Fizjologia, biochemia

Transkrypt

1 50 Fizjologia, biochemia sportu Krioterapia powoduje lepszą krążeniową i metaboliczną tolerancję oraz opóźnia narastanie zmęczenia w trakcie wykonywania pracy mięśniowej przez zawodników sportów wytrzymałościowych. Wpływ kriostymulacji ogólnoustrojowej na niektóre reakcje wysiłkowe u sportowców (doniesienie wstępne) Badano wpływ zabiegów kriostymulacji na wybrane wysiłkowe reakcje krążeniowe, metaboliczne i hormonalne oraz wytrzymałość sportowców wyczynowych. Przed i po serii 23 zabiegów kriostymulacyjnych 6 wioślarzy kadry olimpijskiej wykonywało na ergometrze wioślarskim stopniowany test wysiłkowy, podczas którego rejestrowano częstość skurczów serca oraz stężenia: mleczanu, hormonu wzrostu, kortyzolu i testosteronu we krwi. Uzyskane wyniki wskazują, że kriostymulacja ogólnoustrojowa poprawia krążeniową i metaboliczną tolerancję Z Zakładu Teorii Sportu Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku oraz Zakładu Fizjologii Stosowanej Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie. Sport Wyczynowy 2003, nr 5-6/

2 Wpływ kriostymulacji ogólnoustrojowej na niektóre reakcje wysiłkowe Po serii zabiegów stwierdzono, iż w zakresie wysiłkowych obciążeń submaksymalwysiłku, opóźnia narastanie zmęczenia w trakcie wykonywania pracy mięśniowej, a także istotnie obniża reakcje stresowe na progresywny wysiłek fizyczny. Nie stwierdzono natomiast jej wpływu na wytrzymałość (ocenianą wysokością IAT), chociaż zaobserwowano istotny wzrost zdolności do długotrwałego wysiłku w strefie wyższych intensywności (4 mm-at). SŁOWA KLUCZOWE: krioterapia ogólnoustrojowa reakcje fizjologiczne na wysiłek wytrzymałość fizyczna. W ostatnich latach, odkąd zaobserwowano korzystny wpływ, wywołanego zabiegiem krioterapii, odruchowego, kilkugodzinnego zwiększenia przepływu krwi przez oziębione tkanki, zainteresowanie krioterapią ogólnoustrojową znacznie wzrosło. W rehabilitacji leczniczej i odnowie biologicznej wykorzystuje się szeroko efekt długotrwałego przekrwienia, przyspieszający gojenie uszkodzonych tkanek, powodujący osłabienie odczynu zapalnego, zmniejszenie obrzęku, zniesienie bólu oraz obniżenie spastyczności mięśni. Krioterapia wywołuje ponadto efekt antyoksydacyjny, wpływa korzystnie na psychikę pacjenta (poprawa nastroju, ustępowanie zespołów depresyjnych zmęczenia i zaburzeń snu) oraz powoduje wyraźny wzrost odporności ustroju (4). Fizjologiczny mechanizm jej wielokierunkowego oddziaływania na organizm, wymagający zaangażowania termoregulacji, układu wydzielania wewnętrznego oraz ośrodkowego układu nerwowego, nie jest jednak w pełni wyjaśniony. W związku z tym podjęto badania mające na celu prześledzenie wpływu serii zabiegów krioterapii na reakcje krążeniowe, metaboliczne i hormonalne na progresywny wysiłek fizyczny u sportowców, uprawiających sporty wytrzymałościowe. Materiał i metody U 6 zawodników kadry olimpijskiej w wioślarstwie badano wpływ serii 23 zabiegów krioterapeutycznych (3-minutowy pobyt 2 x dziennie; średnia temperatura -150 C) na spoczynkowe i wysiłkowe reakcje fizjologiczne oraz wytrzymałość. Przed rozpoczęciem zabiegów krioterapii oraz po ich zakończeniu przeprowadzono na ergometrze wioślarskim standaryzowany test wysiłkowy o stopniowo wzrastającej intensywności (co 3 min o 50 W), podczas którego rejestrowano częstość skurczów serca oraz oznaczano w krwi stężenie mleczanu, hormonu wzrostu (HGH), kortyzolu i testosteronu. Oceniano ponadto subiektywne odczucie ciężkości pracy (skala Borga). Na podstawie zależności pomiędzy zmianami stężenia mleczanu w krwi oraz obciążeniem wysiłkowym wytyczano wskaźniki wytrzymałości indywidualny próg anaerobowy (IAT) (1) oraz próg anaerobowy, odpowiadający stężeniu mleczanu 4 mm/1 (4mM-AT). Omówienie wyników 51

3 52 Ryc. l. Częstość skurczów serca (HR) podczas progresywnego Ryc. 2. Stężenie mleczanu we krwi (LA) podczas progresywnego przed i po serii zabiegów nych nastąpiło nieznaczne obniżenie częstości skurczów serca (HR) (ryc. l) oraz wyraźne obniżenie stężenia mleczanu w krwi (ryc. 2). Nie zauważono wyraźnych zmian indywidualnego progu anaerobowego (IAT), chociaż zwraca uwagę istotnie niższe stężenie mleczanu po zabiegach krioterapii, odpowia- dające IAT. W trakcie wysiłku o intensywności na poziomie progu 4 mm-at obserwowano znaczący wzrost mocy progowej po krioterapii (średnio o około 48 W, ryc. 3), porównywalny ze wzrostem tego wskaźnika w efekcie kilkutygodniowego treningu wytrzymałościowego. 52

4 Wpływ kriostymulacji ogólnoustrojowej na niektóre reakcje wysiłkowe W reakcji na stopniowany wysiłek fizyczny obserwowano ponadto istotne zahamowanie typowego, powysiłkowego wzrostu stężenia hormonu wzrostu, kortyzolu i testosteronu w krwi (2, 3) (ryc. 4-6). U wszystkich zawodników obniżyło się subiektywne odczucie ciężkości pracy (punktacja w skali Borga). Ryc. 3. Moc progowa odpowiadająca stężeniu mleczanu 4 mmol/1 (4mM-AT) przed i po serii zabiegów Wnioski 1. Krioterapia (12 dni, 23 zabiegi) może powodować lepszą krążeniową i metaboliczną tolerancję oraz opóźniać narastanie zmęczenia w trakcie wykonywania Ryc. 4. Stężenie hormonu wzrostu (HGH) w osoczu podczas progresywnego przed i po serii zabiegów w komorze kriogenicznej (x ±SE; n=6). Ryc. 5. Stężenie kortyzolu w osoczu podczas progresywnego 53

5 54 Ryc. 6. Stężenie testosteronu w osoczu podczas progresywnego pracy mięśniowej, za czym przemawia tendencja do obniżenia częstości skurczów serca i stężenia mleczanów we krwi podczas stopniowanego wysiłku. 2. Krioterapia nie wpływa istotnie na wytrzymałość (ocenianą wysokością IAT), chociaż powoduje wyraźny wzrost zdolności do wykonywania długotrwałego wysiłku w zakresie wyższych intensywności (znaczny wzrost mocy progowej w zakresie 4 mm-at). 3. Krioterapia powoduje istotne obniżenie reakcji stresowych na progresywny wysiłek fizyczny, na co wskazuje obniżenie reakcji hormonalnych po zabiegach w komorze kriogenicznej. 4. W okresie badań nie obserwowano istotnych zmian spoczynkowego stężenia hormonów (HGH, testosteron, kortyzol). 5. Subiektywne odczucie zawodników wysiłków (potwierdzone oceną w skali Borga) wskazuje na lepszą tolerancję, szybszą regenerację po treningu oraz wyższą motywację do podejmowania kolejnych intensywnych obciążeń treningowych. Piśmiennictwo 1. Beaver W., Wasserman K., Whipp B. J.: Improved detection of lactate threshold during exercise using log-log transformation. Journal of Applied Physiology 1985, 59: Galbo H.: Endocrinology and metabolism in exercise. International Journal of Sports Medicine 1981, 2: Urhausen A., Gabriel H., Kindermann W.: Blood hormones as markers of training stress and overtraining. Sports Medicine 1995, 20: Zagrobelny Z., Zimmer K.: Zastosowanie temperatur kriogenicznych w medycynie i fizjoterapii sportowej. Medycyna Sportowa 1999, 94: