warszawie o rozszerzeniu postępowania, stosownie do powołanego wyŝej art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz Kodeks postępowania cywilnego. 5. W związku z prowadzonym postępowaniem zwrócono się do operatorów telefonii stacjonarnej o wypełnienie formularzy informacyjnych. Dane i informacje przekazane przez wskazanych operatorów były następnie w odpowiedzi na kolejne pisma Regulatora uzupełniane i doprecyzowane. Do analizy uŝyto takŝe informacji udostępnianych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na oficjalnych stronach internetowych. 6. Pismem z dnia 19 lipca 2007 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego dalej Prezesem UOKiK ) o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego w sprawie ustalenia, Ŝe na rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia Telekomunikacji Polskiej S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. 7. W dniu 19 lipca 2007 r. Prezes UKE notyfikował Komisji Europejskiej (zwanej dalej równieŝ Komisją lub KE ) projekt decyzji Prezesa UKE w sprawie ustalenia, Ŝe na rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia spółki Telekomunikacja Polska S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. 8. Dnia 19 lipca 2007 r. Prezes UKE wszczął postępowanie konsultacyjne dotyczące projektu decyzji w przedmiotowej sprawie. 9. Pismem z dnia 31 lipca 2007 r., Komisja Europejska zwróciła się o dodatkowe informacje dotyczące przedmiotowego postępowania. Pismem z dnia 3 sierpnia 2007 r. Prezes UKE przekazał Komisji Europejskiej dodatkowe informacje i dane statystyczne. 10. W dniu 20 sierpnia 2007 r. zakończył się proces konsultacji przedmiotowej decyzji. W ramach postępowania konsultacyjnego do Prezesa UKE wpłynęły dwa niezastrzeŝone stanowiska, złoŝone przez: Telekomunikację Polską S.A i Prezesa Urzędu Ochrony 4

5 Konkurencji i Konsumentów oraz jedno stanowisko zastrzeŝone, złoŝone przez Krajową Izbę Gospodarczą Elektroniki i Telekomunikacji. 11. Komisja Europejska w dniu 20 sierpnia 2007 r., skierowała do Prezesa UKE pismo informujące o powaŝnych wątpliwościach wobec zgodności proponowanej decyzji z prawem wspólnotowym, a w szczególności z celami zawartymi w art. 8 dyrektywy ramowej, w związku z art. 10 i art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (tekst skonsolidowany, uwzględniający zmiany wprowadzone Traktatem z Nicei, Dziennik Urzędowy UE C 325 z 24 grudnia 2002 r., zwanego dalej Traktatem WE ) oraz art. 14 do 16 dyrektywy ramowej. Wątpliwości Komisji dotyczyły: niedostatecznej analizy włączenia łączy end-to-end oraz sprzedaŝy wewnętrznej do definicji rynku 14, a takŝe niedostatecznych danych rynkowych dla uzasadnienia pozycji znaczącej TP S.A. 12. Pismem z dnia 27 września 2007 r., Prezes UKE wycofał przedmiotową notyfikację. 13. Prezes UKE zwracał się kilkakrotnie do przedsiębiorców świadczących zarówno usługi dzierŝawy odcinków zakończeń łączy jak i odcinków nie będących zakończeniami łączy z prośbą o kolejne wyjaśnienia i informacje, które następnie były przez Prezesa UKE analizowane. 14. Dnia 23 kwietnia 2008 r. Prezes UKE wszczął postępowanie konsultacyjne dotyczące projektu decyzji w sprawie ustalenia, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia Telekomunikacji Polskiej S.A. z siedzibą w Warszawie jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. W tym samym dniu notyfikował projekt przedmiotowej decyzji Komisji Europejskiej oraz poinformował Prezesa UOKIK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego. 15. W dniu 30 kwietnia 2008 r. Komisja Europejska przekazała Prezesowi UKE pismo zawierające pytanie dotyczące niniejszego rynku, na które to pismo Prezes UKE odpowiedział w dniu 7 maja 2008 r. 16. W dniu 21 maja 2008 r. Telekomunikacja Polska S.A. przekazała swoje stanowisko w ramach postępowania konsultacyjnego opublikowane wraz z pismem Komisji Europejskiej z dnia 23 maja 2008 r., na stronie Urzędu, w dniu 4 lipca 2008 r. 17. Dnia 23 maja 2008 r. Komisja Europejska poinformowała Prezesa UKE o rozpoczęciu II etapu postępowania. Komisja zgłosiła powaŝne wątpliwości w przedmiotowej sprawie z następujących powodów: braku dostatecznych dowodów, Ŝe rynek podlega regulacji ex-ante (brak analizy potwierdzającej spełnienie testu trzech kryteriów); niedostatecznych dowodów uzasadniających wyznaczenie TP jako operatora o znaczącej pozycji rynkowej. 18. W dniu 2 czerwca 2008 r. Komisja Europejska przekazała Prezesowi UKE kolejne pytania dotyczące przedmiotowego rynku, na które Prezes UKE odpowiedział w dniach 6 i 12 czerwca 2008 r. 19. W dniu 24 czerwca 2008 r. Prezes UKE otrzymał raport Grupy ERG dotyczący rynku 5

6 świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy nie będących zakończeniami w Polsce. 20. Dnia 2 lipca 2008 r. Prezes UKE wycofał notyfikację. Biorąc pod uwagę ustalony stan faktyczny Prezes UKE zwaŝył, co następuje. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeŝeli Prezes UKE ustali, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. Zgodnie z definicją, określoną w art. 24 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Kryteriami stosowanymi przez Prezesa UKE przy ocenie pozycji znaczącej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego na rynku właściwym są, w szczególności (art. 24 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne): 1) udział przedsiębiorcy w rynku właściwym, 2) brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej, 3) istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy, 4) brak albo niewielki poziom równowaŝącej siły nabywczej, 5) łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, 6) ekonomie skali, 7) ekonomie zakresu, 8) pionowe zintegrowanie przedsiębiorcy, 9) poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaŝy przedsiębiorcy, 10) brak potencjalnej konkurencji, 11) istnienie barier dla dalszego rozwoju przedsiębiorcy oraz rynku właściwego, 12) istnienie barier wejścia na rynek właściwy. Jednocześnie naleŝy mieć na względzie, Ŝe zgodnie z art. 24 ust. 6 ustawy Prawo telekomunikacyjne, uznanie przedsiębiorcy za posiadającego znaczącą pozycję rynkową moŝe nastąpić na podstawie wyników oceny kryteriów, o których mowa wyŝej, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. Stosownie do normy art. 25 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, decyzje dotyczące wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji na rynku właściwym lub nałoŝenia obowiązków regulacyjnych określonych w ustawie są wydawane przez Prezesa UKE w porozumieniu z Prezesem UOKiK. W przedmiotowych decyzjach Prezes UKE nakłada, utrzymuje, zmienia lub znosi jeden lub więcej obowiązków regulacyjnych, o których mowa w art. 34, art , art. 42, art i art. 72 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne, biorąc pod uwagę adekwatność danego obowiązku do zidentyfikowanego problemu, proporcjonalność oraz cele określone w art. 1 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jakimi jest stworzenie warunków dla: 1) wspierania równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych, 2) rozwoju i wykorzystania nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej, 3) zapewnienia ładu w gospodarce numeracją, częstotliwościami oraz zasobami orbitalnymi, 6

7 4) zapewnienia uŝytkownikom maksymalnych korzyści w zakresie róŝnorodności, ceny i jakości usług telekomunikacyjnych, 5) zapewnienia neutralności technologicznej, z uwzględnieniem art. 1 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne, tj. biorąc pod uwagę, Ŝe przepisy ustawy nie naruszają przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2004 r., nr 253, poz. 2531, z późn. zm.). 2. Definicja rynku właściwego 2.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się (zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm. - zwanej dalej: ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawą okik ), do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne), rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty. Ponadto towary te są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Rynki właściwe podlegające analizie i regulacji przez Prezesa UKE, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, wydał stosowne rozporządzenie, w którym wymienił rynki podlegające analizie. Jednym z nich jest rynek świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy ( 2 pkt 7 rozporządzenia). Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U. C165/6 z 2002 r.) zwane dalej Wytycznymi, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalania pozycji znaczącej przewidują, iŝ na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji, tak jak zostały one przedstawione przez Komisję w zaleceniu dotyczącym właściwych rynków produktów i usług. 1 Pierwsze Zalecenie w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex-ante Komisja wydała w dniu 11 lutego 2003 r (nr 2003/311/WE). Zalecenie to obejmowało rynek świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy. W dniu 17 grudnia 2007 r. Komisja Europejska wydała drugie zalecenie nr 2007/879/WE (Dz.U. L344/65 z 2007 r.) zwane dalej Zaleceniem, w którym przedmiotowy rynek nie został juŝ wymieniony. Nie oznacza to, Ŝe nie moŝe on nadal być regulowany przez krajowe organy regulacyjne. Krajowe organy regulacyjne mogą bowiem regulować rynki inne niŝ te wymienione w zaleceniu, jeśli jest to uzasadnione warunkami panującymi w danym kraju. Jakkolwiek przedmiotowy rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyŝsze, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w 1 Wytyczne Komisji (pkt 1.1.4) 7

8 szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, przy odniesieniu się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji: właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangaŝowane w proces popytu i podaŝy właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar moŝna odróŝnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przewaŝające warunki konkurencji są znacząco róŝne. 2 Podobną definicję rynku geograficznego zawiera art. 4 pkt 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, o której mowa w punkcie 2.1. niniejszej decyzji. Zakres geograficzny rynku podlegającego analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako krajowy ( 3 w związku z 2 pkt 7), czyli jego zasięg geograficzny obejmuje terytorium całego kraju. Dlatego teŝ w niniejszej decyzji Prezes UKE poddał analizie krajowy rynek świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy. W projekcie Noty wyjaśniającej Komisja zauwaŝa, Ŝe: inwestycje w alternatywną infrastrukturę nie znajdują się na równym poziomie na obszarze danego państwa członkowskiego, a w wielu krajach występują obecnie konkurujące infrastruktury w róŝnych częściach kraju, zwłaszcza w obszarach miejskich. W takich przypadkach NRA mogłyby zasadniczo znaleźć sub-krajowe rynki geograficzne. Zdaniem Komisji, aby wyznaczyć tego typu rynki NRA musiałyby wyznaczyć konkurentów potencjalnych podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej i dokonać oceny obszaru dostaw takich konkurentów. [...] NaleŜy uwzględnić świadectwa substytucyjności po stronie popytu i podaŝy występujące na właściwym rynku.[...] Ponadto powinny zostać przedstawione dowody na to, Ŝe presja wprowadzenia regionalnych róŝnic w cenach pochodzi od konsumentów i konkurentów, a nie jest jedynie odzwierciedleniem zmian kosztów świadczenia usługi. W sytuacji braku rynków sub-krajowych, zdaniem Komisji występowanie ograniczeń geograficznych nakładanych na podmioty o znaczącej pozycji rynkowej prowadzące działalność na terenie całego kraju, np. róŝnych poziomów konkurencyjności infrastruktury w róŝnych częściach terytorium, moŝe być brane pod uwagę w kontekście środków zaradczych. 3 Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE wskazuje na krajowy zasięg tego rynku. Na obszarze Polski bowiem brak jest róŝnic w opłatach za przedmiotową usługę, kosztach przesyłu sygnału, czy jakości usługi. Wynika to równieŝ z faktu dotychczasowej regulacji tego rynku, a zwłaszcza obowiązków ciąŝących na TP S.A. w zakresie przygotowania i przedstawienia Prezesowi UKE oferty ramowej w zakresie dzierŝawy łączy a takŝe obowiązku przedstawienia do zatwierdzenia cenników lub regulaminów świadczenia usług uŝytkownikom końcowym. 2 Wytyczne (pkt ) 3 Projekt Noty (pkt 2.4). Tekst oryginalny : Investment in alternative infrastructure is often uneven across the territory of a Member State, and in many countries there are now competing infrastructures in parts of the country, typically in urban areas. Where this is the case, an NRA could in principle find sub-national geographic markets. The NRA would need to identify the competitors of the potential SMP operator(s) and assess the area of supply of these competitors. [ ]. Further evidence relating to demand-side and supply-side substitutability on the relevant market will have to be considered. [ ] Moreover, there should be evidence that the pressure for regional price differences comes from customers and competitors and is not merely reflecting variations in the underlying costs. In the absence of sub-national markets, the existence of geographically differentiated constraints on a SMP operator who operates nationally, such as different levels of infrastructure competition in different parts of the territory, could be taken into account in the context of remedies. 8

9 JednakŜe Prezes UKE stwierdził, iŝ na terenie Polski występują obszary zróŝnicowane pod względem moŝliwości dostępu do usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy. RozbieŜności te wynikają z odmiennego stopnia rozwoju konkurencji infrastrukturalnej na terenie większych skupisk ludności oraz poza nimi. Na niektórych obszarach kraju, zwłaszcza w większych miastach, istnieją sieci nawet kilku operatorów alternatywnych, którzy (obok TP) świadczą przedmiotową usługę. Z kolei na mniej zurbanizowanych terenach zazwyczaj taką usługę świadczy wyłącznie TP. Jest to konsekwencja faktu, iŝ takie obszary charakteryzują się wysokimi barierami wejścia. Fakty te, omówione szczegółowo w dalszej części decyzji, zdaniem Prezesa UKE stanowią podstawę do produktowej segmentacji obowiązków nakładanych na tym rynku Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej, wyraŝonym w Nocie wyjaśniającej do Zalecenia Komisji z dnia 11 lutego 2003 r. (nr 2003/311/WE) w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex-ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej 4 zwanej dalej Notą wyjaśniającą Punktem wyjścia dla definicji i określenia rynków jest scharakteryzowanie rynków detalicznych w perspektywie czasowej z uwzględnieniem substytucji po stronie popytu i po stronie podaŝy. Po scharakteryzowaniu i określeniu rynków detalicznych, czyli rynków, na których odbywa się gra podaŝy i popytu uŝytkowników końcowych, naleŝy określić właściwe rynki hurtowe, czyli rynki, na których odbywa się gra popytu i podaŝy produktów dla osób trzecich zaopatrujących uŝytkowników końcowych. 5 NaleŜy zauwaŝyć, iŝ takie samo stanowisko zawiera projekt nowej noty wyjaśniającej do Zalecenia Komisji z dnia 17 grudnia 2007 r. 6 (zwanej dalej równieŝ projektem Noty ). Mając powyŝsze na uwadze, Prezes UKE przed określeniem zakresu produktowego rynku hurtowego dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, przeanalizował odpowiadający mu rynek na szczeblu detalicznym. Przeprowadzona analiza ustaliła, które produkty oferowane na rynku detalicznym są powiązane z rynkiem świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy. W Nocie wyjaśniającej Komisja Europejska stwierdza, iŝ: Przepływność dedykowana lub łącza dzierŝawione mogą być wymagane przez uŝytkowników końcowych w celu budowy sieci lub połączonych lokalizacji lub przez przedsiębiorstwa, które z kolei świadczą usługi uŝytkownikom końcowym. Dlatego teŝ moŝliwe jest określenie rynków detalicznych i hurtowych, które są w duŝym stopniu równoległe. RównieŜ w projekcie noty wyjaśniającej do Zalecenia Komisja potwierdza powyŝsze stanowisko. W Nocie wyjaśniającej Komisja stwierdza, iŝ: Na szczeblu detalicznym występują konkretne odwołania do dyrektywy o usłudze powszechnej w zakresie udostępniania minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych. Minimalny zestaw łączy dzierŝawionych oznacza określone obwody dzierŝawione o zharmonizowanych charakterystykach, które muszą być udostępnione w 4 /en1_2003_497.pdf.) 5 Nota wyjaśniająca (ust. 3.1.) pdf 9

10 określonych warunkach na danym terytorium krajowym 7. W związku z powyŝszym Prezes UKE uznał, iŝ rynkiem detalicznym w tym przypadku jest rynek świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach zarówno do 2 Mbit/s (a więc rynek detaliczny regulowany określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa URTiP), jak i o większych przepływnościach do 155 Mb/s włącznie. NaleŜy bowiem zauwaŝyć, iŝ minimalny zestaw łączy dzierŝawionych został równieŝ określony w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 11 sierpnia 2005 r. w sprawie zakresu usługi zapewnienia minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych (Dz.U. z 2005 r., Nr 160, poz. 1351). Zgodnie z tym rozporządzeniem minimalny zestaw rodzajów łączy telekomunikacyjnych, dla świadczenia usługi dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych, powinien zawierać: 1) cyfrowe łącza telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływnościach: n x 64 kbit/s (gdzie n = ), 34 Mbit/s, 140 Mbit/s lub 155 Mbit/s; 2) cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, podzielonej na kanały po 64 kbit/s (łącza strukturalne 2 Mbit/s); 3) cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, niepodzielonej na kanały (łącza niestrukturalne 2 Mbit/s); 4) dwuprzewodowe i czteroprzewodowe analogowe łącza telekomunikacyjne dla pasma 300Hz Hz o zwykłej i specjalnej jakości - w przypadku operatorów publicznych stacjonarnych sieci telefonicznych. Usługa dzierŝawy łączy na rynku detalicznym polega więc na udostępnieniu uŝytkownikowi stałego dedykowanego łącza telekomunikacyjnego o określonych parametrach transmisji sygnału, pomiędzy dwoma punktami sieci telekomunikacyjnej, do wyłącznego uŝytku uŝytkownika. W związku z faktem, iŝ wspomniany rynek detaliczny został przeanalizowany w odrębnym postępowaniu (decyzja Prezesa UKE z dnia 29 maja 2007 r., nr DRTD SMP /06 (25)), Prezes UKE odstąpił od szczegółowego opisu szczebla detalicznego rynku właściwego analizowanego w niniejszej decyzji Rynek produktowy na poziomie hurtowym Nota wyjaśniająca charakteryzuje wskazany rynek produktowy w następujący sposób: Na szczeblu hurtowym moŝna wyróŝnić odrębne rynki, w szczególności segmenty końcowe w obwodach dzierŝawionych (zwane niekiedy lokalnymi końcami lub lokalnymi segmentami) oraz segmenty międzymiastowe. Definicja segmentu końcowego zaleŝy od topologii sieci właściwej dla danego Państwa Członkowskiego i będzie leŝała w gestii stosownego krajowego organu regulacyjnego. Ponadto podczas gdy wiele rynków segmentów międzymiastowych na głównych trasach będzie prawdopodobnie skutecznie konkurencyjnych w pewnych rejonach geograficznych Państw Członkowskich, segmenty międzymiastowe mogą nie sprzyjać dostawcom alternatywnym. Z tego względu określa się takŝe segmenty międzymiastowe. Dodatkowo moŝna dokonywać segmentacji rynku pomiędzy łączami dzierŝawionymi o wysokiej i niskiej przepływności. 7 Nota wyjaśniająca (ust Dedykowane połączenia i przepływność łącza). 10

11 Według definicji zawartej w nieobowiązującej juŝ ustawie Prawo telekomunikacyjne z dnia 21 lipca 2000 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 73, poz. 852 z późn. zm.) dzierŝawa łączy telekomunikacyjnych jest to usługa polegająca na zapewnieniu moŝliwości transmisji sygnałów pomiędzy określonymi punktami sieci telekomunikacyjnej, bez komutacji wykonywanej na Ŝądanie uŝytkownika lub przez niego nadzorowanej i z zachowaniem tej samej postaci sygnałów: wejściowego i wyjściowego. Definicja podana powyŝej wywodzi się m.in. z definicji zawartej dokumencie ETSI EN V1.2.1 ( ), określającym wymagania techniczne i zasady testowania interfejsów sieciowych w ramach zasady sieci otwartej ONP. W obecnie obowiązującej ustawie Prawo telekomunikacyjne nie została zawarta definicja usługi dzierŝawy łączy. Prezes UKE opierając się na własnej analizie oraz na podstawie opinii przedstawianych przez operatorów telekomunikacyjnych stwierdził, iŝ dla celów niniejszej decyzji przez łącze dzierŝawione nie będące zakończeniem łącza, rozumie się łącze o określonej przepustowości, zrealizowane pomiędzy węzłami znajdującymi się w sieci operatora sprzedającego usługę, do których podłączony jest przedsiębiorca telekomunikacyjny zamawiający to łącze. Rysunek 1. Schemat łącza niebędącego zakończeniem łącza RYNEK 14 RYNEK 13 WĘZE A WĘZEŁ WĘZEŁ WĘZE B RYNEK 13 A, B węzeł Źródło: UKE. Pod pojęciem węzła sieci rozumie się miejsce, w którym znajdują się urządzenia słuŝące do telekomunikacji, realizujące zmianę, komutację bądź przekierowanie sygnału, jak np. przełącznica (ODF, DDF, PG i inne), przełącznik (switch) np. ATM, Ethernet, router szkieletowy, radiowa stacja bazowa, urządzenie abonenckie pod warunkiem, Ŝe jest wykorzystywane przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego świadczącego usługę dzierŝawy łączy jako węzeł sieci do dalszego świadczenia usług. W kaŝdym przypadku usługa dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy jest świadczona w celu zapewnienia transmisji sygnałów pomiędzy określonymi punktami sieci telekomunikacyjnej, innymi niŝ zakończenia sieci. Oferowana usługa obejmuje łącza cyfrowe o przepustowościach: poniŝej 2 Mbit/s, 2 Mbit/s, oraz powyŝej 2 Mbit/s. Co do zasady odcinki łączy niebędące zakończeniami łączy tworzą łącza telekomunikacyjne o wysokiej przepustowości, powyŝej 2 Mbit/s. JednakŜe zdarzają się równieŝ 11

12 sytuacje kiedy odcinek niebędacy zakończeniem łącza tworzy łącze o niskiej przepustowości, poniŝej 2 Mbit/s. W związku z powyŝszym Prezes UKE uznał, Ŝe wszystkie wyŝej wymienione przepustowości wchodzą w skład rynku właściwego na poziomie hurtowym. Ponadto analiza przedmiotowego rynku wykazała, Ŝe kilkunastu operatorów wyodrębniło w ramach hurtowego rynku dzierŝawy łączy segment tzw. łączy koniec-koniec (ang. end-to-end). Biorąc za podstawę wyniki przeprowadzonej analizy, pod pojęciem łącza end-to-end rozumie się łącze zrealizowane pomiędzy lokalizacjami, z których Ŝadna nie jest węzłem sieci. Z infrastrukturalnego punktu widzenia składnikiem łącza end-to-end są odcinki łączy będące zakończeniami łącza oraz odcinek łącza niebędący zakończeniem łącza dzierŝawionego. Z pozycji usługowej natomiast łącza end-to-end stanowią jeden produkt (usługę) polegającą na zestawieniu (realizacji) łącza dzierŝawionego w celu zapewnienia transmisji sygnałów pomiędzy określonymi lokalizacjami. Rysunek 2. Schemat łącza end-to-end RYNEK 14 RYNEK 13 WĘZEŁ WĘZEŁ WĘZEŁ WĘZEŁ RYNEK 13 A B A, B urządzenie abonenckie Źródło: UKE. Łącza end-to-end zawierają elementy odcinków łączy będących zakończeniami łączy oraz odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy. JednakŜe elementem, wykorzystywanym przez operatorów telekomunikacyjnych (w Polsce dotyczy to głównie TP S.A.) do zestawienia łącza dzierŝawionego na duŝych obszarach (takich jak np. odcinki łączące oddziały firm i instytucji z odległych od siebie lokalizacji, znajdujące się w róŝnych miastach w Polsce) jest odcinek łącza niebędący zakończeniem. Łącze to jest składnikiem infrastruktury sieci szkieletowej. Biorąc powyŝsze pod uwagę, łącza end-to-end stanową substytut dla odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy, jak i odcinków zakończeń łączy i dlatego Prezes UKE włączył ten rodzaj łączy end-to-end do zakresu produktowego obu tych rynków. Podsumowując, polski rynek hurtowej dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych obejmuje trzy rodzaje produktów: odcinki zakończeń łączy, odcinki niebędące zakończeniami (międzywęzłowe) oraz łącza end-to-end. Te trzy produkty muszą zostać alokowane pomiędzy dwa zdefiniowane rynki hurtowej dzierŝawy łączy. Zatem, biorąc pod uwagę specyfikę budowy łącza end-to-end Prezes UKE podzielił łącze tej kategorii pomiędzy rynki hurtowej dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych według metodologii wag 2:1 (dwa odcinki zakończeń do rynku 13 i jeden odcinek międzywęzłowy do rynku 14). Taka alokacja łączy end-to-end uzyskała równieŝ 12

13 akceptację Komisji Europejskiej podczas spotkania w dniu 12 marca 2008 r. Komisja zgodziła się równieŝ z wliczeniem łączy end-to-end do rynków 13 i 14, gdyŝ brak jest innych zdefiniowanych rynków hurtowych, do których moŝna by przypisać łącza end-to-end. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ alokacja łączy end-to-end do rynków 13 i 14 została przeprowadzona równieŝ w innych krajach Unii Europejskiej, np.: w Słowenii, Słowacji, na Węgrzech i Malcie. Łącza wchodzące w skład analizowanego rynku są realizowane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych z wykorzystaniem róŝnych technologii, są to na przykład.: łącza miedziane, światłowody czy radiolinie. W związku z powyŝszym, Prezes UKE ustalając definicję usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy oraz definicję usługi dzierŝawy łączy end-to-end kierował się zasadą neutralności technologicznej i nie dokonał segmentacji ww. usług ze względu na technologię ich świadczenia. Ponadto usługa hurtowej dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy telekomunikacyjnych moŝe być wykorzystana do połączenia sieci telekomunikacyjnych oraz w celu świadczenia usługi detalicznej dla uŝytkowników końcowych. Dodatkowo, hurtowa usługa dzierŝawy odcinków łączy niebędacych zakończeniami, w tym łączy end-to-end w połączeniu z hurtową dzierŝawą odcinków będących zakończeniami łączy stanowi jeden z modeli połączenia sieci dla realizacji usług: - transmisji głosu, - szybkiej transmisji danych (BSA ang. Bitsrteam Access), - uwolnienia pętli abonenckiej (LLU ang. Local Loop Unbandling). W ramach lokalnej pętli abonenckiej realizowana jest duŝa grupa usług określonych terminem backhaul LLU. Usługa backhaul polega na zestawieniu przez operatora zasiedziałego dla operatora alternatywnego łącza transmisji danych od urządzenia operatora alternatywnego, zlokalizowanego w miejscu posadowienia MDF naleŝącego do TP (budynek centrali lub szafa dostępowa), do urządzenia zlokalizowanego w obiekcie, w którym realizowany jest fizyczny punkt styku sieci operatora alternatywnego i TP. Usługa ta jest bardzo istotna z punktu widzenia rozwoju usług na bazie LLU, daje bowiem operatora alternatywnemu moŝliwość dojścia do przełącznicy MDF bez konieczności budowy niezbędnego odcinka własnej sieci magistralnej. W związku z powyŝszym usługa dzierŝawy łączy stanowi zaplecze dla realizacji usługi backhaul LLU. Usługi te są niezbędne dla rynku w celu jego poprawnego funkcjonowania, wspierania konkurencji, jak równieŝ w celu zapewnienia uŝytkownikom końcowym dostępu do zaawansowanych usług telekomunikacyjnych w obliczu zmieniających się potrzeb oraz w celu zapewnienia uŝytkownikom maksymalnych korzyści pod względem róŝnorodności, ceny i jakości świadczonych usług. Przeprowadzając szczegółową analizę rynku dzierŝawy łączy, Prezes UKE zbadał wszystkie miasta w Polsce pod kątem istnienia w nich infrastruktury niezbędnej do świadczenia usług na analizowanym rynku. Wszystkie 885 miast Polski zostało poddanych analizie w celu określenia liczby PoP operatorów zasiedziałego i alternatywnych oraz moŝliwości zapewnienia usługi dzierŝawy łączy pomiędzy tymi miastami. Na podstawie tejŝe analizy, której metodologia szczegółowo została opisana w punkcie decyzji, Prezes UKE stwierdził, iŝ na krajowym rynku dzierŝawy łączy moŝna wyróŝnić tyle rynków produktowych ile relacji zestawionych na bazie łączy dzierŝawionych występuje pomiędzy tymi 885-ma miastami. Ponadto, na relacjach pomiędzy 145-ma miastami, Prezes UKE stwierdził występowanie innych warunków konkurencji niŝ na pozostałych relacjach (pomiędzy 740-ma miastami). 13

14 WyróŜnione relacje pomiędzy 145-ma miastami Polski (lista tych miast znajduje się w Załączniku 1 do niniejszej decyzji) charakteryzują się innymi warunkami konkurencji ze względu na duplikację sieci operatora zasiedziałego przez operatorów alternatywnych. W wyniku działalności kilku, przynajmniej dwóch, operatorów alternatywnych tak określone rynki produktowe wyróŝnia: 1. Zwiększony poziom konkurencji usługowej 2. Zwiększony poziom konkurencji jakościowej 3. MoŜliwość wystąpienia konkurencji cenowej na tych relacjach. 3. Struktura podmiotowa rynku właściwego Klientami (kupującymi) na tym rynku są przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy poprzez dzierŝawę odcinków niebędących zakończeniami łączy mogą zaoferować swoim uŝytkownikom końcowym usługi na rynku detalicznym. Dostawcami (sprzedającymi) na tym rynku są przedsiębiorcy telekomunikacyjni posiadający własne sieci telekomunikacyjne, których elementy (w tym przypadku odcinki niebędące zakończeniami łączy) mogą zostać wydzierŝawione innym podmiotom. W 2007 r. na rynku świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy działało 30 przedsiębiorców telekomunikacyjnych 8. Operatorami tymi byli: Telekomunikacja Polska S.A., Exatel S.A., Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o., GTS Polska Sp. z o.o., ATM S.A., TP EmiTel Sp. z o.o., Polkomtel S.A., Netia S.A., Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o., Koncern Energetyczny Energa S.A., Datacom S.A., Etop Sp. z o.o., Telefony Podlaskie S.A., Crowley Data Poland Sp. z o.o., T-Systems Polska Sp. z o.o., Centrum Komputerowe Politechniki Śląskiej, Vettenfall IT Poland Sp. z o.o., Enea S.A., Politechnika Gdańska Centrum Informatyczne TASK, Mediatel S.A., TeliaSonera International Carrier Poland Sp. z o.o., MNI S.A., Zep-Tech Sp. z o.o., Stoen S.A., Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa, Telefonia Dialog S.A., Intelligent Technologies S.A., Elterix S.A., Espol Sp. z o.o., EnergiaPro Koncern Energetyczny S.A. 4. Analiza rynku pod kątem zasadności jego regulacji ex-ante 4.1. Test trzech kryteriów Z uwagi na fakt, iŝ rynek dzierŝawy odcinków łączy nie będących zakończeniami łączy nie został wymieniony w Zaleceniu Komisji, Prezes UKE w celu określenia, czy podlega on regulacji ex-ante przeprowadził tak zwany test trzech kryteriów. Kryteria te zostały wymienione m.in. w Zaleceniu i muszą zostać spełnione łącznie. Kryteria wymienione przez Komisję Europejską to: a) obecność wysokich i trwałych barier w dostępie do danego rynku - bariery te mogą mieć charakter strukturalny, prawny lub regulacyjny; b) brak tendencji do występowania efektywnej konkurencji (w odpowiednim horyzoncie czasowym); c) niewystarczalność prawa konkurencji w usuwaniu nieprawidłowości rynkowych. 8 Przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy nadesłali formularze sprawozdawcze UKE za 2007 r. 14

15 Wysokie i trwałe bariery wejścia na rynek właściwy Jak wskazuje Komisja w Zaleceniu, zwaŝywszy na dynamiczną naturę i funkcjonowanie rynków łączności elektronicznej, w toku analizy tego kryterium naleŝy uwzględnić moŝliwości likwidacji barier w dostępie do rynku w odpowiednim horyzoncie czasowym. Zgodnie z Zaleceniem przeanalizowano dwa rodzaje barier: bariery strukturalne oraz bariery prawne i regulacyjne Bariery strukturalne Komisja Europejska w projekcie Noty zauwaŝa, iŝ: Strukturalna bariera w dostępie do rynku występuje, kiedy stan technologii i powiązana z nim struktura kosztów i/lub poziom popytu tworzą niesymetryczne warunki dla obecnie działających podmiotów i dla podmiotów wchodzących na rynek, utrudniając lub uniemoŝliwiając wejście na rynek tym ostatnim. Dalej Komisja stwierdza, Ŝe WaŜnym warunkiem w ramach pierwszego kryterium jest kwestia, czy jest prawdopodobne, aby wysokie bariery w dostępie do rynku okazały się stałe w kontekście zmodyfikowanych obowiązków regulacyjnych (tj. w przypadku braku regulacji na rynku). Z tego punktu widzenia, zdaniem KE, naleŝy więc zbadać czy doszło do nowego wejścia na dany rynek oraz czy wejście to było lub będzie prawdopodobne w przyszłości wystarczająco szybkie i trwale ograniczające pozycję rynkową. Wejście na niewielką skalę (np. na ograniczonym obszarze geograficznym) moŝe być uznane za niewystarczające, poniewaŝ moŝe się okazać mało prawdopodobne, aby wywołało presję na dominujące przedsiębiorstwo (przedsiębiorstwa). Do barier strukturalnych, na jakie natrafić mogą przedsiębiorcy na analizowanym rynku naleŝą m.in. koszty utopione, kontrola operatorów działających na rynku nad trudną do powielenia infrastrukturą, ich przewaga technologiczna, łatwy bądź uprzywilejowany dostęp do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, ekonomie zakresu, ekonomie skali czy integracja pionowa działających na nim przedsiębiorców. Powiązana bariera strukturalna moŝe takŝe występować tam, gdzie świadczenie usługi wymaga elementu sieci, który nie moŝe zostać technicznie powielony, lub gdy koszt takiego powielenia sprawia, Ŝe jest to nieopłacalne dla konkurencji. Rynek świadczenia usługi dzierŝawy odcinków łączy niebędących zakończeniami łączy charakteryzuje się wysokimi barierami wejścia z kilku powodów. Jednym z nich są bardzo wysokie koszty (w większości są to tzw. koszty utopione ang. sunk costs) jakie przedsiębiorca telekomunikacyjny musi ponieść, aby zbudować własną sieć szkieletową, która umoŝliwiłaby mu świadczenie przedmiotowej usługi. Kolejnym utrudnieniem jest czas niezbędny dla przeprowadzania tak duŝych i złoŝonych inwestycji. Budowa nawet niewielkiego odcinka sieci to długi, często kilkuletni nawet, proces związany z koniecznością zdobycia stosownych pozwoleń i uprawnień. Dlatego, pomimo, iŝ na przedmiotowym rynku działają juŝ równieŝ inni niŝ TP operatorzy, to większość z nich świadczy swoje usługi na ograniczonym obszarze kraju, często współkorzystając z infrastruktury operatora zasiedziałego w celu realizacji swoich usług. Nadal teŝ pozostają liczne obszary Polski, na których jedynym dostawcą sieci i usług jest Telekomunikacja Polska S.A. 15

16 NaleŜy równieŝ dodać, Ŝe dwaj najwięksi operatorzy alternatywni działający na rynku dzierŝawy łączy niebędących zakończeniami łączy, pomimo iŝ udało im się częściowo zbudować własną infrastrukturę, na wielu obszarach korzystają z sieci TP S.A., gdyŝ ich sieć nie jest tak rozległa. Dane zastrzeŝone (opinie stanowiące tajemnicę przedsiębiorców) Z kolei operator Exatel korzysta z sieci Telekomunikacji Polskiej S.A. na następujących obszarach Polski: Tabela 1. Liczba łączy dzierŝawionych przez Exatel od operatora zasiedziałego (tajemnica przedsiębiorcy) Źródło: Exatel. PowyŜsza tabela nie uwzględnia wszystkich relacji pomiędzy miastami, na których Exatel korzysta z infrastruktury Telekomunikacji Polskiej S.A. Takich obszarów jest więcej, jednakŝe Exatel nie był w stanie ich rozpoznać ze względu na brak zaawansowanego systemu paszportyzacji. Z informacji przekazanych przez Exatel i Telekomunikację Kolejową Sp. z o.o. wynika, Ŝe operatorzy ci znajdują powaŝne trudności w dotarciu swoją infrastrukturą do wielu miejsc na terenie Polski. Jest to kolejny dowód na to, Ŝe istniejące bariery wejścia na przedmiotowy rynek ograniczają rozwój infrastruktury i tworzenie nowych, bardziej zaawansowanych usług telekomunikacyjnych. O istnieniu wysokich barier wejścia na rynek dzierŝawy łączy niebędących zakończeniami łączy moŝe świadczyć fakt, iŝ w badanym okresie (lata ) nie nastąpiły na tym rynku nowe wejścia podmiotów. Dodatkowo, w latach operator zasiedziały umacniał swoją pozycję na przedmiotowym rynku. Jego udziały w analizowanym okresie utrzymywały się powyŝej 40%, natomiast udziały operatorów alternatywnych w kolejnych latach znacząco malały. PoniŜsza tabela pokazuje róŝnice w udziałach zarówno pod względem liczby łączy, jak i uzyskanych przychodów z usługi dzierŝawy łączy niebędących zakończeniami łączy. Tabela 2. Udziały rynkowe pod względem liczby łączy niebędących zakończeniami łączy w latach Źródło: UKE. Nazwa operatora Telekomunikacja Polska S.A. 32,06% 41,09% 40,76% Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 9,71% 16,85% 11,96% Exatel S.A. 25,07% 10,87% 9,30% GTS Energis Sp. z o.o. 0,00% 0,00% 8,32% GTS Polska Sp. z o.o. 1,98% 3,35% 4,86% Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. 3,50% 3,26% 4,65% Polkomtel S.A. 3,71% 4,64% 4,01% TP Emitel Sp. z o.o. 4,06% 3,63% 2,89% ATM S.A. 2,15% 2,66% 1,54% Mediatel S.A. 0,81% 2,76% 1,22% Netia S.A. 8,33% 1,28% 0,56% Pozostali 8,62% 9,61% 9,94% Tabela 3. Udziały pod względem przychodów osiągniętych z łączy niebędących zakończeniami łączy w latach Nazwa operatora

17 Źródło: UKE. Telekomunikacja Polska S.A. 33,88% 38,92% 32,08% Exatel S.A. 23,02% 20,31% 19,70% Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 16,84% 18,48% 16,19% GTS Energis Sp. z o.o. 0,00% 0,00% 9,79% GTS Polska Sp. z o.o. 8,68% 3,95% 5,48% ATM S.A. 3,66% 3,38% 2,98% TP Emitel Sp. z o.o. 2,82% 3,19% 2,05% Netia S.A. 2,25% 2,23% 1,72% Polkomtel S.A. 2,33% 2,69% 1,52% Pozostali 6,52% 6,84% 8,48% Dane z tabel potwierdzają, Ŝe rynek dzierŝawy łączy niebędących zakończeniami łączy charakteryzują trwałe strukturalne bariery wejścia spowodowane bardzo silną i utrzymującą się w długim okresie przewagą infrastrukturalną operatora zasiedziałego. Świadczą o tym rosnące udziały rynkowe Telekomunikacji Polskiej S.A., na poziomie 41% pod względem liczby łączy i 32% pod względem przychodów w roku W tym samym czasie udziały największych operatorów alternatywnych znacząco malały. Taka tendencja na analizowanym rynku wynika z rozwoju łączy end-to-end. Największym dostawcą tej usługi jest TP S.A. i tylko nieliczni operatorzy alternatywni świadczą przedmiotową usługę, i to w bardzo niewielkim zakresie. MoŜe być to wytłumaczenie dla umacniającej się pozycji operatora zasiedziałego, który wydzielił kategorię łączy end-to-end w ramach rynków hurtowej dzierŝawy łączy i oficjalnie wprowadził ją w rozliczeniach z innymi operatorami. Obserwowana przewaga udziałowa TP S.A. nad dwoma największymi operatorami alternatywnymi wynikać moŝe zatem z pojawienia się na rynku łączy end-to-end, które występują w polityce biznesowej przede wszystkim operatora zasiedziałego. Dodatkowo, udziały operatorów alternatywnych pod względem przychodów zmalały równieŝ z powodu obniŝenia stawek za dzierŝawę łączy w ofercie ramowej. Operatorzy alternatywni chcąc zaproponować konkurencyjną ofertę do oferty TP zostali zmuszeni do obniŝenia cen za świadczenie usługi dzierŝawy łączy. Nie tylko przewaga udziałów pod względem liczby łączy i przychodów ma istotne znaczenie dla analizy barier strukturalnych na analizowanym rynku. Bardzo istotnym czynnikiem jest równieŝ zasięg geograficzny sieci zbudowanej z łączy typu trunk operatora zasiedziałego. W celu analizy zasięgu sieci TP i sieci OA Prezes UKE opracował model, dzięki któremu mógł uzyskać pełną informację o obecności PoP operatora zasiedziałego i operatorów alternatywnych we wszystkich miastach w Polsce oraz uzyskać informacje na temat relacji jakie operatorzy są dzięki nim w stanie stworzyć. W konsekwencji Prezes UKE wziął pod rozwagę dwa warianty w celu ustalenia na jakim obszarze sieć TP jest zduplikowana: 1. Dana relacja jest zduplikowana, jeśli w danym mieście oprócz PoP operatora zasiedziałego znajdują się przynajmniej dwa węzły operatorów alternatywnych i kaŝdy z tych węzłów jest połączony z węzłami w (przynajmniej) dwóch innych miastach; 2. Dana relacja jest zduplikowana, jeśli w danym mieście oprócz PoP operatora zasiedziałego znajduje się przynajmniej jeden węzeł operatora alternatywnego i jest on połączony z węzłami w (przynajmniej) dwóch innych miastach; Rysunek 2. RozwaŜane warianty analizy duplikacji sieci 17

18 Źródło: Opracowanie UKE. Po przeprowadzeniu analizy dla pierwszego scenariusza okazało się, Ŝe w Polsce istnieje 145 miast, pomiędzy którymi sieć TP jest zduplikowana, natomiast na pozostałym obszarze, który obejmuje 740 miast oraz relacje między tymi miastami, operatorzy alternatywni mogą skorzystać z usługi dzierŝawy łączy świadczonej wyłącznie przez TP. Oznacza to, Ŝe w 17% relacji pomiędzy miastami Polski, które zostały włączone do analizy, sieć operatora zasiedziałego została zduplikowana, natomiast w pozostałych 83% brak jest infrastruktury umoŝliwiającej odpowiedni poziom konkurencji. Z kolei analiza wyników drugiego wariantu wskazuje, Ŝe spośród 885 miast, które były uwzględnione w modelu, w relacjach pomiędzy 309-ma miastami Polski duplikacja sieci występuje, natomiast w pozostałych 576 miastach sieć operatora zasiedziałego nie została powielona. W związku z powyŝszym, 35% miast na terenie Polski posiada alternatywną infrastrukturę, natomiast w pozostałych 65% miast zjawisko duplikacji sieci nie występuje, a operator zasiedziały operator zasiedziały posiada tam pozycję monopolistyczną. Co za tym idzie warunki konkurencji w zakresie dzierŝawy łączy są tam ograniczone. Oceniając warunki polskie, Prezes UKE zdecydował, Ŝe za obszar na którym występuje zduplikowana infrastruktura naleŝy przyjąć obszar określony powyŝej jako wariant pierwszy. To oznacza, Ŝe w danym mieście oprócz występowania węzła TP muszą być jeszcze dwa węzły operatorów alternatywnych. Takie załoŝenia zostały przyjęte głównie z tego względu, aby zapewnić operatorowi alternatywnemu chcącemu kupić usługę dzierŝawy łączy w danym miejscu miał moŝliwość wyboru pomiędzy ofertą TP a ofertą innego operatora alternatywnego. Dla nabywcy usługi oznacza to moŝliwość wynegocjowania bardziej korzystnych warunków cenowych, jak równieŝ uzyskanie lepszych parametrów technicznych łącza. Dodatkowo operator alternatywny który będzie zainteresowany nabyciem usługi dzierŝawy łączy, nie będzie ograniczony wyłącznie do połączenia swojego PoP z PoP operatora zasiedziałego, ale będzie miał moŝliwość skorzystania z oferty innych operatorów. Zgodnie zatem z analizami przeprowadzonymi przez Prezesa UKE, w odniesieniu do relacji istniejących na rynku, TP posiada znaczącą pozycję na około 83% wszystkich relacji 18