Dr hab. Ewa Piechurska-Kuciel, prof. UO Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytet Opolski

Transkrypt

1 Dr hab. Ewa Piechurska-Kuciel, prof. UO Instytut Filologii Angielskiej Uniwersytet Opolski Recenzja pracy doktorskiej mgr Beaty Nawrot-Lis, pt. The challenges of content acquisition in a CLIL-based chemistry course at the lower secondary school level. A case study, napisanej pod kierunkiem Prof. dr hab. Romualda Gozdawy-Gołębiowskiego Content and Language Integrated Learning (CLIL), czyli zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe, stanowi bardzo popularny trend edukacyjny w Europie, obecny na wszystkich poziomach kształcenia. Ten specyficzny program nauczania ma na celu integrację kształcenia językowego z nauczaniem treści przedmiotowych poprzez koordynację nauczania obu przedmiotów lub też poprzez akwizycję umiejętności potrzebnych w obu zakresach (Breeze, 2014). Jednak nie zawsze łatwo jest zintegrować tradycyjnie różne przedmioty, co jest szczególnie widoczne w procesie oceniania, który zwykle skupia się na jednym z nich. Co więcej, trudno określić zasięg zintegrowania języka z przedmiotem czy też sposoby osiągnięcia takiej integracji. Pojawia się też pytanie jak oceniać wyniki tego typu programu nauczania. W obliczu tych trudności zasadny jawi się dobór tematu pracy doktorskiej p. Nawrot-Lis, która ma na celu rozważenie roli języka obcego (tu: angielskiego) w procesie uczenia się chemii na poziomie gimnazjalnym. Chociaż przyszłość typu szkoły, na którym opiera się badanie Doktorantki, jest już przesądzona, praca ta ma duże znaczenie wiedzotwórcze dla zrozumienia działania całościowego systemu edukacyjnego, poszczególnych programów nauczania oraz ich internacjonalizacji (Cinganotto, 2016). 1

2 Recenzowana dysertacja, licząca 474 strony, została napisana w języku angielskim. Zawiera ona pięć rozdziałów wraz z końcową częścią zwaną General Conclusions. Po nich następuje kilkustronicowe streszczenie w języku polskim, jak i bibliografia w przybliżeniu zawierającą ok. 150 pozycji (jednak wielu pozycji nie ujęto; np. Bialystok i in., 1999, 2004, 2008, 2009 tylko ze s. 73, co oznacza, że jest ona znacznie większa), obszerne załączniki z testami oraz listami figur i tabel. We Wstępie Autorka nakreśla cel pracy oraz opisuje jej strukturę. Zwraca uwagę na fakt, że zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe posiada wiele zalet, jak i wad, które pokrótce wymienia. W kolejnym kroku prezentuje Ona opis struktury pracy, której pierwsze trzy rozdziały tworzą część teoretyczną, a kolejne dwa empiryczną. Część teoretyczną otwiera rozdział poświęcony omówieniu zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego (s ). Autorka opisuje tu rozwiązania i praktyki edukacyjne, które stanowią podstawy CLIL, takie jak programy oparte na imersji, Learning for Specific Purposes (LSP) czy edukacja dwujęzyczna. Na tym tle przedstawienie CLIL, europejskich podstaw prawnych wydaje się jak najbardziej zasadnym posunięciem, które wieńczy solidny opis praktyk CLIL w polskim kontekście edukacyjnym. Odbiór rozdziału utrudnia brak zbiorczej analizy podstawowego pojęcia (definicje znaleźć można we Wstępie czy nawet w Rozdziale IV wraz ze zbędnym omówieniem teorii Krashena). Jednak zawartość rozdziału pozwala na ugruntowanie teoretycznego zasięgu dysertacji i jej implikacji. Rozdział II (s ) stanowi omówienie zarówno korzyści płynących z zastosowania zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego analizowanych z punktu widzenia teoretycznego (może warto byłoby przesunąć je do Rozdziału I?), jak i badań empirycznych nad CLIL przeprowadzonych w Polsce, jak i za granicą. Analizowane prace dotyczyły zarówno wyników kształcenia językowego, jak i przedmiotowego, co stanowi bardzo duży walor tego przeglądu. Poza tym, Autorka wykazała się tu dobrym warsztatem analitycznym, podejmując próbę polemizowania z autorami badań. Przedstawione przez Nią wyniki zbiorcze stanowią mocne argumenty za stosowaniem edukacji dwujęzycznej, z korzyścią zarówno dla sfery językowej, jak i przedmiotowej. Główna tematyka Rozdziału III (s ) dotyczy przedstawienia praktyk stosowanych w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym wraz z podstawami pedagogicznymi mającymi na celu powiązanie języka obcego z treściami przedmiotu. W kolejnym kroku Doktorantka analizuje podstawowe cechy metodyki nauczania przedmiotu w języku obcym, kładąc nacisk na treści, język i umiejętności poznawcze. W drugiej części rozdziału znajduje się opis wskazówek do wprowadzenia CLIL z punktu widzenia budowy 2

3 lekcji i rozwoju czterech sprawności. Rozdział ten stanowi solidną prezentację teoretycznych i praktycznych aspektów CLIL, która może służyć jako punkt odniesienia dla wszystkich zainteresowanych zastosowaniem zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego, zwłaszcza w zakresie nauczania chemii. Lektura tego rozdziału nasunęła mi jednak pewną drobną wątpliwość. Dlaczego Autorka powołuje się na Wooda a nie Brunera, jako twórcę terminu scaffolding (s. 101)? Część empiryczną pracy rozpoczyna Rozdział IV (s ), poświęcony celowi badania empirycznego przeprowadzonego na potrzeby tej dysertacji oraz opisowi jego metodologii. Jak Autorka zapowiada we wstępie rozdziału, badanie to służyło do analizy wpływu CLIL na akwizycję treści przedmiotowych w klasie dwujęzycznej. W trzyletnim badaniu uczestniczyło prawie 800 uczniów, których charakterystyka jest nieco pobieżna, jednak Doktorantka bardzo dokładnie opisuje zmienne i ich operacjonalizację oraz dobrze uzasadnia procedury statystyczne, co należy przyjąć z duża dozą satysfakcji. Pozostała część rozdziału to opis procedury i formatu zajęć z chemii. Łącznie, otrzymujemy klarowne omówienie warunków przeprowadzanego badania. Jego wyniki znajdują się w Rozdziale V (s ). Po opisie rezultatów testów z chemii pisanych po polsku Autorka krok po kroku prowadzi nas przez analizy porównawcze między grupami, mając świadomość tego, że grupy są nierówne. Jej rozumowanie i analizy przeprowadzone są systematycznie i bardzo przejrzyście, z dużą dokładnością i uwagą, co układa się w kompetentną analizę badawczą. Główne wyniki otrzymane w toku badania jednoznacznie wskazują, że zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe w odniesieniu do nauczania chemii po angielsku na poziomie gimnazjalnym przyczynia się do znacznego zwiększenia kompetencji ucznia. Pracę wieńczy dział zatytułowany General Conclusions. Autorka ustosunkowuje się tu do definicji CLIL, choć raczej chodzi tu o praktyczną realizację zintegrowanego kształcenia, które, jak podkreśla, może łączyć się z wieloma pozytywnymi i negatywnymi następstwami. Poza tym, bezpośrednio odpowiada Ona na postawione przez siebie pytania badawcze oraz podejmuje próbę uzasadnienia wyników swojego badania. Bierze tu pod uwagę podstawy teoretyczne CLIL; niestety, daje się odczuć brak odniesienia do wcześniejszych badań. Przedstawioną mi do recenzji pracę oceniam w pełni pozytywnie. Wśród jej licznych zalet pragnę wymienić najważniejsze. W swojej rozprawie Doktorantka wykazuje się następującymi przymiotami: podjęcie tematu istotnego z punktu widzenia edukacji dwujęzycznej oraz potrzeb współczesnej dydaktyki nauczania języków obcych, 3

4 umiejętne radzenie sobie z trudnym i złożonym tematem rozprawy w perspektywie psychologicznej, społecznej i dydaktycznej, bardzo dobra znajomość teorii, przeprowadzenie szeroko zakrojonego badania empirycznego, które wymagało od Doktorantki dużej wiedzy, staranne opracowanie danych zebranych samodzielnie w toku badań własnych, przejrzyście poprowadzony wywód i uzasadnione wnioskowanie. Wszystkie te kwestie całkowicie wystarczają, by stwierdzić, iż Autorka wykazała się kompetencjami formalnymi i merytorycznymi umożliwiającymi poprawną prezentację założonych w temacie treści, w ramach powszechnie przyjętych paradygmatów poznawczych, zaś wywód Jej został zorganizowany w sposób właściwy rozprawom akademickim. Teraz przejdę do uwag, które nasunęły mi się podczas lektury dysertacji. W moim mniemaniu pracę charakteryzują dwie słabości. Przede wszystkim, daje się zauważyć pewne rozbieżności dotyczące zdefiniowana badania empirycznego przeprowadzonego na potrzeby dysertacji. Tytuł pracy wskazuje, że chodzi o studium przypadku, natomiast w jej treści mamy do czynienia z określeniami typu eksperyment, choć najprawdopodobniej właściwszym określeniem były quasi eksperyment. Moje drugie zastrzeżenie dotyczy końcowej części pracy, czyli dyskusji i konkluzji końcowych. W obecnym kształcie sprawiają one wrażenie dość zdawkowych, co kłóci się z elokwentnie opisaną częścią wynikową. Być może m.in. należałoby sobie zadać pytanie czy uczeń, który decyduje się na udział w kształceniu przedmiotowo-językowym różni się od ucznia, który nie podejmuje takiego wyzwania. Charakterystyka badanych przedstawiona w pracy niestety nie pozwoliła na wyciągnięcie wniosków w tej kwestii. W moim przekonaniu praca znacznie zyskałaby na rozbudowaniu uzasadnienia wyników w szerokim kontekście wcześniejszych badań, jak i na zwróceniu większej uwagi na implikacje dotyczące systemu edukacyjnego oraz pracy nauczyciela. Dysertacja jest dość obszerna, zatem nie udało się uniknąć pewnych usterek technicznych i redakcyjnych. Pod względem językowym napisana jest ona poprawnie; zawiera jedynie drobne błędy, takie jak brak przedimka (str. 28, 134, 215), drobne uchybienia językowe (brak końcówki -s w wyrażeniu information suggest (s. 71), one another zamiast each other na str. 173, 233). Poza tym, daje się odczuć brak wyjaśniania używanych skrótów (np. s. 14, 34) czy też dokładnego podawania źródeł figur (s. 97, 111). Zdjęcia ze stron wymagają podpisania. 4

5 Biorąc powyższe pod uwagę, w moim mniemaniu rozprawa p. mg Nawrot-Lis stanowi bardzo interesujące i kompetentnie napisane omówienie nauczania angielskiego języka specjalistycznego na poziomie szkoły wyższej w Polsce. Jej głównym i znaczącym walorem jest rzetelna analiza zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego w zakresie nauczanie chemii po angielsku na poziomie gimnazjalnym, która może stanowić solidną podstawę pracy nauczyciela specjalizującego się w tym zakresie. W konsekwencji, rozprawa ta może się przyczynić do optymalizacji dydaktyki języków obcych, a co najmniej do bardziej celowego nauczania języka specjalistycznego. Reasumując, uważam, że recenzowana rozprawa zasługuje na uznanie jej za pracą dojrzałą i wartościową. Autorka wykazuje się bardzo dobrą znajomością tematyki związanej z główną treścią rozprawy i umiejętnością wykorzystania swojej wiedzy w przeprowadzonych badaniach. Zastosowana metodologia badawcza, a zwłaszcza analizy zaproponowane pozwoliły Jej w dużej mierze zrealizować zamierzone cele, nakreślone już we wstępnej części dysertacji. Moje w/w zastrzeżenia nie umniejszają mojej wysokiej oceny przedstawionej do recenzji rozprawy. W konsekwencji stwierdzam, że dysertacja doktorska pani mgr Beaty Nawrot-Lis, pt. The challenges of content acquisition in a CLIL-based chemistry course at the lower secondary school level. A case study spełnia ustawowe wymagania stawiane rozprawom doktorskim w aktualnie obowiązujących przepisach. Wobec tego wnioskuję o dopuszczenie jej Autorki do dalszych etapów postępowania w przewodzie doktorskim. Opole, 17 grudnia