KOMISJA EUROPEJSKA. Bruksela, dnia r. C (2012) 9854 final

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. C (2012) 9854 final WERSJA UPUBLICZNIONA Niniejszy dokument został udostępniony wyłącznie w celach informacyjnych. Dotyczy: pomocy państwa nr SA /N Polska pomoc dla PSE Operator S.A. na budowę stacji Stanisławów część projektu Połączenie elektroenergetyczne Polska-Litwa Szanowny Panie Ministrze! Miło mi poinformować, że Komisja Europejska dokonała oceny wspomnianego wyżej środka pomocy zgłoszonego przez Rzeczpospolitą Polską i postanowiła uznać pomoc za zgodną z rynkiem wewnętrznym na mocy postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanego dalej TFUE ). PROCEDURA 1. W dniu 9 sierpnia 2012 r. Polska zgłosiła Komisji, zgodnie z art. 108 ust. 3 TFUE, zamiar przyznania finansowania publicznego na potrzeby budowy stacji Stanisławów, która planowana jest jako integralna część transgranicznego międzysystemowego połączenia elektroenergetycznego między Polską a Litwą. 2. W dniu 9 października 2012 r. Komisja zwróciła się o dodatkowe informacje na temat projektu, których władze polskie udzieliły w dniu 6 listopada 2012 r. Jego Ekscelencja Radosław SIKORSKI Minister Spraw Zagracznicznych Al. J. Ch. Szucha Warszawa POLSKA Commission européenne, B-1049 Bruxelles Belgia, Tel.: (0)

2 OPIS ŚRODKA POMOCY Opis projektu 3. Środek w postaci finansowania publicznego ma na celu wsparcie budowy stacji Stanisławów ( zgłoszony projekt ) realizowanej przez spółkę Polskie Sieci Energetyczne Operator SA ( PSE Operator ) i stanowiącej integralny element elektroenergetycznego połączenia międzysystemowego Polska-Litwa. 4. Budowa stacji Stanisławów jest częścią projektu dotyczącego transgranicznego elektroenergetycznego połączenia międzysystemowego między Ełkiem w Polsce a Olitą (Alytus) na Litwie, a także koniecznego wzmocnienia i modernizacji polskiej sieci elektroenergetycznej w sąsiednich rejonach Polski (aż po rejon Warszawy), tak aby mogła ona obsługiwać określoną moc połączenia międzysystemowego ( projekt główny ). Nadrzędnym celem jest połączenie rynku regionu bałtyckiego (tj. regionu obejmującego Litwę, Łotwę i Estonię) z rynkiem Europy Środkowej i Wschodniej, będącym jednym z pięciu rynków Europy kontynentalnej połączonych w sposób zsynchronizowany. Przed rozpoczęciem projektu głównego nie istniało żadne bezpośrednie elektroenergetyczne połączenie międzysystemowe między Polską a Litwą. 5. Projekt główny podzielony został na dwa etapy. Pierwszy ma zostać zrealizowany do 2015 r., natomiast drugi będzie prowadzony w latach W swojej decyzji z dnia 6 stycznia 2011 r. w sprawie N 542/2010 Komisja uznała za zgodny z rynkiem wewnętrznym pierwszy etap projektu, obejmujący pierwotnie 11 współzależnych elementów infrastrukturalnych. 6. Zgłoszony projekt był początkowo pomyślany jako część drugiego etapu projektu głównego, jednak zdaniem władz polskich jego wcześniejsza realizacja może faktycznie przyspieszyć etap drugi, przyczynić się do wzmocnienia sieci elektroenergetycznej w rejonie Warszawy oraz umożliwić przyłączenie do sieci farm wiatrowych. Zgłoszony projekt obejmuje budowę stacji Stanisławów oraz prace towarzyszące w sąsiednich elementach infrastruktury przesyłowej, mające na celu przyłączenie tych elementów infrastruktury do stacji oraz zapewnienie prawidłowej eksploatacji całej sieci. 7. Jako taka, stacja Stanisławów ma zapewnić dodatkowe moce przesyłowe i wzmocnić sieć energetyczną w rejonie Warszawy. Jeśli chodzi o pierwszy aspekt, analiza techniczna wykazała, że przesył energii elektrycznej przez linię międzysystemową wymaga dwutorowej linii 400 kv pomiędzy rejonem Warszawy a stacją w Ostrołęce 1, która z kolei wymaga dodatkowej stacji w rejonie Warszawy z uwagi na niewystarczającą infrastrukturę. Jeśli chodzi o drugi aspekt, stacja Stanisławów zostanie połączona ze stacjami Miłosna i Siedlce Ujrzanów, co wzmocniłoby sieć w rejonie Warszawy na potrzeby przesyłu międzysystemowego. 8. Władze polskie przedstawiły szereg argumentów przemawiających za przyspieszeniem zgłoszonego projektu. Po pierwsze zgodnie z przewidywaniami realizacja pierwszego etapu projektu głównego skutkowała oszczędnościami, które przekroczyły dotychczas kwotę 1 Rozbudowa stacji w Ostrołęce stanowiła część podprojektów zgłoszonych w sprawie N 542/2010, których realizację zaplanowano w ramach pierwszego etapu. 2

3 PLN 2 i które można wykorzystać do realizacji podprojektów, które z powodu braku środków finansowych przesunięto do drugiego etapu prac (nie oznacza to jednak, że wspomniane podprojekty mogą być całkowicie sfinansowane bez dodatkowych środków zewnętrznych). Po drugie, władze polskie nawiązały do kwestii farmy wiatrowej Korytnica o mocy 250 MW, której przyłączenie do sieci zostało juz omówione i wstępnie uzgodnione przez PSE Operator i odnośnego inwestora. Przewidywana budowa stacji Stanisławów umożliwiłaby wcześniejsze przyłączenie tej farmy. Po trzecie, pozostałe podprojekty dotyczące linii międzysystemowej mogłyby również zostać odpowiednio przyspieszone. Gdyby stację Stanisławów zakończono do 2015 r., przyszła linia Ostrołęka-Stanisławów mogłaby zostać wcześniej oddana do eksploatacji. 9. W dniu 12 września 2011 r. PSE Operator oraz Instytut Nafty i Gazu (INiG), instytucja wdrażająca odpowiedzialna za oś priorytetową 10.1 ( Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii ) w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ), zawarły umowę wstępną dotyczącą przygotowań do realizacji projektu indywidualnego, tj. budowy stacji Stanisławów. Zgłoszony projekt a inicjatywy i ramy prawne UE 10. Zgłoszony projekt główny dotyczący połączenia elektroenergetycznego między Polską i Litwą wraz z koniecznym wzmocnieniem polskiej sieci elektroenergetycznej (którego częścią jest zgłoszony projekt) uwzględniony został również w ramach osi priorytetowej ujętej w pkt EL.7. w załączniku I do decyzji nr 1364/2006/WE dotyczącej transeuropejskich sieci energetycznych 3. Jest on również wymieniony w pkt 2 w załączniku II do decyzji nr 1364/2006 /WE jako projekt dotyczący rozwoju połączeń elektroenergetycznych między państwami członkowskimi, potrzebnymi do funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz zagwarantowania pewności i niezawodności działania sieci elektroenergetycznych. 11. Projekt główny jest również jednym z kluczowych elementów inicjatywy Komisji pt. Plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich (BEMIP), ogłoszonej jesienią 2008 r., mającej na celu pełną integrację trzech państw bałtyckich (Litwy, Łotwy i Estonii) z europejskim rynkiem energii elektrycznej. BE- MIP jest realizowany na podstawie umowy o współpracy podpisanej w dniu 17 czerwca 2009 r. przez przewodniczącego Komisji i osiem państw członkowskich regionu Morza Bałtyckiego. Zakończenie integracji rynków energetycznych w regionie Morza Bałtyckiego przewidziano na 2015 r. Podstawa prawna 12. Podstawę prawną środka stanowią: i) Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju; ii) Program Operacyjny INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia ; 2 3 W sprawie N 542/2010 całkowity koszt projektu oszacowano na kwotę PLN, obecnie wydaje się jednak, że koszt realizacji projektu głównego wyniesie około PLN. Decyzja nr 1364/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. ustanawiająca wytyczne dla transeuropejskich sieci energetycznych oraz uchylająca decyzję 96/391/WE i decyzję nr 1229/2003/WE, Dz.U. L 262 z , s 1. 3

4 iii) Program Operacyjny INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia , Szczegółowy opis priorytetów, Działanie 10.1; iv) Lista indywidualnych projektów kluczowych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko ; v) Regulamin Naboru i Oceny Projektów Indywidualnych dla Działania 10.1 Programu Infrastruktura i Środowisko z dnia 29 czerwca 2011 r.; vi) Kryteria wyboru projektów w ramach działania 10.1 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Informacje na temat beneficjenta 13. Beneficjentem pomocy w postaci finansowania publicznego będzie spółka Polskie Sieci Energetyczne Operator Spółka Akcyjna (zwana dalej PSE Operator ), która jest operatorem sieci przesyłowej i która zrealizuje zgłoszony projekt, a następnie będzie jego operatorem. Zgodnie z polskim prawodawstwem operator sieci przesyłowej odpowiada za przesył energii i jej przepływ w systemie, bieżące i długoterminowe bezpieczeństwo operacyjne, konserwację i niezbędną rozbudowę systemu, w tym również połączeń transgranicznych. 14. Na mocy decyzji Prezesa URE 4 (krajowego organu regulacyjnego) z dnia 15 kwietnia 2004 r. spółka PSE Operator uzyskała koncesję na przesył i dystrybucję energii elektrycznej na okres do dnia 1 lipca 2014 r. Zgodnie ze wspomnianą decyzją, która podlega zmianom, PSE Operator jest wyłącznym operatorem elektroenergetycznej sieci przesyłowej na terytorium Polski do momentu, gdy koncesja wygaśnie lub zostanie w inny sposób cofnięta. Na tej podstawie PSE Operator świadczy usługi przesyłowe na rzecz użytkowników polskiej sieci przesyłowej zarówno w handlu krajowym, jak i zagranicznym, w ramach przesyłowego systemu połączeń wzajemnych obejmującego swym zasięgiem całą UE. Struktura własnościowa i finansowanie beneficjenta 15. W dniu 31 grudnia 2006 r. akcje spółki PSE Operator zostały przeniesione na rzecz Skarbu Państwa, który w rezultacie stał się jedynym akcjonariuszem spółki. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 października 2010 r. 5 spółka figuruje w krajowym wykazie przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym. 16. Przychody PSE Operator pochodzą głównie z taryf naliczanych wobec użytkowników sieci energetycznej. Taryfa jest obliczana według zasad przewidzianych w ustawie Prawo energetyczne, rozporządzeniu taryfowym, rozporządzeniu systemowym i ustawie o rozwiązaniu kontraktów długoterminowych (KDT). Przychody PSE są regulowane, co oznacza, że taryfy podlegają zatwierdzeniu przez Urząd Regulacji Energetyki (Prezesa URE) Skrót URE oznacza Urząd Regulacji Energetyki. Dziennik Ustaw z 2010 r. nr 198, poz Przygotowana przez PSE Operator taryfa podlega zatwierdzeniu ex-ante przez Prezesa URE na kolejny okres regulacji i wchodzi w życie w terminie od 14 do 45 dni od jej opublikowania w Biuletynie URE. W ramach tego procesu PSE Operator przygotowuje wnioski o zatwierdzenie taryfy i składa je do Prezesa URE, który następnie analizuje i sprawdza wielkości kosztów stanowiących podstawę wyliczenia ceny i stawki taryfowej, bada ich zgodność z przepisami ustawy Prawo energetyczne i rozporządzeniem taryfo- 4

5 W rezultacie rzeczywisty zwrot z zainwestowanego kapitału dla PSE Operator zależy od przychodów uzyskanych w wyniku zastosowania regulowanych taryf 7. Mimo iż maksymalny okres, na jaki zatwierdzane są taryfy wynosi do trzech lat, ceny, koszty i taryfy są regularnie zatwierdzane jedynie na okres 12 miesięcy kalendarzowych. Zwrot z zaangażowanego kapitału wynikający z taryf zatwierdzonych przez Prezesa URE w latach wynosił średnio 10,09 %, przy czym jego minimalna wartość to 9,60 % (2011 r.), a maksymalna 10,52 % (2010 r.). 17. W 2009 r. spółka PSE Operator sporządziła i przedłożyła do zatwierdzenia przez Prezesa URE Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata Prezes URE, w drodze decyzji administracyjnej z dnia 29 grudnia 2009 r., zatwierdził część planu rozwoju na 2010 r. W 2011 r. PSE Operator przedłożyła aktualizację Planu rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata , obejmującą w szczególności lata , którą Prezes URE zatwierdził w dniu 29 czerwca 2011 r. Wynika z tego, że nawet gdyby łączne koszty projektu zostały w całości ujęte we wniosku dotyczącym okresu wieloletniego, w decyzji o zatwierdzeniu rocznej taryfy zostałaby uwzględniona jedynie część uzasadnionych kosztów obejmująca okres jednego roku. Ponadto, w związku z uprawnieniami organu regulacji w zakresie zapobiegania nieuzasadnionym podwyżkom cen i stawek, nie ma żadnych gwarancji, że roczna część kosztów poniesionych w ramach zgłoszonego projektu zostałaby pokryta ze środków pochodzących z taryf zatwierdzonych ostatecznie w kolejnych latach. 18. Z drugiej jednak strony inwestycje PSE Operator finansowane aktywami pochodzącymi z tzw. źródeł zewnętrznych, takich jak środki UE, nie są brane pod uwagę przy obliczaniu wartości aktywów uwzględnianych przez polski organ regulacji energetyki URE (regulacyjna wartość aktywów, RWA). W rezultacie wydatki inwestycyjne finansowane w ramach zgłoszonego projektu ze środków UE nie będą uwzględniane przy obliczaniu regulacyjnej wartości aktywów ani uzasadnionego zwrotu z zainwestowanego kapitału. PSE Operator będzie zatem otrzymywać dochód z taryf za korzystanie z infrastruktury (sieć przesyłowa i połączenie transgraniczne), jednak tylko w takim zakresie, w jakim aktywa wygenerowane w związku z tym projektem będą finansowane z własnych zasobów lub kapitału. Budżet, czas trwania, koszty kwalifikowalne i intensywność pomocy 19. Łączne koszty inwestycyjne zgłoszonego projektu szacuje się na PLN (ok EUR). Planuje się, że projekt zostanie zrealizowany i pomoc wdrożona do końca 2015 r. 7 wym, a także ustala poziom i próg uzasadnionych kosztów w celu ochrony interesów odbiorców przed nieuzasadnionymi podwyżkami cen i stawek. Prezes URE określa wysokość zwrotu z kapitału zainwestowanego przez spółkę PSE Operator w działalność przesyłową. Jest to jeden z elementów uwzględnionych w kalkulacji taryfy. Jego wysokość wyznaczana jest jako iloczyn średnioważonego kosztu kapitału (WACC) i regulacyjnej wartości aktywów (RWA). RWA ustalana jest z uwzględnieniem nakładów inwestycyjnych na rozbudowę i modernizację sieci przesyłowej w wysokości wynikającej z uzgodnionych z Prezesem URE planów rozwoju sieci przesyłowej PSE Operator. Obowiązek sporządzania planów rozwoju i uzgadniania ich z Prezesem URE wynika z art. 16 ustawy Prawo energetyczne. 5

6 20. Wydatki kwalifikowalne zostały określone i zostaną obliczone według zasad określonych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w formie Wytycznych w sprawie kwalifikowalności wydatków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, nie naruszając zasad wynikających z rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 i rozporządzenia (WE) nr 1083/2006, dotyczących funduszy strukturalnych UE i przepisów wykonawczych do tych rozporządzeń. W oparciu o te wytyczne za koszty kwalifikowalne uznaje się następujące kategorie wydatków: i) nabycie praw do nieruchomości, ii) roboty budowlane, iii) środki trwałe, sprzęt i wyposażenie, wartości niematerialne i prawne oraz iv) przygotowanie, zarządzanie, niezbędne opłaty i inne obciążenia. 21. Polskie władze podkreślają, że nie wykonano jeszcze żadnych robót budowlanych planowanych w ramach zgłoszonego projektu. 22. Obecnie Polska planuje wykorzystać środki UE w celu przyznania pomocy w kwocie PLN (ok EUR), co stanowi 55,4 % łącznych kosztów całego projektu. Pozostała część łącznych kosztów ( PLN) będzie finansowana głównie ze środków własnych PSE Operator, uzyskanych jako bieżące przychody z działalności spółki. Spółka nie zamierza korzystać z pożyczek zewnętrznych lecz raczej rozważa, w razie konieczności, emisję papierów dłużnych, np. w postaci obligacji lub euroobligacji. W oparciu o powyższe dane, na obecnym etapie wkład beneficjenta wynosiłby 44,6 % łącznych kosztów projektu. 23. Polska zobowiązała się, że dopilnuje, by finansowanie publiczne zgłoszonego projektu nie przekroczyło w żadnym wypadku poziomu 57 % wydatków kwalifikowalnych uznanych za takie zgodnie z ww. zasadami. Ponadto pomoc nie może w żadnym przypadku przekroczyć wartości niezbędnej do zapewnienia maksymalnej finansowej stopy zwrotu dla beneficjenta w wysokości 8 %, co obejmuje zarówno aktywa nieprzynoszące przychodu finansowane ze środków UE oraz aktywa przynoszące przychód finansowane przez PSE Operator ze środków własnych. 24. Dodatkowo władze polskie przekazały informacje, z której wynika, że w przypadku braku pomocy stopa zwrotu na kapitale (FRR/K) wyniosłaby 5,5 %, a zaktualizowana wartość netto projektu (FNPV/K) byłaby ujemna. Zgłoszony projekt w kontekście rynku energetycznego w Polsce 25. Połączenie międzysystemowe z Litwą oraz infrastruktura wzmacniająca północnowschodnią część polskiej sieci elektroenergetycznej zostaną zintegrowane z polskim rynkiem energetycznym, na którym do lipca 2014 r. PSE Operator działa zasadniczo jako jedyny operator systemu przesyłowego. Zasady dostępu do finansowanej infrastruktury 26. W odniesieniu do świadczenia usług przesyłowych na terytorium Polski władze polskie twierdzą, że infrastruktura przesyłowa należąca do spółki PSE Operator i przez nią eksploatowana jest otwarta i dostępna dla wszystkich użytkowników na równych zasadach, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa polskiego 8 i unijnego 9 (zasada dostępu strony trzeciej). 8 Artykuł 4 ust. 2. ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. nr 89, poz. 625, z późn. zm.). 6

7 Wpływ na pozostałe inwestycje spółki PSE Operator 27. Jak wspomniano powyżej, w związku z regulacją cen, inwestycja w planowaną infrastrukturę nie oznacza, iż organ regulacji energetyki URE zgodzi się ipso facto, aby PSE Operator zrekompensowała sobie poniesione przez siebie koszty z przychodów uzyskanych dzięki podwyżce taryf. 28. Władze polskie twierdzą, że według przedstawionego przez PSO Operator Planu rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata szacowane wydatki na inwestycje poniesione do końca 2015 r. wyniosą ok. 6 mld PLN. W rezultacie, nawet jeśli przyjąć wyłącznie na potrzeby analizy modelowej, że Prezes URE zaakceptowałby podwyżkę taryfy wynikającą z wydatków inwestycyjnych poniesionych przez PSE Operator w wyniku zgłoszonego projektu, a następnie zatwierdziłby przeniesienie wszystkich kosztów na przyszłe taryfy, podwyżka ta w praktyce ograniczyłaby lub opóźniłaby inne inwestycje, które PSE Operator uważa za ważniejsze dla funkcjonowania krajowej sieci przesyłowej lub ważniejsze w kontekście obowiązku zachowania bezpieczeństwa dostaw energii na rzecz odbiorców krajowych. OCENA Istnienie pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu 29. Artykuł 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ( TFUE ) stanowi, że wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Analizę łącznego spełnienia określonych w tym artykule warunków przedstawiono poniżej. Zasoby państwowe i selektywne korzyści ekonomiczne 30. Pomoc ma zostać przyznana wyłącznie spółce PSE Operator i pochodzić z zasobów państwowych w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, gdyż wybór przedmiotowego projektu i przeniesienie zasobów funduszy strukturalnych z budżetu UE na Polskę zależą od decyzji i wniosku Polski. 31. Jeśli chodzi o istnienie korzyści ekonomicznych dla wyłącznego beneficjenta, planowana pomoc ma umożliwić spółce PSE Operator pozyskanie i posiadanie aktywów na warunkach finansowych, jakie zazwyczaj nie są dostępne na rynkach finansowych, a zatem przynosi spółce korzyści ekonomicznych. Ponadto z uwagi na to, że zgłoszony projekt ma zostać sfinansowany zarówno ze środków własnych PSE Operator, jak i z planowanej pomocy, przychody uzyskiwane przez beneficjenta z części inwestycji finansowanej z jego własnych środków, obejmujące element stopy zwrotu, nie byłyby w praktyce generowane bez publicznego finansowania części projektu, a zatem przyniosą dodatkową korzyść. 9 Artykuł 32 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającej dyrektywę 2003/54/WE (Dz.U. L 211 z , s. 55). 7

8 Zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi 32. Mimo że obecnie brak jest konkurencji na polskim rynku przesyłu energii elektrycznej, pomoc przyznana na projekt główny pozwoli PSE Operator na posiadanie i eksploatowanie infrastruktury przesyłowej, co sprawia, że złożenie przez innego operatora wniosku o przyznanie koncesji przesyłowej w 2014 r., tj. w momencie wygaśnięcia aktualnej koncesji, staje się jeszcze mniej prawdopodobne. Ten stan rzeczy jeszcze bardziej się ugruntuje za sprawą pomocy na wsparcie zgłoszonego projektu, tj. uzupełnienie infrastruktury PSE Operator o dodatkową stację. Jest więc prawdopodobne, że przedmiotowy środek zagrozi zakłóceniem konkurencji na rynkach, na których te przedsiębiorstwa prowadzą działalność. 33. Handel energią elektryczną jest prowadzony w całej UE. Istniejący obecnie obrót energią elektryczną między Polską a innymi państwami członkowskimi może się zwiększyć w przyszłości w rezultacie planowanych inwestycji, takich jak projekt główny obejmujący połączenie międzysystemowe Polska-Litwa. Inwestycje w połączenia międzysystemowe i odnośne przepływy energii elektrycznej są także z natury transgraniczne, a jeśli chodzi o polskie przedsiębiorstwa, środek nie ogranicza się do przedsiębiorstw prowadzących działalność, która nie jest przedmiotem handlu między państwami członkowskimi w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Wynika z tego, że planowana pomoc może zakłócić lub grozić zakłóceniem konkurencji i mieć wpływ na struktury wymiany handlowej między państwami członkowskimi. Wniosek co do istnienia pomocy państwa 34. W związku z powyższym Komisja stwierdza, że zgłoszony środek pomocy wiąże się z pomocą państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Zgodność pomocy z prawem 35. Polska potwierdziła Komisji, ze wypłata pomocy jest uzależniona od zgody Komisji Europejskiej. W związku z tym Polska wypełniła spoczywające na niej zobowiązanie wynikające z art. 108 ust. 3 TFUE, zgłaszając środek pomocy przed jego realizacją. Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE 36. Komisja zauważa, że środek pomocy ma przede wszystkim na celu pomóc w modernizacji sieci przesyłu energii elektrycznej i połączenia międzysystemowego z Polską przy założeniu, że mało prawdopodobne jest, aby inwestycje te uzyskały finansowanie na normalnych warunkach handlowych, tj. ze środków własnych przedsiębiorstwa lub przychodów z taryf w perspektywie krótko- lub średnioterminowej. Komisja zauważa również, że przedmiotowy środek nie wchodzi w zakres żadnych istniejących ram ani wytycznych. W szczególności, w związku z faktem, iż Polska nie twierdzi, że projekt powinien przyczynić się do ochrony środowiska, pomoc na takie projekty nie wchodzi w zakres wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska z 2008 r Jednocześnie w swojej decyzji w sprawie N 542/2010 Komisja uznała, że chociaż obszary objęte zakresem projektu głównego należą do obszarów kwalifikowalnych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i obszarów objętych pomocą zgodnie z art. 10 Dz.U. C 82 z , s. 1. 8

9 107 ust. 3 lit. a) TFUE w rozumieniu Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata , głównym celem pomocy nie jest jednak przyczynianie się do rozwoju regionalnego poprzez wspieranie inwestycji i tworzenia miejsc pracy, osiągane dzięki rozwijaniu i dywersyfikacji działalności gospodarczej w mniej uprzywilejowanych regionach. To samo dotyczy zgłoszonego projektu, którego celem jest rozbudowa istniejącej sieci i zwiększenie zdolności przesyłowych. Głównym celem pomocy nie jest ani tworzenie miejsc pracy, ani zakładanie nowych przedsiębiorstw. 38. Jak oświadczyły władze polskie, a potwierdza to także poniższa ocena, głównym celem pomocy jest rozbudowa polskiego systemu przesyłu energii elektrycznej i lepsze przyłączenie go do systemów regionu bałtyckiego, m.in. dzięki budowie stacji Stanisławów, co ma przyczynić się do wzmocnienia podstawowej infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania wewnętrznego rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej. 39. Dlatego też Komisja uważa, że ocena zgodności środka z rynkiem wewnętrznym wymaga zbadania, w jaki sposób środek przyczyni się do rozwoju rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej, i że powinna być ona przeprowadzona bezpośrednio w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, który stanowi, że pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem może zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym. 40. Zgodnie z przyjętą w Komisji praktyką środek pomocy państwa w dziedzinie infrastruktury energetycznej może zostać uznany za zgodny z rynkiem wewnętrznym bezpośrednio na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c), jeśli jest konieczny i proporcjonalny, a pozytywne skutki dla wspólnego interesu przewyższają negatywny wpływ na konkurencję i wymianę handlową. Komisja uważa, że w tym zakresie należy ocenić następujące trzy aspekty: (1) Czy środek pomocy służy realizacji jasno określonego celu leżącego we wspólnym interesie? 12 (2) Czy pomoc została tak zaplanowana, aby zapewnić osiągniecie celu leżącego we wspólnym interesie? W szczególności: a) czy środek pomocy stanowi odpowiedni i niezbędny instrument, tj. czy istnieją inne, lepsze instrumenty służące temu celowi? 13 b) czy istnieje efekt zachęty, tj. czy pomoc powoduje zmianę zachowania uczestników rynku? c) czy środek pomocy jest proporcjonalny, tzn. czy taką samą zmianę zachowania można by uzyskać przy mniejszej pomocy? Dz.U. C 54 z , s. 13. Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie Kronoply przeciwko Komisji (T- 162/06, Zb. Orz. s. II-1; zwłaszcza pkt 65, 66, 74, 75). Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 7 czerwca 2001 r. w sprawie Agrana Zucker und Stärke przeciwko Komisji (T-187/99, Rec. s. II-1587; zob. pkt 74); Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie Graphischer Maschinenbau przeciwko Komisji (T-126/99, Rec. s. II-2427; zob. pkt 41-43); wyrok Trybunału z dnia 15 kwietnia 2008 r. w sprawie Nuova Agricast (C-390/06, Zb.Orz. s. I-2577) (zob. pkt 68-69). 9

10 (3) Czy zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową są na tyle ograniczone, aby ogólny bilans był pozytywny? Cel leżący we wspólnym interesie 41. Jeśli pewien cel został uznany przez UE za leżący we wspólnym interesie państw członkowskich UE, nie ma wątpliwości że jest to cel leżący we wspólnym interesie. 42. Na mocy art. 170 ust. 2 TFUE, w ramach systemu otwartych i konkurencyjnych rynków działanie Unii zmierza do sprzyjania wzajemnym połączeniom oraz interoperacyjności sieci krajowych, jak również dostępowi do tych sieci, przy czym uwzględnia się potrzebę zapewnienia połączenia peryferyjnych regionów Unii z jej regionami centralnymi. Ponadto na mocy art. 194 ust. 1 lit. d) TFUE Unia dąży do wspierania wzajemnych połączeń między sieciami energetycznymi. Zgodnie z tymi postanowieniami Traktatu, projekt główny, tj. międzysystemowe połączenie elektroenergetyczne między Polską i Litwą, pozwoli przyłączyć rynek regionu bałtyckiego, który jest peryferyjnym regionem UE i przesyłać za pośrednictwem Polski energię elektryczną na rynek Europy Środkowej i Wschodniej, który z kolei połączony jest z innymi regionalnymi rynkami energii elektrycznej w UE. 43. Ponadto zgodnie z decyzją nr 1364/2006/WE 14, a w szczególności zgodnie z art. 8 wymienionej decyzji i załącznikiem I do niej uznaje się, że zapewnienie połączenia elektroenergetycznego pomiędzy Polską a Litwą leży w interesie Europy. Stanowi ono również główny cel przedstawionego przez Komisję Planu działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich (BEMIP). 44. W związku z tym wniosek Komisji, zgodnie z którym realizacja projektu głównego jako taka ma związek z realizacją celu leżącego we wspólnym interesie 15, dotyczy również zgłoszonego projektu. Władze polskie dowiodły, że budowa stacji Stanisławów stanowi wkład w realizację projektu głównego, ponieważ stanowi część linii łączącej Warszawę z Ostrołęką i pomaga wzmocnić sieć w rejonie Warszawy. 45. Wynika z tego, że ten środek pomocy służy osiągnięciu jasno określonego celu leżącego we wspólnym interesie. Pomoc zaplanowana w taki sposób, aby zapewnić osiągnięcie celu leżącego we wspólnym interesie Odpowiedni i niezbędny instrument 46. W decyzji w sprawie N 542/2010 Komisja uznała, że już sam projekt połączenia międzysystemowego Polska-Litwa prawdopodobnie nie spotka się z zainteresowaniem prywatnych inwestorów i operatorów. Istotnie inwestorzy prywatni musieliby koordynować swoje działania z PSE Operator, jedynym operatorem sieciowym w Polsce, polegać na jego wsparciu oraz na jego wysiłkach w zakresie modernizacji i konserwacji sieci, co już samo w sobie wprowadza element braku pewności. Ponadto opłacalność finansowa projektu głównego była kwestionowana z punktu widzenia czysto biznesowego ze względu na to, że planowano również inne połączenia międzysystemowe oraz ze względu na obowiązek Zob. pkt 10 i przypis 3 powyżej. Zob. decyzję Komisji w sprawie N 542/2010, pkt 50 i nast. 10

11 zapewnienia przez operatora połączenia elektroenergetycznego dostępu osobom trzecim na równych i niedyskryminujących zasadach. 47. Przedstawione argumenty mają tym bardziej zastosowanie do zgłoszonego projektu. Budowy stacji Stanisławów nie można badać w oddzieleniu od projektu głównego. Żaden prywatny uczestnik rynku nie uznałby za zasadną inwestycji w pojedynczą stację transformatorową bez tworzenia własnej infrastruktury przesyłu, której perspektywy ekonomiczne byłyby niepewne ze względu na potrzebę ścisłej koordynacji działań z PSE Operator. 48. W związku z tym Komisja uważa, że w zaistniałych okolicznościach, ze względu na charakter przedmiotowej inwestycji, pomoc państwa stanowi właściwe i konieczne narzędzie realizacji zgłoszonego projektu. Efekt zachęty 49. Spółce PSE Operator powierzono zadania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa, konserwacji i rozbudowy całej polskiej sieci elektroenergetycznej. Na tej podstawie władze polskie przedstawiły wykaz priorytetowych projektów inwestycyjnych mających na celu zabezpieczenie w najbliższych latach dostaw energii elektrycznej w polskim systemie (z uwzględnieniem inwestycji wynikających z zapisów unijnego pakietu klimatycznoenergetycznego). Wartość inwestycji przewidzianych do 2015 r. wynosi ok. 6 mld PLN. W wykazie tym nie ujęto budowy stacji Stanisławów. 50. Fakt, że rozpoczęto już realizację projektu głównego, nie stwarza efektu zachęty, który uczyniłby pomoc państwa na rzecz budowy stacji Stanisławów niepotrzebną. Wspomniany wykaz inwestycji pokazuje, że nadal do zrealizowania pozostają inwestycje znacznie ważniejsze niż projekt główny. 51. Ponadto władze polskie przedstawiły dowody na to, że w przypadku braku pomocy stopa zwrotu na kapitale wyniosłaby ok. 5,5 %, czyli znacznie poniżej regulowanej stopy zwrotu zatwierdzonej dla beneficjenta, a także że finansowa zaktualizowana wartość netto projektu byłaby ujemna. W tych okolicznościach można założyć, że żaden operator nie podjąłby inwestycji koniecznych do realizacji zgłoszonego projektu. 52. Aby osiągnąć zatem pozytywne skutki w zakresie wkładu w realizację celu leżącego we wspólnym interesie, planowana inwestycja może być tylko częściowo finansowana ze środków pochodzących z pomocy państwa. Można zatem stwierdzić, że pomoc zapewni niezbędny efekt zachęty. Proporcjonalność 53. Środek pomocy państwa jest proporcjonalny, jeżeli jest on pomyślany w taki sposób, by pomoc ograniczona była do minimum. Jeśli chodzi o proporcjonalność pomocy, jej intensywność wyniesie, na podstawie obecnych szacunków, 55,4 % łącznych kosztów. W przypadku dostosowania przewidywanych kosztów, władze polskie zapewniły, że zastosowany zostanie pułap pomocy na poziomie 57 % kosztów kwalifikowalnych zgodnie z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko. 54. Komisja odnotowuje również, że uwzględniono przychody operacyjne dla stosunkowo długiego okresu, tj. 30 lat. 11

12 55. Ponadto kwota pomocy będzie obliczona przy użyciu metody gwarantującej, że finansowa wewnętrzna stopa zwrotu w czasie trwania projektu nie przekroczy 8 %, zgodnie ze zobowiązaniem ze strony Polski. Władze polskie wskazały, że w przypadku podobnych inwestycji spółki PSE Operator, Prezes URE zatwierdził średnioważony koszt kapitału (WACC), który w okresie był wyższy średnio o dwa punkty procentowe od finansowej wewnętrznej stopy zwrotu zgłoszonego projektu. Ponadto władze polskie zobowiązują się, że kwota planowanej pomocy nie będzie uwzględniana przy wyliczaniu wynagrodzenia taryfowego PSE Operator, przez co spółka nie będzie uzyskiwać bezpośrednich przychodów z tego tytułu. 56. Z powyższych ustaleń wynika, iż pomoc nie będzie dawać spółce PSE Operator znaczących zysków z planowanej infrastruktury, przekraczających porównywalne inwestycje poczynione przez PSE Operator. W tym kontekście Komisja odnotowała w swojej decyzji w sprawie N 542/2010, że ze względu na wyłączność w prowadzeniu działalności i ograniczenia ustawowe dla PSE Operator w prowadzeniu innych rodzajów działalności, pomoc lub jakiekolwiek inne zyski powinny być przeznaczane na dalszą poprawę jakości polskiej sieci przesyłowej i nie mogą być wykorzystywane bezpośrednio lub pośrednio w celu finansowania działalności w innych segmentach rynku. 57. W związku z powyższym można stwierdzić, iż przyznana pomoc państwa jest proporcjonalna i ograniczona do niezbędnego minimum. Zakłócenie konkurencji i test bilansujący 58. Z jednej strony, jak stwierdzono w decyzji w sprawie N 542/2010, a budowa dodatkowej stacji umocni obecny stan rzeczy, przedmiotowa pomoc wzmocni pozycję PSE Operator poprzez dalsze ograniczenie prawdopodobieństwa pojawienia się w przyszłości alternatywnych operatorów przesyłowych na polskim rynku oraz terminowego wybudowania alternatywnych połączeń międzysystemowych z Litwą w stosunku do przewidzianego połączenia. 59. Z drugiej jednak strony zgłoszony projekt, który stanowi wkład w realizację połączenia elektroenergetycznego z Litwą, przyczyni się również do zwiększenia konkurencji poprzez otwarcie rynków na obrót energią do Polski i z Polski. Ponadto infrastruktura będzie zarządzana przy zastosowaniu skutecznej zasady dostępu strony trzeciej, zarówno na terytorium Polski, jak i w odniesieniu do samego połączenia międzysystemowego. Zasady dostępu powinny zapewniać potencjalnym klientom należyty udział w korzyściach wynikających z planowanej infrastruktury. 60. Wreszcie, biorąc pod uwagę, że zgłoszony projekt dotyczy jednej stacji i prac towarzyszących w sąsiednich elementach infrastruktury, jego wpływ na konkurencję będzie bardzo ograniczony. 61. Podsumowując, można stwierdzić, iż pozytywne skutki i wkład w realizację wspólnych celów UE wynikające ze zgłoszonego środka przeważają nad negatywnymi skutkami dla konkurencji, o których mowa powyżej. Wniosek dotyczący zgodności środków pomocy 62. Komisja uznaje zatem, że środek pomocy wspierający budowę stacji Stanisławów, a więc projekt stanowiący wkład w realizację elektroenergetycznego połączenia międzysyste- 12

13 mowego pomiędzy Polską a Litwą i modernizację sieci towarzyszącej potrzebnej do obsługi mocy w związku z obrotem energii z Litwy i na Litwę, realizuje cel leżący we wspólnym interesie w niezbędnym zakresie i w sposób proporcjonalny, a więc jest zgodny z wymogami art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. WNIOSEK 63. W związku z powyższym Komisja postanowiła uznać pomoc za zgodną z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. 64. Komisja przypomina polskim władzom, że zgodnie z art. 108 ust. 3 TFUE, należy jej zgłaszać zamiar refinansowania, modyfikowania lub wprowadzania zmian do przedmiotowego środka pomocy zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/ W przypadku gdyby niniejsze pismo zawierało informacje, które nie powinny być przekazywane osobom trzecim, należy poinformować o tym Komisję w terminie piętnastu dni roboczych od daty jego otrzymania. Jeżeli Komisja nie otrzyma w wyznaczonym terminie uzasadnionego wniosku w tym względzie, uzna to za wyrażenie zgody na ujawnienie osobom trzecim i publikację pełnej treści niniejszego pisma w autentycznej wersji językowej na stronie internetowej: Wniosek taki należy wysłać listem poleconym lub faksem na adres Rejestru pomocy państwa w Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji Europejskiej: European Commission Directorate-General of Competition State Aid Registry B-1049 BRUSSELS Nr faksu: We wszelkiej korespondencji proszę podawać nazwę i numer sprawy. Z poważaniem W imieniu Komisji Joaquín ALMUNIA Wiceprzewodniczący 16 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 794/2004 z dnia r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 traktatu WE [obecnie art. 108 TFUE], Dz.U. L 140 z , s