1. Jan jest przekonany, że p 2. p jest prawdziwe 3. powody, dla których Jan uznaje, że p, polegają na rzetelnym uzasadnieniu.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "1. Jan jest przekonany, że p 2. p jest prawdziwe 3. powody, dla których Jan uznaje, że p, polegają na rzetelnym uzasadnieniu."

Transkrypt

1 Roman Piotr Godlewski Adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Ul. Baczyńskiego 10 pok Bydgoszcz tel. 609/ rogodlewski@wp.pl gg: skype: rongor Predykaty obiektywne Gdy używamy pierwszej osoby, oczywiste jest, że mówimy o sobie. Predykaty, których wówczas używamy, mogą posłużyć do mówienia o czymkolwiek, a mówienie o nas samych jest jedynie szczególnym przypadkiem. Innymi słowy ich treść może zostać dołączona do dowolnego przedmiotu. Istnieją jednak również predykaty, które w samej treści zawierają odniesienie do tego, kto mówi. Używając ich w dowolnej osobie prócz tego, że mówimy coś o określonym przedmiocie, zawsze mówimy również coś o sobie. Mówienie o nas samych nie jest jednak wówczas wcale oczywiste, a w zasadzie całkiem ukryte. Proponujemy by predykaty tego rodzaju nazywać obiektywnymi. Stanie się dalej jasne, dlaczego sięgamy po tak mocno uwikłane w tradycję słowo. Do predykatów tych należą pojęcia służące do opisywania stanów poznawczych takich, jak wiedza czy percepcja. CYTACYJNE PRZYPISYWANIE WIEDZY Autor tego artykuł odkrył zwroty obiektywne analizując pojęcie wiedzy. Pierwszą trafną analizę tego pojęcia podaje Platon w Teajtecie [201d 210a]. Wedle uwspółcześnionej wersji jego ujęcia powiemy, że Jan wie, że p tylko, gdy 1. Jan jest przekonany, że p 2. p jest prawdziwe 3. powody, dla których Jan uznaje, że p, polegają na rzetelnym uzasadnieniu. Ostatni warunek służy temu, by wyeliminować przypadkowo trafne przekonania powstałe w wyniku błędu, np. w wyniku urojenia, albo wnioskowania opartego na błędnych przesłankach. W ujęciu tym pewien kłopot sprawiają warunki 2 i 3. Może bowiem zachodzić wątpliwość, czy można z całą pewnością wiedzieć, że p jest prawdziwe, albo to, że dane jego uzasadnienie jest poprawne. Użytkownik pojęcia wiedzy (ten, kto wypowiada zdanie Jan wie, że p ) zawsze bowiem ograniczony jest co

2 najwyżej do własnych przekonań. Uznanie tych wątpliwości za wiążące prowadzić może do przekonania, że nigdy o nikim nie możemy powiedzieć, że coś wie. Wniosek taki jest jednak błędny, a rozwiązanie problemu jest następujące. Wyobraźmy sobie, że Piotr jest przekonany, że p jest fałszem. Nie może on wtedy poprawnie wypowiedzieć zdania Jan wie, że p. Analiza tego przykładu prowadzi do wniosku, że właściwe użycie słowa wiedza wymaga porównania wiedzy osoby, o której mowa, z wiedzą własną. Warunki poprawnego użycia przez Piotra zdania Jan wie, że p są następujące: 1. Jan jest przekonany, że p 2. Piotr jest przekonany, że p 3. Powody, dla których Jan uznaje, że p, polegają wedle Piotra na rzetelnym uzasadnieniu. Innymi słowy warunek 2. głosi, iż mówienie o innych, że wiedzą daną rzecz, oznacza w istocie twierdzenie, że podzielają jedno z naszych przekonań. Warunek 3. głosi zaś, że czynią to z powodów, które my sami uznajemy za logicznie poprawne. Przypisywanie innym wiedzy nie wymaga zatem uprzywilejowanego dostępu do prawdy, ale jedynie posiadania własnych przekonań. PRZYPISYWANIE WIEDZY DOMNIEMANEJ Przedstawiona analiza dotyczy zaliczenia w poczet czyjejś wiedzy przekonania zacytowanego explicite. Jest to przypisywanie komuś wiedzy, że przypisywanie cytacyjne. Wiedzę przypisujemy jednak również nie przytaczając jej wprost. Mówimy wówczas, czego dotyczą czyjeś wiadomości, np. Jan wie, gdzie jest Maria., Jan posiada szeroką wiedzę z zakresu kosmologii.. W nawiązaniu do nazwy pytań problemowych pozwalamy sobie nazwać ten rodzaj przypisywania wiedzy problemowym. Jeśli mówiący posiada ten sam zestaw przekonań, który danej osobie przypisuje, nic w podanej wyżej formalizacji się nie zmieni, możliwe jest jednak przypisywać wiedzę także wówczas, gdy sami jej nie posiadamy. Warunki poprawnego przypisywania Janowi przez Piotra wiedzy domniemanej są następujące: 1. Jan posiada problemowo zdefiniowany zbiór przekonań P. 2. Powody, dla których Jan uznaje przekonania ze zbioru P, polegają wedle Piotra na rzetelnym uzasadnieniu.

3 Brak na tej liście bezpośredniego stosunku poznawczego do przekonań przypisywanych innej osobie sugeruje, że w podanych wyżej listach warunków punkt 2 i 2 jest zbędny. Tak jednak nie jest. Przekonanie o rzetelnym uzasadnieniu wystarczy tylko wówczas, gdy sami nie posiadamy wyrobionego zdania w danej sprawie. Jest tak dlatego, że rzetelne uzasadnienie nie jest gwarancją prawdy. Możliwe są dwa wykluczające się poglądy równie dobrze uzasadnione. Gdyby inna osoba miała na dany temat pogląd odmienny od naszego, ale dobrze uzasadniony, podważałoby to prawdziwość obydwu i nie można by w ogóle mówić o wiedzy. Rzecz natomiast nadawałaby się do dalszego wyjaśnienia, zgodnie z zasadą, że prawda leży albo przy nas, albo przy adwersarzu, albo jeszcze gdzie indziej. Nie należy jednak sądzić, że różnica w liście warunków oznacza, że wiedza domniemana jest innym pojęciem. Jedność pojęcia polega na tym, że pojęcie wiedzy zawiera w sobie ideę wiedzy, która co prawda istnieje, ale nie posiadamy jej do aktualnej dyspozycji we własnym umyśle. W istocie uważamy, że jeśli inna osoba posiada w danej sprawie przekonania, których nie znamy, ale opatrzone rzetelnym uzasadnieniem, to przekonania te należą tym samym do naszych własnych przekonań żywionych potencjalnie. Gdybyśmy je poznali, uznalibyśmy je za własne. Jeśli mamy do czynienia z pojedynczą osobą, która ma nieznany acz uzasadniony pogląd w pewnej sprawie, uznajemy go za własny w szerokim sensie i porównujemy z tym samym jego przekonaniem. Oczywiście mamy tu zgodę i mówimy, że dana osoba to wie. Postępujemy tu podobnie jak wówczas, gdy o sobie samych mówimy, że coś wiemy. Własne przekonania porównujemy wówczas z własnymi. W takich wypadkach informacyjna wartość przypisania wiedzy ogranicza się do stwierdzenia, że dana osoba jest przekonana i ma rzetelne uzasadnienie. Fakt, że do naszych przekonań w szerokim sensie odnoszących się do określonej kwestii zaliczamy nieznane nam przekonania wielu osób, stawia kwestię zgodności. Dany pogląd zostaje zaliczony do naszych przekonań w szerokim sensie tylko, jeśli żywiący go eksperci są ze sobą zgodni. W innym razie nie ma mowy o przekonaniu, a tym samym o wiedzy. Stoi to w pełnej analogii do przypadku, w którym my sami posiadamy silne racje za i przeciw pewnej tezie. Nie ma mowy wówczas o tym, byśmy zaliczyli ją do własnych przekonań i wiedzy. Nie jest to zresztą jedynie analogia, gdyż gdybyśmy poznali treść tezy spornej między ekspertami, nasza wiedza o tym, kto co sądzi w danej sprawie i jak to uzasadnia, stałaby się zestawem silnych racji za i przeciw obecnych w naszym własnym umyśle.

4 Po uwzględnieniu pojęcia przekonania w szerokim sensie zestaw warunków poprawnego problemowego przypisania wiedzy Janowi przez Piotra jest następujący: 1. Jan posiada problemowo zdefiniowany zbiór przekonań P. 2. Zbiór P należy do przekonań Piotra w szerokim sensie. 3. Powody, dla których Jan uznaje przekonania ze zbioru P, polegają wedle Piotra na rzetelnym uzasadnieniu. SUBIEKTYWNE I OBIEKTYWNE PRZYPISYWANIE STANÓW POZNAWCZYCH Należy podkreślić zasadniczą różnicę między przypisywaniem przekonań, a przypisywaniem wiedzy. Przypisywanie przekonań nie ma obiektywnego charakteru. Mówi coś wyłącznie o zawartości umysłu określonego człowieka. W takim wypadku mówimy, że dany stan poznawczy został przypisany danej osobie w sposób subiektywny, subiektywnym nazywamy też sam użyty w tym celu predykat. Natomiast przypisywanie wiedzy umieszcza przekonania danej osoby w naszym obrazie świata i wyraża przekonanie o zgodności między jednym a drugim. Mówimy, że tego rodzaju przypisanie stanu poznawczego ma charakter obiektywny. Prawdopodobnie niewłaściwe odczytanie relacji między tymi dwoma sposobami przypisywania stanów poznawczych jest powodem licznych nieporozumień filozoficznych, prowadzących do takich stanowisk jak subiektywizm, idealizm czy intersubiektywizm. Powodem, dla którego użyliśmy słowa obiektywny dla prezentowanego tu rodzaju predykatów jest to, że wedle naszej analizy obiektywność polega właśnie na posługiwaniu się predykatami obiektywnymi. Aspekt subiektywny zaś pojawia się, gdy używamy (ograniczamy się do) predykatów subiektywnych. ORZEKANIE PRAWDZIWOŚCI PRZEKONAŃ Na marginesie dodajmy słowo, skoro okazja jest po temu znakomita, o pojęciu orzekania prawdziwości cudzych przekonań. Jak się bowiem okazuje, pojęcie to również ma charakter obiektywny, czyli polega na porównaniu cudzych stanów poznawczych ze stanami poznawczymi mówiącego. Jest ono słabsze od przypisania wiedzy, gdyż pogląd prawdziwy może być w umyśle opisywanej osoby oparty na uzasadnieniu w przekonaniu mówiącego błędnym. Warunki prawidłowego cytacyjnego orzeczenia przez Piotra prawdziwości przekonania Jana, że p, są następujące: 1a. Jan jest przekonany, że p. 2a. Piotr jest przekonany, że p.

5 Natomiast warunki problemowego orzeczenia prawdziwości wyglądają tak: 1a. Jan posiada problemowo zdefiniowany zbiór przekonań P. 2a. Zbiór P należy do przekonań Piotra w szerokim sensie. Możliwe jest zatem rzecz jasna orzekać prawdziwość cudzych poglądów nawet wówczas, gdy ich explicite nie znamy. PRZYPISYWANIE PERCEPCJI Wyniki analizy pojęcia wiedzy przywołały w umyśle Autora kwestię dwoistości mówienia o percepcji. Odróżniamy bowiem widzenie od posiadania wrażenia wzrokowego. Analiza doprowadziła do sformułowania następujących warunków poprawnego przypisania Janowi przez Piotra widzenia przedmiotu x: I. Jan posiada wrażenie wzrokowe przedmiotu x. II. Piotr uważa przedmiot x za istniejący. III. Posiadanie przez Jana wrażeń wzrokowych powodowanych przez przedmiot x jest wedle Piotra zgodne z zasadami widzenia. Widzenie jest predykatem obiektywnym, natomiast przypisywanie wrażeń wzrokowych ma charakter subiektywny. To, iż Piotr musi uważać przedmiot x za istniejący (warunek II) jest odpowiednikiem przekonań w szerokim sensie w odniesieniu do wiedzy. Tak samo bowiem jak nie trzeba samemu danej rzeczy wiedzieć, by móc przypisać danej osobie wiedzę w danej sprawie, nie trzeba też samemu widzieć danego przedmiotu, by móc uznać, że dana osoba go widzi. Wystarczy przekonanie, że dany przedmiot w ogóle istnieje. Brak walorów użytkowych sprawił, że języki naturalne nie wytworzyły (analogicznego do cytacyjnego przypisywania wiedzy) osobnego pojęcia przypisywania widzenia przedmiotu tego oto (który też teraz widzimy). Potocznie biorąc widzenie jest tylko problemowe. Warunek trzeci (III) jest odpowiednikiem przekonania osoby mówiącej, że człowiek, któremu przypisuje wiedzę, posiada dla niej właściwe uzasadnienie. Zgodność z zasadami widzenia oznacza zgodność z fizyką i biologią tego rodzaju percepcji. Wedle naszej dzisiejszej wiedzy i sposobu mówienia oznacza ona głownie, że widzący posiada sprawny zmysł wzroku (w tym oczy), światło biegnie od danego przedmiotu do oczu widzącego pod odpowiednim kątem, tak, że promienie dosięgają jego siatkówki itd.. Można ten warunek sformułować jako przekonanie mówiącego, że wrażenia osoby widzącej pochodzą od realnego przedmiotu, nie są zaś wynikiem percepcji z jakiegoś powodu wadliwej, zakłóconej, bądź fikcyjnej, jak w przypadku halucynacji. Można też powiedzieć, że warunek ten oznacza przekonanie mówiącego, iż to, że dana osoba ma wrażenie wzrokowe rzeczywistego obiektu, jest dobrze uzasadnione;

6 nieco zaś naginając uzus słowa uzasadnienie (rozszerzając jego zakres na wszelkie stany poznawcze) można rzec, że jest to przekonanie, że dane wrażenie wzrokowe jest rzetelnie uzasadnione. Analogia z pojęciem wiedzy idzie do samego końca, pojawia się bowiem również problem zgodności. Możliwe jest bowiem, że widzenie danej osoby jest dobrze uzasadnione, ale dotyczy przedmiotu, który uznajemy za nieistniejący (lub na odwrót). Sprzeczność tego rodzaju sprawia, że nasz obraz świata zostaje podważony, a w takiej sytuacji obiektywność danego jego wycinka staje się niemożliwa, niemożliwe staje się obiektywne przypisywanie stanów poznawczych w danej sprawie, a tym samym i przypisywanie widzenia. Mówiący w opisywaniu stanów poznawczych musi się w takiej sytuacji ograniczyć do opisu subiektywnego, czyli w tym wypadku do wrażeń wzrokowych. Ostatnia uwaga czyni częściowo zrozumiałym stanowisko subiektywizmu. W języku naszej analizy głosi on, że obiektywne przypisywanie stanów poznawczych jest niemożliwe. Jest tak, mógłby powiedzieć subiektywista, gdyż uzyskanie jednolitego obrazu świata w żadnej kwestii nie jest możliwe. Owa jednolita wizja, ciągnąłby, jest fikcją, świat zaś jako rzecz jednakowa dla wszelkich podmiotów w ogóle nie istnieje. Jest to zdecydowanie zbyt daleko idący wynik analizy kłopotów związanych z pogodzeniem poglądów różnych osób. Nie miejsce tu by przystępować do generalnej rozprawy z subiektywizmem. Przytoczymy jednak argumenty związane bezpośrednio z wynikami naszej analizy. Po pierwsze sprzeczności między wrażeniami zmysłowymi różnych osób dotyczą zasadniczo jedynie skromnych wycinków świata, w pozostałej masie zaś są ze sobą zgodne. Gdyby jednak nawet dotyczyły całego świata, oznaczałoby to jedynie, że pojęcia predykatów obiektywnych są niestosowalne w praktyce; podobnie jak pojęcie kuli, skoro wszystkie realne kule mniej lub bardziej odbiegają od ideału. Niestosowalność taka miałaby jednak nie fundamentalny ale jedynie empiryczny charakter. Jedynie a posteriori subiektywista mógłby ustalić, iż doświadczenie pokazuje, że perspektywy różnych osób są radykalnie nieuzgadnialne. W duchu Davidsona powiemy dalej, że gdyby żadna zgodność stanów poznawczych między różnymi mówiącymi nie istniała, nie powstałyby w językach naturalnych odpowiednie służące do mówienia o nich słowa. Gdyby w odniesieniu do wrażeń relacjonowanych przez określoną osobę permanentnie nie udawało się uzyskać zgody, oznaczałoby to, że dana osoba nie mówi nam prawdy, albo, że jej dane zmysłowe choć realne mają charakter wyobrażeniowohalucynacyjny. Gdyby nie udawało się uzgodnić z innymi mówiącymi obrazu

7 świata w żadnej kwestii, nie powstałoby pojęcie wiedzy. Niemożliwe byłyby w ogóle języki naturalne, gdyż ich powstanie i uczenie, uzależnione jest od zgody między wymyślającymi nowe słowo, czy też uczącymi starych słów, a osobami uczonymi co do tego, jak sprawy mają się w świecie. Zaznaczyć też należy, że w porządku wprowadzania pojęcie wrażenia jest późniejsze od pojęcia postrzegania; dopiero bowiem wyjaśniwszy pojęcie widzenia przejść można do pojęcia wrażenia wzrokowego, możliwe się to staje dzięki spostrzeżeniu, iż suma wizualnych obrazów świata wielu osób może nie być spójna; widzenie nie jest zatem nieomylne i czasem jest tylko widzenie (wrażenie wzrokowe) a nie ma przedmiotu. PRZYPISYWANIE INNYCH STANÓW POZNAWCZYCH Przedstawiona analiza dotyczy rzecz jasna nie tylko widzenia, ale wszelkiego rodzaju percepcji. Dalej zaś obiektywny i subiektywny charakter przypisywania stosuje się do wszelkich stanów poznawczych a także czynności umysłowych takich jak dowodzenie, wyobrażanie sobie, przypominanie, mnożenie czy myślenie o czymś. Przykładowo warunki poprawnego wypowiedzenia w sensie obiektywnym przez Piotra zdania Jan znalazł dowód na p są następujące: A. Jan jest przekonany, iż znany mu wywód jest dowodem na p. A. Piotr jest przekonany, że wywód ów faktycznie jest dowodem na p. Zaś dla zdania Jan przypomniał sobie przedmiot x : B. W umyśle Jana doszło do przywołania przedmiotu podobnego do x. B. Przedmiot x istniał. B. Piotr jest przekonany, że przywołanie to poprzedzone było przeżyciami Jana związanymi z przedmiotem x oraz jest zgodne z prawami pamięci. Ostatni warunek oznacza zgodność z psychologią i fizyką pamięci. Oznacza zatem, że przypomnienie zasadniczo nie wykracza poza wrażenia, których uprzednio doznał Jan względem przedmiotu x; dotyczy tego, co miało miejsce w przeszłości oraz może być nieco zmienione zgodnie z prawami ewoluowania (zniekształcania) wspomnień. ZAKRES OBIEKTYWNOŚCI Wydawać by się mogło, że wszelkie stany i czynności, nie tylko poznawcze, możemy przedstawić w sposób obiektywny lub subiektywny i odróżnić np. poruszanie ręką od przekonania, że się poruszyło ręką, albo idąc dalej odróżnić to, że Ziemia krąży wokół słońca, od tego, że Jan jest przekonany o tym, że krąży; czyli odróżnić krążenie planet obiektywne i subiektywne i podobnie wszystko inne. Otóż nie.

8 Krążenie planet jako zjawisko zachodzące poza umysłami mówiącego i opisywanego nie podlega rozróżnieniu na obiektywny i subiektywny sposób przypisywania. Odróżnieniu temu podlegają li tylko akty umysłu. Tylko one mogą bowiem zostać porównane między umysłem mówiącego i opisywanego. Gdy zachodzi porównanie mamy do czynienia z mówieniem obiektywnym, gdy zaś treść umysłu danej osoby opisywana jest sama w sobie bez porównywania, mówimy subiektywnie. KWESTIA PRAWDZIWOŚCI WIEDZY Wszystko, co wyżej napisaliśmy dotyczy li tylko sensu pojęcia wiedzy, percepcji, oraz innych predykatów obiektywnych. Nie ma to zaś nic wspólnego z krytyką, czy jakakolwiek przez kogokolwiek komukolwiek kiedykolwiek przypisana wiedza była prawdziwa. Jeśli Maciej rozstrzyga to, czy Piotr prawidłowo użył wobec Jana pojęcia wiedzy, nie ma dla niego znaczenia, czy określone poglądy Piotra i Jana były prawdziwe, ważne jest jedynie, czy oni uznawali je za prawdziwe.

Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant

Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant 2011-10-01 Plan wykładu 1 Immanuel Kant - uwagi biograficzne 2 3 4 5 6 7 Immanuel Kant (1724-1804) Rysunek: Immanuel Kant - niemiecki filozof, całe życie

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2014/2015

EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 204/205 FORMUŁA DO 204 ( STARA MATURA ) FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ MFI-R MAJ 205 Uwaga: Akceptowane są wszystkie odpowiedzi merytorycznie

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2012 FILOZOFIA

EGZAMIN MATURALNY 2012 FILOZOFIA Centralna Komisja Egzaminacyjna EGZAMIN MATURALNY 2012 FILOZOFIA POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2012 2 Egzamin maturalny z filozofii Część I (20 punktów) Zadanie 1. (0 2) Obszar standardów

Bardziej szczegółowo

Rodzaje argumentów za istnieniem Boga

Rodzaje argumentów za istnieniem Boga Rodzaje argumentów za istnieniem Boga Podział argumentów argument ontologiczny - w tym argumencie twierdzi się, że z samego pojęcia bytu doskonałego możemy wywnioskować to, że Bóg musi istnieć. argumenty

Bardziej szczegółowo

Wstęp do logiki. Kto jasno i konsekwentnie myśli, ściśle i z ładem się wyraża,

Wstęp do logiki. Kto jasno i konsekwentnie myśli, ściśle i z ładem się wyraża, Prof. UAM, dr hab. Zbigniew Tworak Zakład Logiki i Metodologii Nauk Instytut Filozofii Wstęp do logiki Kto jasno i konsekwentnie myśli, ściśle i z ładem się wyraża, kto poprawnie wnioskuje i uzasadnia

Bardziej szczegółowo

Filozofia przyrody - Filozofia Eleatów i Demokryta

Filozofia przyrody - Filozofia Eleatów i Demokryta 5 lutego 2012 Plan wykładu 1 Filozofia Parmenidesa z Elei Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej filozofii 2 3 4 Materializm Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej

Bardziej szczegółowo

INFORMATYKA a FILOZOFIA

INFORMATYKA a FILOZOFIA INFORMATYKA a FILOZOFIA (Pytania i odpowiedzi) Pytanie 1: Czy potrafisz wymienić pięciu filozofów, którzy zajmowali się także matematyką, logiką lub informatyką? Ewentualnie na odwrót: Matematyków, logików

Bardziej szczegółowo

dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Promocji Intuicja a systemy przekonań

dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Promocji Intuicja a systemy przekonań dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Promocji Intuicja a systemy przekonań Systemy przekonań Dlaczego mądrzy ludzie podejmują głupie decyzje? Odpowiedzialne są nasze przekonania. Przekonania, które składają się

Bardziej szczegółowo

Filozofia, ISE, Wykład V - Filozofia Eleatów.

Filozofia, ISE, Wykład V - Filozofia Eleatów. 2011-10-01 Plan wykładu 1 Filozofia Parmenidesa z Elei Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej filozofii 2 3 Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej filozofii

Bardziej szczegółowo

Spór o poznawalność świata

Spór o poznawalność świata ROMAN ROŻDŻEŃSKI FILOZOFIA A RZECZYWISTOŚĆ Spór o poznawalność świata Wydawnictwo WAM Kraków 2012 Spis treści Przedmowa 11 Rozdział I Myślenie filozoficzne w cieniu zwątpienia 15 1. Wprowadzenie 15 2.

Bardziej szczegółowo

George Berkeley (1685-1753)

George Berkeley (1685-1753) George Berkeley (1685-1753) Biskup Dublina Bezkompromisowy naukowiec i eksperymentator Niekonwencjonalny teoretyk poznania Zwalczał ateizm Propagował idee wyższego szkolnictwa w Ameryce Podstawą badań

Bardziej szczegółowo

Sprzedaż państwowego lub komunalnego budynku (lokalu) użytkowego bez przetargu

Sprzedaż państwowego lub komunalnego budynku (lokalu) użytkowego bez przetargu Sprzedaż państwowego lub komunalnego budynku (lokalu) użytkowego bez przetargu Po wiosennym szkoleniu notariuszy Izby Dolnośląskiej wydawało się, że problem sprzedaży przez Skarb Państwa lub gminę lokali

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Romualda Spyt

POSTANOWIENIE. SSN Romualda Spyt Sygn. akt III UK 95/10 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 21 września 2010 r. SSN Romualda Spyt w sprawie z odwołania P. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o odszkodowanie z tytułu

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Klucz punktowania odpowiedzi MAJ 2010 2 Zadanie 1. (0 2) problemów i tez z zakresu ontologii, epistemologii,

Bardziej szczegółowo

5. Rozważania o pojęciu wiedzy. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016

5. Rozważania o pojęciu wiedzy. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 5. Rozważania o pojęciu wiedzy Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Wiedza przez znajomość [by acquaintance] i wiedza przez opis Na początek

Bardziej szczegółowo

O argumentach sceptyckich w filozofii

O argumentach sceptyckich w filozofii O argumentach sceptyckich w filozofii - Czy cokolwiek można wiedzieć na pewno? - Czy cokolwiek można stwierdzić na pewno? Co myśli i czyni prawdziwy SCEPTYK? poddaje w wątpliwość wszelkie metody zdobywania

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA

EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2013 2 Zadanie 1. (0 4) Obszar standardów Opis wymagań Znajomość i rozumienie

Bardziej szczegółowo

Konspekt do wykładu z Logiki I

Konspekt do wykładu z Logiki I Andrzej Pietruszczak Konspekt do wykładu z Logiki I (z dnia 24.11.2006) Poprawność rozumowania. Wynikanie Na wykładzie, na którym omawialiśmy przedmiot logiki, powiedzieliśmy, że pojęcie logiki wiąże się

Bardziej szczegółowo

KRZYSZTOF WÓJTOWICZ Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego

KRZYSZTOF WÓJTOWICZ Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego KRZYSZTOF WÓJTOWICZ Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego wojtow@uw.edu.pl 1 2 1. SFORMUŁOWANIE PROBLEMU Czy są empiryczne aspekty dowodów matematycznych? Jeśli tak to jakie stanowisko filozoficzne

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do logiki Klasyfikacja wnioskowań, cz. I

Wprowadzenie do logiki Klasyfikacja wnioskowań, cz. I Wprowadzenie do logiki Klasyfikacja wnioskowań, cz. I Mariusz Urbański Instytut Psychologii UAM Mariusz.Urbanski@amu.edu.pl Plan: definicja pojęcia wnioskowania wypowiedzi inferencyjne i wypowiedzi argumentacyjne

Bardziej szczegółowo

Indukcja matematyczna

Indukcja matematyczna Indukcja matematyczna 1 Zasada indukcji Rozpatrzmy najpierw następujący przykład. Przykład 1 Oblicz sumę 1 + + 5 +... + (n 1). Dyskusja. Widzimy że dla n = 1 ostatnim składnikiem powyższej sumy jest n

Bardziej szczegółowo

Wybór orzecznictwa dotyczącego opinii biegłych w postępowaniu karnym, oceny i kwestionowania opinii.

Wybór orzecznictwa dotyczącego opinii biegłych w postępowaniu karnym, oceny i kwestionowania opinii. Wybór orzecznictwa dotyczącego opinii biegłych w postępowaniu karnym, oceny i kwestionowania opinii. Kodeks postępowania karnego Art. 201. Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Jak przekonywać innych do swoich racji? Dr Witold Szumowski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu 3 listopada 2014r. Plan dzisiejszych zajęć Istota przekonywania Wywieranie

Bardziej szczegółowo

UJĘCIE SYSTEMATYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA

UJĘCIE SYSTEMATYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA UJĘCIE SYSTEMATYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA ARGUMENTY PRZECIW ISTNIENIU BOGA ARGUMENTY ATEISTYCZNE 1 1. Argument z istnienia zła. (Argument ten jest jedynym, który ateiści przedstawiają jako

Bardziej szczegółowo

Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa

Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa 2011-10-01 Tematyka wykładu 1 Arystoteles - filozof systematyczny 2 3 4 Różnice w metodzie uprawiania nauki Krytyka platońskiej teorii idei Podział

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ GH-P2 KWIECIEŃ 2019 Zadanie 1. (0 1) 2) wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje

Bardziej szczegółowo

Przedmiot, źródła i drogi poznania

Przedmiot, źródła i drogi poznania Wieloznaczność pojęcia poznanie Czynność (uświadomiona) Rezultat czynności Pozostałe czynności, mające na celu uzyskanie informacji 1.Relacja poznawcza. Przedmiot Podmiot Akty poznawcze 1.1 Przedmiot poznania:

Bardziej szczegółowo

Reprezentacje poznawcze

Reprezentacje poznawcze Reprezentacje poznawcze Reprezentacja poznawcza umysłowy odpowiednik obiektów (realnie istniejących, fikcyjnych, hipotetycznych). Zastępuje swój obiekt w procesach przetwarzania informacji. Reprezentacje

Bardziej szczegółowo

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ Wykład 7. O badaniach nad sztuczną inteligencją Co nazywamy SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ? szczególny rodzaj programów komputerowych, a niekiedy maszyn. SI szczególną własność

Bardziej szczegółowo

Filozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna.

Filozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna. Filozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna. 2011-10-01 Plan wykładu 1 Filozofia średniowieczna a starożytna 2 3 Ogólna charakterystyka filozofii średniowiecznej Ogólna charakterystyka filozofii

Bardziej szczegółowo

Wyszukiwanie binarne

Wyszukiwanie binarne Wyszukiwanie binarne Wyszukiwanie binarne to technika pozwalająca na przeszukanie jakiegoś posortowanego zbioru danych w czasie logarytmicznie zależnym od jego wielkości (co to dokładnie znaczy dowiecie

Bardziej szczegółowo

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ Jak określa się inteligencję naturalną? Jak określa się inteligencję naturalną? Inteligencja wg psychologów to: Przyrodzona, choć rozwijana w toku dojrzewania i uczenia

Bardziej szczegółowo

IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA

IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA PROJEKT ETYKI KANTA W POSZUKIWANIU OBIEKTYWNYCH PODSTAW ETYKI Wobec krytyki Huma Immanuel Kant stara się znaleść jakąś obiektywną podstawę dla etyki, czyli wykazać, że

Bardziej szczegółowo

Filozofia z elementami logiki Klasyfikacja wnioskowań I część 1

Filozofia z elementami logiki Klasyfikacja wnioskowań I część 1 Filozofia z elementami logiki Klasyfikacja wnioskowań I część 1 Mariusz Urbański Instytut Psychologii UAM Mariusz.Urbanski@amu.edu.pl Plan: definicja pojęcia wnioskowania wypowiedzi inferencyjne i wypowiedzi

Bardziej szczegółowo

6. Zagadnienia źródła poznania I Psychologiczne zagadnienie źródła poznania

6. Zagadnienia źródła poznania I Psychologiczne zagadnienie źródła poznania 6. Zagadnienia źródła poznania I Psychologiczne zagadnienie źródła poznania Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Dwa zagadnienia źródła poznania

Bardziej szczegółowo

Wnioskowanie bayesowskie

Wnioskowanie bayesowskie Wnioskowanie bayesowskie W podejściu klasycznym wnioskowanie statystyczne oparte jest wyłącznie na podstawie pobranej próby losowej. Możemy np. estymować punktowo lub przedziałowo nieznane parametry rozkładów,

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei

Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei 2010-10-01 Tematyka wykładu 1 Metafora jaskini 2 Świat materialny - świat pozoru Świat idei - świat prawdziwy Relacja między światem idei i światem

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna

Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna 2009-09-04 Plan wykładu 1 Jońska filozofia przyrody - wprowadzenie 2 3 Jońska filozofia przyrody - problematyka Centralna problematyka filozofii

Bardziej szczegółowo

Wstęp do kognitywistyki. Wykład 7: Psychologia poznawcza: nietrwałe reprezentacje mentalne

Wstęp do kognitywistyki. Wykład 7: Psychologia poznawcza: nietrwałe reprezentacje mentalne Wstęp do kognitywistyki Wykład 7: Psychologia poznawcza: nietrwałe reprezentacje mentalne Reprezentacje poznawcze Reprezentacja poznawcza umysłowy odpowiednik obiektów (realnie istniejących, fikcyjnych,

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 4 grudnia 1998 r. I PKN 478/98

Wyrok z dnia 4 grudnia 1998 r. I PKN 478/98 Wyrok z dnia 4 grudnia 1998 r. I PKN 478/98 Przepisy regulujące wady oświadczeń woli (błąd) nie odnoszą się do adresata oświadczenia. Pracodawca, który błędnie zrozumiał oświadczenie pracownika nie może

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 14 maja 1999 r. I PKN 47/99

Wyrok z dnia 14 maja 1999 r. I PKN 47/99 Wyrok z dnia 14 maja 1999 r. I PKN 47/99 Wskazanie faktów i rzeczowych okoliczności dotyczących osoby pracownika bądź jego zachowania w procesie świadczenia pracy lub zdarzeń - także niezależnych od niego

Bardziej szczegółowo

Kultura logiczna Wnioskowania dedukcyjne

Kultura logiczna Wnioskowania dedukcyjne Kultura logiczna Wnioskowania dedukcyjne Bartosz Gostkowski bgostkowski@gmail.com Kraków 25 IV 2010 Plan wykładu: Intuicje dotyczące poprawności wnioskowania Wnioskowanie dedukcyjne Reguły niezawodne a

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ: GH-P2 KWIECIEŃ 2017 Zadanie 1. (0 1) FP Zadanie 2. (0 1) B Zadanie 3. (0 1)

Bardziej szczegółowo

Dlaczego nie wystarczają liczby wymierne

Dlaczego nie wystarczają liczby wymierne Dlaczego nie wystarczają liczby wymierne Analiza zajmuje się problemami, w których pojawia się przejście graniczne. Przykładami takich problemów w matematyce bądź fizyce mogą być: 1. Pojęcie prędkości

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Historia, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza

Filozofia, Historia, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza Filozofia, Historia, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza 2010-10-01 Plan wykładu 1 Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie 2 Zasady metody Kryteria prawdziwości 3 Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne

Bardziej szczegółowo

Podmioty na prawach strony w postępowaniu administracyjnym.

Podmioty na prawach strony w postępowaniu administracyjnym. Podmioty na prawach strony w postępowaniu administracyjnym. Strona jest obligatoryjnym uczestnikiem postępowania administracyjnego, jest podmiotem stosunku procesowego, bez strony postępowanie toczyć się

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk

Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk 10 października 2009 Plan wykładu Czym jest filozofia 1 Czym jest filozofia 2 Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady Znaczenie

Bardziej szczegółowo

WYNIKI ANKIETY PRZEPROWADZONEJ WŚRÓD UCZESTNIKÓW WARSZTATÓW W DNIACH

WYNIKI ANKIETY PRZEPROWADZONEJ WŚRÓD UCZESTNIKÓW WARSZTATÓW W DNIACH WYNIKI ANKIETY PRZEPROWADZONEJ WŚRÓD UCZESTNIKÓW WARSZTATÓW W DNIACH 21-23.02.2017 TYTUŁ ANKIETY: Ankietę Poglądy na temat istoty nauki przeprowadzono wśród uczestników warsztatów Natura nauki i jej powiązania

Bardziej szczegółowo

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII POZIOM ROZSZERZONY

Bardziej szczegółowo

Temperatura w atmosferze (czy innym ośrodku) jako funkcja dł. i szer. geogr. oraz wysokości.

Temperatura w atmosferze (czy innym ośrodku) jako funkcja dł. i szer. geogr. oraz wysokości. Własności Odległości i normy w Będziemy się teraz zajmować funkcjami od zmiennych, tzn. określonymi na (iloczyn kartezja/nski egzemplarzy ). Punkt należący do będziemy oznaczać jako Przykł. Wysokość terenu

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt I UK 274/06 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 22 lutego 2007 r. SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący) SSN Beata Gudowska (sprawozdawca) SSN Jerzy Kwaśniewski

Bardziej szczegółowo

Biuro Prawne Warszawa, dnia 1 lipca 2011 r. Centralne Biuro Antykorupcyjne

Biuro Prawne Warszawa, dnia 1 lipca 2011 r. Centralne Biuro Antykorupcyjne Biuro Prawne Warszawa, dnia 1 lipca 2011 r. Centralne Biuro Antykorupcyjne ZESTAWIENIE uwag do projektu rozporządzenia w sprawie sposobu dokumentowania prowadzonej przez Centralne Biuro Antykorupcyjne

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Historia, Wykład VI - Sceptycyzm

Filozofia, Historia, Wykład VI - Sceptycyzm 2010-10-01 Plan wykładu 1 Klasyczna koncepcja prawdy 2 3 Klasyczna koncepcja prawdy Prawda = zgodność myśli z rzeczywistością. Klasyczna koncepcja prawdy Prawda = zgodność myśli z rzeczywistością. Sceptycy

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Germanistyka, Wykład VIII - Kartezjusz

Filozofia, Germanistyka, Wykład VIII - Kartezjusz 2013-10-01 Plan wykładu 1 Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie 2 Idea uniwersalnej metody Prawidła metody 3 4 5 6 Krytyka Kartezjusza Podstawą wiedzy jest doświadczenie Krytyka nauk Kartezjusz - krytyka

Bardziej szczegółowo

CZAS NA MATURĘ Z BIOLOGII 2015 DLA LO

CZAS NA MATURĘ Z BIOLOGII 2015 DLA LO CZAS NA MATURĘ Z BIOLOGII 2015 DLA LO CZAS NA MATURĘ Z BIOLOGII 2015 dla LO Termin egzaminu maturalnego z biologii 7 maja 2015 (czwartek) godz. 14:00 Zakres wiadomości i umiejętności sprawdzanych na egzaminie

Bardziej szczegółowo

NIE FAŁSZOWAĆ FIZYKI!

NIE FAŁSZOWAĆ FIZYKI! * Jacek Własak NIE FAŁSZOWAĆ FIZYKI! Zdania: 1. Ziemia krąży wokół Słońca 2. Słońce krąży wokół Ziemi Są jednakowo prawdziwe!!! RUCH JEST WZGLĘDNY. Podział Fizyki 1. Budowa materii i oddziaływania 2. Mechanika

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Protokolant Ewa Krentzel

POSTANOWIENIE. Protokolant Ewa Krentzel Sygn. akt I CSK 713/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 14 listopada 2014 r. SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Dariusz Zawistowski Protokolant

Bardziej szczegółowo

Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja

Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja Wykład 4 Reprezentacja a koncepcje rozszerzonego umysłu i rozszerzonego narzędzia Andrzej Klawiter http://www.amu.edu.pl/~klawiter klawiter@amu.edu.pl Rozszerzone

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - MATEMATYKA

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - MATEMATYKA PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - MATEMATYKA Oceny z matematyki będą ustalane za pomocą średniej ważonej. Każdej ocenie cząstkowej zostanie przypisana jej waga według następującego schematu: Kategoria oceny

Bardziej szczegółowo

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII POZIOM ROZSZERZONY

Bardziej szczegółowo

Czy możemy coś powiedzieć o istocie Boga?

Czy możemy coś powiedzieć o istocie Boga? Przymioty Boga Czy możemy coś powiedzieć o istocie Boga? dowody na istnienie Boga ustaliły, że On jest, ale czy poza wiedzą o Jego istnieniu możemy coś wiedzieć o Jego istocie? Św. Tomasz twierdzi, że

Bardziej szczegółowo

Epistemologia. #00 Abstrakty prac. Paweł Łupkowski. Instytut Psychologii UAM

Epistemologia. #00 Abstrakty prac. Paweł Łupkowski. Instytut Psychologii UAM Epistemologia #00 Abstrakty prac Paweł Łupkowski Instytut Psychologii UAM 1 / 13 Abstrakt imię i nazwisko autora, numer indeksu, tytuł pracy, adres e-mail do kontaktu, abstrakt (około 250 słów), zestaw

Bardziej szczegółowo

Andrzej Wiśniewski Logika I Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki. Wykład 10. Twierdzenie o pełności systemu aksjomatycznego KRZ

Andrzej Wiśniewski Logika I Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki. Wykład 10. Twierdzenie o pełności systemu aksjomatycznego KRZ Andrzej Wiśniewski Logika I Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki Wykład 10. Twierdzenie o pełności systemu aksjomatycznego KRZ 1 Tezy KRZ Pewien system aksjomatyczny KRZ został przedstawiony

Bardziej szczegółowo

kilka definicji i refleksji na temat działań wychowawczych oraz ich efektów Irena Wojciechowska

kilka definicji i refleksji na temat działań wychowawczych oraz ich efektów Irena Wojciechowska kilka definicji i refleksji na temat działań wychowawczych oraz ich efektów Irena Wojciechowska Nasza ziemia jest zdegenerowana, dzieci przestały być posłuszne rodzicom Tekst przypisywany egipskiemu kapłanowi

Bardziej szczegółowo

Ziemia obraca się wokół Księżyca, bo posiadając odpowiednią wiedzę można stwierdzić, czy są prawdziwe, czy fałszywe. Zdaniami nie są wypowiedzi:

Ziemia obraca się wokół Księżyca, bo posiadając odpowiednią wiedzę można stwierdzić, czy są prawdziwe, czy fałszywe. Zdaniami nie są wypowiedzi: 1 Elementy logiki W logice zdaniem nazywamy wypowiedź oznajmującą, która (w ramach danej nauki) jest albo prawdziwa, albo fałszywa. Tak więc zdanie może mieć jedną z dwóch wartości logicznych. Prawdziwość

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI DO DZIAŁU:

SCENARIUSZ LEKCJI DO DZIAŁU: Autorka: Małgorzata Kacprzykowska SCENARIUSZ LEKCJI DO DZIAŁU: Wprowadzenie do filozofii Temat (4): Dlaczego zadajemy pytania? Cele lekcji: poznanie istoty pytań filozoficznych, stawianie pytań filozoficznych,

Bardziej szczegółowo

Umysł-język-świat. Wykład XII: Semantyka języka naturalnego

Umysł-język-świat. Wykład XII: Semantyka języka naturalnego Umysł-język-świat Wykład XII: Semantyka języka naturalnego Znaczenie Intuicyjnie najistotniejszy element teorii języka Praktyczne zastosowanie teorii lingwistycznej wymaga uwzględnienia znaczeń postulaty

Bardziej szczegółowo

3. Zasady moralne są obiektywnie prawdziwe. Musi istnieć ich stwórca. Jest nim bóg.

3. Zasady moralne są obiektywnie prawdziwe. Musi istnieć ich stwórca. Jest nim bóg. Czołowy amerykański apologeta, teolog i filozof, profesor William Lane Craig często uczestniczy w publicznych debatach powtarzając swoje argumenty dowodzące, że założenie istnienia boga jest bardziej rozsądne

Bardziej szczegółowo

Tomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta. Pisma Humanistyczne 3,

Tomasz Dreinert Zagadnienie rzeczy samej w sobie w transcendentalizmie Immanuela Kanta. Pisma Humanistyczne 3, Tomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta Pisma Humanistyczne 3, 137-143 2001 Tomasz D reinert ZAGADNIENIE RZECZY SAMEJ W SOBIE W TRANSCENDENTALIZMIE IMMANUELA

Bardziej szczegółowo

Immanuel Kant: Fragmenty dzieł Uzasadnienie metafizyki moralności

Immanuel Kant: Fragmenty dzieł Uzasadnienie metafizyki moralności Immanuel Kant: Fragmenty dzieł Uzasadnienie metafizyki moralności Rozdział II Pojęcie każdej istoty rozumnej, która dzięki wszystkim maksymom swej woli musi się uważać za powszechnie prawodawczą, by z

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa

Filozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa Filozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa 2010-10-01 Tematyka wykładu 1 Arystoteles - filozof systematyczny 2 3 4 Podział nauk Arystoteles podzielił wszystkie dyscypliny wiedzy na trzy grupy:

Bardziej szczegółowo

KARTA INFORMACYJNA UCZESTNIKA XIV GIMNAZJALNEGO KONKURSU FILOZOFICZNEGO

KARTA INFORMACYJNA UCZESTNIKA XIV GIMNAZJALNEGO KONKURSU FILOZOFICZNEGO KARTA INFORMACYJNA UCZESTNIKA XIV GIMNAZJALNEGO KONKURSU FILOZOFICZNEGO Imię, nazwisko Imię ojca Data i miejsce urodzenia Klasa Adres i nazwa szkoły (z kodem i telefonem) Imię, nazwisko oraz adres e-mail

Bardziej szczegółowo

Nazwa metodologia nauki etymologicznie i dosłownie znaczy tyle, co nauka o metodach badań.

Nazwa metodologia nauki etymologicznie i dosłownie znaczy tyle, co nauka o metodach badań. Nazwa metodologia nauki etymologicznie i dosłownie znaczy tyle, co nauka o metodach badań. Metoda dedukcji i indukcji w naukach społecznych: Metoda dedukcji: 1. Hipoteza 2. Obserwacja 3. Przyjęcie lub

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA

EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2011 2 Egzamin maturalny z filozofii poziom rozszerzony Zadanie 1. (0 1) Obszar standardów B. Opis wymagań

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 19 marca 2002 r. I PKN 56/01

Wyrok z dnia 19 marca 2002 r. I PKN 56/01 Wyrok z dnia 19 marca 2002 r. I PKN 56/01 Przepis art. 41 1 2 k.p. dotyczy tylko wypowiedzenia terminowych umów o pracę zawartych przed ogłoszeniem upadłości lub wszczęciem postępowania zmierzającego do

Bardziej szczegółowo

Maria Romanowska UDOWODNIJ, ŻE... PRZYKŁADOWE ZADANIA MATURALNE Z MATEMATYKI

Maria Romanowska UDOWODNIJ, ŻE... PRZYKŁADOWE ZADANIA MATURALNE Z MATEMATYKI Maria Romanowska UDOWODNIJ, ŻE... PRZYKŁADOWE ZADANIA MATURALNE Z MATEMATYKI Matematyka dla liceum ogólnokształcącego i technikum w zakresie podstawowym i rozszerzonym Z E S Z Y T M E T O D Y C Z N Y Miejski

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski Sygn. akt II BP 18/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 13 marca 2012 r. SSN Zbigniew Korzeniowski w sprawie z powództwa H.P. przeciwko PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. o zapłatę, po rozpoznaniu

Bardziej szczegółowo

PORADY DLA MATURZYSTÓW JĘZYK POLSKI, MATURA PISEMNA

PORADY DLA MATURZYSTÓW JĘZYK POLSKI, MATURA PISEMNA PORADY DLA MATURZYSTÓW JĘZYK POLSKI, MATURA PISEMNA A. Poziom podstawowy Rozumienie czytanego tekstu 1. Przeczytaj uważnie tekst, zwracając uwagę na śródtytuły i przypisy. 2. Na ogół jeden akapit rozwija

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z Wiedzy o społeczeństwie dla klasy pierwszej w Liceum Ogólnokształcącym Nr III w Otwocku (poziom podstawowy)

Wymagania edukacyjne z Wiedzy o społeczeństwie dla klasy pierwszej w Liceum Ogólnokształcącym Nr III w Otwocku (poziom podstawowy) Wymagania edukacyjne z Wiedzy o społeczeństwie dla klasy pierwszej w Liceum Ogólnokształcącym Nr III w Otwocku (poziom podstawowy) I Cele kształcenia wymagania ogólne. 1.Wykorzystanie i tworzenie informacji.

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec

POSTANOWIENIE. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec Sygn. akt I UK 367/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 9 marca 2012 r. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec w sprawie z odwołania C. S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o emeryturę,

Bardziej szczegółowo

Glosa do postanowienia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury z 15 czerwca 2013r., WSD 140/12.

Glosa do postanowienia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury z 15 czerwca 2013r., WSD 140/12. Glosa do postanowienia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury z 15 czerwca 2013r., WSD 140/12. Prawo w dużej mierze kształtuje się w codziennej praktyce jego stosowania. Szczególne znaczenie w tej kwestii

Bardziej szczegółowo

Zajęcia nr. 3 notatki

Zajęcia nr. 3 notatki Zajęcia nr. 3 notatki 22 kwietnia 2005 1 Funkcje liczbowe wprowadzenie Istnieje nieskończenie wiele funkcji w matematyce. W dodaktu nie wszystkie są liczbowe. Rozpatruje się funkcje które pobierają argumenty

Bardziej szczegółowo

Percepcja, język, myślenie

Percepcja, język, myślenie Psychologia procesów poznawczych Percepcja, język, myślenie Wprowadzenie w problematykę zajęć. Podstawowe pojęcia. W 1 1.Wprowadzenie w problematykę zajęć. Podstawowe pojęcia. 2. Historia psychologii poznawczej.

Bardziej szczegółowo

Logika intuicjonistyczna

Logika intuicjonistyczna Logika intuicjonistyczna Logika klasyczna oparta jest na pojęciu wartości logicznej zdania. Poprawnie zbudowane i jednoznaczne stwierdzenie jest w tej logice klasyfikowane jako prawdziwe lub fałszywe.

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ: GH-P7 KWIECIEŃ 2017 Zadanie 1. (0 1) 9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek

Bardziej szczegółowo

Rozprawka materiały pomocnicze do pisania rozprawki przygotowane przez Katarzynę Buchman. Rozprawka - podstawowe pojęcia

Rozprawka materiały pomocnicze do pisania rozprawki przygotowane przez Katarzynę Buchman. Rozprawka - podstawowe pojęcia Rozprawka materiały pomocnicze do pisania rozprawki przygotowane przez Katarzynę Buchman Rozprawka - podstawowe pojęcia 1. rozprawka - forma wypowiedzi pisemnej, w której piszący prezentuje własne stanowisko

Bardziej szczegółowo

Wiara nadawanie dużego prawdopodobieństwa prawdziwości twierdzenia w warunkach braku wystarczającej wiedzy.

Wiara nadawanie dużego prawdopodobieństwa prawdziwości twierdzenia w warunkach braku wystarczającej wiedzy. Uważam, iż w publicystyce nawet tej bardziej naukowej nadużywany jest dosyć wieloznaczny termin wiara i to pomimo istniejących słów takich jak przekonanie lub przeświadczenie często bardziej adekwatnych

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - MATEMATYKA Oceny z matematyki będą ustalane za pomocą średniej ważonej. Każdej ocenie cząstkowej zostanie przypisana jej waga według następującego schematu: Kategoria oceny

Bardziej szczegółowo

David Hume ( )

David Hume ( ) David Hume (1711-1776) Chciał być Newtonem nauk o człowieku. Uważał, że wszystkie nauki (oprócz matematyki i logiki), również filozofia, powinny kierować się metodą eksperymentalną, opartą na doświadczeniu.

Bardziej szczegółowo

Andrzej Wiśniewski Logika II. Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki

Andrzej Wiśniewski Logika II. Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki Andrzej Wiśniewski Logika II Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki Wykład 5. Wprowadzenie do semantyki teoriomodelowej cz.5. Wynikanie logiczne 1 Na poprzednim wykładzie udowodniliśmy m.in.:

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Część pierwsza KRYTYKA ESTETYCZNEJ WŁADZY SĄDZENIA

SPIS TREŚCI. Część pierwsza KRYTYKA ESTETYCZNEJ WŁADZY SĄDZENIA SPIS TREŚCI Przedmowa tłumacza................. XI KRYTYKA WŁADZY SĄDZENIA Przedmowa do pierwszego wydania............ 3 Wstęp...................... 11 I. O podziale filozofii............... 11 II. O suwerennej

Bardziej szczegółowo

Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI

Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI Filozofia INFORMATYKA Metodologia Wykład 1. Wprowadzenie. Filozofia, metodologia, informatyka Czym jest FILOZOFIA? (objaśnienie ogólne) Filozofią nazywa się

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA

EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2013 2 Egzamin maturalny z filozofii Część I (20 punktów) Zadanie 1. (0

Bardziej szczegółowo

MIND-BODY PROBLEM. i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii

MIND-BODY PROBLEM. i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii MIND-BODY PROBLEM i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii CZŁOWIEK JEST MASZYNĄ (THOMAS HOBBES) Rozumienie człowieka znacząco zmienia się wraz z nastaniem epoki nowożytnej. Starożytne i średniowieczne

Bardziej szczegółowo

Dlaczego matematyka jest wszędzie?

Dlaczego matematyka jest wszędzie? Festiwal Nauki. Wydział MiNI PW. 27 września 2014 Dlaczego matematyka jest wszędzie? Dlaczego świat jest matematyczny? Autor: Paweł Stacewicz (PW) Czy matematyka jest WSZĘDZIE? w życiu praktycznym nie

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Piotr Prusinowski

POSTANOWIENIE. SSN Piotr Prusinowski Sygn. akt II PK 124/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 7 maja 2019 r. SSN Piotr Prusinowski w sprawie z powództwa M. S. przeciwko P. K., Ł. K. o odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska

POSTANOWIENIE. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska Sygn. akt III UK 123/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 kwietnia 2018 r. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska w sprawie z odwołania Z. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału

Bardziej szczegółowo

Organizacja informacji

Organizacja informacji Organizacja informacji 64 CZYTANIE ARTYKUŁU Z GAZETY To zadanie ma nauczyć jak: wybierać tematy i rozpoznawać słowa kluczowe; analizować tekst, aby go zrozumieć i pamiętać; przygotowywać sprawozdanie;

Bardziej szczegółowo

W badaniach 2008 trzecioklasiści mieli kilkakrotnie za zadanie wyjaśnić wymyśloną przez siebie strategię postępowania.

W badaniach 2008 trzecioklasiści mieli kilkakrotnie za zadanie wyjaśnić wymyśloną przez siebie strategię postępowania. Alina Kalinowska Jak to powiedzieć? Każdy z nas doświadczał z pewnością sytuacji, w której wiedział, ale nie wiedział, jak to powiedzieć. Uczniowie na lekcjach matematyki często w ten sposób przekonują

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) Ocena dopuszczająca: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności określone

Bardziej szczegółowo