Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa DECYZJA

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna Streżyńska Warszawa, dnia r. Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust.1 i 2, w związku z art. 24 ust. 4 i 5, art. 25 ust. 2, art. 46 ust. 2 pkt 1, 2, 3, 4, art. 47 ust. 1, art. 47 ust. 2 pkt 1 i 2, art. 47 ust. 3, art. 47 ust. 8 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) i 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420) zwanego dalej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury oraz w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), art. 4 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2258), art. 206 ust. 1 i art. 206 ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz art Kodeksu postępowania administracyjnego: I. ustalam, że na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie nie występuje skuteczna konkurencja; II. III. wyznaczam Telekomunikację Polską S.A. z siedzibą w Warszawie jako przedsiębiorę zajmującego pozycję znaczącą na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie; nakładam na Telekomunikację Polską S.A z siedzibą w Warszawie następujące obowiązki regulacyjne w zakresie świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 47 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych, tj.: zestawu obejmującego następujące łącza: 1. cyfrowe łącza telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływnościach: n x 64 kbit/s (gdzie n = ), 34 Mbit/s, 140 Mbit/s lub 155 Mbit/s,

2 2. cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, podzielonej na kanały po 64 kbit/s (łącza strukturalne 2 Mbit/s), 3. cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, niepodzielonej na kanały (łącza niestrukturalne 2 Mbit/s), 4. dwuprzewodowe i czteroprzewodowe analogowe łącza telekomunikacyjne dla pasma 300 Hz 3400 Hz o zwykłej i specjalnej jakości w przypadku operatorów publicznych stacjonarnych sieci telefonicznych; na zasadach niedyskryminacji i przejrzystości. 2. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nieustalaniu zawyżonych cen w zakresie detalicznych usług zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nieutrudnianiu wejścia na rynek innym przedsiębiorcom; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nieograniczaniu konkurencji poprzez ustalanie zaniżonych cen usług, na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie; 5. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na niestosowaniu nieuzasadnionych preferencji dla określonych użytkowników, z wyłączeniem wyjątków przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne; 6. obowiązek, o którym mowa w art. 47 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na: a) prowadzeniu rachunkowości regulacyjnej zgodnie z zatwierdzoną przez Prezesa UKE instrukcją, b) prowadzeniu kalkulacji kosztów usług w zakresie zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych, poprzez zastosowanie metody opartej na zorientowanym przyszłościowo w pełni alokowanym koszcie (FL-FDC), zgodnie z zatwierdzonym przez Prezesa UKE opisem kalkulacji kosztów i określania ich cen w oparciu o uzasadnione koszty związane z ich świadczeniem; 7. obowiązek, o którym mowa w art. 47 ust. 8 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na przedstawianiu do zatwierdzenia przez Prezesa UKE cenników i regulaminów świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie. IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu stosownie do art. 206 ust. 2 i ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne. 2

3 UZASADNIENIE Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji, do zakresu działania Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej przechodzą dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwany również Prezesem URTiP). Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, sprawy wszczęte przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty w zakresie zadań przejmowanych przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego również Prezesem UKE lub Regulatorem) i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się przed Prezesem UKE według przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) zwanej dalej Pt, ustawą lub Prawem telekomunikacyjnym. Ponadto, w dniu 9 lutego 2006 r. weszła w życie ustawa z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) i należy zauważyć, iż stan prawny ustalony wskazaną ustawą został uwzględniony w niniejszej decyzji. 1. Implementacja procedury regulacji ex ante do polskiego porządku prawnego Podstawowe zasady i reguły nowego reżimu regulacyjnego dla rynku telekomunikacyjnego, w tym również procedurę regulacji ex ante określa przede wszystkim dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa). Zgodnie z art. 15 dyrektywy ramowej, po przeprowadzeniu publicznej konsultacji oraz konsultacji z krajowymi organami regulacyjnymi (NRA), Komisja Europejska przyjmie zalecenia określające rynki produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą usprawiedliwiać nałożenie obowiązków regulacyjnych, określonych w dyrektywach szczegółowych. Rynki te zostaną określone zgodnie z przepisami prawa konkurencji. Jednocześnie Komisja opublikuje wytyczne dotyczące analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej. Mając na uwadze treść zaleceń i wytycznych NRA definiują rynki właściwe zgodnie z prawem konkurencji i stosownie do okoliczności występujących w danym państwie (możliwe jest również zdefiniowanie rynków spoza zaleceń Komisji, po uzyskaniu jej zgody), a w szczególności definiują rynki geograficzne w obrębie danego terytorium. Art. 16 dyrektywy ramowej stanowi, że niezwłocznie po uchwaleniu zalecenia lub jego zmian, NRA przeprowadzą analizę odnośnych rynków. Analiza ta powinna zostać przeprowadzona w miarę potrzeb we współpracy z organem ds. konkurencji. Jeżeli wyniki analizy wskażą, że na rynku występuje skuteczna konkurencja, wtedy NRA nie będzie nakładał obowiązków regulacyjnych, a istniejące zostaną zniesione. Jeżeli wyniki analizy określą, iż dany rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, wtedy NRA wskaże przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa posiadające znaczącą pozycję rynkową oraz nałoży lub zmieni istniejące obowiązki regulacyjne. Jednocześnie dyrektywa ramowa przewiduje, że dla rozstrzygnięć związanych z nałożeniem obowiązków regulacyjnych należy zastosować mechanizm konsultacji określony w art. 6 dyrektywy a także mechanizm odnoszący się do konsolidacji wewnętrznego rynku w zakresie łączności elektronicznej, wskazany w art. 7 dyrektywy ramowej. 3

4 Mając na uwadze postanowienia dyrektywy ramowej, Komisja Europejska wydała: - Zalecenie Komisji Europejskiej 2003/311/W z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (zwane dalej Zaleceniem ) - wskazujące na przesłanki uzasadniające poddanie rynku właściwego regulacji ex ante, a także określające listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante; - Notę wyjaśniającą do Zalecenia Komisji Europejskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych Ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej ( nes/relevant_markets/en1_2003_497.pdf.) zwaną dalej Notą wyjaśniającą ; - Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (zwane dalej Wytycznymi ) - skupiające się przede wszystkim na kwestiach związanych z definiowaniem rynków, ich analizą pod kątem występowania podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej a także procedurach konsultacyjnych. Wskazana powyżej procedura regulacji ex ante została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) przewidywała w przypadku niniejszego postępowania następujący etapy regulacji rynku: a. wydanie rozporządzenia ministra właściwego do spraw łączności w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); b. wszczęcie i przeprowadzenie przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej postępowania w sprawie określenia, czy na rynku właściwym, określonym w rozporządzeniu, występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); c. w przypadku stwierdzenia występowania na rynku skutecznej konkurencji wydanie przez Prezesa UKE postanowienia w sprawie stwierdzenia, że na analizowanym rynku występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego); d. w przypadku ustalenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja przygotowanie przez Prezesa UKE projektu decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakładającej obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie (art. 24 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); e. poddanie projektu rozstrzygnięcia w sprawie wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji rynkowej i nałożenia określonych obowiązków regulacyjnych postępowaniu konsultacyjnemu oraz konsolidacyjnemu (art. 25 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); f. wydanie postanowienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - zwanego dalej Prezesem UOKiK w sprawie przyjętego przez Prezesa UKE projektu rozstrzygnięcia w kwestii wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej (art. 25 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego); oraz nałożenia obowiązków 4

5 regulacyjnych w trybie art. 106 Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 206 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne) g. wydanie decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji rynkowej oraz nakładającej obowiązki regulacyjne (art. 25 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego). Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy tj. przed dniem 9 lutego 2006 r. postępowania w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, stają się postępowaniami w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że niniejsza decyzja stanowi realizację etapów procesu regulacyjnego wskazanych w punktach d g z uwzględnieniem zapisów art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. 2. Przebieg postępowania w sprawie ustalenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie 1. Pismem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI /04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne wszczął z urzędu postępowanie sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone. 3. Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na tym rynku właściwym oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych. 4. Pismem z dnia 30 listopada 2006 r., Prezes UKE powiadomił Telekomunikację Polską S.A. z siedzibą w Warszawie o rozszerzeniu postępowania, stosownie do powołanego wyżej art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz Kodeks postępowania cywilnego. 5

6 5. W związku z prowadzonym postępowaniem zwrócono się do operatorów telefonii stacjonarnej o wypełnienie formularzy informacyjnych. Dane i informacje przekazane przez wskazanych operatorów były następnie w odpowiedzi na kolejne pisma Regulatora uzupełniane i doprecyzowane. Do analizy użyto także informacji udostępnianych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na oficjalnych stronach internetowych. 6. Pismem z dnia 30 listopada 2006 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego. 3. Definicja rynku właściwego 3.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 z późn. zm.) - do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego - rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Rynki właściwe poddane analizie przez Prezesa UKE, a następnie w przypadku braku skutecznej konkurencji poddane regulacji, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, wydał stosowne rozporządzenie, w którym w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz użytkowników końcowych określił jako rynek poddany analizie rynek przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów ( 1 pkt 2). Rynek ten, zgodnie z 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury, ma wymiar krajowy. Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyższe, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, jak również odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego. Wytyczne, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalaniu pozycji znaczącej przewidują, iż na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki, które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji oraz wskazują na Zalecenie, jako dokument, w którym rynki te zostały określone przez Komisję Europejską. 1 1 Wytyczne Komisji punkt

7 3.2. Rynek produktowy W załączniku do Zalecenia Komisji z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych dla sieci i usług łączności elektronicznej - określono listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante. Na poziomie detalicznym wymieniono jako jeden z rynków minimalny zestaw łączy dzierżawionych, który obejmuje określone rodzaje łączy dzierżawionych do 2 Mb/s włącznie zgodnie z art. 18 i załącznikiem VII dyrektywy o usłudze powszechnej. Zgodnie z Zaleceniem Komisji analiza rynku musi być podjęta dla celów określonych w art. 18 dyrektywy o usłudze powszechnej, który obejmuje kontrolę regulacyjną świadczenia minimalnego zestawu łączy dzierżawionych. 2 Stosownie do art. 18 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej, jeżeli krajowy organ regulacyjny stwierdza, że rynek minimalnego zestawu łączy dzierżawionych nie jest skutecznie konkurencyjny, wskazuje on przedsiębiorstwa o znaczącej sile rynkowej i nakłada na nie wymogi dotyczące zapewnienia minimalnego zestawu łączy dzierżawionych oraz warunków z nimi związanych. Jednocześnie przepis art. 18 ust. 3 dyrektywy o usłudze powszechnej przewiduje publikację w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich minimalnego zestawu łączy dzierżawionych wraz z ujednoliconymi charakterystykami. 3 Realizując delegację wynikającą z art. 18 ust. 3 dyrektywy o usłudze powszechnej, Komisja Europejska wydała Decyzję, w której określiła minimalny zestaw łączy dzierżawionych o zharmonizowanej charakterystyce i związanych z nią normach. 4 Zgodnie z załącznikiem do Decyzji minimalny zestaw łączy dzierżawionych obejmuje: łącza analogowe dwu i czteroprzewodowe, łącza cyfrowe o przepływności 64 kbit/s, łącza cyfrowe niestrukturalne o przepływności kbit/s, łącza cyfrowe strukturalne o przepływności kbit/s. Powyższe Komisja potwierdza, w Zaleceniu w sprawie udostępniania łączy dzierżawionych w Unii Europejskiej (Część 1 Najważniejsze warunki udostępniania oferowanych hurtowo łączy dzierżawionych), zgodnie z którym: Udostępnianie łączy dzierżawionych o przepustowości 64 kbit/s, łączy dzierżawionych niestrukturalnych o przepustowości 2 Mbit/s oraz łączy 2 punkt 7 załącznika do Zalecenia Komisji. 3 Dyrektywa 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i praw użytkowników dotyczących sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U.UE.L ). 4 Decyzja Komisji 2003/548/WE z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o zharmonizowanej charakterystyce i związanych z nią normach, określonych w art. 18 dyrektywy o usłudze powszechnej (Dz.U.UE.L ). 7

8 dzierżawionych strukturalnych o przepustowości 2 Mbit/s jest uwzględnione w ramach usług minimalnego zestawu łączy dzierżawionych, o których mowa w zaleceniu w sprawie odnośnych rynków. Minimalny zestaw łączy dzierżawionych jest zdefiniowany w decyzji Komisji 2003/548/WE z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o zharmonizowanej charakterystyce i związanych z nim normach, określonego w art. 18 dyrektywy o usłudze powszechnej. 5 W Nocie objaśniającej do Zalecenia w sprawie rynków właściwych Komisja Europejska stwierdza, iż: Przepływność dedykowana lub łącza dzierżawione mogą być wymagane przez użytkowników końcowych w celu budowy sieci lub połączonych lokalizacji lub przez przedsiębiorstwa, które z kolei świadczą usługi użytkownikom końcowym. Dlatego też możliwe jest określenie rynków detalicznych i hurtowych, które są w dużym stopniu równoległe. Komisja Europejska w Nocie objaśniającej stwierdza ponadto, iż Minimalny zestaw łączy dzierżawionych oznacza określone obwody dzierżawione o zharmonizowanych charakterystykach, które muszą być udostępnione w określonych warunkach na danym terytorium krajowym. Dlatego też ten minimalny zestaw łączy dzierżawionych jest określony w zaleceniu jako określony zestaw rynków detalicznych. Nie uznaje się za niezbędne określenie rynków dla każdej kategorii łączy dzierżawionych w zestawie minimalnym, gdyż prawdopodobnie struktura rynku będzie w przypadku każdego podzestawu podobna. Nie jest konieczne rozszerzanie detalicznych kategorii łączy dzierżawionych o przepływności przekraczające zestaw minimalny, jako że zawsze należy zakładać, że interwencja na szczeblu hurtowym będzie wystarczająca dla rozwiązania powstałych problemów. Nie ma powodu, by z góry sądzić, że nie stanie się tak w kontekście łączy dzierżawionych. Zdaniem Komisji, Kluczowymi elementami popytu i podaży w przypadku połączeń dedykowanych są szerokość pasma, odległość i obsługiwana lokalizacja lub lokalizacje. Mogą istnieć także charakterystyki jakościowe, ponieważ w niektórych przypadkach wciąż dokonuje się rozróżnienia pomiędzy obwodami głosowymi i obwodami danych. Rynkiem detalicznym podlegającym badaniu Prezesa UKE jest w tym przypadku rynek świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie. Obecni na tym rynku operatorzy na ogół pobierają od użytkowników końcowych dwa typy opłat: opłaty jednorazowe za zestawienie łącza telekomunikacyjnego lub zmianę konfiguracji usługi oraz okresową opłatę o zryczałtowanej wysokości z tytułu eksploatacji wydzierżawionego łącza. Opłaty czasami uzależnione są od dodatkowych parametrów jakościowych (Service Level Agreement). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie zakresu usługi zapewnienia minimalnego zestawu łączy dzierżawionych, z dnia 11 sierpnia 2005 r., minimalny zestaw łączy dzierżawionych obejmuje: cyfrowe łącza telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływnościach: 64 kbit/s, 34 Mbit/s, 140 Mbit/s lub 155 Mbit/s, cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, podzielonej na kanały po 64 kbit/s (łącza strukturalne 2 Mbit/s) 5 zgodnie z punktem 8 Zalecenia Komisji 2005/57/WE z dnia 21 stycznia 2005 r. (Dz.U.UE.L ). 8

9 cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, niepodzielonej na kanały (łącza niestrukturalne 2 Mbit/s) dwuprzewodowe i czteroprzewodowe analogowe łącza telekomunikacyjne dla pasma 300 Hz 3400 Hz o zwykłej i specjalnej jakości w przypadku operatorów publicznych stacjonarnych sieci telefonicznych. W opinii Prezesa UKE, zasadniczo można wyróżnić 4 podstawowe cele, dla których wykorzystywana jest usługa dzierżawy łączy telekomunikacyjnych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych: - połączenia własnej sieci telekomunikacyjnej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego z siecią przedsiębiorcy telekomunikacyjnego posiadającego znaczącą pozycję rynkową, - połączenia własnej sieci telekomunikacyjnej z sieciami innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, - jako elementu niezbędnego do świadczenia własnej usługi detalicznej dla użytkowników końcowych, - jako elementu niezbędnego do świadczenia przez innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych usługi detalicznej dla użytkowników końcowych. Badaniu przeprowadzonemu przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej podlegał rynek detalicznej dzierżawy łączy, wchodzących w skład minimalnego zestawu łączy o przepływności do 2 Mbit/s włącznie, i obejmował on terytorium całego kraju. Jednym z kryteriów analizy była dostępność wspomnianej usługi na terytorium kraju, a co za tym idzie, zbadana była oferta operatorów pod kątem możliwości dostarczenia ww. usługi na badanym obszarze. Na badanym rynku oferowane są usługi dzierżawy łączy telekomunikacyjnych, które polegają na udostępnieniu użytkownikowi stałego dedykowanego łącza telekomunikacyjnego o określonych parametrach transmisji sygnału, pomiędzy dwoma punktami sieci telekomunikacyjnej, do wyłącznego użytku użytkownika. W oparciu o przepisy poprzednio obowiązującej ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz przepis przejściowy obecnej ustawy (art. 221 ust. 1 pkt 3 Pt) obowiązki w zakresie zapewniania minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływności do 2 Mbit/s włącznie, spoczywają na operatorze o znaczącej pozycji rynkowej w zakresie świadczenia usługi dzierżawy łączy telekomunikacyjnych. W Polsce operatorem takim jest TP S.A., która decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji nr DRT-WK-61/2001 z dnia 31 grudnia 2001 r., została uznana za operatora o pozycji dominującej na krajowym rynku dzierżawy łączy telekomunikacyjnych. Wskutek nowelizacji ww. ustawy, dokonanej ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2003 r., Nr 113, poz. 1070), podmioty o pozycji dominującej stały się z mocy prawa podmiotami o znaczącej pozycji rynkowej. Z powyższego przepisu wynika, iż TP S.A. zobowiązana jest wykonywać obowiązki o których mowa w art. 47 Pt Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangażowane w proces popytu i podaży właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to 9

10 obszar można odróżnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przeważające warunki konkurencji są znacząco różne. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera art. 4 pkt 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne. Zgodnie z tą definicją rynek geograficzny oznacza obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Zakres geograficzny rynku podlegającego analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako krajowy, czyli jego zasięg geograficzny obejmuje terytorium całego kraju. Powyższe oznacza, że na obszarze Polski brak jest wewnętrznych barier w zakresie dostępu do rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie, które stanowiłyby podstawę do przestrzennej segmentacji tego rynku. Brak jest też różnic w zależności od obszaru geograficznego w preferencjach odbiorców usług. Nie występują również w obrębie kraju różnice w opłatach czy kosztach przesyłu sygnału. Z tych względów zasadnym było wyodrębnienie w ujęciu geograficznym rynku krajowego, obejmującego terytorium Polski. 4. Całkowita wielkość przedsiębiorców telekomunikacyjnych, świadczących usługi na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie, których udział w rynku właściwym przekracza 1% Telekomunikacja Polska S.A. (zwana dalej również TP S.A.) spółka notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz w formie GDR-ów (globalnych kwitów depozytowych) na Giełdzie Papierów Wartościowych w Londynie. Największym akcjonariuszem TP S.A. jest France Telecom posiadający 47,50% akcji. Udział Skarbu Państwa wynosi 3,87%. Posiadacze GDR reprezentowani przez Bank of New York dysponują 9,98% akcji, a pozostali akcjonariusze 38,65%. TP S.A. oferuje usługę dzierżawy łączy skierowaną zarówno do użytkowników końcowych jak i operatorów telekomunikacyjnych. Usługa łącza dzierżawione tp polega na udostępnieniu klientowi stałego, dedykowanego łącza o określonych parametrach transmisji sygnału pomiędzy dwoma wskazanymi lokalizacjami. W ofercie detalicznej usługa skierowana jest m.in. do banków instytucji finansowych i innych firm, którym zależy na wysokim bezpieczeństwie transmisji danych. TP S.A. oferuje łącza dzierżawione o następujących przepustowościach: łącza cyfrowe (n x 64 kbit/s, 2 Mbit/s, powyżej 2 Mbit/s aż do 2,5 Gbit/s) łącza analogowe dla pasma Hz zwykłej jakości, radiofoniczne oraz teleinformatyczne wolnej transmisji danych lambda DWDM (długość fali optycznej) TP S.A. wraz z usługą dzierżawy łączy oferuje także Certyfikat jakości tp SLA. Dla cyfrowych łączy dzierżawionych certyfikat jest rozwiązaniem gwarantującym odpowiedni poziom 6 Ze względu na rozdrobnione dane rynku właściwego, uwzględnieni zostali jedynie przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy na badanym rynku osiągnęli w analizowanym okresie pod względem kryterium przychodu udział powyżej 1%. 10

11 świadczenia usługi cyfrowych łączy dzierżawionych tp o szybkości 2 Mbit/s i powyżej 2 Mbit/s. Firmy posiadające certyfikat jakości tp SLA dla łączy dzierżawionych tp otrzymują finansową gwarancję zachowania ustalonych parametrów dostępności usługi i limitu czasu na usunięcie ewentualnych awarii. Spółka prowadzi działalność na terenie całego kraju. Jest dostawcą usług na opisywanym rynku właściwym, a jednocześnie świadczy usługi detaliczne na wszystkich określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury rynkach detalicznych (dostępu abonenckiego, połączeń krajowych i międzynarodowych, dzierżawy minimalnego zestawu łączy dzierżawionych) w zakresie połączeń krajowych i międzynarodowych w sieci stacjonarnej. Jest również operatorem działającym na rynkach hurtowych telefonii stacjonarnej. TP S.A. stoi na czele grupy kapitałowej, której podmioty prowadzą działalność także w zakresie: telefonii ruchomej (PTK Centertel Sp. z o.o.), usług związanych z dostępem do Internetu (TP Internet Sp. z o.o., Wirtualna Polska S.A.), transmisji programów radiofonicznych i telewizyjnych (TP EmiTel Sp. z o.o.). W 2005 r. TP S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeżone) Netia S.A. (zwana dalej również Netią) jest spółką giełdową, która została założona pod firmą R.P. Telekom Sp. z o.o. w 1990 roku przez polskich przedsiębiorców przy udziale kilku inwestorów zagranicznych. Jej struktura akcyjna jest bardzo zróżnicowana, a żaden z akcjonariuszy nie posiada 50% głosów na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy. Grupa Netia obejmuje grupę spółek zależnych od spółki Netia S.A. Jako grupa spółek, Netia jest wiodącym niezależnym operatorem telefonii przewodowej w Polsce. Działa na bazie własnej, nowoczesnej światłowodowej sieci szkieletowej, obejmującej swoim zasięgiem największe polskie miasta oraz na bazie lokalnych sieci dostępowych. Netia świadczy szeroką gamę usług telekomunikacyjnych, w tym telefoniczne usługi głosowe, usługi transmisji danych oraz sieciowe usługi hurtowe. Swoje usługi oferuje przede wszystkim klientom biznesowych. Ponadto w skład Grupy Netia wchodzą następujące spółki prowadzące działalność telekomunikacyjną: Netia SA (100%) RST El-Net SA (100%) spółki z grupy Netia Świat SA (100%) Uni-Net Sp. z o.o. (58%) Jedną z wielu usług świadczonych przez tego operatora jest usługa dzierżawy łączy cyfrowych. Usługa ta polega na udostępnieniu klientowi przezroczystego łącza pomiędzy dwoma dowolnymi, wskazanymi przez niego punktami i zapewnieniu dla tego łącza transmisji o stałej przepustowości 2 Mbit/s lub jej wielokrotności. Usługa dzierżawy łączy dostarczana jest jako całościowe rozwiązanie bezpośrednio do punktu wskazanego przez klienta. Obejmuje instalację i obsługę urządzeń transmisyjnych do punktów końcowych znajdujących się po stronie użytkownika. 11

12 Usługa dzierżawy łączy cyfrowych świadczona przez Netię umożliwia: łączenie centralek PABX i zestawów wideokonferencyjnych do realizacji bezpłatnych połączeń między oddziałami prowadzenie rozmów telefonicznych pomiędzy połączonymi centralkami abonenckimi PABX, znajdującymi się w oddalonych od siebie oddziałach firmy łączenie sieci LAN oraz realizacja wewnętrznej telefonii IP w przypadku dużych wymagań na pasmo transmisyjne gwarancję stałej szybkości transmisji. Obszar działalności Netia S.A. przedstawia poniższa mapa: Rys. 1 Obszar działalności Netii (ciemniejszy kolor na mapie): Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji ze strony oraz danych uzyskanych od operatora. W 2005 r. Netia S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeżone) Telefonia Dialog S.A. (zwana dalej również Dialogiem) to spółka, która rozpoczęła działalność już w latach 90-tych jako Telefonia Lokalna S.A. Po przekształceniach i zmianie nazwy dolnośląski operator rozszerzył swoją działalność na cały kraj. Obecnie obszar, na którym powstaje sieć Dialogu stanowi ok. 13 % powierzchni kraju, a zamieszkany jest przez ponad 6 mln ludzi. 27 marca 2002 r. po otrzymaniu zezwolenia od Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji na świadczenie powszechnych usług telekomunikacyjnych na terenie całego kraju Telefonia Dialog stała się operatorem międzystrefowym, z prefiksem Jedynym właścicielem ww. spółki jest inna spółka handlowa KGHM Polska Miedź S.A. siódma spółka na świecie w zakresie produkcji miedzi i druga co do wielkości produkująca srebro. Dialog oferuje swym klientom usługę dzierżawy łączy i kanałów cyfrowych, która pozwala klientowi na użytkowanie części zasobów sieciowych operatora w relacji punkt - punkt. Ponadto w ramach tej usługi istnieje możliwość przyłączenia dowolnych urządzeń i transmisji dowolnych danych (routery, centrale telefoniczne, urządzenia do transmisji radiowej). 12

13 Rys. 2 Zasięg działalności Telefonii Dialog S.A. (ciemniejszy kolor na mapie): Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji ze strony oraz danych uzyskanych od operatora. W 2005 r. Telefonia Dialog S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeżone) Exatel S.A. (zwana dalej również Exatel) powstał z połączenia dwóch operatorów telekomunikacyjnych, Tel-Energo S.A. i Telbank S.A., specjalizujących się w obsłudze sektorów: operatorskiego, bankowo-finansowego i energetycznego. Dominującym akcjonariuszem Exatel S.A. są Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (prawie 95%), które zostały powołane w 1990 r., jako jednoosobowa Spółka Skarbu Państwa. Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. są spółką-matką Grupy Kapitałowej PSE. Exatel S.A. posiada znaczące udziały w spółkach, które świadczą zaawansowane usługi w powiązanych segmentach rynku teleinformatycznego. Firmy zależne w różnych obszarach działalności biznesowej od Exatel S.A. to: 1) Niezależny Operator Międzystrefowy (NOM) Sp. z o.o. operator telefonii stacjonarnej świadczący usługi poprzez prefiks 1044, 2) E-Telbank S.A. spółka specjalizująca się w usługach certyfikacyjnych, kolokacji, zarządzaniu bazami danych i usługach konsultingowych, 3) Energo-Tel S.A. spółka specjalizująca się w zakresie dostarczania kompleksowych systemów zarządzania bezpieczeństwem informacji w przedsiębiorstwie. W ramach świadczonych usług Exatel S.A. świadczy także usługę dzierżawy krajowych łączy cyfrowych. Usługa krajowych łączy cyfrowych polega na zestawieniu przez Exatel synchronicznego traktu cyfrowego pomiędzy dwiema lokalizacjami, znajdującymi się na terenie Polski. Każde łącze cyfrowe zakończone jest w porcie od strony klienta interfejsem zgodnym ze standardami ITU (Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej). Usługa oparta jest na standardzie transmisji SDH (Synchronous Digital Hierarchy) w sieci światłowodowej Exatel obejmującej swoim zasięgiem ponad 600 miast na terenie Polski. Dostęp do sieci Exatel możliwy 13

14 jest w węzłach sieciowych - Point of Presence (POP) lub w lokalizacji klienta. Urządzeniem dostępowym jest multiplekser SDH umożliwiający dołączenie klienta z określoną przepływnością. W 2005 r. Exatel S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeżone) Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. (zwana dalej również Telekomunikacją Kolejową) to spółka powstała w dniu 1 października 2001 r. Spółka posiada strukturę wielooddziałową z Centralą w Warszawie i ośmioma Zakładami Telekomunikacji w: Szczecinie, Lublinie, Poznaniu, Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu, Katowicach i Warszawie. Udziałowcami Spółki są: Skarb Państwa: 62,30%, PKP S.A.: 37,70%. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. w swej ofercie posiada następujące usługi zakresie gzierżawy łączy: 1) Dzierżawa łączy analogowych o standardowych parametrach technicznych oferowana na bazie ogólnopolskiej sieci kabli miedzianych i analogowych kanałów transmisyjnych na terenie całego kraju, 2) Dzierżawa kanałów cyfrowych, czyli udostępnienie przezroczystych bitowo łączy pomiędzy dwoma punktami w relacjach krajowych i międzynarodowych i zapewnienie na nich transmisji o stałej szybkości w zakresie od E1 (2 Mbit/s), E3 (34 Mbit/s), STM-1 (155 Mbit/s), STM-4 (622 Mbit/s), STM-16 (2,5 Gbit/s); operator ten zapewnia realizację usługi od zestawienia i uruchomienie kanału cyfrowego do zainstalowania urządzeń zakończenia łącza, a także zestawia łącza dostępowe. Istnieje także możliwość uzgodnienia umowy dotyczącej gwarancji jakości świadczonych usług tzw. SLA (Service Level Agreement). 3) Dzierżawa kanałów optycznych, czyli udostępnienie pojedynczego przezroczystego kanału optycznego (tzw. Lambdy) w systemie DWDM (Dense Wavelength Division Multiplexing), umożliwiające uruchomienie systemu teletransmisyjnego o przepływności maksymalnej STM-16 (np. ATM, Gigabit Ethernet); istnieje możliwość uruchomienia do 32 kanałów o przepływności 2,5 Gbit/s każdy z możliwością rozbudowy do przepływności 10 Gbit/s. W 2005 r. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeżone) GTS Energis Sp. z o.o. (dawniej Energis Polska Sp. z o.o.) jest operatorem telekomunikacyjnym obecnym na polskim rynku od 1999 roku. Od początku głównym obszarem działania spółki jest świadczenie usług dla klientów biznesowych. Usługi GTS Energis Sp. z o.o. w zakresie dzierżawy łączy to przede wszystkim: Lokalne łącza dzierżawione Krajowe łącza dzierżawione Międzynarodowe łącza dzierżawione. 14

15 Usługa łączy dzierżawionych umożliwia klientom GTS Energis Sp. z o.o. transmisję danych, odpowiadającą standardom G.826 lub G.821, zgodnym z rekomendacją ITU. Sieci klientów zostają fizycznie dołączone do sieci GTS Energis Sp. z o.o. oraz w przypadku łączy międzynarodowych do sieci partnera zagranicznego. Zostają przy tym zapewnione odpowiednie parametry transmisji wewnątrz sieci GTS Energis Sp. z o.o. Transmisja danych odbywa się w wydzielonych kanałach cyfrowych o stałej przepustowości, przeznaczonych do wyłącznego wykorzystania przez jednego użytkownika. Przepustowość łączy określona jest jako całkowite wielokrotności kanałów E-1 (2 Mb/s), E-3 (34 Mb/s), STM-1(155 Mb/s) lub kanału STM-4 (622 Mb/s) zgodnie ze standardami SDH. Łącza dzierżawione zestawiane przez GTS Energis Sp. z o.o. umożliwiają przesyłanie każdego rodzaju informacji w postaci cyfrowej głosu, obrazu, danych oraz transmisji internetowej. Możliwe jest również łączenia dowolnych urządzeń sieciowych jak routery, centrale telefoniczne oraz urządzenia do wideokonferencji. W ramach umowy na dzierżawą łączy klient może zawrzeć również umowę SLA (Service Level Agreement parametry jakości). Usługa dzierżawy łączy świadczona przez GTS Energis Sp. z o.o. ma charakter rozwiązania kompleksowego czyli operator zapewnia łącze dostępowe oraz sprzęt końcowy. Usługa dzierżawy łączy realizowana jest w oparciu o własną, w pełni redundantną sieć światłowodową wyposażoną w zarządzane przez GTS Energis Sp. z o.o. urządzenia transmisyjne DWDM-SDH. Od lipca 2005 roku głównym udziałowcem spółki jest GTS Polska Sp. z o.o. posiadająca 97,5% udziałów w kapitale zakładowym Energis Polska. Sp. z o.o. W związku z połączeniem dwóch operatorów telekomunikacyjnych - pod koniec roku 2005 zmieniono nazwę na GTS Energis Sp. z o.o. W 2005 r. GTS Energis Sp. z o.o. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeżone) Crowley Data Poland Sp. z o.o. firma powstała w 1998 r. W czerwcu 1999 r. otrzymała na 15 lat koncesję na świadczenie usług telekomunikacyjnych, a w połowie 2000 r. uruchomiła szerokopasmową sieć usług bezprzewodowych, utworzoną w oparciu o rozwiązania techniczne, bazujące na technologii LMDS. Na początku usługi sieci Crowley Data Poland Sp. z o.o. były dostępne dla klientów w Warszawie i Poznaniu. W styczniu 2001 r. firma ta uruchomiła infrastrukturę w Trójmieście, w marcu 2001 r. na Śląsku, a kilka miesięcy później w Krakowie i Wrocławiu. Crowley Data Poland Sp. z o.o. jest częścią The Crowley Group - międzynarodowego konsorcjum, zajmującego się przede wszystkim budowaniem rozwiązań telekomunikacyjnych w oparciu o technologię bezprzewodowej transmisji danych. Sto procent udziałów w Crowley Data Poland Sp. z o.o. jest w posiadaniu Crowley Data L.C.C. W skład The Crowley Group wchodzą: Salmon PCS - największy operator telefonii komórkowej w USA, Crowley Data Poland Sp. z o.o. dostawca rozwiązań teleinformatycznych dla biznesu w Polsce, 15

16 Renaissance Lighting - konsorcjum zajmujące się badaniami i wdrażaniem najnowszych technologii optycznych, Crowley Broadcast Analysis Brazil - firma monitorująca słuchalność 160 stacji radiowych oraz sprzedaż nagrań w Brazylii. W ramach usług związanych z dzierżawą łączy spółka oferuje usługi transmisji danych (Wirtualne Sieci Prywatne VPN, Łącza Transmisji Danych jest to usługa umożliwiająca połączenie gwarantowanej przepływności pomiędzy dwiema wskazanymi lokalizacjami, przy zachowaniu najwyższych parametrów bezpieczeństwa transmisji danych, Kanały Cyfrowe). W 2005 r. Crowley Data Poland Sp. z o.o. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeżone) Pro Futuro S.A. (zwana dalej również Pro Futuro) jest niezależnym operatorem telekomunikacyjnym świadczącym usługi: transmisji danych, dostępu do Internetu, usługi hostingowe, przesyłu głosu w technologii VoIP dzierżawy łączy telekomunikacyjnych. Swoje usługi realizuje w oparciu o własną, szerokopasmową sieć telekomunikacyjną Infostradę Futuro powstałą na bazie technologii LMDS. Sieć Infostrada Futuro zaczęła funkcjonować we wrześniu 2000 r. a następnie sukcesywnie powiększał się jej zasięg geograficzny. Strategicznym inwestorem Pro Futuro S.A. jest Netia S.A. W pierwszych dniach lipca 2006 roku spółka Netia S.A. nabyła 100% akcji Pro Futuro S.A., stając się tym samym jedynym akcjonariuszem Spółki. Netia zakupiła akcje Pro Futuro S.A. od dotychczasowych udziałowców: NFI Jupiter S.A. (75,87% akcji) datacom S.A. (16% akcji) Polskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe S.A. (8,13% akcji). Pro Futuro S.A. w swej ofercie związanej z dzierżawą łączy posiada usługę transmisji danych W ramach tej usługi Pro Futuro oferuje połączenia typu punkt-punkt (PVC) zapewniające transmisję pomiędzy dwiema lokalizacjami klienta znajdującymi się w zasięgu Infostrady Futuro. Usługa ta zapewnia gwarantowaną przepustowość o określonych parametrach. Ponadto spółka oferuje Wirtualne Sieci Prywatne (VPN) czyli wydzielone sieci korporacyjne zapewniające transmisję danych pomiędzy wskazanymi lokalizacjami klienta, znajdującymi się w zasięgu Infostrady Futuro (w ramach tej usługi zapewniona jest gwarantowana przepustowość pomiędzy zakończeniami łączy zgodnie z deklarowanymi parametrami, przy czym przepustowość dla poszczególnych relacji może być różna. W 2005 r. Pro Futuro S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeżone). 16

17 5. Analiza rynku pod kątem ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja i występowania pozycji rynkowej 5.1 Prawne podstawy do ustalenia skutecznej konkurencji i wyznaczenia znaczącej pozycji na rynku właściwym Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeżeli Prezes UKE ustali, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. Powyższa ustawa zawiera definicje pozycji znaczącej oraz kolektywnej pozycji znaczącej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Z kolei kolektywną pozycję znaczącą definiuje art. 24 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne. Stosownie do tego przepisu, dwóch lub więcej przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmuje kolektywną pozycję znaczącą na rynku właściwym, jeżeli nawet przy braku powiązań organizacyjnych lub innych związków między nimi posiadają na rynku właściwym pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Ustawa Prawo telekomunikacyjne zobowiązuje Prezesa UKE do stosowania przy ocenie pozycji znaczącej szeregu kryteriów, pozwalających na ustalenie, czy podmioty działające na rynku posiadają pozycję znaczącą. Kryteria te określone zostały jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 i 24 ust. 5 ustawy. Jednocześnie należy zauważyć, iż zgodnie z art. 24 ust. 6 uznanie przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych za posiadających znaczącą pozycję rynkową następuje na podstawie wyników oceny kryteriów, o których mowa w art. 24 ust. 3 i 5, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. Powyższe regulacje są zgodne z zapisami prawa wspólnotowego w kwestiach związanych z pojęciem dominacji, o której mowa w art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zwanego dalej traktatem lub TWE) z dnia 25 marca 1957 r. Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (zwanego dalej ETS) w sprawie United Brands Company and United Brands Continental Bv v Commission 7 : Pozycja dominująca, o której mowa w tym artykule [82 TWE], oznacza pozycję siły ekonomicznej posiadanej przez danego przedsiębiorcę, która umożliwia mu powstrzymanie skutecznej konkurencji na danym rynku poprzez swobodę zachowania się w dużej mierze niezależnie od konkurentów, klientów (dostawców) i w końcu konsumentów. Stanowisko powyższe zostało powtórzone w wyroku w sprawie Hoffman La Roche & Co AG v Commission, 8 zgodnie z którym: Taka pozycja nie wyłącza istnienia pewnej konkurencji, jak ma to miejsce w przypadku monopolu i quasimonopolu, lecz umożliwia przedsiębiorcy, który czerpie z tego tytułu korzyści, jeżeli nie określać, to co najmniej w znaczący sposób wpływać na warunki rozwoju konkurencji, a w każdym razie 7 Case 27/76; [1978] ECR 207; [1978] 1 CMLR 429 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem nadużywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str Case 85/76), [1979] ECR 461; [ 1979] 3 CMLR 211 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem nadużywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str

18 działać, nie licząc się z nią tak długo, jak takie działania nie przynoszą mu strat. Pozycję dominującą należy odróżnić od rodzajów paralelnych zachowań charakterystycznych dla oligopoli poprzez to, iż w oligopolu zachowania przedsiębiorców współgrają, podczas gdy w przypadku przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą zachowanie przedsiębiorcy, który czerpie z tej pozycji korzyści, w znacznej mierze ustalane jest jednostronnie. Istnienie pozycji dominującej może wynikać z wielu czynników, które ujmowane osobno, nie są decydujące, jednak spośród nich bardzo ważnym są wysokie udziały w rynku. W punkcie 5 Wytycznych, stwierdza się, że Komisja oraz NRA muszą: opierać się na zasadach prawa konkurencji i metodologiach służących definiowaniu rynków, podlegających regulacji exante oraz określeniu czy przedsiębiorstwo posiada znaczącą pozycję rynkową na tych rynkach. Jak podkreślają to Wytyczne Komisji na podstawie zasad wywodzących się z orzecznictwa, udział w rynku przedsiębiorstwa stanowi zasadnicze kryterium, odzwierciedlające siłę rynkową, to znaczy pozycję dominującą na tym rynku. Orzecznictwo wspólnotowe wychodzi z założenia, że dysponowanie dużymi udziałami w rynku przekraczającymi 50 % - pozwala, poza wyjątkowymi okolicznościami, określić daną pozycję jako dominującą. Poza tym, ewolucja odpowiednich udziałów w rynku przedsiębiorstwa i jego konkurentów stanowi dodatkowy czynnik przy ocenie posiadania pozycji dominującej na danym rynku. Udziały w rynku mogą zostać oszacowane na podstawie wielkości fizycznych lub obrotów, a najbardziej właściwy wskaźnik winien zostać określony w zależności od charakterystyk każdego rynku. Poza tym, zgodnie z Wytycznymi Komisji, wymiar dynamiczny i przyszłościowy analiz oznacza, że wymagane informacje obejmują okres odpowiednio długi. Niemniej jednak samo kryterium dotyczące udziałów w rynku nie może wystarczać do ustalenia pozycji znaczącej przedsiębiorstwa. Należy zatem wziąć pod uwagę inne wskaźniki, o charakterze jakościowym. Art. 24 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne wymienia w szczególności: - brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej, - istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy, - brak albo niewielki poziom równoważącej siły nabywczej, - łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, - ekonomie skali, - ekonomie zakresu, - zintegrowanie pionowe przedsiębiorcy, - poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaży przedsiębiorcy, - brak potencjalnej konkurencji, - istnienie barier dla dalszego rozwoju przedsiębiorcy oraz rynku właściwego. - istnienie barier wejścia na rynek właściwy. Ponadto, należy zauważyć, że niniejsza analiza, prowadzona jest w aspekcie przyszłościowym, mając na celu określenie możliwości regulacyjnych ex-ante na rynku. Może więc prowadzić do wyników odmiennych niż te, które wynikałyby z zastosowania reguł konkurencji ex post. Przedmiotem niniejszej analizy nie jest badanie sposobu postępowania w przeszłości, nadużywanie pozycji dominującej lub zawieranie niedozwolonych przez prawo konkurencji porozumień. Analiza dokonana przez NRA różni się także od rodzaju analizy, która może być 18

19 prowadzona ex-ante, podczas badania fuzji ekonomicznej przez organ ds. konkurencji, ponieważ wtedy chodzi o ocenę ryzyka dla struktury rynku, dotyczącego pewnego zdarzenia, a nie wypowiadania się na temat struktury rynkowej jako takiej. Powyższe potwierdzają Wytyczne, w punkcie 27, zgodnie z którym punktem wyjściowym dla przeprowadzenia analizy rynku dla celów art. 15 Dyrektywy Ramowej nie jest istnienie porozumienia czy praktyk uzgodnionych, objętych zakresem art. 81 TWE ani koncentracja objęta zakresem rozporządzenia o fuzji, ani też domniemane nadużycie dominacji rynkowej objęte zakresem art. 82 TWE, lecz podstawą powinna być kompleksowa, zorientowana przyszłościowo ocena struktury i funkcjonowania badanego rynku. Jednocześnie należy podkreślić, że wyznaczenie przedsiębiorstwa jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową na rynku zdefiniowanym dla celów regulacji ex-ante nie oznacza automatycznie, iż przedsiębiorstwo to zajmuje także dominującą pozycję na rynku określaną dla celów art. 82 TWE lub podobnych przepisów krajowych. (...). Po prostu wskazuje ono na to, iż z perspektywy strukturalnej i w krótkim bądź średnim okresie operator ma i będzie miał na zidentyfikowanym rynku właściwym wystarczającą pozycję rynkową, aby móc zachowywać się do pewnych granic, niezależnie od konkurencji, klientów i konsumentów. 9 Stwierdzić zatem trzeba, że chociaż ustalanie, czy na danym rynku właściwym występują podmioty zajmujące znaczącą pozycję, ma być oparte na zasadach prawa konkurencji, to różni się ono zasadniczo od stwierdzenia istnienia pozycji dominującej przez organy ochrony konkurencji Udział przedsiębiorcy w rynku właściwym Punktem wyjścia do analizy występowania podmiotu bądź podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej jest analiza udziałów rynkowych. W związku z tym Prezes UKE przeanalizował udziały rynkowe przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na analizowanym rynku, których udział w rynku przekracza 1%. Udział konkretnego przedsiębiorcy w danym rynku właściwym może być obliczany na podstawie wolumenu sprzedaży (przepustowości, liczby minut, liczby użytkowników, itp.) lub wartości tej sprzedaży. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Komisji Europejskiej, przedsiębiorcy mający udział w rynku mniejszy niż 25% pod względem powyższych kryteriów raczej nie posiadają na nim indywidualnej pozycji znaczącej, natomiast przedsiębiorcy o udziale rynkowym przekraczającym 50% powinni być uznani za zajmujących taką pozycję, przy czym niejednokrotnie już przekroczenie przez przedsiębiorcę 40% udziału w rynku stanowi silną podstawę dla takiej decyzji. Przedsiębiorcy posiadający udział w danym rynku pomiędzy 25% a 40% także mogą zajmować na nim indywidualną pozycję znaczącą, jeśli udział ten jest relatywnie wysoki w porównaniu z pozostałymi operatorami działającymi na tym rynku, a pozostałe kryteria również 9 Punkt 30 Wytycznych 19

20 sprzyjają podjęciu takiej decyzji. Wskaźnik udziału przedsiębiorcy w badanym rynku to jeden z najistotniejszych wskaźników służących do analizy pozycji zajmowanej przez przedsiębiorcę. Analiza tego kryterium wskazała, że TP S.A., która z racji wysokiego udziału w danym rynku ze względu na przychody z detalicznej dzierżawy łączy w badanym okresie , może potencjalnie posiadać pozycję znaczącą na rynku świadczenia ww. usługi. co pokazują poniższe zestawienia Udziały pod względem przychodów oraz liczby łączy W 2005 r. przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, który miał największy udział pod względem uzyskanych przychodów w rynku świadczenia usług zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie była TP S.A. Udział ten kształtował się na poziomie 60% (rys. 5). W latach 2003 (rys. 3) oraz 2004 udziały tego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego kształtowały się odpowiednio na poziomie 67 i 63 %. Rys. 3. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych ze wzgledu na przychody w detalicznym rynku dzierżawy łączy w 2003 roku. 2% 2% 2% 1%1% 3% 8% 14% 67% TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp.z o.o. Pro Futuro S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Inni Exatel S.A. GTS Energis Sp. z o.o. Netia S.A. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 20

21 Rys 4. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych ze względu na przychody w detalicznym rynku dzierżawy łączy w 2004 roku. 3% 4% 3% 2% 1%1% 7% 16% 63% TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp.z o.o. Pro Futuro S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Inni Exatel S.A. Netia S.A. GTS Energis Sp. z o.o. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Rys 5. Procentowy udział przedsiebiorców telekomunikacyjnych ze względu na przychody w detalicznym rynku świadczenia usługi dzierżawy łączy w 2005 roku. 5% 1% 2% 2% 4% 1% 6% 19% 60% TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Pro Futuro S.A. Inni Exatel S.A. Netia S.A. GTS Energis Sp. z o.o. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Prezes UKE dokonał również podziału na przychody z poszczególnych rodzajów łączy. Analiza udziałów pod tym kątem wykazała, że TP S.A. zarówno w przychodach osiągniętych we 21

22 wszystkich kategoriach łączy (ogółem patrz rys. 6) jak i przy zastosowaniu podziału łączy na poszczególne przepustowości (Rys. 7, 9, 10) w większości kategorii łączy ma również udział potwierdzający jej znaczną przewagę nad pozostałymi przedsiębiorcami. 100% 80% 60% 40% 20% Rys. 6. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w przychodach z dzierżawy łączy analogowych w latach % TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% TP S.A. Rys. 7. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w przychodach z dzierżawy łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w latach Netia S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. GTS Energis Sp. z o.o. Inni 1 Exatel 2 S.A. 3 Pro Futuro S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 22

23 Prezes UKE dokonał także zestawienia pod względem liczby posiadanych łączy (rys. 8). Analiza udziałów pod tym kątem wykazała, że TP S.A. w większości kategorii łączy ma również udział potwierdzający jej znaczną przewagę nad pozostałymi przedsiębiorcami. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Rys. 8. Procentowy udział przedsiebiorców telekomunikacyjnych w liczbie dzierżawionych łączy analogowych w latach TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Rys. 9. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w liczbie dzierżawionych łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w 2003 roku. 1% 2% 2% 1% 2% 3% 4% 7% 7% 71% TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. ZEP-TECH Sp. z o.o. El-Net S.A. TeleNet Mielec Sp. z o.o. Exatel S.A. Pro Futuro S.A. Netia S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 23

24 Rys. 10. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w liczbie dzierżawionych łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w 2004 roku. 1% 8% 2% 1% 1% 2% 3% 3% 13% 66% TP S.A. Pro Futuro S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Exatel S.A. Netia S.A. ZEP-TECH Sp. z o.o. El-Net S.A. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Rys.11. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w liczbie dzierżawionych łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w 2005 roku. 1% 8% 1% 1% 1% 2% 1% 2% 3% 3% 4% 8% 65% TP S.A. Pro Futuro S.A. Netia S.A. ZEP-TECH Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. GTS Energis Sp. z o.o. Inni Exatel S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. NASK Telefonia Dialog S.A. ATM T-Systems Polska Sp. z o.o. r. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 24

25 Mimo, iż udziały TP S.A. pod względem dzierżawionych łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w badanym okresie spadają to jednak ich wysoki poziom może wskazywać, iż operator ten zajmuje pozycję znaczącą na badanym rynku. Pomimo spadku udziałów na przestrzeni lat TP S.A. posiada nadal wysoki udział w badanym rynku pod względem liczby ww. łączy kształtujący się na poziomie 65%. Potwierdza to tym samym możliwość posiadania przez tego operatora pozycji znaczącej na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepustowościach do 2 Mbit/s włącznie. Podsumowując, kryterium udziału przedsiębiorcy w rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepustowościach do 2 Mbit/s włącznie, pozwala stwierdzić, że TP S.A. może zajmować na nim pozycję znaczącą. W całym analizowanym okresie, pomimo zanotowanych spadków, udział przedsiębiorcy w rynku mierzony zarówno przychodami jak i ilością łączy przekraczał odpowiednio dla przychodów poziom 57%, a dla ilości łączy 55% co w myśl zaleceń Komisji Europejskiej jednoznacznie świadczy o tym, iż przedsiębiorca taki powinien być uznany za podmiot o znaczącej pozycji rynkowej, o ile taki wniosek zostanie potwierdzony przez kolejne kryteria. Poniżej przedstawione zostało tabelaryczne zestawie udziałów TP S.A. w analizowanym rynku. Tab. 1: Zestawienie udziałów TP S.A. w analizowanym rynku. Kryterium udziału i udział TP S.A. w analizowanym rynku Przychody z detalicznej dzierżawy łączy do 2 Mbit/s włącznie (analogowych i cyfrowych) Przychody z dzierżawy łączy analogowych Przychody z dzierżawy łączy cyfrowych do 2 Mbit/s włącznie Liczba dzierżawionych łączy analogowych Liczba dzierżawionych łączy cyfrowych do 2 Mbit/s włącznie 5.3. Istnienie barier wejścia na rynek właściwy Jak wynika z punktu 80 Wytycznych: Ustalenie dominacji zależy od oceny, z jaką łatwością można wejść na dany rynek. Brak barier uniemożliwiających innym operatorom wejście na rynek, odstrasza w zasadzie niezależne antykonkurencyjne zachowania ze strony przedsiębiorstwa posiadającego znaczącą pozycję rynkową. W sektorze komunikacji elektronicznej bariery do wejścia na rynek są często ustanowione na wysokim poziomie z powodu istniejących prawnych i innych wymogów regulacyjnych, które mogą ograniczać liczbę dostępnych przyznawanych licencji lub świadczenie pewnego rodzaju usług (np. GSM/DCS lub usługi komórkowe trzeciej generacji). Ponadto, bariery dla wejścia na rynek istnieją tam, gdzie wejście na właściwy rynek wymaga znacznych inwestycji i długoterminowego planowania działalności, tak aby była ona opłacalna. W przypadku występowania niewielu barier wejścia, nowi operatorzy dostrzegą możliwość potencjalnego zarobku na tym rynku i będą próbowali przejąć klientów od działających już 25

26 operatorów. Pojawienie się nowych operatorów skutkuje zazwyczaj obniżką cen oraz pojawieniem się nowych ofert, produktów oraz usług, które charakteryzują się lepszą jakością oraz elastycznością pod względem potrzeb klienta. Klienci w takiej sytuacji mają większe możliwości wyboru ofert najlepiej odpowiadających ich potrzebom i nie są uzależnieni od świadczenia im usług przez jednego operatora. Zalecenie Komisji Europejskiej wskazuje dwa podstawowe rodzaje barier wejścia i barier dla rozwoju konkurencji: bariery strukturalne, na które składają się rozmaite warunki naturalne oraz bariery prawne/regulacyjne. Kryterium wysokich barier dostępu do rynku jest również wymieniane przez ustawę Prawo telekomunikacyjne (art. 24 ust. 3 pkt 12) jako jedno z kryteriów oceny znaczącej pozycji rynkowej. Strukturalne bariery wejścia zostały określone w punkcie 11 Zalecenia w sposób następujący: Strukturalne bariery wejścia wynikają z kosztu pierwotnego lub warunków popytu, które stwarzają asymetryczne warunki dla operatorów dominujących i nowych operatorów na rynku, utrudniające lub uniemożliwiające tym ostatnim wejście na rynek. Na przykład wysokie bariery strukturalne mogą istnieć na rynku, który charakteryzują znaczne ekonomie skali i/lub zakresu oraz wysokie koszty utopione. Dotychczas takie bariery można zidentyfikować w przypadku szerokiego stosowania i/lub świadczenia lokalnych sieci dostępu do lokalizacji stacjonarnych. Powiązana bariera strukturalna może także istnieć, kiedy świadczenie usług wymaga elementu sieci, którego nie można technicznie powielić lub można powielić po koszcie, który sprawia, że dla konkurencji jest to nieekonomiczne. Przykładami strukturalnych barier wejścia mogą być: ekonomia skali, ekonomia zakresu, kontrola nad trudną do powielenia infrastrukturą, wysokie koszty utracone. Analizowany rynek świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych o przepustowości do 2 Mbit/s włącznie charakteryzuje się wysokimi barierami wejścia z powodu wysokich kosztów, jakie przedsiębiorca telekomunikacyjny musi ponieść aby zbudować własną infrastrukturę, która umożliwiłaby mu świadczenie ww. usługi. Taka infrastruktura techniczna niezbędna do świadczenia usług na omawianym rynku sprowadza się do trzech elementów: sieci szkieletowej, sieci dostępowej (tzw. ostatniej mili ); systemu zarządzania siecią. Jednym z przykładów wysokich barier wejścia na omawiany rynek może być tutaj infrastruktura dostępowa TP S.A., która jest trudna do powielenia, gdyż odtworzenie jej wymaga dużych nakładów (szacowanych na kwotę rzędu 1 tys. USD na linię) oraz pokonania licznych trudności związanych z prawem budowlanym, prawem drogi oraz innymi czynnikami natury regulacyjnej. 26

27 Kolejnym przykładem wysokich barier wejścia jest brak racjonalnej technicznie alternatywy dla światłowodowych sieci szkieletowych. Sieć taka, jeżeli jest odpowiednio rozległa, spełnia kryterium trudności powielenia ze względu na czas, nakłady i bariery formalne (prawo drogi) niezbędne do jej odtworzenia. Przyjmuje się, że bezpośrednie nakłady na zbudowanie 1 km odcinka łącza światłowodowego wynoszą przeciętnie ok. 100 tys. zł, zatem wartość odtworzenia największych sieci szkieletowych w Polsce (Exatel S.A. 4 tys. km, Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 6 tys. km, Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. ponad 58 tys. km) 10 sięga miliardów złotych. Częściowym substytutem, szczególnie dla zastosowań wąskopasmowych, mogą być dostępne obecnie rozwiązania radiowe SDH/PDH. Mimo że są one relatywnie łatwiejsze w budowie niż światłowody, to jednak oferują niższe przepustowości i nie zapewniają porównywalnego QoS 11. Strukturalną barierą wejścia na rynek świadczenia usługi dzierżawy łączy telekomunikacyjnych są również znaczne koszty utracone związane z budową niezbędnej infrastruktury. Jeśli jakaś firma zdecyduje się na inwestycje w nową sieć służącą dzierżawie łączy telekomunikacyjnych, to w przypadku niepowodzenia, znaczna część nakładów będzie nie do odzyskania. Nie będzie np. możliwa sprzedaż znacznej części infrastruktury czy środków produkcji na rynku wtórnym ze względu na jej przestarzałość, tak jak w przypadku wielu innych rodzajów działalności gospodarczej. Koszty te będą rosły proporcjonalnie do wielkości sieci, tzn. jej zasięgu i pojemności. Na obecnym etapie rozwoju rynku właściwego, operatorzy głównie inwestują w swe sieci telekomunikacyjne i w związku z tym w tym kryterium przeanalizowane zostały ich wydatki inwestycyjne. Budowa sieci pochłania większość środków, zwłaszcza operatorów nowo wchodzących, którzy dążą do budowy własnych sieci. W wielu przypadkach sieci te dublują się z sieciami innych operatorów. Dlatego też w przypadku niepowodzenia jednego operatora inni operatorzy, nie muszą być zainteresowani odkupieniem jego infrastruktury, gdyż posiadają już własną. Stąd też koszty związane z budową infrastruktury, czyli w większości inwestycje z nią związane, są uznawane za koszty utracone, których odzyskanie jest bardzo trudne a czasami niemożliwe. Rynek dzierżawy łączy charakteryzuje się koniecznością poniesienia wysokich nakładów inwestycyjnych na budowę sieci, która umożliwia świadczenie usługi dzierżawy łączy i w związku z tym do badania tego kryterium posłużyły wydatki inwestycyjne poniesione przez poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych obecnych na rynku. Tab. 2: Wydatki inwestycyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na analizowanym rynku właściwym(dane zastrzeżone) Przedsiębiorca TP S.A. Exatel S.A. GTS Energis Sp. z o.o. 10 Informacje prasowe operatorów. 11 (ang. Quality of Service jakość obsługi/przekazu). 27

28 Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Pro Futuro S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Netia S.A. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Dane zawarte w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Na przestrzeni lat przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, który miał największe wydatki inwestycyjne była TP S.A. Operator ten pod względem wydatków znacznie przewyższa pozostałych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy działają na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych do 2 Mbit/s włącznie. Najbardziej zbliżeni do TP S.A. pod względem wielkości wydatków inwestycyjnych byli dwaj operatorzy Netia S.A. oraz Telefonia Dialog S.A., jednakże poziom ich wydatków znacznie odbiega od poziomu wydatków operatora zasiedziałego. Malejąca wysokość wydatków ponoszonych przez TP S.A. świadczy o tym, iż operator ten przy silnie rozbudowanej infrastrukturze telekomunikacyjnej przeznacza coraz mniej środków na jej rozbudowę, a tym samym przeznacza je na inne cele. Dzięki poniesionym wcześniej kosztom budowy infrastruktury operator zasiedziały w chwili obecnej ponosi głównie koszty związane z utrzymaniem sieci, a poprzez wydatki inwestycyjne może poprawiać standardy usług oraz oferować nowe usługi, podczas gdy pozostali operatorzy istniejący na analizowanym rynku zmuszeni są do rozbudowy swej infrastruktury, gdyż nie posiadają sieci o takim zasięgu jak operator zasiedziały. Konkurujący z TP S.A. operatorzy chcąc pozyskać nowych klientów stoją zatem nie tylko przed problemem poniesienia kosztów związanych z rozbudową swej sieci lecz także z zaoferowaniem usług, które będą w stanie funkcjonalnością oraz standardem konkurować z usługami świadczonymi przez TP S.A., co z kolei ponosi za sobą dodatkowe koszty. Dzięki takiej sytuacji mimo, że TP S.A. ma w dalszym ciągu największe wydatki inwestycyjne to ich wielkość systematycznie maleje Pozwala to TP S.A. na osiąganie znacznej przewagi nad pozostałymi przedsiębiorcami działającymi na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych do 2 Mbit/s włącznie. Z analizy danych wynika, że operator ten od wielu lat posiada infrastrukturę umożliwiającą świadczenie omawianej usługi nawet bez ponoszenia dodatkowych nakładów na rozbudowę sieci służącej do świadczenia usług dzierżawy łączy. Natomiast każdy inny operator chcąc zaistnieć na rynku telekomunikacyjnym musi ponieść albo bardzo wysokie koszty budowy własnej infrastruktury telekomunikacyjnej a przynajmniej sieci dostępowej, albo koszty dzierżawy łączy telekomunikacyjnych wykorzystywanych do świadczenia usług. Wyżej wymienione bariery, zwłaszcza dotyczące powielenia tak rozbudowanej infrastruktury telekomunikacyjnej jaką dysponuje TP S.A., można uznać za bariery trwałe. Wprawdzie stopniowa i częściowa likwidacja tych barier wydaje się być możliwa z racji istnienia alternatywnych technologii w zakresie sieci dostępowych (np. radiowych), to jednak Prezes UKE 28

29 nie przewiduje, że w perspektywie najbliższych dwóch lat ( ) obecna sytuacja w tym zakresie ulegnie zmianie Ekonomie skali (korzyści skali) Poniższe kryterium bada, czy konkretny przedsiębiorca telekomunikacyjny osiąga korzyści skali na danym rynku właściwym. Korzyści skali powstają, gdy rosnąca produkcja powoduje obniżenie średnich kosztów na jednostkę produkcji. Korzyści skali występują zazwyczaj w sytuacji, gdy proces produkcji wymaga wysokich kosztów stałych, co często ma miejsce na rynku takim jak hurtowy rynek świadczenia usługi dzierżawy odcinków zakończeń łączy. Innym sposobem obniżenia kosztów jednostkowych dzięki rosnącej produkcji jest dążenie do większej specjalizacji i wyższej wydajności. Korzyści skali mogą stanowić barierę wejścia na rynek, jak również przewagę nad konkurencją istniejącą. Osiąganie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego korzyści skali na danym rynku właściwym wzmacnia jego pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im większe korzyści skali osiąga konkretny przedsiębiorca, tym większe jest prawdopodobieństwo, że zajmuje on pozycję znaczącą na danym rynku. Przedsiębiorca może osiągnąć korzyści skali dzięki lepszemu wykorzystaniu już posiadanej infrastruktury telekomunikacyjnej, a także poprzez dużą specjalizację, a co za tym idzie, wzrost efektywność produkcji. Znaczne korzyści skali są typową charakterystyką ekonomiki przedsiębiorców działających na rynkach łączności elektronicznej. Dlatego też kryterium to należy zawsze analizować dla konkretnego przedsiębiorcy w porównaniu z innymi operatorami działającymi na danym rynku. Osiąganie korzyści skali przez konkretnego przedsiębiorcę może stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. Wprawdzie na analizowanym rynku właściwym osiąganie korzyści skali przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego wynika przede wszystkim z posiadania przez niego rozbudowanej infrastruktury to jednak Prezes UKE postanowił posłużyć się pomocniczo dodatkowymi wskaźnikami finansowymi potwierdzającymi osiągnie korzyści skali. Są to: rentowność majątku całkowitego (ROA - return on assets) poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na danym rynku właściwym. Do obliczenia tego wskaźnika przyjmujemy wartość bilansową aktywów na koniec okresu (najczęściej roku) i wypracowany w tym samym okresie (bilansowym) zysk netto. Pozwala on na dokonanie oceny produktywności i efektywności wykorzystania majątku w generowaniu zysku. Wzrastająca wartość ROA świadczy o poprawiającej się zyskowności. Zwiększając swoją zyskowność operatorzy umacniają swoją pozycję finansową i co za tym idzie pozycję na rynku świadczenia usługi. Tab. 3: Return on assets (ROA) Przedsiębiorca TP S.A. 3,41% 2,49% 5,24% 3,93% 29

30 Exatel S.A. - 15% - 10% - 5% 3,10% GTS Energis Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. - 34,90% - 30,86% - 45,80% -10,01% 3,53% - 3,33% - 3,54% -8,39% Pro Futuro S.A. - 31% - 22% - 11% - 13,96% Crowley Data Poland Sp. z o.o. - 67% 38% - 2% 52,16% Netia S.A. b.d. b.d. 6% 3,05% Telefonia Dialog S.A. -27% 17% 4% - 12,80% Źródło: Dane zawarte w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Z analizy sytuacji finansowej przedsiębiorców telekomunikacyjnych pod względem poziomu wskaźnika ROA widać, iż przedsiębiorcą telekomunikacyjnym na badanym rynku, który ma najbardziej stabilny poziom wskaźnika ROA, jest TP S.A. Operator ten w całym badanym okresie charakteryzował się dodatnim poziomem wskaźnika ROA, co świadczy o dobrej sytuacji finansowej tego przedsiębiorcy. Dodatkowo na dobrą oraz stabilną sytuację finansową tego przedsiębiorcy świadczy również fakt, iż jego wskaźnik ROA ulegał jedynie nieznacznym wahaniom w badanym okresie. TP S.A. jest również jedynym przedsiębiorcą telekomunikacyjnym spośród badanych przedsiębiorców, którego wskaźnik ROA na przestrzeni lat przyjmował dodatnie wartości. Mimo, iż kilku przedsiębiorców osiągało znacznie wyższy od wskaźnika TP S.A. poziom badanego wskaźnika to jednak ulegał on znacznym wahaniom w całym badanym okresie, przyjmując w jednym roku wysoką dodatnią wartość, ale już w roku następnym przyjmując niekiedy nawet wartości ujemne. Przykładem takiego zmiennego zachowania wskaźnika ROA może być tu Crowley Data Poland Sp. z o.o., którego wskaźnik ROA w np roku osiągnął wartość 67%, podczas gdy rok później wskaźnik ten wynosił już 38%. Z kolei w roku następnym wskaźnik ten dla tego przedsiębiorcy osiągnął ponownie wartość ujemną 2%. Takie kształtowanie się wskaźnika ROA dla Crowley Data Poland Sp. z o.o. świadczy o zmiennej zyskowności tego przedsiębiorcy w badanym okresie oraz o mało stabilnej sytuacji finansowej. Wpływa to zapewne na ocenę tego przedsiębiorcy przez potencjalnych inwestorów oraz na jego możliwość pozyskania dodatkowych środków działalność inwestycyjną. Jedynym przedsiębiorcą spośród badanych, którego wskaźnik ROA w całym badanym okresie rósł był Exatel S.A. Świadczy to o poprawie sytuacji finansowej tego przedsiębiorcy oraz coraz lepszej zyskowności tego podmiotu. Jednakże mimo, iż wskaźnik ROA dla tego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego rósł w całym badanym okresie to w latach osiągał on wartości ujemne i dopiero w 2005 r. osiągnął wartość dodatnią. Taka sytuacja pozwala przypuszczać, iż mimo polepszającej się zyskowności tego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jego sytuacja finansowa nie jest jednak tak dobra i stabilna jak w przypadku TP S.A.. Pozostali przedsiębiorcy telekomunikacyjni charakteryzowali się albo ujemnym wskaźnikiem ROA w całym badanym okresie tak jak GTS Energis Sp. z o.o. oraz Pro Futuro S.A. lub wskaźnikiem, który przyjmował zarówno dodatnie jaki i ujemne wartości w 30

31 badanym okresie, czego przykładem są tu tacy operatorzy jak Telefonia Dialog S.A., Crowley Data Poland Sp. z o.o. lub też Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. rentowność kapitałów własnych (return on equity) poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na danym rynku właściwym Do obliczenia tego wskaźnika przyjmuje się wartość kapitałów własnych na koniec okresu (najczęściej roku) i wypracowany w tym samym okresie (bilansowym) zysk netto. Umożliwia on dokonanie oceny zasadności i opłacalności ulokowania kapitałów w określonej firmie. Wzrastająca wartość ROE utożsamiana jest ze zwiększeniem wartości samej jednostki, a więc i wartości zainwestowanych w nią udziałów czy akcji. Jak widać z przedstawionych danych wskaźnik ten przedstawia się różnie w zależności od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. Tab. 4: Return on equity (ROE) Przedsiębiorca TP S.A. 8,3% 5,85% 10,66% 7,95% Exatel S.A. - 42% - 21% - 11% 6,08% GTS Energis Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. - 39,94% - 36,20% - 61,40% -14,63% 8,19% - 6,49% - 7,02% -12,08% Pro Futuro S.A. - 44% - 40% - 23% - 34,63% Crowley Data Poland Sp. z o.o. 62% - 54% 2% 126,39% Netia S.A. b.d. b.d. 7% 3,25% Telefonia Dialog S.A. 170% 273% 8% - 21,10% Źródło: Dane zawarte w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Analizując sytuację przedsiębiorców pod względem osiąganego poziomu wskaźnika ROE widać, iż tak jak w przypadku wskaźnika ROA przedsiębiorcą, który charakteryzuje się najlepszym poziomem wskaźnika ROE w całym badanym okresie jest TP S.A. Operator ten w latach osiągał dodatni oraz stabilny poziom omawianego wskaźnika. Mimo, iż w 2005 r. to Crowley Data Poland Sp. z o.o. osiągnął najwyższy poziom omawianego wskaźnika, to tak jak w przypadku wskaźnika ROA na przestrzeni lat ulegał on znacznym wahaniom przyjmując zarówno wysokie wartości dodatnie jak i wysokie wartości ujemne. Świadczy to o niestabilnej sytuacji tego przedsiębiorcy co może niekorzystnie wpływać na ocenę jego sytuacji finansowej przez inwestorów. 31

32 Z kolei wskaźnik ROE dla Exatel S.A. charakteryzował się w badanym okresie podobną dynamiką wzrostu jak w przypadku wskaźnika ROA. Rósł on w całym badanym okresie przyjmując w 2005 r. wartość dodatnią, mniejsza jednak od wartości wskaźnika ROE dla TP S.A. Porównując zatem wartości wskaźnika ROE badanych przedsiębiorców ze wskaźnikiem ROE dla TP S.A. wyraźnie widać, iż przyjmuje on najlepsze wartości w całym badanym okresie. Jego stabilność charakteryzująca się niewielkimi wahaniami poziomu wskaźnika ROE świadczy o stabilnej sytuacji tego przedsiębiorstwa, które dzięki posiadaniu najlepszej pozycji pod względem udziałów w badanym rynku zarówno ze względu na przychody oraz liczbę łączy, osiąga korzyści, które przyczyniają się do zwiększania wartości danego przedsiębiorstwa co tym samym czyni TP S.A. najbardziej atrakcyjnym dla potencjalnych inwestorów przedsiębiorstwem na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych do 2 Mbit/s włącznie. rentowność zaangażowanego kapitału (Return of Capital Employed) poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na danym rynku właściwym. Współczynnik ROCE określa wydajność oraz rentowność inwestycji, w które zaangażowany jest kapitał firmy. Pokazuje on, który przedsiębiorca lepiej wykorzystuje zainwestowany kapitał, tzn. ile uzyskuje z każdej złotówki zainwestowanej w firmę. Dla celów niniejszej analizy ROCE zostało zdefiniowane jako stosunek zysku operacyjnego do wielkości zaangażowanego w firmę kapitału (określonego jako całkowite aktywa minus bieżące zobowiązania). Należy zauważyć, że ze względu na zastosowanie tego wskaźnika winno rozpatrywać się tylko przypadki, w których wartość tego wskaźnika jest dodatnia, a tym samym brać pod uwagę i porównywać tylko te podmioty, dla których wskaźnik ROCE był w badanym okresie dodatni. Tab. 5: Return of Capital Employed (ROCE) Przedsiębiorca TP S.A. 10,25% 10,52% 9,80% 9,55% Exatel S.A. 0 (-16,07%) 0 (-8,57%) 0 (-19,12%) 0 (-8,58%) GTS Energis Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 0 (-23,08%) 0 (-35,02%) 0 (-56,38%) 0 (-9,92%) 6,72% 0 (-1,73%) 0 (-0,46%) 0 (-9,65%) Pro Futuro S.A. 0 (-36,65%) 0 (-21,48%) 0 (-9,21%) 0 (- 3,68%) Crowley Data Poland Sp. z o.o. 0 (-52,30%) 0 (-47,10%) 0 (-26,04%) 0 (-16,93%) Netia S.A. b. d. 0 (- 1,09%) 3,01% 4,02% 32

33 Telefonia Dialog S.A. 0 (97,39%) 28,57% 5,27% 0 (- 13,67%) Źródło: Dane zawarte w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Z powyższych danych wynika, że najbardziej stabilny w badanym okresie był wskaźnik ROCE dla TP S.A. Operator zasiedziały jako jedyny osiągnął dodatnią wartość omawianego wskaźnika w latach Żaden z pozostałych przedsiębiorców telekomunikacyjnych nie osiągnął poziomu wskaźnika ROCE, którym mógłby konkurować z TP S.A. Tak dobre wyniki omawianego wskaźnika dla TP S.A. świadczą o tym, iż operator ten nie ma problemów z właściwą wydajnością oraz rentownością inwestycji, w które zaangażował swój kapitał, co w rezultacie pozytywnie wpływa na pozycję TP S.A. na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierżawionych do 2 Mbit/s włącznie. Powyższe wskaźniki obrazują, że działająca na badanym rynku właściwym TP S.A. osiąga korzyści skali. Korzyści skali są postrzegane przez potencjalnych konkurentów jako istotne bariery wejścia na rynek, zniechęcające do podjęcia działalności. Nowi operatorzy potrzebują bowiem czasu, aby rozwinąć swoją bazę klientów, liczbę łączy o co za tym idzie skutecznie powiększyć wielkość przychodów i wolumen sprzedaży i nie mogą oczekiwać na korzystanie z takich samych korzyści skali jak istniejący od wielu lat operatorzy. Żaden z badanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych nie osiągał tak dobrych jak TP S.A. wyników finansowych co świadczy o znacznej przewadze tego operatora nad innymi podmiotami funkcjonującymi na analizowanym rynku Ekonomie zakresu (korzyści zakresu) Z ekonomiami zakresu mamy do czynienia, gdy produkty lub usługi wytwarzane lub dostarczane przez konkretnego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego opierają się o wspólne procesy bądź infrastrukturę. Korzyści zakresu występują często u tych przedsiębiorców, którzy posiadają rozległą sieć telekomunikacyjną, gdyż może ona być wykorzystywana do dostarczania wielu produktów bądź usług. Najlepszym przykładem biorąc pod uwagę specyfikę badanego rynku jest możliwość świadczenia usług dzierżawy łączy na rynkach detalicznych oraz hurtowych przy pomocy tej samej infrastruktury. Wielu z operatorów np. TP S.A., Exatel S.A. czy Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o., działających na detalicznym rynku dzierżawy łączy jest również obecna na rynku hurtowym. Przykładem dodatkowych usług świadczonych wraz z usługą dzierżawy łączy telekomunikacyjnych przez największego operatora (TP S.A.) obecnego na badanym rynku mogą być również takie usługi jak: dzierżawa kabli, transmisja danych, SLA (Service Level Agreement gwarancja jakości świadczonych usług) oraz dostęp do Internetu. Przedsiębiorcy dzięki tym usługom generują dodatkowe przychody bez konieczności inwestycji w istniejącą sieć. Osiąganie korzyści zakresu przez konkretnego przedsiębiorcę może stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. Kryterium to jest czynnikiem jakościowym, toteż nie jest możliwe dokonanie jego pomiaru za pomocą wskaźników ilościowych lecz przy wykorzystaniu metod porównawczych, pokazujących oferowane przez poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych na posiadanej przez siebie infrastrukturze usługi. Porównanie takie zostało dokonane w punkcie 5.7. opisującym integrację pionową analizowanych podmiotów. 33

34 5.6. Kontrola nad infrastrukturą trudną do powielenia Kryterium to bada, czy konkretny przedsiębiorca telekomunikacyjny posiada na danym rynku właściwym kontrolę nad infrastrukturą telekomunikacyjną, która jest trudna do powielenia przez innych operatorów działających na tym rynku bądź mogących na niego wejść w badanym okresie czasu. Posiadanie przez przedsiębiorcę na danym rynku właściwym kontroli nad trudno powielarną infrastrukturą telekomunikacyjną wzmacnia jego pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im trudniejsza do powielenia jest ta infrastruktura oraz im pełniejsza jest kontrola nad nią konkretnego przedsiębiorcy, tym większe jest prawdopodobieństwo, że zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na tym rynku. Kryterium to dotyczy kontroli przedsiębiorcy nad taką infrastrukturą, która pozwala mu na działalność niezależną od innych operatorów. Pojęcie infrastruktura telekomunikacyjna oznacza tu sieć, część sieci lub elementy sieci, które są używane do dostarczania produktów lub usług na danym rynku właściwym. Kontrola natomiast może oznaczać własność, posiadanie, wykorzystywanie lub wpływ na infrastrukturę. Trudności w powieleniu istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej mogą wynikać zarówno z wysokich kosztów jej utworzenia jak i z fizycznych i technicznych parametrów sieci oraz ze strukturalnych i prawnych ograniczeń istniejących na danym rynku. Przykładem jest tu posiadanie przez konkretnego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego rozległej sieci telekomunikacyjnej z dużą liczbą abonentów, której zbudowanie (powielenie) byłoby bardzo kosztowne i czasochłonne dla konkurentów. Wydatki jakie musi ponieść nowo wchodzący przedsiębiorca na stworzenie infrastruktury służącej do świadczenia usługi dzierżawy łączy są istotną barierą i w wielu przypadkach uniemożliwią zaistnienie na ww. rynku nowym przedsiębiorcą. Na koszty związane w budową infrastruktury składają się między innymi koszty zestawienia łączy, koszty nabycia multiplekserów SDH, routerów brzegowych i szkieletowych, stacji bazowych i dostępowych a także koszty związane z budową punktów styku z sieciami innych przedsiębiorców oferujących usługę dzierżawy łączy. Spełnianie tego kryterium przez przedsiębiorców działających na polskim rynku świadczenia usługi detalicznej dzierżawy łączy telekomunikacyjnych może stanowić dla potencjalnych konkurentów istotną barierę wejścia na ten rynek. Telekomunikacja Polska S.A. (dane zastrzeżone) Usługa dzierżawy łączy, jak i pozostałe usługi świadczone przez TP S.A., realizowane są na dostępnej infrastrukturze sieciowej TP S.A. 12 Z informacji uzyskanych przez Prezesa UKE wynika, iż TP S.A. oferuje możliwości połączenia dwóch punktów łączem stałym w dowolnej lokalizacji i o dowolnej przepływności. 13 Przedsiębiorca ten posiada najlepiej rozbudowaną infrastrukturę sieciową obejmującą niemal całe terytorium kraju. Długość kabli optotelekomunikacyjnych (światłowodowych) wynosiła w 2002 r. ok. 58,5 tys. km. 12 Źródło: Formularze URTiP do badania konkurencyjności. 13 Źródło: strona internetowa TP S.A. 34

35 Tab. 6 (dane zastrzeżone) Exatel S.A. Sieć teletransmisyjna Exatel S.A. powstała w wyniku połączenia infrastruktury telekomunikacyjnej Tel-Energo S.A. i Telbank S.A.. Jest drugą co do wielkości platformą telekomunikacyjną w Polsce. Sieci transmisji danych Exatel S.A. obejmują: Sieć IP MPLS (Cisco) posiadającą 16 węzłów dostępowych w 12 największych miastach Polski i szkielet zbudowany na bazie łączy STM-16. Sieć Frame Relay/ATM Punkty styku z operatorami krajowymi i zagranicznymi. Sieć teleinformatyczna Exatel S.A. charakteryzuje się: długością ponad km obejmującą około 500 miast i miejscowości, pokryciem wszystkich obszarów biznesowych w Polsce, przepustowością sieci szkieletowej sięgającą do 320 Gb/s, połączeniem z sieciami internetowymi największych operatorów polskich i zagranicznych, umożliwiającym najszybszy dostęp do wszystkich zasobów globalnej sieci Internet, punktami styku z operatorami na granicach Polski zachodniej, południowej i wschodniej, umożliwiającymi tranzyt i terminowanie ruchu przechodzącego przez centralną Europę. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. posiada infrastrukturę telekomunikacyjną pozwalającą na detaliczną dzierżawę: Łączy analogowych o standardowych parametrach technicznych oferowana na bazie ogólnopolskiej sieci kabli miedzianych i analogowych kanałów transmisyjnych na terenie całego kraju, Kanałów cyfrowych, pozwalających na udostępnienie przezroczystego bitowo łącza pomiędzy dwoma punktami w relacjach krajowych i międzynarodowych i zapewnienie na nim transmisji stałej o szybkości w zakresie od E1 (2 Mbit/s), przez E3 (34 Mbit/s), STM-1 (155 Mbit/s), STM-4 (622 Mbit/s, STM-16 (2,5 Gbit/s). Kanałów optycznych, udostępnienie pojedynczego przezroczystego kanału optycznego (tzw. Lambdy) w systemie DWDM (Dense Wavelength Division Multiplexing), umożliwiające uruchomienie systemu teletransmisyjnego o przepływności maksymalnej STM-16 (np. ATM, Gigabit Ethernet). Dzięki tej infrastrukturze możliwe jest uruchomienie do 32 kanałów o przepływności 2,5 Gbit/s każdy, z możliwością rozbudowy do przepływności 10 Gbit/s. Sieć kablową T K Sp. z o.o. tworzą kable: Światłowodowe o łącznej długości ok km., 35

36 Miedziane o łącznej długości ok km. Sieć teletransmisyjna TK Sp. z o.o. wykorzystuje systemy: DWDM, SDH, PDH/140 Mbit/s oraz krotnice PCM. Sieć transmisji danych oparta jest na systemach: MPLS, IP, ATM, FR oraz X.25. Oprócz sieci optycznej i miedzianej Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. posiada odcinki sieci opartej na transmisji radiowej, zwłaszcza w sieci dostępowej. Spółka zapewnia kompletną realizację usługi (od zestawienia i uruchomienia kanału cyfrowego do zainstalowania urządzeń zakończenia łączą), a nawet na życzenie klienta zestawia łącza dostępowe. Do tej usługi istnieje także możliwość uzgodnienia indywidualnej umowy dotyczącej gwarancji jakości świadczonych usług tzw. SLA (Service Level Agreement). GTS Energis Sp. z o.o. Usługa łączy dzierżawionych umożliwia klientom GTS Energis Sp. z o.o. transmisję danych, odpowiadającą standardom G.826 lub G.821, zgodnym z rekomendacją ITU. Sieci klientów zostają fizyczne dołączone do sieci GTS Energis Sp. z o.o. GTS Energis Sp. z o.o. zapewnia przy tym odpowiednie parametry transmisji wewnątrz sieci. Transmisja danych odbywa się w wydzielonych kanałach cyfrowych, o stałej przepustowości, przeznaczonych do wyłącznego wykorzystania przez jednego użytkownika. Przepustowość łączy określona jest jako całkowite wielokrotności kanałów E-1 (2 Mb/s), E-3 (34 Mb/s), STM-1(155 Mb/s) lub kanału STM-4 (622 Mb/s) zgodnie ze standardami SDH. Łącze dostępowe, zakończone we wskazanym miejscu w budynku, stanowi integralną część rozwiązania. GTS Energis Sp. z o.o. posiada wielowarstwową sieć transmisji danych, w której skład wchodzą systemy dostępowe zbudowane z radiolinii cyfrowych łączących relacje punkt-punkt. GTS Energis Sp. z o.o. realizuje swe usługi w oparciu o technologie SDH na bazie sieci światłowodowej wykorzystującej DWDM, jak i technologie: ATM, Frame Relay i transmisję w oparciu o wirtualne kanały w sieci IP. W celu realizacji transmisji na odcinku tzw. ostatniej mili GTS Energis Sp. z o.o. wykorzystuje rozwiązania dostępowe oparte zarówno na infrastrukturze naziemnej tradycyjne kable miedziane i światłowody obsługiwane przez urządzenia Cisco Systems i Lucent Technologies jak również i na radioliniach m.in. firmy SAF. Operator ten w swej sieci stosuje m.in. cyfrowe radiolinie pracujące na dedykowanej dla klienta częstotliwości w paśmie 23 lub 38 GHz. Operator ten podał, iż nie posiada własnej sieci dostępowej opartej o kable miedziane, jednakże łącza dostępowe do klientów budowane są w oparciu o łącza radiowe, łącza dzierżawione od innych operatorów lub w oparciu o kable optyczne dedykowane dla danego klienta. 14 Pro Futuro S.A. (dane zastrzeżone) Pro Futuro S.A. dysponuje siecią telekomunikacyjną składającą się z sieci szkieletowej łączącej wybrane miasta oraz sieci dostępowej wykorzystywanej jako połączenia ostatniej mili. Sieć ta umożliwia realizację wielu usług: dostępu do Internetu, łączenia sieci LAN, tworzenia 14 Źródło: 36

37 wirtualnych sieci prywatnych, transmisji głosu i obrazu oraz transmisji danych. Dla bezpieczeństwa sieci, główne połączenia z zasobami Internetu (krajowymi i zagranicznymi) rozmieszczone zostały w dwóch różnych miastach Warszawie i Poznaniu. Rozwiązanie takie umożliwia w razie przerw jednego łącza, automatyczne przejęcie ruchu przez drugie. Sieć Pro Futuro S.A. posiada ponad 40 połączeń z innymi operatorami (peeringi). Sieć szkieletowa zbudowana jest w oparciu o technologię ATM. Poszczególne węzły sieci połączone są ze sobą kanałami cyfrowymi SDH o przepływnościach STM 1 (155 Mb/s) oraz STM 4 (622 Mb/s). Dodatkowo Pro Futuro S.A. posiada międzymiastowe łącza dzierżawione od swoich partnerów m.in. Exatel S.A. i Energis S.A. Sieć dostępowa Pro Futuro S.A. to system łączy bezprzewodowych, wykorzystujących transmisję radiową w technologii LMDS (Local Multipoint Distribution System), pracującej w paśmie wysokich częstotliwości (28 GHz). Jako uzupełnienie technologii LMDS wykorzystywane są również indywidualne rozwiązania oparte na radioliniach. Stosowane są one przy transmisjach dużych przepływności oraz indywidualnych projektach przesyłu danych na dalsze odległości. Obecnie sieć Pro Futuro S.A. obejmuje największe polskie aglomeracje (Warszawa, Kraków, Wrocław, Szczecin, Trójmiasto, Poznań, Łódź, Lublin, Kielce, aglomeracja śląska). 15 Rys.12: Schemat sieci teletransmisyjnej Pro Futuro S.A. Źródło: : Źródło: strona internetowa Pro Futuro S.A. 37

38 Crowley Data Poland Sp. z o.o. Sieć zbudowana jest w oparciu o technologię ATM, a sieci regionalne są połączone z Warszawą przynajmniej dwiema drogami o przepustowościach minimum 34 Mb/s. Operator ten oferuje trzy rodzaje usług transmisji danych: łącza transmisji danych, wirtualne sieci prywatne, kanały cyfrowe, W zależności od rodzaju oferowanej usługi sieć operatora może charakteryzować się następującymi parametrami technicznymi: Łącze dostępowe do sieci operatora realizowane jest w bezprzewodowej technologii LMDS (Local Multipoint Distribution System). Usługa możliwa do zrealizowania w innych technologiach dostępowych, również z wykorzystaniem infrastruktury miedzianej. Przepływność łącza jest dobierana do indywidualnych potrzeb klientów. Operator oferuje przepływności od 64 kb/s do 2 Mb/s. Łącza transmisji danych realizowane są w drugiej warstwie modelu odniesienia ISO-OSI. Transmisja danych może się odbywać zgodnie z protokołami Frame Relay lub Ethernet. Łącza transmisji danych w urządzeniach abonenckich instalowanych u klienta. Dostępne są następujące interfejsy fizyczne: 10BaseT, E1, V.35, X.21. Dostęp do usługi Kanały Cyfrowe możliwy jest poprzez synchroniczny interfejs E1 (G. 703), znajdujący się w urządzeniu abonenckim instalowanym u Klienta. Kanały Cyfrowe w sieci szkieletowej realizowane są jako usługa CES (Circuit Emulation Service) z klasą ruchu CBR (Constant Bit Rate) w sieci ATM 16. Rys. 13: Techniczna realizacja usługi Łącza Transmisji Danych Źródło: Źródło: strona internetowa Crowley Data Poland Sp. z o.o. 38

39 Rys. 14: Realizacja techniczna usługi Kanały Cyfrowe Źródło: Komutatory ATM oraz podłączone do nich stacje bazowe bezprzewodowego dostępowego systemu LMDS wspólnie tworzą węzły sieci. Stacje bazowe posiadają redundancje 1+1, tzn. dwa zestawy kart, dwa zestawy anten. W swej sieci telekomunikacyjnej Crowley Data Poland Sp. z o.o. wykorzystuje systemy LMDS, które działają w trybie punkt wielopunkt - jedną anteną bazową komunikuje się wiele anten abonenckich, instalowanych w lokalizacjach klientów. Anteny systemu pracują w paśmie 26GHz, oferowana przepływność łączy mieści się w przedziale od 64 kb/s do 2 Mb/s i jest ustalana indywidualnie. Transmisja w sieci LMDS oparta jest na technologii CellMac, która alokuje dla każdego terminala losowe szczeliny czasowe, uniemożliwiając podsłuchanie transmisji. W ramach posiadanej sieci operator ten zestawia również radiolinie, czyli bezprzewodowe systemy punkt-punkt, stosowane w sytuacjach, w których klienci potrzebują dużych przepływności w bardzo szybkim czasie. Inaczej niż w systemach punkt-wielopunkt, w przypadku radiolinii dla każdego klienta instalowane są dwie anteny: jedna w jego lokalizacji, druga w węźle Crowley Data Poland Sp. z o.o. W ten sposób klient otrzymuje odseparowane od innych użytkowników łącze. Stosowane przez tego operatora rozwiązania działają w częstotliwościach 13GHz, 18GHz, 23GHz oraz 38GHz, w zależności od odległości między węzłem a lokalizacją klienta. Netia S.A. (dane zastrzeżone) Ponadto Netia S.A. posiada światłowodową sieć szkieletową o długości około 5 tysięcy kilometrów 17. Jej schemat został zamieszczony poniżej. 17 Źródło: strona internetowa Netia S.A. 39

40 Rys. 15: Schemat sieci szkieletowej Netia S.A. Źródło: r. Telefonia Dialog S.A. (dane zastrzeżone) Telefonia Dialog S.A. świadczy usługę dzierżawy łączy w oparciu o ogólnopolską sieć szkieletowa SDH/DWDM, urządzenia Dialogu zainstalowane są na parze włókien dzierżawionej od innego operatora. (dane zastrzeżone) Miejscowe sieci SDH, zbudowane w oparciu o własne kable światłowodowe i własne urządzenia SDH, na obszarach m.in. Wrocławia, Wałbrzycha, Jeleniej Góry, Lubina, Elbląga, Łodzi, Bielska-Białej, Zielonej Góry i okolic, Odcinki dostępowe w sieciach miejscowych, zbudowane są w oparciu o kable miedziane (rzadziej kable światłowodowe), na których instalowane są modemy HDSL (lub modemy 40