Pomoc państwa nr N 542/2010 Polska Budowa transgranicznego elektroenergetycznego połączenia międzysystemowego Polska-Litwa

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. K(2011)44 wersja ostateczna Dotyczy: Pomoc państwa nr N 542/2010 Polska Budowa transgranicznego elektroenergetycznego połączenia międzysystemowego Polska-Litwa Szanowny Panie Ministrze! Miło mi poinformować, że Komisja Europejska dokonała oceny wspomnianego powyżej środka pomocy zgłoszonego przez Rzeczpospolitą Polską i postanowiła uznać pomoc za zgodną z rynkiem wewnętrznym, na mocy postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanego dalej TFUE ). PROCEDURA 1. W następstwie kontaktów przedzgłoszeniowych, w dniu 18 listopada 2010 r. Polska, na mocy art. 108 ust. 3 TFUE, zgłosiła Komisji plany przyznania finansowania publicznego na budowę elektroenergetycznej linii międzysystemowej Polska-Litwa i pokrycie inwestycji niezbędnych dla wzmocnienia polskiej sieci elektroenergetycznej w północno-wschodnich regionach Polski. OPIS ŚRODKA POMOCY Opis projektu 2. Środek finansowania publicznego jest przeznaczony na wsparcie budowy transgranicznego połączenia międzysystemowego między Ełkiem w Polsce a Olitą (Alytus) na Litwie, a także na konieczne wzmocnienie i modernizację polskiej sieci elektroenergetycznej w sąsiednich rejonach Polski, tak aby mogła ona obsługiwać określoną moc połączenia międzysystemowego. Obecnie nie ma bezpośredniego elektroenergetycznego połączenia międzysystemowego między Polską i Litwą. Elektroenergetyczne łącze systemowe będzie, łączyć przez Polskę rynek regionu bałtyckiego (tj. regionu obejmującego Litwę, Łotwę i Estonię) z rynkiem Europy Jego Ekscelencja Pan Radosław SIKORSKI Minister Spraw Zagranicznych Al. J. Ch. Szucha Warszawa POLSKA Commission européenne, B-1049 Bruxelles Belgique Europese Commissie, B-1049 Brussel België Telefon: (0)

2 Środkowej i Wschodniej, będącym jednym z pięciu rynków Europy kontynentalnej połączonych w sposób zsynchronizowany. 3. Zdaniem Polski, północno-wschodnia część jej sieci energetycznej, która będzie odpowiedzialna za fizyczny przesył energii z Litwy i na Litwę, nie spełnia obecnie wymogów technicznych pozwalających na pełnienie tej funkcji. Zgodnie z planami połączenie międzysystemowe będzie mieć napięcie 400 kv, co sprawia iż nie może być ono podłączone do polskich stacji i podstacji, gdyż są one przystosowane do napięcia 220 kv lub 110 kv i nie były budowane z myślą o przyszłym podłączeniu do transgranicznego elektroenergetycznego łącza międzysystemowego o wyższym napięciu. 4. Projekt obejmuje 11 współzależnych elementów infrastrukturalnych. Z powodów technicznych oraz dla celów związanych z zarządzaniem projektem elementy te zostały pogrupowane w ramach pięciu zadań, które zostaną wykonane w latach i będą przedmiotem odrębnych wniosków o finansowanie ze środków UE. Zadanie 1: Budowa stacji 400/220/110 kv w Ołtarzewie; Zadanie 2: Budowa linii 400 kv Ostrołęka-Narew, rozbudowa stacji 220/110 kv Ostrołęka o rozdzielnię 400 kv, a także rozbudowa rozdzielni 400 kv w stacji 400/110 kv Narew; Zadanie 3: Budowa 2-torowej linii 400 kv Ełk-Łomża (nowa stacja), rozbudowa stacji 220/110 kv Ełk o rozdzielnię 400 kv, a także budowa stacji 400/110 kv Łomża (nowa stacja); Zadanie 4: Budowa 1-torowej linii 400 kv Miłosna-Siedlce Ujarznów oraz budowa stacji 400/110 kv Siedlce Ujarznów, Zadanie 5: Budowa 2-torowej linii 400 kv Ełk-granica RP (kierunek Olita (Alytus)) i rozbudowa stacji 220/110 kv Ełk o rozdzielnię 400 kv. 5. Strona polska podkreśla, że żadne działania w ramach inwestycji lub wnioski o finansowanie nie mogą być postrzegane jako odnoszące się do niezależnych i samodzielnie funkcjonujących części projektu, które mogłyby być realizowane oddzielnie. Ukończenie tych inwestycji, które jak twierdzi Polska stanowią jeden projekt, pozwoli na przesył energii elektrycznej z Litwy do Polski (import) i na przeprowadzenie inwestycji mających na celu stworzenie zdolności eksportowych, co będzie możliwe jedynie w niewielkim zakresie w 2015 r. Pełne zdolności w zakresie eksportu energii elektrycznej na Litwę będą dostępne dopiero po ukończeniu dalszych prac modernizacyjnych planowanych na lata Wspomniane dodatkowe prace modernizacyjne zależą jednak pod względem technicznym od ukończenia zgłoszonego projektu. Mimo iż, zdaniem Polski, dalsze inwestycje w latach również będą wymagały pomocy publicznej, nie są one jednak ujęte w przedmiotowym zgłoszenia; Polska zobowiązuje się do zgłoszenia w przyszłości wszelkich planów przyznania pomocy państwa w odniesieniu do tych inwestycji. 2

3 Stosunek do inicjatyw i ram prawnych UE 6. Zgłoszenie obejmuje projekt, który Polska zamierza realizować zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. dotyczącego funduszy strukturalnych UE 1, zwłaszcza art które odnoszą się do dużych projektów. Projekt ten jest częścią Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata Każdy z pięciu wniosków o finansowanie pięciu zadań wymienionych w punkcie 4 będzie poddany ocenie Komisji. Ponadto będą musiały być przestrzegane odpowiednie uregulowania w przypadku współfinansowania ze środków Europejskich Funduszy Strukturalnych lub innych europejskich instrumentów finansowania. 7. Zgłoszony projekt połączenia elektroenergetycznego między Polską i Litwą wraz z koniecznym wzmocnieniem polskiej sieci elektroenergetycznej jest również częścią osi priorytetowej ujętej w pkt. EL 7 w załączniku I do decyzji nr 1364/2006/WE dotyczącym transeuropejskich sieci energetycznych Projekt ten jest również jednym z kluczowych elementów inicjatywy Komisji pt. Plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich (BEMIP), ogłoszonej jesienią 2008 r., mającej na celu pełną integrację trzech państw bałtyckich (Litwy, Łotwy i Estonii) z europejskim rynkiem energii elektrycznej. BEMIP jest realizowany na podstawie umowy o współpracy podpisanej w dniu 17 czerwca 2009 r. przez przewodniczącego Komisji i osiem państw członkowskich regionu Morza Bałtyckiego. W kontekście inicjatywy BEMIP, przyjęty przez UE termin ukończenia procesu integracji regionu bałtyckiego to 2015 r. Polska podkreśla również, że przedmiotowa inwestycja ma ogromne znaczenie dla stabilizacji systemu energetycznego i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii, w szczególności dla Litwy i innych państw bałtyckich. Dlatego też nie przewiduje się aby główny cel przedmiotowego projektu zapewnił wysoką rentowność inwestycji. Podstawa prawna 9. Podstawę prawną omawianego środka stanowią: i) Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju; ii) Program Operacyjny INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia ; iii) Program Operacyjny INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia , Szczegółowy opis priorytetów, Działanie 10.1 oraz iv) lista indywidualnych projektów kluczowych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Informacje na temat beneficjenta 10. Beneficjentem finansowania publicznego będzie spółka Polskie Sieci Energetyczne Operator Spółka Akcyjna (zwana dalej PSE Operator ), która jest operatorem sieci przesyłowej i która zrealizuje zgłoszony projekt, a następnie będzie jego operatorem. Operator sieci przesyłowej to operator odpowiedzialny za przesył 1 2 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, Dz.U. L 210 z Decyzja nr 1364/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. ustanawiająca wytyczne dla transeuropejskich sieci energetycznych oraz uchylająca decyzję 96/391/WE i decyzję nr 1229/2003/WE; Dz.U. L 22 z , s

4 energii i jej przepływ w systemie, bieżące i długoterminowe bezpieczeństwo operacyjne, konserwację i niezbędną rozbudowę systemu, w tym również połączeń transgranicznych. 11. Na mocy decyzji polskiego organu regulacji energetyki z dnia 15 kwietnia 2004 r., PSE Operator uzyskała koncesję na przesył i dystrybucję energii elektrycznej na okres do dnia 1 lipca 2014 r. Zgodnie ze wspomnianą decyzją, która może być zmieniana, PSE Operator jest wyłącznym operatorem elektroenergetycznej sieci przesyłowej na terytorium Polski do momentu, gdy koncesja wygaśnie lub zostanie w inny sposób cofnięta. Na tej podstawie PSE Operator świadczy usługi przesyłowe na rzecz użytkowników polskiej sieci przesyłowej zarówno w handlu krajowym jak i zagranicznym, w ramach przesyłowego systemu połączeń wzajemnych obejmującego swym zasięgiem całą UE. 12. PSE Operator nie może prowadzić i nie prowadzi żadnej innej działalności wykraczającej poza zakres przesyłu energii elektrycznej. Ograniczenie zostało ponadto potwierdzone decyzją Prezesa URE 3 z dnia 14 lipca 2009 r. o zmianie koncesji przyznanej spółce PSE Operator. Nie ma zatem ryzyka, iż ewentualna pomoc państwa zasili bezpośrednio lub pośrednio jakikolwiek sektor działalności gospodarczej, inny niż przesył energii elektrycznej oraz konserwacja, rozbudowa lub modernizacja sieci przesyłowej. Struktura własnościowa i finansowanie beneficjenta 13. W dniu 31 grudnia 2006 r. prawa własności akcji w kapitale zakładowym spółki PSE Operator zostały zbyte na rzecz Skarbu Państwa, który w rezultacie stał się jedynym akcjonariuszem spółki. PSE Operator jest określona jako przedsiębiorca o szczególnym znaczeniu gospodarczym w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2007 r. w sprawie wykazu przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym 4. PSA Operator jest również spółką o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego, w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 września 2008 r. w sprawie listy spółek o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego Zgodnie z oświadczeniem Polski, mimo iż nie zakazano PSE Operator prowadzenia działalności zarobkowej, Skarb Państwa nie nakłada żadnych szczególnych obowiązków (np. minimalnego poziomu) w zakresie stopy zwrotu z kapitału zainwestowanego w spółkę PSE Operator. Skarb Państwa, jako akcjonariusz PSE Operator, oczekuje, że spółka będzie się koncentrować głównie na utrzymywaniu ciągłości funkcjonowania sieci przesyłowej, co obejmuje również wykonywanie odpowiednich prac inwestycyjnych. W praktyce PSE Operator ma rzekomo obowiązek przeznaczania osiągniętego zysku operacyjnego netto na inwestycje w sieć przesyłową. 15. Przychody PSE Operator pochodzą głównie z taryf naliczanych wobec użytkowników sieci energetycznej. Taryfa jest obliczana według zasad przewidzianych w ustawie Prawo energetyczne, rozporządzeniu taryfowym, rozporządzeniu systemowym i ustawie o rozwiązaniu KDT. Przychody PSE są Skrót URE oznacza Urząd Regulacji Energetyki. Dziennik Ustaw (Dz.U.) z 16 listopada 2007 nr 214 poz. 1571, z późn. zm. Dziennik Ustaw (Dz.U.) z 10 października 2008 r., nr 192 poz

5 regulowane, co oznacza, że taryfy podlegają zatwierdzeniu przez Urząd Regulacji Energetyki (URE) 6. W rezultacie rzeczywisty zwrot z zainwestowanego kapitału dla PSE Operator zależy od przychodów otrzymanych w wyniku zastosowania regulowanych taryf 7. Mimo iż maksymalny okres, na jaki zatwierdzane są taryfy sięga 3 lat, ceny, koszty i taryfy są regularnie zatwierdzane jedynie na okres 12 miesięcy kalendarzowych. Zwrot z zaangażowanego kapitału wynikający z taryf zatwierdzonych przez Prezesa URE w latach wynosił średnio 10,4 %, z czego najmniej wyniósł on 9,85 % (2008 r.) a najwięcej 10,91 % (2006 r.). 16. W 2009 r. PSE Operator sporządził i przedłożył do zatwierdzenia przez Prezesa URE plan rozwoju sieci przesyłowej na lata Prezes URE, w drodze decyzji administracyjnej z dnia 29 grudnia 2009 r., zatwierdził część Projektu rozwoju na 2010 r. W rezultacie, mimo iż łączne koszty projektu zostały w całości ujęte we wniosku dotyczącym okresu wieloletniego, w decyzji o zatwierdzeniu rocznej taryfy zostanie uwzględniona jedynie roczna część uzasadnionych kosztów. Ponadto, w związku z uprawnieniami organu regulacji w zakresie zapobiegania nieuzasadnionym podwyżkom cen i stawek, nie ma żadnych gwarancji, że roczna część kosztów poniesionych w ramach zgłoszonego projektu zostanie pokryta ze środków pochodzących z taryf zatwierdzonych ostatecznie w kolejnych latach. 17. Z drugiej jednak strony, inwestycje PSE Operator finansowane aktywami pochodzącymi z tzw. źródeł zewnętrznych, takich jak środki UE, nie są brane pod uwagę przy obliczaniu wartości aktywów uwzględnianych przez polski organ regulacji energetyki URE ( wartość regulacyjna aktywów ). W rezultacie, wydatki inwestycyjne finansowane w ramach zgłoszonego projektu ze środków UE nie będą uwzględnione przy obliczaniu wartości regulacyjnej aktywów ani uzasadnionego zwrotu z zainwestowanego kapitału. PSE Operator będzie zatem otrzymywać dochód z taryf za korzystanie z infrastruktury (sieć przesyłowa i połączenie transgraniczne), jednak tylko w takim zakresie, w jakim aktywa wygenerowane w związku z tym projektem będą finansowane z własnych zasobów lub kapitału. Budżet, czas trwania, koszty kwalifikowalne i intensywność pomocy 18. Łączną wartość kosztów inwestycyjnych zgłoszonego projektu szacuje się na PLN (ok. 651 mln EUR). Realizacja projektu i wdrożenie pomocy są planowane na okres od 2011 do 2015 r. 6 7 Taryfa przygotowana przez PSE Operator wymaga uprzedniego zatwierdzenia przez Prezesa URE w odniesieniu do kolejnego okresu regulacyjnego i wchodzi w życie w terminie od 14 do 45 dni od dnia opublikowania jej w Biuletynie URE. W ramach tego procesu przedsiębiorstwa energetyczne przygotowują wnioski o zatwierdzenie taryfy i składają je do Prezesa URE, który następnie analizuje i sprawdza wielkości kosztów stanowiących podstawę wyliczenia ceny i stawki taryfowej, bada ich zgodność z przepisami ustawy Prawo energetyczne i rozporządzeniem taryfowym, a także ustala poziom i próg uzasadnionych kosztów w celu ochrony interesów odbiorców przed nieuzasadnionymi podwyżkami cen i stawek. Prezes URE określa stopę zwrotu z kapitału zainwestowanego w działalność przesyłową prowadzoną przez PSE Operator. Jest to jeden z czynników wzoru obliczeniowego taryfy. Jego kwota stanowi sumę średnioważonego kosztu kapitału (WACC) i wartości regulacyjnej aktywów (WRA). Przy określaniu WRA bierze się pod uwagę inwestycje w rozbudowę i modernizację sieci przesyłowej według kwoty wskazanej w planach rozwoju sieci PSE Operator, uzgadnianych z URE. Obowiązek sporządzania planów rozwoju i uzgadniania ich z Prezesem URE wynika z art. 16 ustawy Prawo energetyczne. 5

6 19. Wydatki kwalifikowalne zostały określone i zostaną obliczone według zasad określonych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w formie Wytycznych w sprawie kwalifikowalności wydatków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, nie naruszając zasad wynikających z rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 i rozporządzenia (WE) nr 1083/2006, dotyczących funduszy strukturalnych UE i przepisów wykonawczych do tych rozporządzeń. 20. Na podstawie tych wytycznych, obecnie szacuje się, że kwota kwalifikowalnych wydatków związanych z projektem do 2015 r. wyniesie PLN dla następujących kategorii wydatków wymaganych dla realizacji inwestycji: i) kupno praw do nieruchomości, ii) roboty budowlane, iii) środki trwałe, sprzęt komputerowy, wyposażenie a także wartości niematerialne i prawne oraz iv) przygotowanie, zarządzanie, inne płatności i obciążenia. Polskie władze podkreślają, że nie wykonano jeszcze żadnych robót budowlanych planowanych w ramach zgłoszonego projektu. Zgodnie ze wspomnianymi powyżej wytycznymi, niewielkie wydatki o charakterze czysto przygotowawczym (np. prace projektowe i analizy) poniesione przez PSE Operator w celu opracowania założeń finansowych i technicznych projektu począwszy od 1 stycznia 2007 r. powinny być uznane za kwalifikowalne. 21. Obecnie Polska planuje wykorzystać fundusze UE w celu przyznania pomocy w kwocie PLN, co stanowi 49,1 % kosztów kwalifikowalnych całego projektu. Podana wartość procentowa jest wartością średnią dla opisanych powyżej zadań. Pozostała część łącznych kosztów ( PLN) będzie finansowana głównie z funduszy własnych PSE Operator, uzyskanych jako bieżące przychody z działalności spółki lub, w razie konieczności, z pożyczek zewnętrznych. W oparciu o powyższe dane, na obecnym etapie wkład beneficjenta wynosiłby ponad połowę (57,5 %) łącznych kosztów projektu. 22. Władze polskie podkreślają jednak, że prognozy co do kwoty wydatków inwestycyjnych, momentu wydatkowania oraz kwoty wydatków niekwalifikowalnych dotyczą perspektywy długoterminowej obejmującej okres do 2015 r. Nie można zagwarantować, że założenia dotyczące tych parametrów pozostaną niezmienione przez cały wspomniany okres. Kwota ta, a wraz z nią kwota wydatków kwalifikowalnych, może ulec zmianie w toku realizacji projektu. Przeprowadzone symulacje wykazały, iż przy rożnych szacunkach co do kwoty kosztów kwalifikowalnych na podstawie wspomnianych powyżej wytycznych, szacowana obecnie intensywność pomocy (49,1 %) może wzrosnąć aż o 8 procent, do poziomu 57 %. 23. Przy maksymalnej intensywności wynoszącej 57 % i zgodnie z bieżącą wartością wydatków kwalifikowalnych, planowana maksymalna kwota pomocy wynosiłaby PLN (ok. 307 mln EUR). Polska zobowiązuje się jednak do zagwarantowania, iż intensywność pomocy dla zgłoszonego projektu w żadnym wypadku nie przekroczy 57 procent wszystkich kosztów kwalifikowalnych. Tymczasem pomoc nie może w żadnym przypadku przekroczyć wartości niezbędnej do zapewnienia maksymalnej finansowej stopy zwrotu dla beneficjenta w wysokości 8 %, co obejmuje zarówno aktywa nieprzynoszące przychodu finansowane ze środków UE oraz aktywa przynoszące przychód, finansowane przez PSE Operator ze środków własnych. 6

7 24. W przypadku zaistnienia konieczności istotnych zmian w strukturze kosztów kwalifikowalnych projektu, Polska zobowiązuje się do przeprowadzenia analizy mającej ustalić, czy takie zmiany wymagają nowego zgłoszenia i decyzji ze strony Komisji. Jeżeli okaże się, że procedury te są konieczne, Polska zobowiązuje się do dokonania wspomnianych zmian dopiero po otrzymaniu opinii Komisji w tej sprawie, zgodnie z odpowiednimi zasadami zawartymi w rozporządzeniu nr 1083/2006 i art. 108 ust. 3 TFUE. Zgłoszony projekt w kontekście rynku energetycznego w Polsce Opis kontekstu rynkowego 25. Integracja połączenia międzysystemowego z Litwą oraz operacja wzmocnienia północno-wschodniej części polskiej sieci elektroenergetycznej z polskim rynkiem energetycznym, na którym PSE Operator funkcjonuje w zasadzie jako jedyny operator systemu przesyłowego, zostanie dokonana do lipca 2014 r. Łączna długość napowietrznych elektroenergetycznych linii przesyłowych w Polsce w 2009 r. wynosiła km, a linii kablowych km. W 2009 r. moc produkcyjna elektrowni należących do głównego producenta, wytwarzającego ok. 95 % energii elektrycznej w Polsce, wynosiła MW. Średnie zapotrzebowanie mocy w 2009 r. wynosiło MW, co stanowi spadek o 2,7 % w porównaniu do 2008 r. Maksymalne zapotrzebowanie mocy wynosiło MW, co stanowi spadek o 2,1 % w porównaniu do 2008 r. 26. W 2009 r. przedsiębiorstwa energetyczne w Polsce wytworzyły 151,7 TWh energii elektrycznej, czyli mniej, niż w 2008 r. (155,1 TWh). W Polsce działają cztery duże holdingi, z których każdy obejmuje spółki zajmujące się wytwarzaniem, sprzedażą i dystrybucją energii elektrycznej: PGE Polska Grupa Energetyczna S.A., ENEA S.A., ENERGA S.A. i TAURON POLSKA ENERGIA S.A.. PGE S.A. posiada 40-procentowy udział w polskim rynku produkcji energii elektrycznej; w dalszej kolejności są następujące spółki: Tauron Polska Energia S.A. z 15-procentowym udziałem, Zakład Energetyczny PAK z 12-procentowym udziałem, ENEA z 8-procentowym udziałem, Elektrownia Rybnik z 7- procentowym udziałem, GDF Suez z 4-procentowym udziałem, Energa z 2- procentowym udziałem i inne przedsiębiorstwa posiadające łącznie 12-procentowy udział w rynku. Koszty jednostkowe produkcji energii elektrycznej także wzrosły z 140 PLN/MWh w 2005 r. do 168 PLN/MWh w 2008 r. 27. W 2008 r. struktura dostaw energii elektrycznej przedstawiała się następująco: 12,9 TWh energii elektrycznej (12,7 % łącznej ilości) dostarczono odbiorcom przyłączonym bezpośrednio do linii wysokiego napięcia, 36,7 TWh (35,7 % łącznej ilości) dostarczono odbiorcom przyłączonym bezpośrednio do linii średniego napięcia, a 50,6 TWh (50 % łącznej ilości) dostarczono odbiorcom przyłączonym do linii niskiego napięcia, z czego 28,3 TWh otrzymały gospodarstwa domowe. Począwszy od 2008 r. rynek detaliczny obrotu energią elektryczną został uznany za konkurencyjny w odniesieniu do sektora przedsiębiorstw, w rezultacie czego przedsiębiorstwa energetyczne zostały zwolnione z obowiązku przedkładania taryf nakładanych na tych odbiorców Prezesowi URE. Obowiązek ten nadal jednak funkcjonuje w odniesieniu do sektora gospodarstw domowych (odbiorcy grupy taryfowej G ). 7

8 Aktualna przepustowość połączeń międzysystemowych z innymi państwami członkowskimi 28. Obecnie obrót energią elektryczną między Polską a innymi państwami członkowskimi jest utrudniony przez ograniczoną przepustowość połączeń międzysystemowych. Jak przedstawiono w tabeli poniżej, w 2009 r. bilans transgranicznej wymiany energii elektrycznej w Polsce wynosił jedynie GWh, co stanowi 1,45 % produkcji krajowej. Wywóz wynosił 7 % konsumpcji krajowej i był dokonywany głównie do Republiki Czeskiej i na Słowację, natomiast przywóz jedynie 5,4 % konsumpcji i był dokonywany głównie z Niemiec i Szwecji. Tabela Obecna transgraniczna zdolność przesyłowa oraz wywóz i przywóz energii elektrycznej Zdolność przesyłowa 2009 Zdolność przesyłowa 2010 Rzeczywisty przepływ w 2009 r. Rzeczywisty przepływ w 2010 r. (I półrocze) Przywóz % krajowej Łącznie Łącznie konsumpcji energii [MW] [MW] elektrycznej Wywóz % krajowej konsumpcji energii elektrycznej ,4 % ,0 % ,8 % ,5 % Zasady dostępu do finansowanej infrastruktury 29. W odniesieniu do świadczenia usług przesyłowych na terytorium Polski, władze polskie twierdzą, że infrastruktura przesyłowa należąca do spółki PSE Operator i przez nią użytkowana przy pomocy aktywów finansowanych poprzez zgłoszony środek będzie otwarta i dostępna dla wszystkich użytkowników na równych zasadach, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa polskiego 8 i prawa UE W odniesieniu do połączenia międzysystemowego z Litwą, PSE Operator S.A. zapewni dostęp do wymiany międzysystemowej wszystkim polskim i nie-polskim odbiorcom spełniającym trzy podstawowe wymogi, bez żadnych dodatkowych wymogów czy ograniczeń: 8 9 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. nr 89, poz. 625, z późn. zm.) Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 96/92/WE (Dz.U. L 176 z , s. 37 z późn. zm.), w której przewidziano zasadę dostępu strony trzeciej, wdrożoną przez art. 4 ust. 2 polskiej ustawy Prawo energetyczne. 8

9 Umowa o usługi przesyłowe konieczne jest posiadanie ważnej i skutecznej umowy o usługi przesyłowe, określającej w szczególności warunki udziału w wymianie międzysystemowej i regulującej udział w rynkowym mechanizmie bilansującym, podpisanej w polskiej wersji językowej, między uczestnikiem rynku a PSE Operator S.A. w przypadku uczestnictwa w polskim systemie energetycznym, tj. korzystania z polskiej sieci przesyłowej. Szczegółowe informacje na temat zasad udziału w wymianie międzysystemowej są przedstawione w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej, zatwierdzonej przez Prezesa URE zgodnie z art. 9g ustawy Prawo energetyczne. Kod EIC kody EIC są kodami identyfikacyjnymi, które muszą posiadać uczestnicy rynku działający w zakresie wymiany międzysystemowej; uczestnik rynku może otrzymać taki kod w jednym z Biur Kodów EIC. Zdolności przesyłowe uczestnik rynku energii pragnący uczestniczyć w wymianie międzysystemowej jest zobowiązany do zabezpieczenia prawa korzystania ze zdolności przesyłowej przydzielonej w ramach procedury aukcji (typu explicit lub, w przyszłości, typu implicit), otrzymanych w drodze zbycia lub przetargu, stosownie do Zasad dotyczących aukcji. 31. W przypadku różnic wynikających z Zasad dotyczących aukcji w odniesieniu do aukcji typu explicit lub związanych z naruszeniem tych zasad, jeżeli stronom nie uda się rozwiązać sporu w sposób polubowny, wszelkie spory powstałe w związku z Zasadami dotyczącymi aukcji będą rozwiązywane przez trzyosobowy sąd arbitrażowy, powołany zgodnie z regulaminem arbitrażowym Komisji ONZ ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego (regulamin UNCITRAL). Szczegółowe zasady aukcji typu implicit nie są jeszcze gotowe, zakłada się jednak iż procedury rozpatrywania skarg będą zgodne z procedurami stosowanymi obecnie w POLPX i BaltPool/NordPool 10. Władze polskie zwracają uwagę, że mimo iż aukcje typu explicit funkcjonują w regionie Europy Środkowo- Wschodniej już od kilku lat, jak dotąd nie było żadnych skarg w odniesieniu do Zasad dotyczących aukcji lub ugód. Aspekty społeczno-ekonomiczne i kumulacja z innymi inwestycjami, o których informują polskie władze 32. Jak wspomniano powyżej, w związku z regulacją cen, inwestycja w planowaną infrastrukturę nie oznacza, iż organ regulacji energetyki URE zgodzi się ipso facto, aby PSE Operator zrekompensował ją sobie z przychodów uzyskanych dzięki podwyżce taryf. Niezależnie od tego, władze polskie podkreślają, że wzrost stawki taryfy wejściowej dla odbiorców końcowych przyłączonych bezpośrednio do sieci przesyłowej wynosiłby 7,3 %, gdyby inwestycja była finansowana przez PSE Operator ze środków własnych lub środków nabytych na rynku, zakładając, że pozostałe czynniki nie ulegną zmianie. 33. Władze polskie twierdzą, iż nie jest możliwe dokonanie wiarygodnych szacunków ewentualnej podwyżki końcowych cen za energię elektryczną w 10 W przypadku aukcji typu implicit, nie wprowadzonych jeszcze w Polsce, przewiduje się, że aukcje te będą obejmować, odpowiednio, rynki kontraktów spot na Towarowej Giełdzie Energii (TGE lub POLPX) oraz giełdę energii po drugiej stronie granicy (litewska giełdę energii zorganizowana na podstawie zasad Nord Pool Spot A.S. (NPS)). POLPX wraz innymi giełdami energii i PSE Operator pracuje obecnie nad zasadami dotyczącymi aukcji typu implicit. 9

10 odniesieniu do poszczególnych kategorii użytkowników, w przypadku gdyby planowana infrastruktura miała być finansowana bez zgłoszonej pomocy. Jednak według najnowszych danych urzędu statystycznego, ponad gospodarstw domowych (8,6 % wszystkich polskich gospodarstw domowych) określono jako grupę wrażliwą nawet na niewielkie podwyżki cen energii (do 10 procent), które spowodowałyby zmniejszenie się zasobów finansowych poszczególnych rodzin do progu minimum socjalnego. 34. Wrażliwość gospodarstw domowych na podwyżki cen jest, zgodnie z przepisami rozporządzenia taryfowego, jednym z elementów polityki taryfowej Prezesa URE. Prezes URE, biorąc pod uwagę skutki społeczne decyzji o podwyżce taryf, musi przeanalizować łączny efekt różnych inwestycji finansowanych ze środków taryfowych. Sposób wykonywania uprawnień w zakresie ustalania taryf podobno wciąż wpływa na rozwój polskiego sektora energetycznego i istotnie rzutuje na inwestycje planowane przez PSE Operator zgodnie z jej obowiązkiem utrzymywania i rozbudowy polskiego systemu przesyłu energii elektrycznej. 35. Polskie władze twierdzą, że zgodnie z planem rozwoju PSE Operator do 2025 r. szacunkowa wartość wydatków inwestycyjnych wynosi ok. sześciu miliardów PLN do końca 2015 r. W rezultacie, nawet jeśli przyjąć wyłącznie na potrzeby analizy modelowej, że Prezes URE zaakceptowałby podwyżkę taryfy wynikającą z wydatków inwestycyjnych poniesionych przez PSE Operator na potrzeby zgłoszonego projektu, a następnie zatwierdziłby przeniesienie wszystkich kosztów na przyszłe taryfy, podwyżka ta w praktyce ograniczałaby lub opóźniała inne inwestycje, które PSE Operator uważa za ważniejsze dla funkcjonowania krajowej sieci przesyłowej lub ważniejsze w kontekście obowiązku zachowania bezpieczeństwa dostaw dla odbiorców krajowych. OCENA Istnienie pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu 36. Artykuł 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ( TFUE ) stanowi, że wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Badanie łącznego spełnienia określonych w tym artykule warunków jest przedstawione poniżej. Zasoby państwowe i selektywne korzyści ekonomiczne 37. Pomoc ma zostać przyznana wyłącznie PSE Operator i pochodzić z zasobów państwowych w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, gdyż wybór przedmiotowego projektu i przeniesienie zasobów funduszy strukturalnych z budżetu UE na Polskę zależą od decyzji i wniosku Polski. 38. Jeśli chodzi o istnienie korzyści ekonomicznych dla wyłącznego beneficjenta, planowana pomoc ma umożliwić PSE Operator pozyskanie i posiadanie aktywów na warunkach finansowych, jakie zazwyczaj nie są dostępne na rynkach finansowych, a zatem przysparza spółce korzyści ekonomicznych. Ponadto wszystkie pięć zadań inwestycyjnych opisanych powyżej jest technicznie 10

11 współzależnych i wspiera się nawzajem jako jeden projekt. Samo połączenie międzysystemowe nie zapewniałoby bowiem przywozu ani wywozu bez rozmaitych elementów składowych wzmocnienia północno-wschodniej części sieci przesyłowej i odwrotnie. Inwestycje te mają być finansowane zarówno ze środków własnych PSE Operator jak i z planowanej pomocy. Wynika z tego, że przychody uzyskiwane przez beneficjenta z części inwestycji finansowanej z jego własnych środków, obejmujące element stopy zwrotu, nie byłyby w praktyce generowane bez publicznego finansowania części projektu, a zatem przyniosłyby dodatkową korzyść. 39. I wreszcie, dzięki finansowaniu publicznemu części infrastruktury taryfy PSE Operator nie będą zwiększone do wysokości niezbędnej dla sfinansowania nowej infrastruktury przesyłowej. Zmniejszone taryfy przesyłowe stanowią również korzyść ekonomiczną dla polskich przedsiębiorstw będących odbiorcami energii elektrycznej, gdyż zmniejszają ich koszty zakupu. Zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi 40. Mimo że obecnie brak jest konkurencji na polskim rynku przesyłu energii elektrycznej, planowana pomoc pozwoli PSE Operator na posiadanie i eksploatowanie infrastruktury przesyłowej, co sprawia, że złożenie przez innego operatora wniosku o przyznanie koncesji przesyłowej w momencie wygaśnięcia aktualnej koncesji w 2014 r. staje się jeszcze mniej prawdopodobne. Co więcej, utworzone elektroenergetyczne połączenie międzysystemowe z Litwą, finansowane przy udziale pomocy publicznej, może w przyszłości dodatkowo zniechęcać potencjalnych inwestorów rynkowych i zainteresowanych konkurencyjnych operatorów lub wpływać na wielkość innych inwestycji w połączenia międzysystemowe z Polską w regionie Morza Bałtyckiego lub innych regionach sąsiedzkich Polski. Dodatkowo polskie przedsiębiorstwa będące odbiorcami energii elektrycznej, podlegające niższym taryfom za przesył, mogą prowadzić działalność na rynkach objętych konkurencją. Jest więc prawdopodobne, że przedmiotowy środek zagrozi zakłóceniem konkurencji na rynkach, na których te przedsiębiorstwa prowadzą działalność. 41. Handel energią elektryczną jest prowadzony w całej UE. Istniejący obecnie obrót energią elektryczną między Polską a innymi państwami członkowskimi może się zwiększyć w przyszłości w rezultacie planowanych inwestycji. Inwestycje w połączenia międzysystemowe i odnośne przepływy energii elektrycznej są także z natury transgraniczne, a jeśli chodzi o polskie przedsiębiorstwa, środek nie ogranicza się do przedsiębiorstw prowadzących działalność, która nie jest przedmiotem handlu między państwami członkowskimi w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Wynika z tego, że planowana pomoc może zakłócić lub grozić zakłóceniem konkurencji i mieć wpływ na struktury wymiany handlowej między państwami członkowskimi. Wniosek co do istnienia pomocy państwa 42. W związku z powyższym Komisja stwierdza, że zgłoszony środek pomocy wiąże się z pomocą państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. 11

12 Zgodność pomocy z prawem 43. Polska potwierdziła Komisji, że wypłata pomocy jest uzależniona od zgody Komisji Europejskiej. W związku z tym Polska wypełniła spoczywające na niej zobowiązanie wynikające z art. 108 ust. 3 TFUE, zgłaszając środek pomocy przed jego realizacją. Polska zobowiązuje się ponadto do zgłoszenia w przyszłości wszelkich zmian, które powodowałyby zmianę zakresu pomocy, będącej przedmiotem niniejszego zgłoszenia. Zgodność pomocy na mocy art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE 44. Komisja zauważa, że środek pomocy ma przede wszystkim na celu modernizację sieci przesyłu energii elektrycznej i połączenia międzysystemowego z Polską, przy założeniu, że mało prawdopodobne jest, aby te inwestycje uzyskały finansowanie na normalnych warunkach handlowych, tj. ze środków własnych przedsiębiorstwa lub przychodów z taryf w perspektywie krótko lub średnioterminowej. Komisja zauważa również, że przedmiotowy środek nie wchodzi w zakres żadnych istniejących ram ani wytycznych. W szczególności, w związku z faktem, iż Polska nie twierdzi, że projekt powinien przyczynić się do ochrony środowiska, pomoc na takie projekty nie wchodzi w zakres wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska z 2008 r Podobnie, chociaż obszary objęte zakresem środka należą do obszarów kwalifikowalnych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i obszarów objętych pomocą zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE w rozumieniu Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata , głównym celem pomocy nie jest jednak przyczynianie się do rozwoju regionalnego poprzez wspieranie inwestycji i tworzenia miejsc pracy, osiągane dzięki rozwijaniu i dywersyfikacji działalności gospodarczej w mniej uprzywilejowanych regionach, w szczególności poprzez zachęcanie przedsiębiorstw do tworzenia nowych zakładów na tych terenach. Większość planowanych prac modernizacyjnych polskiej sieci przesyłu i dystrybucji polega na rozbudowie istniejącej sieci i zwiększeniu zdolności przesyłowych. W omawianym przypadku głównym celem pomocy nie jest tworzenie miejsc pracy ani stworzenie nowego zakładu. 46. Jak wskazują władze polskie, a potwierdza to także poniższa ocena, głównym celem pomocy jest rozbudowa polskiego systemu przesyłu energii elektrycznej i lepsze przyłączenie go do systemów regionu bałtyckiego, co ma przyczynić się do wzmocnienia podstawowej infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania wewnętrznego rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej. 47. Dlatego też Komisja uważa, że aby dokonać oceny zgodności środka z rynkiem wewnętrznym należy ocenić, w jaki sposób środek przyczyni się do rozwoju rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej, i że w związku z tym ocenę należy przeprowadzić bezpośrednio w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, który stanowi, że pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem może zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym Dz.U. C 82 z Dz.U. C 54 z

13 48. Zgodnie z przyjętą w Komisji praktyką 13, środek pomocy może zostać uznany za zgodny z rynkiem wewnętrznym bezpośrednio na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) jeśli jest konieczny i proporcjonalny, a pozytywne skutki dla wspólnego interesu przewyższają negatywny wpływ na konkurencję i wymianę handlową. Komisja uważa, że w tym zakresie należy ocenić następujące trzy aspekty: (1) Czy środek pomocy służy realizacji jasno określonego celu leżącego we wspólnym interesie 14? (2) Czy pomoc została tak zaplanowana, aby zapewnić osiągnięcie celu leżącego we wspólnym interesie? W szczególności: (a) (b) (c) czy środek pomocy stanowi odpowiedni i niezbędny instrument, tj. czy istnieją inne, lepsze instrumenty służące temu celowi 15? czy istnieje efekt zachęty, tj. czy pomoc powoduje zmianę zachowania przedsiębiorstw? czy środek pomocy jest proporcjonalny, tzn. czy taką samą zmianę zachowania można by uzyskać przy mniejszej pomocy? (3) Czy zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową są na tyle ograniczone, aby ogólny bilans był pozytywny? 49. Strona Polska podkreśla, że kwestie wzajemnych połączeń elektrycznych pomiędzy Polską a Litwą oraz różnego rodzaju zadania związane z usprawnianiem funkcjonowania polskich sieci, które to działania są niezbędne do obsługi obrotu energią elektryczną z i na Litwę, powinny być analizowane jako jeden projekt. Komisja oceniała zatem planowaną pomoc publiczną jako pomoc przeznaczoną na budowę połączeń elektrycznych między Polską a Litwą i związane z tym działania. Cel leżący we wspólnym interesie 50. Cel leżący we wspólnym interesie to cel uznany przez UE za leżący we wspólnym interesie państw członkowskich UE. 51. Na mocy art. 170 ust. 2 TFUE, w ramach systemu otwartych i konkurencyjnych rynków działanie Unii zmierza do sprzyjania wzajemnym połączeniom oraz interoperacyjności sieci krajowych, jak również dostępowi do tych sieci, przy czym uwzględnia się potrzebę zapewnienia połączenia peryferyjnych regionów Unii z jej regionami centralnymi. Ponadto na mocy art. 194 ust. 1 lit. d) TFUE Unia dąży do wspierania wzajemnych połączeń między sieciami energii. Zgodnie z tymi postanowieniami Traktatu, omawiany projekt pozwoli przyłączyć rynek regionu bałtyckiego, który jest peryferyjnym regionem UE i za pośrednictwem Polski Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną, Dz. U. C 323 z , s. 1, pkt 1.3; Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska, Dz.U. C 82 z , s. 1; pkt 1.3. Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie Kronoply przeciwko Komisji (T- 162/06, Zb. Orz. s. II-1; zwłaszcza pkt 65, 66, 74, 75). Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 7 czerwca 2001 r. w sprawie Agrana Zucker und Stärke AG przeciwko Komisji (T-187/99, Rec. s. II-1587) (zob. pkt 74); Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie Graphischer Maschinenbau GmbH przeciwko Komisji (T-126/99, Rec. s. II-2427) (zob. pkt 41-43); Wyrok Trybunału z dnia 15 kwietnia 2008 r. w sprawie Nuova Agricast (C- 390/06, Zb.Orz. s. I-2577) (zob. pkt 68-69). 13

14 przesyłać energię elektryczną na rynek Europy Środkowej i Wschodniej, który z kolei połączony jest z innymi regionalnymi rynkami energii elektrycznej w UE. 52. Projekt umożliwia także wdrożenie decyzji nr 1364/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. ustanawiającej wytyczne dla transeuropejskich sieci energetycznych 16. W szczególności art. 8 wymienionej decyzji stanowi, że projekty włączone w osie projektów priorytetowych, wymienione w załączniku I, mające charakter transgraniczny lub wywierające istotny wpływ na możliwości przesyłu transgranicznego, uznaje się za leżące w interesie Europy. Połączenie elektroenergetyczne między Polską i Litwą, wraz z koniecznym wzmocnieniem polskiej sieci elektroenergetycznej, jest częścią osi priorytetowej ujętej w pkt EL 7 w załączniku I do wymienionej decyzji i z tego względu uznane jest za leżące w interesie Europy. 53. Projekt ma także przyczynić się do realizacji, do końca 2015 r., inicjatywy pt. Plan działań w zakresie połączeń międzysystemowych na rynku energii państw bałtyckich (BEMIP), ogłoszonej w celu lepszej integracji regionu bałtyckiego. W swoim niedawnym komunikacie zatytułowanym Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej w 2020 r. i w dalszej perspektywie plan działania na rzecz zintegrowanej europejskiej sieci energetycznej 17 Komisja ponownie położyła nacisk na cele tej inicjatywy. Komisja wymieniła integrację państw bałtyckich z unijnym rynkiem energii elektrycznej przez umocnienie połączeń międzysystemowych z Finlandią, Szwecją i Polską oraz wzmocnienie polskiej sieci wewnętrznej wśród czterech priorytetowych korytarzy niezbędnych do dostosowania europejskiej sieci elektroenergetycznej przed 2020 r. Planowany projekt merytorycznie i terminowo przyczynia się do realizacji wspomnianego priorytetu, ponownie potwierdzonego ostatnio przez Komisję. 54. Wynika z tego, że ten środek pomocy służy osiągnięciu jasno określonego celu leżącego we wspólnym interesie i uznanego przez UE. Pomoc zaplanowana w taki sposób, aby zapewnić osiągnięcie celu leżącego we wspólnym interesie Właściwy instrument 55. UE zatwierdziła zasadę publicznego finansowania projektów leżących we wspólnym europejskim interesie, do których należy omawiany projekt. W punkcie 17 decyzji nr 1364/2006/WE wskazano istotnie, że finansowanie niektórych projektów, w szczególności sieci międzyregionalnych, mogłoby odbywać się przy pomocy funduszy strukturalnych UE. Jako podano powyżej, Polska planuje przyznać pomoc na połączenie międzysystemowe z Litwą oraz stosowne wzmocnienie sieci zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. w sprawie funduszy strukturalnych UE 18. Zgodnie z art. 7 ust. 3 decyzji nr 1364/2006/WE Komisja dołoży starań, w zakresie swoich kompetencji, w celu wspomagania realizacji projektów priorytetowych, w szczególności projektów transgranicznych omówionych w tym artykule Dz.U L 262 z COM(2010) 677 wersja ostateczna z Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, Dz.U. L 210 z

15 56. Na rynku nie pojawił się do tej pory projekt o podobnym charakterze. W gruncie rzeczy, mimo tego, że projekt był dostępny publicznie przez długi czas 19, ani projekt jako całość ani jego część dotycząca połączenia międzysystemowego nie spotkały się z zainteresowaniem inwestorów rynkowych. Wynika to z ryzyka ekonomicznego nierozerwalnie związanego z projektem oraz z kontekstu prawnego. Prawdopodobieństwo, że ta niska atrakcyjność z czasem zniknie, jest, z przedstawionych niżej względów, niewielkie: projekt jako całość wiąże się z ryzykiem niepowodzenia w zakresie koordynacji między jego różnymi elementami. Jak wskazano powyżej, infrastruktura sieci przesyłowych w polskim regionie sąsiadującym z planowanym połączeniem międzysystemowym z Litwą jest słabo rozwinięta. Modernizacja sieci w kierunku obsługiwania określonej mocy jest koniecznym warunkiem efektywności technicznej i ekonomicznej połączenia międzysystemowego z Litwą. W rezultacie inwestorzy prywatni, zainteresowani jedynie połączeniem międzysystemowym, musieliby stawić czoła niepewności związanej z tym, czy spółka PSE Operator przeprowadziła niezbędne inwestycje. Ponadto, w związku z wyłączną koncesją przesyłową przysługującą spółce PSE Operator, budowa połączenia międzysystemowego przez inwestorów prywatnych wiązałaby się z koniecznością podpisania umowy umożliwiającej danemu podmiotowi wykonywanie obowiązków spółki PSE Operator; jeśli chodzi tylko o planowaną modernizację infrastruktury sieci w północnowschodniej Polsce lub o każdy z tworzących ją elementów, obecna koncesja wyłączna przyznana PSE i ważna do 2014 r. stanowi barierę prawną utrudniającą dostęp do inwestycji, niemożliwą do pokonania przez podmioty gospodarcze potencjalnie zainteresowane tą inwestycją. Nawet w przypadku zniesienia tego ograniczenia prawnego, potrzeba zapewnienia integracji z infrastrukturą przesyłową należącą do spółki PSE Operator będzie najprawdopodobniej cały czas stanowić poważną barierę gospodarczą utrudniającą dostęp do inwestycji; wreszcie, chociaż Polska podkreśla, że rentowność projektu ma drugorzędne znaczenie dla jej wkładu w zwiększanie bezpieczeństwa dostaw energii w regionie, efektywność finansowa projektu dla inwestora prywatnego zależałaby od możliwości sprzedaży, po konkurencyjnych cenach, energii elektrycznej generowanej w Polsce lub przez nią przesyłanej, tak na Litwie, jak i innych krajach, i odwrotnie. W obu przypadkach ryzyko ekonomiczne jest wysokie, w związku, między innymi, z dodatkowymi połączeniami międzysystemowymi planowanymi w kontekście BEMIP oraz zgłoszoną przez Polskę potrzebą wdrożenia dostępu stron trzecich do planowanej infrastruktury na uczciwych i wolnych od dyskryminacji warunkach. 57. Można zatem stwierdzić, w oparciu o najnowsze dane polskiego Głównego Urzędu Statystycznego, że zmiana systemu regulacji dotyczących zatwierdzania taryf, dzięki której użytkownicy płaciliby faktycznie poniesione koszty, mogłaby wpłynąć na znaczne podwyższenie taryf dla ubogich konsumentów (patrz punkt 33). Miałoby to z kolei poważne negatywne konsekwencje w sferze spójności społecznej w UE, których zmniejszanie jest celem funduszy strukturalnych UE. 19 Już w 2003 r. premierzy Polski i Litwy wystąpili do Przewodniczącego Komisji z wnioskiem o wsparcie finansowe UE dla projektu. 15

16 58. Z tego względu Komisja uważa, że we wskazanych powyżej okolicznościach i biorąc pod uwagę charakter omawianej inwestycji, pomoc państwa stanowi właściwy instrument, pozwalający na budowę połączenia międzysystemowego z Litwą oraz modernizację sieci przesyłu w północno-wschodnich regionach Polski. Efekt zachęty 59. W związku z nałożonymi na PSE Operator obowiązkami w zakresie bezpieczeństwa, konserwacji i rozbudowy całej polskiej sieci elektroenergetycznej oraz planowanym harmonogramem inwestycji o wartości 6 miliardów PLN w tym samym okresie, co zgłoszony środek, tj. do 2015 r., projekt dotyczący połączenia międzysystemowego oraz związanej z nim modernizacji północno-wschodniej części sieci elektroenergetycznej nie byłby dla operatora projektem w najwyższym stopniu priorytetowym. Ponadto skutki wynikające z niższego miejsca w hierarchii priorytetów są spotęgowane przez brak pewności co do właściwie uregulowanego wynagrodzenia z aktywów zaangażowanych w formie podwyższonych taryf, których PSE Operator nie może podwyższać wedle swego uznania. Dlatego też jest mało prawdopodobne, by w przypadku braku pomocy PSE Operator w ogóle zaangażowała się w projekt lub zaangażowała się w czasie odpowiednim z uwagi na możliwość osiągnięcia celów wyznaczonych w BEMIP do 2015 r. 60. Stąd też, aby osiągnąć pozytywne skutki w zakresie wkładu w realizację wspólnego celu UE, planowana inwestycja może być tylko częściowo finansowana ze środków pochodzących z pomocy państwa. Można zatem stwierdzić, że program spowoduje niezbędny skutek zachęty. Proporcjonalność 61. Środek pomocy państwa jest proporcjonalny, jeżeli jest przygotowany w taki sposób, by pomoc była ograniczona do minimum. W przypadku proporcjonalności przedmiotowej pomocy państwa, intensywność pomocy nie będzie przekraczać 57 % kwalifikowalnych kosztów, dzięki czemu będzie ona zgodna z intensywnością pomocy przewidzianą dla celów obliczania pomocy przy zastosowaniu metody tzw. luki w finansowaniu. Na przykład taki wkład beneficjenta wykracza poza wymogi standardowej oceny (niemających zastosowania w tym przypadku) wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz ochrony środowiska, zgodnie z którymi należy odliczyć korzyści obliczone tylko za pierwsze pięć lat. 62. Ponadto kwota pomocy będzie obliczona przy użyciu metody gwarantującej, że finansowa wewnętrzna stopa zwrotu w czasie trwania projektu wyniesie 8 %, zgodnie ze zobowiązaniem ze strony Polski. Taki zwrot z całości zainwestowanego kapitału, w tym kapitału finansowanego przez beneficjenta, jest niższy niż wewnętrzna stopa zwrotu z kapitału inwestowanego przez PSE Operator, regulowana corocznie przez polski organ regulacji energetyki (URE) począwszy od 2006 r. Ponadto władze polskie zobowiązują się, że kwota planowanej pomocy nie będzie uwzględniana przy wyliczaniu wynagrodzenia taryfowego PSE Operator, przez co spółka nie będzie uzyskiwać bezpośrednich przychodów z tego tytułu. 63. Z powyższych ustaleń wynika, iż pomoc nie będzie dawać PSE Operator znaczących zysków z planowanej infrastruktury, przekraczających porównywalne inwestycje poczynione przez PSE Operator. Ponadto, zgodnie z tymi inwestycjami, pomoc lub jakiekolwiek inne zyski będą przeznaczane na dalszą poprawę jakości 16

17 polskiej sieci przesyłowej; ze względu na wyłączność w prowadzeniu działalności i ograniczenia ustawowe dla PSE Operator w prowadzeniu innych rodzajów działalności, nie mogą być one wykorzystywane bezpośrednio lub pośrednio w celu finansowania działalności w innych segmentach rynku. 64. W związku z powyższym można stwierdzić, iż przyznana pomoc państwa jest proporcjonalna i ograniczona do niezbędnego minimum. Zakłócenie konkurencji i test bilansujący 65. Z jednej strony środek wzmocni pozycję PSE Operator, poprzez dalsze ograniczenie prawdopodobieństwa pojawienia się w przyszłości alternatywnych operatorów przesyłowych na polskim rynku oraz terminowego wybudowania alternatywnych w stosunku do przewidzianego połączeń międzysystemowych z Litwą. 66. Z drugiej jednak strony, projekt zwiększy również konkurencję poprzez otwarcie rynków na obrót energią do Polski i z Polski, a żaden z polskich producentów energii, których środek ten mógłby potencjalnie dotyczyć, nie wydaje się mieć decydującej pozycji na rynku ani też czerpać nieproporcjonalnych korzyści z infrastruktury finansowanej ze środków publicznych. Ponadto infrastruktura będzie zarządzana przy zastosowaniu skutecznej zasady dostępu strony trzeciej, zarówno na terytorium Polski, jak i w odniesieniu do samego połączenia międzysystemowego. Zasady dostępu powinny zapewniać potencjalnym klientom należyty udział w korzyściach wynikających z planowanej infrastruktury. 67. Podsumowując, można stwierdzić, iż pozytywne skutki i wkład w realizację wspólnych celów UE wynikające ze zgłoszonego środka przeważają nad negatywnymi skutkami dla konkurencji, o których mowa powyżej. Wniosek dotyczący zgodności środka pomocy 68. Komisja uznaje zatem, że środek pomocy wspierający budowę elektroenergetycznej linii międzysystemowej Polska-Litwa oraz inwestycji wzmacniających sieć elektroenergetyczną niezbędną dla obsługi obrotu energią z i do Litwy, służy realizacji celu leżącego we wspólnym interesie w niezbędnym zakresie i w sposób proporcjonalny, a więc jest zgodny z wymogami art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. PODSUMOWANIE 69. W związku z powyższym Komisja postanowiła nie wnosić zastrzeżeń w sprawie zgłoszonego środka, gdyż pomoc można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE oraz art. 61 ust. 3 lit. c) Porozumienia EOG. 70. Komisja pragnie przypomnieć władzom polskim, że zgodnie z art. 108 ust. 3 TFUE plany refinansowania lub zmiany przedmiotowego środka pomocy muszą zostać zgłoszone Komisji zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/2004 w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE [obecnie art. 108 TFUE] (Dz.U. L 140 z , s. 1). 71. W przypadku gdyby niniejsze pismo zawierało informacje, które nie powinny być przekazywane osobom trzecim, należy poinformować o tym Komisję w terminie 17