Jednostka modułowa O1.04 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych. Dr Stefan M. Marcinkiewicz

Transkrypt

1 Jednostka modułowa O1.04 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych Dr Stefan M. Marcinkiewicz

2 NSO - oceny ze sprawdzianów Ocena Wykonanie zadao; % celujący 100 bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny 0-49

3 Zaliczenie jednostki Sprawdziany pisemne: prace klasowe po każdym materiale, możliwe kartkówki. Przygotowanie prezentacji określonego zagadnienia. Przygotowanie i aktywnośd na zajęciach. Obecnośd (WSO 50 proc. godzin i więcej nieklasyfikowanie!!!). MILE WIDZIANE: własna inwencja ucznia.

4 Prezentacja Prezentacja ma byd interesującym przedstawieniem określonego zagadnienia na podstawie zadanej lektury (nie z internetu!). Może byd zaprezentowany w dowolnej formie z wykorzystaniem wszystkich dostępnych pomocy dydaktycznych. Czas prezentacji minut.

5 Ocena prezentacji Prezentacja jest oceniana na podstawie: zawartości merytorycznej, rozumienia przez Ucznia/Słuchacza przedstawianych treści, sposobu prezentowania (mówienie z zerkaniem do notatek, a nie czytanie!!!), odnoszenia się do przykładów, indywidualnego nakładu pracy.

6 Ocena z prezentacji Ocena z prezentacji ma taką samą wagę jak ocena z pracy klasowej. W przeciwieostwie do niedostatecznych ocen z pracy klasowej, ocena niedostateczna z prezentacji nie podlega konieczności poprawy. Na możliwośd poprawy oceny może się zgodzid nauczyciel.

7 Zaliczenie sprawdzianów Udostępnię materiały edukacyjne. Będą dostępne po zalogowaniu na stronie szkoły: Sprawdziany w formie testu: pytao otwartych i zamkniętych,

8 Literatura S. Rathus, Psychologia współczesna, GWP, Gdaosk J. Błasik, Nawiązywanie kontaktów społecznych 322[06].O1.04, Radom Ph. Zimbardo, Psychologia i życie, PWN, Warszawa J. Formaoski, Psychologia, PZWL, Warszawa 1998 M. Argyle, Psychologia stosunków międzyludzkich, Warszawa, PWN 1991 E. Aronson, Człowiek istota społeczna, PWN, Warszawa 2004 red. J. Strelau, Psychologia, t. I-III, GWP, Gdaosk 2003.

9 TEMAT: Podstawowe pojęcia psychologii.procesy psychiczne

10 CZYM ZAJMUJE SIĘ PSYCHOLOGIA?

11 Psychologia Psychologię definiuje się formalnie jako naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych. (Ph. Zimbardo, Psychologia i życie, PWN, Warszawa 1999).

12 Zachowanie Zachowanie (behavior) jest sposobem przystosowywania się organizmów do środowiska. Zachowanie jest działaniem. Np. uśmiechanie się, płakanie, bieganie, uderzanie, mówienie i dotykanie Przedmiotem badao psychologii jest w dużej mierze obserwowalne zachowanie ludzi i różnych gatunków zwierząt.

13 Proces psychiczny Proces psychiczny to sekwencja zmian zachodzących w przebiegu aktywności psychicznej, np. proces spostrzegania, myślenia, decydowania. Nie każdy proces psychiczny musi byd uświadomiony.

14 Procesy psychiczne Procesy psychiczne dzielimy na procesy: poznawcze (spostrzeganie, pamięd, uwaga etc.), emocjonalno-motywacyjne, (uczucia, nastroje, afekty itp.) wykonawcze (rozwiązywanie problemów, decydowanie).

15 TEMAT: Procesy poznawcze

16 Co umożliwia nam poznawanie otaczającego nas świata? 16

17 Ludzki system zmysłowy Zmysł Bodziec Narząd zmysłu Receptor Wrażenie Wzrok Fale świetlne Oko Czopki i pręciki siatkówki Kolory, wzorce, faktury Słuch Fale dźwiękowe Ucho Komórki włosowe błony bębenkowej Szumy, tony Dotyk/ Wrażenia skórne Kontakt zewnętrzny Skóra Końcówki nerwów w skórze Dotyk, ból, ciepło, zimno 17

18 Ludzki system zmysłowy Zmysł Bodziec Narząd zmysłu Węch Smak Substancje lotne Substancje rozpuszczalne Nos Język Receptor Komórki włosowe nabłonka węchowego Kubki smakowe języka Wrażenie Zapachy Smaki (słodki, kwaśny, gorzki, słony) 18

19 Wrażenia Wrażenia zmysłowe to podstawowe składniki procesu poznawczego; powstają wskutek działania bodźców na poszczególne narządy zmysłów; są odzwierciedleniem izolowanych cech przedmiotów np. barwy, dźwięku, zapachu. Mechanizm ten przebiega w sposób podświadomy. Przykłady wrażeo: ciepły, szorstki, gładki. 19

20 Absolutny próg wrażenia Absolutny próg wrażenia bodziec o minimalnej energii, odbierany przez zmysły i, wywołujący ledwo dostrzegalne wrażenie. Bodźce znajdujące się poniżej tego progu nazywa się podprogowymi Bodźce znajdujące się powyżej tego progu nazywa się nadprogowymi. 20

21 Progi absolutne dla zmysłów 21

22 Spostrzeganie Spostrzeganie: proces przetwarzania zmysłowego prostych cech bodźców na poziomie doświadczania i rozpoznawania konkretnych złożonych przedmiotów w otaczającym środowisku. Spostrzeżenia nie zawsze są prawidłowe, czasem zdarzają się złudzenia lub halucynacje. Proces spostrzegania może byd: dowolny (np. obserwacja) mimowolny (do narządów zmysłowych docierają bodźce z otoczenia bez udziału naszej woli). 22

23 Wrażenia a spostrzeżenia 23

24 OBRAZY NIERZECZYWISTE 24

25 SPOSTRZEGAWCZOŚĆ Proszę przeczytad! Zdognie z nanjwoymszi baniadmai perzporawdzomyni na bytyrijskch uweniretasytch nie ma zenacznia kojnoleśd ltier przy zpiasie dengao sołwa. Nwajżanszyeim jest, aby prieszwa i otatsnia lteria była na siwom mijsecu, ptzosałoe mgoą byd w niaedziłe i w dszalym cąigu nie pwinono to sawrztad polbemórw ze zozumierniem tksetu. Dzijee się tak datgelo, że nie czamyty wyszistkch lteir w sołwie, ale cłae sołwa od razu. 25

26 UWAGA 26

27 Uwaga Uwaga to skierowanie świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko świata zewnętrznego i wewnętrznego. Funkcje uwagi: selektywnośd (jeżeli człowiek zwraca ją na jeden przedmiot lub zjawisko, to tym samym odwraca uwagę od innych), ukierunkowanie na określony cel i zadanie. 27

28 Rodzaje uwagi mimowolna zostaje wywołana przez pewne właściwości bodźców i sytuacji bez wysiłku ze strony jednostki, (np. przy głośnym uderzeniu w pobliżu) dowolna wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli (np. uczenie się psychologii). 28

29 Cechy uwagi pojemnośd (zakres) zależy od własności spostrzeganych przedmiotów oraz właściwości rozwojowych i indywidualnych (liczba obiektów, które jesteśmy w stanie objąd uwagą), natężenie (siła, intensywnośd) warunkuje koncentracje na określonym przedmiocie, zadaniu i utrzymanie go w polu uwagi (można byd skoncentrowanym bardziej lub mniej). trwałośd koncentracja uwagi przez dłuższy czas, podzielnośd - możliwośd jednoczesnego skupiania się na kilku obiektach, przerzutnośd szybkie przechodzenie od jednego zajęcia do innego. 29

30 Wyobraźnia Wyobraźnia to samodzielny proces tworzenia obrazów (wyobrażeo) na podstawie minionych spostrzeżeo. Wyobrażenia są obrazami przedmiotów lub zjawisk, których nie postrzegamy w danej chwili. Wyobraźnia jest procesem, a wyobrażenie jego produktem, rezultatem. 30

31 Wyobraźnia Jest ona rozwinięta w niejednakowy sposób u różnych ludzi, może byd bogata lub uboga. Znaczenie wyobraźni: pomaga przyswajad wiadomości, tworzyd nowe dzieła, pomaga planowad, pomaga rozumied świat, relaksuje. 31

32 Rodzaje wyobraźni mimowolna wyobrażenia na jawie, marzenia senne, cechuje ją swobodny bieg wyobrażeo, dowolna wytwarzanie wyobrażeo w sposób świadomy i celowy, 32

33 Rodzaje wyobraźni odtwórcza obrazy są nieznacznym przekształceniem obrazów percepcyjnych, wytwórcza (twórcza) wytwarza obrazy nowe i oryginalne. 33

34 Wyobrażenia wytwórcze czyste 34

35 Śniadanie na trawie 35

36 Pamięd Pamięd jest jednym z zasadniczych procesów psychicznych; to zdolnośd do magazynowania napływających informacji. Gromadzi i przechowuje przeszłe doświadczenia i wykorzystuje je w różnych sytuacjach. 36

37 Funkcjonalny model pamięci Pamięć długotrwała Wejście Pamięć sensoryczna Pamięć krótkotrwała Wyjście

38 Rodzaje pamięci obrazowa (dzieli się na wzrokową i słuchową) zapamiętywanie i odtwarzanie bodźców działających na zmysły wzroku i słuchu, słowno-logiczna zdolnośd do zapamiętywania i odtwarzania myśli wypowiedzianych w słowach, ruchowa dotyczy nawyków i sprawności motorycznych, uczuciowa - zapamiętywanie i odtwarzanie zdarzeo, które są silnie zabarwione emocjonalnie.

39 Rodzaje pamięci epizodyczna obejmuje osobiste doświadczenia i poszczególne zdarzenia z życia jednostki, semantyczna służy do wiedzy ogólnej i znaczenia pojęd, proceduralna pamięd umiejętności, wiedza o tym jak się wykonuje czynności, np. jeździ rowerem, samochodem.

40 Rodzaje pamięci mechaniczna zapamiętywanie bez konieczności zrozumienia (np. wierszyk na pamięd), logiczna zapamiętywanie z koniecznością zrozumienia,

41 Rodzaje pamięci dowolna nastawienie na zapamiętanie, mimowolna zapamiętywanie bez wysiłku i woli danej osoby. 41

42 Myślenie Myślenie to uwewnętrzniona czynnośd operowania informacjami (danymi, wiadomościami), a w szczególności ich selekcja i wytwarzanie, dzięki której dochodzi do pośredniego i uogólnionego poznania rzeczywistości. (A.Jurkowski) 42

43 Czynnośd myślenia Czynnośd myślenia obejmuje procesy: planowania, przewidywania, oceniania, rozumienia, wnioskowania. 43

44 Operacje myślowe Informacje zawarte w wyobrażeniach, spostrzeżeniach i pojęciach są przetwarzane za pomocą operacji umysłowych: analizy, syntezy, porównywania, abstrahowania, uogólniania. 44

45 Operacje myślowe Analiza to myślowe rozdzielanie elementów całości. Synteza polega na scalaniu poszczególnych składowych. Porównywanie jest operacją zestawiania ze sobą różnych elementów z uwagi na ich podobieostwa i różnice. 45

46 Operacje myślowe Abstrahowanie polega na wyróżnianiu jednej właściwości elementu i jednoczesnym pomijaniu innych. Uogólnianie charakteryzuje się ujmowaniem właściwości, cech wspólnych dla określonej klasy zjawisk i rzeczy z pominięciem cech jednostkowych. TĘCZA 46

47 Rodzaje myślenia 1. Sensoryczno-motoryczne (zmysłoworuchowe) to typowe myślenie w działaniu połączone z manipulowaniem przedmiotami dla osiągnięcia celu, dominuje ono u dzieci do 2,5 r. ż. 2. Konkretno-wyobrażeniowe, zaczyna się już w 3 roku życia, chodzi tu o konkretny rodzaj przedmiotów, na których przebiega myślenie, np. dla hydraulika będą to rury, a dla dziecka zabawki itd. 47

48 Rodzaje myślenia 3. Słowno-logiczne (symboliczne, pojęciowe, abstrakcyjne), jest oparte na języku, mowie. W wieku przedszkolnym tylko w postaci zalążkowej, a w wieku szkolnym rozwija się wraz z przyswajaniem nowych pojęd - nauki. 48

49 Pojęcia Pojęcia treścią pojęd są ogólne właściwości wspólne dla jakiegoś zbioru rzeczy oraz stosunki pomiędzy elementami rzeczywistości. Można podzielid je na: konkretne przedmioty o rozmaitym stopniu ogólności (torba, lampa, koo), abstrakcyjne którym nie odpowiadają żadne realnie istniejące przedmioty, lecz ujmujemy ich sens i zakres. (liczba, sprawiedliwośd, piękno, dobro, miłośd) 49

50 Mowa Mowa pozwala komunikowad się z innymi ludźmi za pomocą dźwięków artykułowanych. (nie mylid z tzw. mową ciała ) Język to społeczny a zarazem naturalny system znaków dźwiękowych i reguł łączenia tych znaków, wyznaczających sposób posługiwania się nimi.

51 TEMAT: Procesy emocjonalnomotywacyjne 51

52 Czym są emocje?

53 Pojęcie emocja Emocja jest subiektywnym stanem psychicznym uruchamiającym priorytet dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresja mimiczna i pantomimiczna oraz zachowania. (D. Doliński, 2000).

54 Składniki emocji EMOCJA SKŁADNIK POZNAWCZY SKŁADNIK FIZJOLOGICZNY SKŁADNIK BEHAWIORALNY Strach Przekonanie, że jest się w niebezpieczeostwie Pobudzenie współczulne Unikanie Gniew Frustracja lub poczucie krzywdy Pobudzenie współczulne i przywspółczulne Atak Depresja Przekonanie o bezradności, beznadziejności Pobudzenie przywspółczulne Biernośd, skłonnośd do autodestrukcji Radośd Poczucie przyjemności, zadowolenia, satysfakcji Pobudzenie współczulne Dążenie ku

55 Fizjologiczny aspekt emocji Silne pobudzenie emocjonalne wywołuje pobudzenie fizjologiczne (a.u.n.): z mózgu: ciało migdałowate wysyła sygnał do wzgórza, przysadka nadnercza wydziela hormon- adrenalinę, szybkie bicie serca, wzrost ciśnienia tętniczego, wątroba wydziela do krwi więcej cukru, wzrost częstotliwości oddychania, organizm pobiera więcej tlenu, trawienie ulega spowolnieniu, a krew z narządów wew. dopływa do mięśni, następuje zaopatrzenie dużych mięśni w znajdujący się w krwi w cukier, czego efektem jest napięcie mięśni, źrenice rozszerzają się dopuszczając więcej światła, pocenie się, aby ochłodzid ciało.

56 Znak emocji Znak emocji wskazuje na zabarwienie emocjonalne, które można scharakteryzowad biegunowo w wymiarach: emocje przyjemne przykre, zwane dodatnimi i ujemnymi.

57 Emocja dodatnia Emocja dodatnia charakteryzuje się wytwarzaniem tendencji do podtrzymywania kontaktów z obiektem wywołującym ją lub do podtrzymywania aktywności związanych z taką emocją. Np. Jeżeli kogoś lubimy, to go zapraszamy.

58

59 Emocja ujemna Emocja ujemna tworzy tendencję do unikania kontaktu z obiektem lub aktywnością, która ją wywołała. Np. Jeżeli kogoś nie lubimy, to go unikamy.

60 Rodzaje emocji podstawowych Paul Ekman niezależnie od kultury podstawowe emocje: Strach Złośd Smutek Radośd Wstręt Carroll Izard emocje podstawowe, gdy są subiektywnie odróżnialne i towarzyszą im specyficzne reakcje neuronalne: Strach Złośd Smutek Radośd Wstręt Wstyd Poczucie winy Zainteresowanie Zaskoczenie Pogarda

61 Zdjęcia 6 podstawowych emocji: radośd, złośd, smutek, zdziwienie, wstręt i strach

62 Emocje podstawowe i wtórne Robert Plutchik 8 emocji podstawowych Radośd Smutek Strach Gniew Zdziwienie Oczekiwanie Akceptacja Wstręt Emocje wtórne np. miłośd stanowią kombinację emocji podstawowych.

63 Podział procesów emocjonalnych afekty uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działających nagle, (gniew, złośd, rozpacz, radośd i strach), nastroje uczucia długotrwałe o małej sile i spokojnym przebiegu (zadowolenie lub niezadowolenie, wesołośd lub smutek, niepokój, tęsknota), 63

64 Czym jest motywacja?

65 Pojęcie,,motywacji Motywacja stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania. Motywacja to hipotetyczny stan organizmu, pobudzający i ukierunkowujący jego aktywnośd; istnieje kilka biologicznie pierwotnych motywacji: głód, sen. Stanowi ona proces wewnętrzny aktywizujący jednostkę do działania.

66 Model motywacji Podstawowy model motywacji można przedstawid wg następującego schematu:

67 Potrzeby jako źródło aktywności Potrzeba jest to odczuwalny brak, do zlikwidowania, którego dąży organizm. Braki mogą występowad ze względu na biologiczną i psychiczną strukturę organizmu. Potrzeba jako brak czegoś staje się bodźcem aktywizującym do działania. 67

68 KLASYFIKACJE POTRZEB PIRAMIDA POTRZEB MASLOWA KONCEPCJA C. ALDERFERA KONCEPCJA D. McCLELLANDA 68

69 Klasyfikacje potrzeb Teoria potrzeb A. Maslowa Najczęściej posługujemy się hierarchią potrzeb według A. Maslowa. Postawił on hipotezę, że człowiek w swoim działaniu dąży do zaspokojenia zespołu potrzeb, zaś potrzeby te tworzą logiczną hierarchię, którą można przedstawid następująco (w kolejności od potrzeb podstawowych do złożonych). 69

70 Hierarchia potrzeb Maslowa Potrzeby fizjologiczne: głód, pragnienie, wypoczynek, wypróżnienie, unikanie bólu, zachowanie odpowiedniej temperatury, redukcja popędu seksualnego. Potrzeby bezpieczeostwa ochrona przed nieprzyjaznym otoczeniem dzięki domostwu i ubraniu, ochrona przed przestępczością i kłopotami finansowymi. 70

71 Hierarchia potrzeb 71

72 Hierarchia potrzeb Maslowa Potrzeby przynależności i miłości - miłośd akceptacja innych dzięki utrzymywaniu intymnych związków, istnieniu grup społecznych, podtrzymywaniu przyjaźni. Potrzeby szacunku i uznania osiągnięcia, kompetencje, aprobata innych, szacunek, prestiż, status. 72

73 Hierarchia potrzeb Maslowa Maslow twierdził, że człowiek pnie się po piramidzie potrzeb. Realizacja potrzeb wyższych w hierarchii zależy od zaspokojenia potrzeb niższych w hierarchii. 73

74 Hierarchia potrzeb Maslowa Potrzeby samorealizacji (samourzeczywistnienia) realizacja własnego, niepowtarzalnego potencjału. Dla wielu ludzi oznacza to zaspokojenie potrzeb: estetycznych (np. sztuka, piękno, porządek), potrzeby poznawcze (np. nowości, eksploracji, zrozumienia i wiedzy). 74

75 Rodzaje motywacji Rodzaje motywacji: wewnętrzna aktywizacja następuje gdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb, zewnętrzna polega na wzbudzeniu potrzeb przez stosowanie kar i nagród.

76 TEORIA ERG -Claytona Alderfera Teoria C. Alderfera ERG bardziej potwierdziła się w praktyce niż teoria Maslowa. potrzeby egzystencji (Existence) potrzeby fizjologiczne i bezpieczeostwa potrzeby powiązao (Relatedness) potrzeby przynależności i szacunku potrzeby rozwoju (Growth) samorealizacji Odczuwanie potrzeb przez ludzi ma charakter bardziej dynamiczny oraz ciągły, tzn. ludzie mogą odczuwad kilka potrzeb równocześnie. 76