Politechnika Wrocławska Instytut Inżynierii Lądowej Zakład Infrastruktury Transportu Szynowego METODY KOMPUTEROWE W DROGACH KOLEJOWYCH

Transkrypt

1 Politechnika Wrocławska Instytut Inżynierii Lądowej Zakład Infrastruktury Transportu Szynowego METODY KOMPUTEROWE W DROGACH KOLEJOWYCH Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów specjalności ITS INSTRUKCJA do ćwiczenia DIMO System ekspercki diagnostyki przedmodernizacyjnej WROCŁAW 2008

2 1. Informacje ogólne Program DIMO służy do analizy układu geometrycznego toru przed jego modernizacją lub ciągłymi wymianami nawierzchni. Jest to system hybrydowy obejmujący bazę wiedzy dotyczącą wyboru dopuszczalnych wartości parametrów kinematycznych (moduł WARKIN) oraz cztery moduły algorytmiczne wspomagające projektowanie optymalnej przechyłki w łukach i zmiany wybranych układów geometrycznych toru. Zadaniem studenta w ramach ćwiczenia jest dokonanie przy pomocy programu DIMO określenia dopuszczalnych wartości parametrów kinematycznych oraz zaprojektowanie zmian układu geometrycznego toru dla warunków określonych w protokole danych do ćwiczenia, który wraz z formularzem należy pobrać od prowadzącego na początku zajęć. Dane wykorzystywane w ćwiczeniu nie są zgodne z rzeczywistością, gdyż zostały zmodyfikowane w celach dydaktycznych. 2. Praca z programem W celu uruchomienia programu, z pulpitu środowiska Windows otwieramy folder "Koleje", a następnie wybieramy ikonę programu "DIMO". Po uruchomieniu programu na ekranie ukazuje się jego menu główne, zawierające następujące komendy: - Analiza parametrów kinematycznych (moduł WARKIN), - Optymalizacja przechyłki, - Projektowanie krzywych przejściowych, - Projektowanie poszerzeń międzytorzy, - Projektowanie połączeń torów, - Koniec. Pięć pierwszych komend uruchamia odpowiednie moduły programu, a ostatnia umożliwia wyjście z niego. 2.1 Moduł "WARKIN" Moduł "WARKIN" służy do określania dopuszczalnych wartości czterech następujących parametrów kinematycznych: - niezrównoważonego przyspieszenia dla pociągów pasażerskich ap [m/s 2 ], - niezrównoważonego przyspieszenia dla pociągów towarowych at [m/s 2 ], - przyrostu przyspieszenia psi [m/s 3 ], - prędkości podnoszenia koła na rampie przechyłkowej f [mm/s]. Po wybraniu z menu głównego systemu eksperckiego DIMO komendy "Analiza parametrów kinematycznych" program otwiera ekran "WARKIN - [Wyznaczenie parametrów kinematycznych]" przedstawiony na rys.1, z menu górnym zawierającym następujące komendy: - "Plik" - umożliwiająca otwarcie albo zapisanie pliku na dysku, wydrukowanie danych oraz zakończenie pracy z modułem "WARKIN", - "Obliczenia" - umożliwiająca szczegółowe prześledzenie procedury obliczeń, - "Pomoc" - wyświetlająca krótki opis modułu "WARKIN". W środkowej części ekranu z lewej jego strony, w trzech kolejnych oknach przedstawione są atrybuty (i odpowiadające im wartości) charakteryzujące warunki: - eksploatacyjne - konstrukcyjno - utrzymaniowe, - geometryczne, 2

3 aktualne dla analizowanego przypadku. Program po uruchomieniu podpowiada pewne wartości tych atrybutów (górne granice przedziałów wyboru). W oknie z prawej strony ekranu prezentowane są wyniki analizy dopuszczalnych wartości kinematycznych. Rys.1 Rys.2 3

4 Pracę w module "WARKIN" rozpocznijmy od zmodyfikowania prezentowanej przez program listy wartości atrybutów, wybierając kolejno przyciski "Zmiana" dla trzech okien z lewej części ekranu. Dla każdego otwartego w ten sposób nowego okna (rys.2) dokonajmy zmiany ustawień wybranych wartości atrybutów - zgodnie z informacjami odczytanymi z protokołu danych pobranego od prowadzącego na początku zajęć. Po dokonaniu zmian nowe okna zamykamy wybierając przycisk "OK". Po wprowadzeniu wszystkich zmian program w oknie "WYNIKI" przedstawi: - ocenę warunków eksploatacyjnych i konstrukcyjno-utrzymaniowych (w postaci zakwalifikowania analizowanego przypadku do jednej z klas), - obliczone dopuszczalne wartości parametrów kinematycznych. Przeanalizujmy te informacje i wpiszmy w odpowiednie rubryki formularza pobranego od prowadzącego na początku zajęć. W kolejnym kroku pracy z ćwiczeniem przeanalizujmy sposób, w jaki program przeprowadza obliczenia. W tym celu z menu górnego modułu "WARKIN" wybierzmy komendę "Obliczenia". Program otworzy nowe okno, przedstawione na rys.3. Rys.3 Na pierwszym z wyświetlanych ekranów (komenda "1. Obliczenie ap" z menu górnego) przedstawiony jest sposób wyliczenia niezrównoważonego przyspieszenia dla pociągów pasażerskich ap. Jego wyjściowa wartość obliczeniowa (ap max) przedstawiona jest w najniższym oknie tego ekranu (w polu na zielonym tle). W dwóch oknach powyżej wyszczególnione są możliwe przypadki warunków geometrycznych, dla których w polach na zielonym tle podane są wartości współczynników powodujących zmniejszenie lub zwiększenie wyjściowej wartości obliczanego przez program przyspieszenia. W tabeli powyżej: 4

5 - w wierszach - przedstawionych jest osiem możliwych klas warunków eksploatacyjnych wraz z odpowiadającymi im wartościami współczynników (w polach na zielonym tle), - w kolumnach - przedstawionych jest dziewięć możliwych klas warunków konstrukcyjno-utrzymaniowych wraz z odpowiadającymi im wartościami współczynników (w polach na zielonym tle). W środkowej części tabeli w polach na białym tle podane są ostateczne wartości obliczonego przez program przyspieszenia, w zależności od możliwej kombinacji klas rozpatrywanych warunków. W lewym dolnym rogu tabeli kolorem żółtym obramowano strefę warunków korzystnych (co najmniej względnie łatwych warunków eksploatacyjnych i co najmniej dość dobrych warunków konstrukcyjnoutrzymaniowych), analogicznie w prawym górnym rogu kolorem czerwonym obramowano strefę warunków niekorzystnych (co najwyżej trudnych warunków eksploatacyjnych i co najwyżej niekorzystnych warunków konstrukcyjnoutrzymaniowych). Prześledźmy w jaki sposób zmieniają się wartości obliczonego przez program przyspieszenia, w zależności od kombinacji klas rozpatrywanych warunków. Sprawdźmy też, jaki wpływ na wartości prezentowane w tabeli ma zmiana przypadku warunków geometrycznych (dwa dolne okna). W celu przeanalizowania sposobu wyliczenia niezrównoważonego przyspieszenia dla pociągów towarowych at, z menu górnego wybierzmy komendę "2. Obliczenie at". Program otwiera analogiczny jak poprzedni ekran. Różnicą jest to, że zamiast jednej wyjściowej wartości obliczanego przyspieszenia program podaje ich pięć (okno w lewym dolnym rogu ekranu) - w zależności od występującego w analizowanym przypadku natężenia przewozów Q [Tg], oraz że obliczana wartość przyspieszenia nie jest uzależniona od promienia łuku poziomego R [m]. W celu przeanalizowania sposobu wyliczenia przyrostu przyspieszenia psi, z menu górnego wybierzmy komendę "3. Obliczenie psi". Program otwiera analogiczny jak w poprzednich przypadkach ekran. Tak jak w przypadku obliczeń ap, określona jest jedna wyjściowa wartość obliczanego przyrostu przyspieszenia (psi max). Tak jak w przypadku obliczeń at obliczana wartość przyrostu przyspieszenia nie jest uzależniona od promienia łuku poziomego R [m]. W celu przeanalizowania sposobu wyliczenia prędkości podnoszenia koła na rampie przechyłkowej f, z menu górnego wybierzmy komendę "4. Obliczenie f". Program otwiera analogiczny jak w poprzednich przypadkach ekran. Tak jak w przypadku obliczeń ap i psi, określona jest jedna wyjściowa wartość obliczanej prędkości (fmax). Poza tym obliczana wartość prędkości jest uzależniona jedynie od klasy warunków konstrukcyjno-utrzymaniowych oraz od oczekiwanej prędkości maksymalnej V [km/h]. Uzyskanie informacji na temat opcji "Obliczenia" umożliwia komenda "Pomoc" z menu górnego. W celu opuszczenia opcji "Obliczenia", z menu górnego wybieramy komendę "Koniec", program powraca do wyglądu ekranu jak na rys.1. Przed opuszczeniem modułu "WARKIN" zapiszmy efekty naszej pracy na twardym dysku. W tym celu z menu górnego wybierzmy komendy: "Plik" / "Zachowaj". W otwartym przez program oknie "Zachowaj" wpiszmy z klawiatury swoje imię i nazwisko, po czym wybierzmy przycisk "OK". Niestety dane nie zostaną zapisane w postaci osobnego pliku na twardym dysku, lecz dopisane jako osobny rekord do już istniejącego pliku bazy danych w katalogu: "C:\Labkol\Dimo" o nazwie "Warkin.mdb". 5

6 Moduł "WARKIN" opuszczamy wybierając z menu górnego komendy "Plik" / "Koniec". 2.2 Moduł "Optymalizacja przechyłki" Moduł ten służy do wyznaczania maksymalnej prędkości oraz optymalnej przechyłki na łukach. Po wybraniu z menu głównego systemu eksperckiego DIMO komendy "Optymalizacja przechyłki" program przybiera wygląd ekranu przedstawiony na rys.4 (na razie z pustymi rubrykami danych), z menu górnym zawierającym następujące komendy: - "Plik" - umożliwiająca otwarcie nowych albo zapisanie już wprowadzonych danych w postaci pliku na dysku oraz zakończenie pracy z modułem, - "Obliczenia" - umożliwiająca dokonywanie przełączeń pomiędzy ekranami wprowadzania danych i obliczeń, - "Pomoc" - wyświetlająca krótki opis modułu. Rys.4 Pracę z modułem rozpocznijmy od wprowadzenia informacji z protokołu danych do okna "Charakterystyka odcinka". W celu przejścia do kolejnych rubryk wprowadzanych danych należy używać wskazań lewym klawiszem myszki albo klawisza "Tab" z klawiatury. W rubryce "Dane przygotował" podajemy swoje imię i nazwisko, natomiast w rubryce "Data" - aktualną datę. Następne w kolejności okno "Wprowadzanie łuków" służy do wprowadzania do programu informacji charakteryzujących poszczególne łuki na analizowanym odcinku linii kolejowej. Program rozróżnia trzy rodzaje łuków: - proste - składające się z części kołowej i dwóch krzywych przejściowych, 6

7 - koszowe - składające się z części kołowych o różnych promieniach, - paraboliczne - składające się z dwóch krzywych przejściowych bez części kołowej. Podajemy kilometr początku i końca łuku (uwaga: jako separatora dziesiętnego należy używać kropki, a nie przecinka!), długości krzywych przejściowych L1 i L2 (zero jeśli nie występują), promień łuku R i wybieramy rodzaj łuku (odwrotny - jeśli poprzedni łuk był w przeciwnym kierunku). Jeśli nie podamy długości rampy przechyłkowej Lh, program automatycznie przyjmie długość krótszej krzywej przejściowej. Po wprowadzeniu wszystkich parametrów charakteryzujących dany łuk wybieramy przycisk "Wprowadź", w wyniku czego dane z okna "Wprowadzanie łuków" zostają przeniesione do okna "Lista danych". Wprowadzone dane można zmodyfikować (przycisk "Popraw" - jego wybranie powoduje przeniesienie podświetlonej linijki danych z powrotem do okna "Wprowadzanie łuków"), skasować (przycisk "Kasuj") oraz wydrukować (przycisk "Drukuj dane"). W naszym ćwiczeniu ograniczymy się do przeanalizowania tylko jednego łuku jednego rodzaju (prosty). Do okna "Wprowadzanie łuków" wpiszmy informacje z protokołu danych i wybierzmy przycisk "Wprowadź". W celu uruchomienia dalszej procedury wybieramy z menu górnego komendę "Obliczenia". Program przybiera wygląd ekranu przedstawiony na rys.5 (na razie bez niektórych okien i z pustymi niektórymi rubrykami danych). Rys.5 Sprawdzamy, czy w oknie "Wartości stałe" (w prawym górnym rogu ekranu) program podpowiada poprawne wartości parametrów: prędkość pociągów towarowych Vt oraz bazę sztywną wagonu bw - zgodną z protokołem danych, parametry kinematyczne: an, at, ψ, f - zgodne z obliczonymi w module "WARKIN" (odpowiednio: ap, at, psi, f). Jeżeli tak nie jest - dokonujemy korekt tych wartości. W celu przeanalizowania wprowadzonego przez nas łuku odznaczamy go 7

8 myszką w dolnej tabeli ekranu (tak aby został podświetlony) i wybieramy przycisk "Oblicz". Program wyświetla dwa nowe okna. W lewym przedstawia obliczoną prędkość maksymalną V dla analizowanego łuku oraz graniczne wartości przechyłek: - ht - maksymalną ze względu na ruch towarowy, - hp - minimalną ze względu na ruch pasażerski oraz - hl - maksymalną ze względu na rampę przechyłkową. W prawym oknie program prosi o podanie ostatecznie przyjętej prędkości maksymalnej V oraz przechyłki h (i ewentualnie nowej długości rampy przechyłkowej lh). Naszym zadaniem jest zaproponowanie wartości obu tych pierwszych wielkości. Jako prędkość maksymalną przyjmijmy wartość równą podpowiadanej w lewym oknie, natomiast jako przechyłkę h wartość spełniającą warunki: hp h ht oraz h hl (oczywiście z przedziału pomiędzy 20 i 150 mm, zaokrągloną do pełnych 5 mm). Przyjęte wartości V i h wprowadzamy w odpowiednie rubryki (rubrykę lh pozostawiamy niewypełnioną) i wybieramy przycisk "Wyniki". Program oblicza wartości parametrów kinematycznych an, at, ψ, f oraz dodatkowo pochylenia rampy przechyłkowej: n (rzeczywiste) i n dop (dopuszczalne). Jeżeli obliczone parametry nie przekraczają wartości dopuszczalnych są prezentowane na zielonym tle, w przeciwnym razie na tle czerwonym. Aby się o tym przekonać dokonajmy zmian najpierw wartości V (na znacznie większą) i wybierzmy ponownie przycisk "Wyniki", po czym powróćmy do poprawnej wartości V, ale tym razem przyjmijmy h mniejsze od hp albo większe od ht lub hl i znów wybierzmy przycisk "Wyniki". Po tych kilku próbach powróćmy do poprawnych wartości V i h, wybierzmy przycisk "Wyniki" i wpiszmy do formularza ostatecznie przyjęte przez nas wartości V i h oraz obliczone przez program wartości parametrów an, at, ψ, f, n i n dop. Obliczane parametry program przedstawia nie tylko w nowo otwartym prawym oknie, ale przenosi je również do tabeli w dole ekranu. Na tym etapie pracy z programem możliwy jest wydruk danych i wyników (przycisk "Drukuj" w dole ekranu). Na koniec dokonajmy zapisu przeprowadzonych obliczeń na twardym dysku. W tym celu z menu górnego wybieramy komendy: "Plik" / "Zachowaj". W otwartym przez program nowym oknie, w rubryce "Nowy plik" wpisujemy nasz INP, po czym naciskamy przycisk "OK". Dane zostają zapisane w postaci pliku z rozszerzeniem "pln". Moduł "Optymalizacja przechyłki" opuszczamy wybierając z menu górnego komendy "Plik" / "Koniec". 2.3 Moduł "Projektowanie krzywych przejściowych" Po wybraniu z menu głównego systemu eksperckiego DIMO komendy "Projektowanie krzywych przejściowych" program przybiera wygląd ekranu przedstawiony na rys.6 (na razie z pustymi rubrykami danych). Zwróćmy uwagę na to, że otwarte przez program okno posiada inny niż moduł tytuł, gdyż uruchomiony moduł nie służy tak na prawdę do projektowania dowolnego typu krzywych przejściowych, lecz jednego szczególnego ich przypadku, a mianowicie wydłużania krzywych przejściowych poprzez zastosowanie krzywych odchylających (rys.7). Program umożliwia zaprojektowanie układu wydłużonej krzywej przejściowej z długości PK do CD, ze styczną odchyloną za pomocą dwóch innych krzywych przejściowych AB i BC bez wstawki prostej. Zaletą tego układu jest łagodny wjazd pojazdu na pierwszą krzywą odchylającą AB oraz jego łagodny przejazd przez punkt C, 8

9 w którym następuje zmiana krzywizny. Rys.6 Rys.7 Opracowany algorytm umożliwia zaprojektowanie takiego wydłużenia krzywej przejściowej, przy którym: 9

10 - na krzywych odchylających wartości przyspieszenia i jego przyrostu nie przekraczają wartości dopuszczalnych, - przesunięcie łuku do środka nie przekracza wartości dopuszczalnej albo wynosi zero, - maksymalne oddalenie projektowanej krzywej przejściowej od dotychczasowej stycznej nie przekracza wartości dopuszczalnej, - cały układ osiąga minimalną długość. Pracę z modułem rozpocznijmy od wprowadzenia do prezentowanej przez program (jak na rys.6) tabeli wszystkich danych niezbędnych do przeprowadzenia obliczeń. Dane te należy odczytać z protokołu danych pobranego od prowadzącego na początku zajęć. Dane do dwóch ostatnich rubryk (ad i da) należy przyjąć w oparciu o wyniki analizy z modułu "WARKIN" (odpowiednio ap i psi). W celu uzyskania wyników obliczeń wybieramy przycisk "Obliczenia". Program poniżej wyświetla okno przedstawione na rys.8, w którym podaje minimalne parametry krzywej odchylającej Lo i Ro, dając możliwość ich zmiany w rubrykach poniżej (program standardowo podpowiada te same wartości). Rys.8 Możliwość tę wykorzystajmy do zaokrąglenia w górę do pełnych wartości proponowanych przez program wielkości (Lo do pełnego 1 m, natomiast Ro do pełnych 5 m). Przyjęcie wartości mniejszych spowodowałoby zaprojektowanie układu nie spełniającego założeń, natomiast znacznie większych - zaprojektowanie układu nieoptymalnego. W celu zakończenia procedury obliczeń i uzyskania szczegółowego zestawienia danych i wyników wybieramy przycisk "Obliczenia" z prezentowanego na rys.8 okna programu. Program przechodzi do wyglądu ekranu przedstawionego na rys.9. Niestety moduł nie daje możliwości zapisania wyników i danych w formie pliku na twardym dysku, dlatego wyliczone przez program wielkości musimy wpisać w odpowiednie rubryki formularza do ćwiczenia. Program daje natomiast możliwość uzyskania pomocy na temat modułu (komenda "Pomoc" z menu górnego) oraz wydruku danych i wyników (komenda "Drukuj"). Moduł "Projektowanie krzywych przejściowych" opuszczamy wybierając z menu górnego komendę "Koniec". 10

11 Rys Moduł "Projektowanie poszerzeń międzytorzy" Po wybraniu z menu głównego systemu eksperckiego DIMO komendy "Projektowanie poszerzeń międzytorzy" program przybiera wygląd ekranu przedstawiony na rys.10 (na razie z pustymi rubrykami danych). Rys.10 I tu podobnie jak poprzednio, otwarte przez program okno posiada nieco inny niż moduł tytuł, gdyż uruchomiony moduł nie służy tak na prawdę do projektowania dowolnego typu poszerzeń międzytorzy, lecz jednego szczególnego przypadku, a mianowicie dwóch łuków kołowych bez przechyłki przedzielonych wstawką prostą (rys.11). 11

12 Rys.11 W rozwiązaniu układu zastosowano optymalizację, w której funkcją celu jest uzyskanie minimalnej wartości przyrostu przyspieszenia podczas przejazdu pojazdu przez łuki odwrotne. Zmiennymi decyzyjnymi są promień łuku R i długość wstawki prostej W. Uzyskane rozwiązanie spełnia następujące ograniczenia: - przyspieszenie boczne na łuku nie przekracza wartości dopuszczalnej AD, - całkowita długość układu nie przekracza wartości dopuszczalnej LM, - projektowana wstawka prosta w nie jest krótsza od wstawki minimalnej WM. Do zmiennych niezależnych należy zakładana prędkość V, szerokość poszerzenia D i długość bazy sztywnej wagonu BW. Do rozwiązania zadania zastosowano metodę iteracyjną, dlatego program wymaga podania wartości początkowych dla zmiennych decyzyjnych. W przypadku niewłaściwie dobranych wartości początkowych program nie znajdzie rozwiązania, co jest sygnalizowane komunikatem. Należy wówczas zmienić jedną lub obie wartości początkowe i powtórzyć obliczenia. Pracę z modułem rozpocznijmy od wprowadzenia do prezentowanej przez program (jak na rys.10) tabeli wszystkich danych niezbędnych do przeprowadzenia obliczeń. Dane te należy odczytać z protokołu danych pobranego od prowadzącego na początku zajęć. W celu uzyskania wyników obliczeń wybieramy przycisk "Wyniki". Program poniżej wyświetla okno przedstawione na rys.12, w którym LC oznacza całkowitą długość układu, K - długość łuku, E - kąt zwrotu łuku, PSI - przyrost przyspieszenia, A - przyspieszenie boczne na łuku. Rys.12 Niestety moduł nie daje możliwości zapisania wyników i danych w formie pliku na twardym dysku, dlatego wyliczone przez program wielkości należy wpisać w odpowiednie rubryki formularza do ćwiczenia. Program daje natomiast możliwość uzyskania pomocy na temat modułu (komenda "Pomoc" z menu górnego) oraz wydruku danych i wyników (komenda "Drukuj"). 12

13 Moduł "Projektowanie poszerzeń międzytorzy" opuszczamy wybierając z menu górnego komendę "Koniec". 2.5 Moduł "Projektowanie połączeń torów" Po wybraniu z menu głównego systemu eksperckiego DIMO komendy "Projektowanie połączeń torów" program przybiera wygląd ekranu przedstawiony na rys.13 (na razie z pustymi rubrykami danych). I tu podobnie jak poprzednio, otwarte przez program okno posiada nieco inny niż moduł tytuł, gdyż uruchomiony moduł nie służy tak na prawdę do projektowania dowolnego typu połączeń torów, lecz jednego szczególnego przypadku, a mianowicie pojedynczego połączenia torów prostych równoległych rozjazdami o równych skosach. W rozwiązaniu tego układu nie zastosowano optymalizacji, gdyż jest to układ mający rozwiązanie jednoznaczne. Danymi do obliczeń są wymiary zastosowanych rozjazdów, prędkość, rozstaw torów i długość bazy sztywnej wagonu. Program oblicza długość wstawki prostej pomiędzy rozjazdami, wartości przyspieszenia i jego przyrostu oraz współrzędne charakterystycznych punktów układu, którego początek pokrywa się z początkiem pierwszego rozjazdu. Rys.13 Pracę z modułem rozpocznijmy od wprowadzenia do prezentowanej przez program (jak na rys.13) tabeli wszystkich danych niezbędnych do przeprowadzenia obliczeń. Dane te należy odczytać z protokołu danych pobranego od prowadzącego na początku zajęć. W celu uzyskania wyników obliczeń wybieramy przycisk "Obliczenia". Program w prawym dolnym rogu wyświetla okno przedstawione na rys.14. Przeanalizujmy jakie uzyskaliśmy wartości przyspieszenia ah i jego przyrostu ad oraz długość wstawki W, po czym wpiszmy te wartości w odpowiednie rubryki formularza pobranego od prowadzącego na początku zajęć. Program daje możliwość uzyskania wydruku danych i wyników (przycisk 13

14 "Drukuj" pod oknem "Obliczenia") oraz zapisania ich na twardym dysku. W naszym ćwiczeniu skorzystajmy z tej drugiej możliwości. W tym celu z menu górnego wybierzmy komendy: "Plik" / "Zachowaj", w oknie "Zachowaj" wpiszmy z klawiatury swoje imię i nazwisko, po czym wybierzmy przycisk "OK". Niestety dane nie zostaną zapisane w postaci osobnego pliku na twardym dysku, lecz dopisane jako osobny rekord do już istniejącego pliku bazy danych w katalogu: "C:\Labkol\Dimo" o nazwie "Ugpt.mdb". W celu zakończenia procedury obliczeń wybieramy przycisk "Koniec" pod oknem "Obliczenia". Możemy wtedy powtórzyć obliczenia dla wprowadzonych danych (przycisk "Obliczenia" pod oknem "Dane") albo przygotować tabelę danych do wprowadzenia nowych wartości (przycisk "Nowe" pod oknem "Dane" - sprawdź!). Możemy również wprowadzić nowe dane z dysku. W celu przećwiczenia tej możliwości z menu górnego wybierzmy komendy: "Plik" / "Otwórz", na ekranie pojawi się okno "Otwórz" przedstawione na rys.15. Program czyta dane z tej samej bazy, do której przed chwilą zapisaliśmy nasze dane. W górnym polu okna "Otwórz" przedstawiany jest opis dostępnych danych z pierwszego rekordu bazy danych, a w oknie poniżej wartości parametrów wejściowych. Wybór następnego rekordu umożliwia przycisk, natomiast ostatniego - przycisk. Analogicznie powrót do poprzedniego rekordu umożliwia przycisk, natomiast do pierwszego - przycisk. Korzystając z tych przycisków dokonajmy przeglądu dostępnych rekordów i sprawdźmy, czy jest wśród nich plik naszych danych. W dolnej części okna "Otwórz" znajdują się jeszcze trzy inne przyciski. Przycisk "OK" umożliwia wczytanie danych z aktualnie wyświetlonego rekordu, natomiast przycisk "Kasuj" - usunięcie aktualnie wyświetlonego rekordu. My natomiast wybierając przycisk "Anuluj" wycofajmy się z procedury wczytywania danych z rekordów i powróćmy do wyglądu ekranu jak na rys.13. Rys.14 Rys.15 Program daje możliwość uzyskania pomocy na temat modułu (komenda "Pomoc" z menu górnego). Moduł "Projektowanie połączeń torów" opuszczamy wybierając z menu górnego komendy "Plik" / "Koniec". 2.6 Wyjście z programu 14

15 W celu opuszczenia programu DIMO wybieramy z menu głównego komendę "Koniec". 3. Zakończenie ćwiczenia Po opuszczeniu programu DIMO należy odszukać na twardym dysku (C:\Labkol\Dimo) wszystkie pliki utworzone przez program podczas realizacji naszego ćwiczenia (do ich wyłowienia spośród innych plików najlepiej posłużyć się datą i godziną utworzenia pliku), przegrać je na dyskietkę i wraz z wypełnionym formularzem do ćwiczenia oraz protokołem danych oddać prowadzącemu zajęcia. Niniejszą instrukcję opracowano w oparciu o: "System diagnostyki przedmodernizacyjnej DIMO" Bałuch M., Konferencja "Techniki komputerowe w projektowaniu, budowie i modernizacji linii kolejowych", Jelenia Góra 1997 oraz "Znaczenie właściwego doboru przechyłki w łukach" Bałuch M., Konferencja "Proefektywnościowe działania w przedsiębiorstwie PKP", Jelenia Góra