dr hab. Maciej Witek, prof. US TEORIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ rok akademicki 2017/2018, semestr letni

Transkrypt

1 dr hab. Maciej Witek, prof. US TEORIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ rok akademicki 2017/2018, semestr letni Temat 3: Teoria relewancji zagadnienia szczegółowe

2 Przypomnienie: relewancja jako własność bodźca; poznawcza / komunikacyjna zasada relewancji; idea interpretacji inferencyjnej oraz metapsychologicznej; idea jednego systemu inferencyjnego ( one-system view); rola znaczenia językowego (tego, co odkodowane).

3 Przypomnienie: relewancja jako własność bodźca; poznawcza / komunikacyjna zasada relewancji; idea interpretacji inferencyjnej oraz metapsychologicznej; idea jednego systemu inferencyjnego ( one-system view); rola znaczenia językowego (tego, co odkodowane). Plan: 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe; 2. swobodne użycie języka (ang. loose talk), metafory oraz ironia; 3. akty mowy; 4. modularny charakter kompetencji komunikacyjnej.

4 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe dwa rodzaje znaczenia językowego, czyli kodowanego: znaczenie pojęciowe, znaczenie proceduralne.

5 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe dwa rodzaje znaczenia językowego, czyli kodowanego: znaczenie pojęciowe, znaczenie proceduralne. informacja co przetwarzać / informacja jak przetwarzać

6 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe dwa rodzaje znaczenia językowego, czyli kodowanego: znaczenie pojęciowe, znaczenie proceduralne. informacja co przetwarzać / informacja jak przetwarzać element warunków prawdziwości / pozostałe elementy znaczenia np. treść aktu / moc aktu

7 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe dwa rodzaje znaczenia językowego, czyli kodowanego: znaczenie pojęciowe, znaczenie proceduralne. informacja co przetwarzać / informacja jak przetwarzać element warunków prawdziwości / pozostałe elementy znaczenia np. treść aktu / moc aktu (1) (Ja) obiecuję, że (ja) przyjdę na spotkanie koła naukowego.

8 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe dwa rodzaje znaczenia językowego, czyli kodowanego: znaczenie pojęciowe, znaczenie proceduralne. informacja co przetwarzać / informacja jak przetwarzać stanowi materiał konstrukcji pojęć wchodzących w skład: eksplikatur pierwszego rzędu (tj. warunków prawdziwości), ekspilkatur wyższego rzędu, implikatur. nakłada ograniczenia na wnioskowanie ustalające: eksplikatury pierwszego rzędu (tj. warunki prawdziwości), ekspilkatury wyższego rzędu, implikatury.

9 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (2) Piotr jest inteligentny. Potrafi rozwiązać trudne sudoku.

10 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (2) Piotr jest inteligentny. Potrafi rozwiązać trudne sudoku. (3) Piotr jest inteligentny, więc potrafi rozwiązać trudne sudoku. (4) Piotr jest inteligentny, bo potrafi rozwiązać trudne sudoku.

11 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (2) Piotr jest inteligentny. Potrafi rozwiązać trudne sudoku. (3) Piotr jest inteligentny, więc potrafi rozwiązać trudne sudoku. (4) Piotr jest inteligentny, bo potrafi rozwiązać trudne sudoku. Spójniki dyskursywne (ang. discourse connectives): więc, zatem, dlatego, gdyż, przecież, ponieważ, chociaż, choć, ale, ponadto, niemniej, jednak,

12 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (2) Piotr jest inteligentny. Potrafi rozwiązać trudne sudoku. (3) Piotr jest inteligentny, więc potrafi rozwiązać trudne sudoku. (4) Piotr jest inteligentny, bo potrafi rozwiązać trudne sudoku. Grice: pojęcia wchodzące w skład implikatur konwencjonalnych Bach RT: pojęcia wchodzące w skład warunków prawdziwości znaczenia proceduralne (ograniczenia na implikatury)

13 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (2) Piotr jest inteligentny. Potrafi rozwiązać trudne sudoku. (3) Piotr jest inteligentny, więc potrafi rozwiązać trudne sudoku. (4) Piotr jest inteligentny, bo potrafi rozwiązać trudne sudoku. Grice: pojęcia wchodzące w skład implikatur konwencjonalnych Bach RT: pojęcia wchodzące w skład warunków prawdziwości znaczenia proceduralne (ograniczenia na implikatury) (E-3) a. PIOTR JEST INTELIGENTNY. b. PIOTR POTRAFI ROZWIĄZAĆ TRUDNE SUDOKU. (I-3) b. JEST UZASADNIONE PRZEZ a.

14 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (2) Piotr jest inteligentny. Potrafi rozwiązać trudne sudoku. (3) Piotr jest inteligentny, więc potrafi rozwiązać trudne sudoku. (4) Piotr jest inteligentny, bo potrafi rozwiązać trudne sudoku. Grice: pojęcia wchodzące w skład implikatur konwencjonalnych Bach RT: pojęcia wchodzące w skład warunków prawdziwości znaczenia proceduralne (ograniczenia na implikatury) (E-3) a. PIOTR JEST INTELIGENTNY. b. PIOTR POTRAFI ROZWIĄZAĆ TRUDNE SUDOKU. (I-4) a. JEST UZASADNIONE PRZEZ b.

15 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (5) A: Czy Zenek potrafi napisać wniosek o grant? B: Przecież jest dziekanem.

16 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (5) A: Czy Zenek potrafi napisać wniosek o grant? B: Przecież jest dziekanem. (E-5b) ZENEK JEST DZIEKANEM. (IW-5B) ZENEK POTRAFI NAPISAĆ WNIOSEK O GRANT. (IP-5B) JEŚLI KTOŚ JEST DZIEKANEM, TO POTRAFI NAPISAĆ WNIOSEK O GRANT.

17 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (5) A: Czy Zenek potrafi napisać wniosek o grant? B: Przecież jest dziekanem. (E-5b) ZENEK JEST DZIEKANEM. (IW-5B) ZENEK POTRAFI NAPISAĆ WNIOSEK O GRANT. (IP-5B) JEŚLI KTOŚ JEST DZIEKANEM, TO POTRAFI NAPISAĆ WNIOSEK O GRANT. (!) Znaczenie proceduralne spójników dyskursywnych wskazuje kierunek, w którym należy poszukiwać implikowanych konwersacyjnie wniosków oraz implikowanych konwersacyjnie przesłanek.

18 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (6) A: Co u Marioli? Lepiej? B: Ciągle pije. (7) A: Awansujesz, bo podlizujesz się szefowi! B: Zenek też dostał podwyżkę. (8) A: Czy Piotr ma szanse na awans. B: Wczoraj znów się spóźnił. Jak traktować wyróżnione wyrażenia?

19 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (6) A: Co u Marioli? Lepiej? B: Ciągle pije. (7) A: Awansujesz, bo podlizujesz się szefowi! B: Zenek też dostał podwyżkę. (8) A: Czy Piotr ma szanse na awans. Hipoteza: B: Wczoraj znów się spóźnił. KWP kodują znaczenia proceduralne zawężające obszar możliwych implikatur (IW oraz IP).

20 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (9) A: Przyjdę na twój wykład. (10) J: Przyjdź na mój wykład! (11) J: Przyjdziesz na mój wykład? (12) A: W zaufaniu powiem, że przyjdę na twój wykład.

21 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (9) A: Przyjdę na twój wykład. (10) J: Przyjdź na mój wykład! (11) J: Przyjdziesz na mój wykład? (12) A: W zaufaniu powiem, że przyjdę na twój wykład. (EHL-9) (EHL-10) (EHL-11) (EHL-12) ANTONI MÓWI JARKOWI, ŻE ANTONI PRZYJDZIE NA WYKŁAD JARKA. JAREK MÓWI ANTONIEMU, ŻEBY ANTONI PRZYSZEDŁ NA WYKŁAD JARKA. JAREK PYTA ANTONIEGO, CZY ANTONI PRZYJDZIE NA WYKŁAD JARKA. ANTONI MÓWI JARKOWI W ZAUFANIU, ŻE ANTONI PRZYJDZIE NA WYKŁAD JARKA.

22 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (9) A: Przyjdę na twój wykład. (10) J: Przyjdź na mój wykład! (11) J: Przyjdziesz na mój wykład? (12) A: W zaufaniu powiem, że przyjdę na twój wykład. Hipoteza: znaczenie trybów gramatycznych oraz przysłówków illokucyjnych jest pojęciowe; wchodzi jednak w skład nie tyle warunków prawdziwości (tj. eksplikatur pierwszego rzędu), ile eksplikatur wyższego rzędu.

23 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (13) Zimno tu. (14) On jest wojownikiem. (15) Ja nie żyję!

24 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (13) Zimno tu. (14) On jest wojownikiem. (15) Ja nie żyję! (E-13) (E-14) (E-15) (LF-14) (LF-15) W SALI NR 105 JEST ZIMNO W CHWILI ANTONI JEST WOJOWNIKIEM. KAROL NIE ŻYJE. [PEWIEN OSOBNIK PŁCI MĘSKIEJ] JEST WOJOWNIKIEM. [NADAWCA TEJ WYPOWIEDZI] NIE ŻYJE.

25 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe (13) Zimno tu. (14) On jest wojownikiem. (15) Ja nie żyję! (E-13) (E-14) (E-15) W SALI NR 105 JEST ZIMNO W CHWILI ANTONI JEST WOJOWNIKIEM. KAROL NIE ŻYJE. Hipoteza: wyrażenia okazjonalne kodują znaczenie proceduralne ograniczające zakres możliwych eksplikatur.

26 1. znaczenia proceduralne a znaczenie pojęciowe Podsumowanie wyrażenia okazjonalne kodują znaczenia proceduralne ograniczające zakres możliwych eksplikatur pierwszego rzędu ( truth-conditional procedural meaning); tryby gramatyczne i przysłówki illokocyjne kodują znaczenie pojęciowe ograniczające zakres możliwych eksplikatur wyższego rzędu ( non-truth-conditional procedural meaning); spójniki dyskursywne (oraz KWP) kodują znaczenie proceduralne ograniczające zakres możliwych implikatur ( non-truth-conditional procedural meaning).

27 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie.

28 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. nieostrość: (16) & (17) porównaj: nieostre znaczenia językowe, np. starzec ; standardy precyzji jako elementy kontekstu.

29 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. przybliżone lub swobodne użycie języka: (18)

30 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. przybliżone lub swobodne użycie języka: (18) synekdocha (odmiana metonimii): (19)

31 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. przybliżone lub swobodne użycie języka: (18) synekdocha (odmiana metonimii): (19) metafora: (20)

32 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. przybliżone lub swobodne użycie języka: (18) synekdocha (odmiana metonimii): (19) metafora: (20) hiperbola: (21)

33 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. Pytanie: jaką maksymę konwersacyjną łamią ww. wypowiedzi?

34 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. Pytanie: jaką maksymę konwersacyjną łamią ww. wypowiedzi? jakości, ilości, czy sposobu?

35 Przypomnienie: Czas to pieniądz. Straciłem sporo czasu, by tu dojechać. Czas zatrzymał się na chwilę. Czas biegnie szybko. Jego pamięć to szwajcarski ser. Mam pewne luki w pamięci. On jest chodzącą encyklopedią. Jan jest wulkanem pomysłów. Jan eksploduje pomysłami. Jan zasypał nas pomysłami. Jan wniósł do naszego projektu wiele dobrych pomysłów.

36 Obserwacja: różnica między znaczeniem dosłownym a znaczeniem metaforycznym wydaje się różnicą stopnia; mamy do czynienia z kontinuum mniej lub bardziej swobodnych użyć języka.

37 Obserwacja: różnica między znaczeniem dosłownym a znaczeniem metaforycznym wydaje się różnicą stopnia; mamy do czynienia z kontinuum mniej lub bardziej swobodnych użyć języka. Teoria relewancji wyjaśnia tę obserwację!

38 Dwa sposoby użycia (lub zastosowania) reprezentacji: opisowe ( prawdziwość) interpretacyjne ( podobieństwo)

39 Dwa sposoby użycia (lub zastosowania) reprezentacji: opisowe ( prawdziwość) wypowiedzi (reprezentacje językowe); sądy (reprezentacje mentalne). interpretacyjne ( podobieństwo) artefakty (mapy, piktogramy, ); przedmioty naturalne;

40 (22) A: W jakim języku z nim rozmawiałaś? B: Po angielsku. (23) A: W jakim języku z nim rozmawiałaś? B: Do you happen to know where is my wallet?

41 (22) A: W jakim języku z nim rozmawiałaś? B: Po angielsku. (23) A: W jakim języku z nim rozmawiałaś? B: Do you happen to know where is my wallet? A: Co odpowiedział? B: Nie mam zielonego pojęcia.

42 (22) A: W jakim języku z nim rozmawiałaś? B: Po angielsku. (23) A: W jakim języku z nim rozmawiałaś? B: Do you happen to know where is my wallet? A: Co odpowiedział? B: Nie mam zielonego pojęcia. (24) A: W jakim języku z nim rozmawiałaś? B: Do you happen to know where is my wallet? A: Co odpowiedział? B: Nie ma zielonego pojęcia. Nie wierzę mu.

43 TEZA: ( ) na pewnym bardziej fundamentalnym poziomie każda wypowiedź jest używana po to, by przedstawić jakąś myśl mówiącego (Sperber & Wilson 2011: 321) czyli jest zastosowana interpretacyjnie.

44 TEZA: ( ) na pewnym bardziej fundamentalnym poziomie każda wypowiedź jest używana po to, by przedstawić jakąś myśl mówiącego (Sperber & Wilson 2011: 321) czyli jest zastosowana interpretacyjnie. radykalne zerwanie z modelem kodowym oraz zasadą domyślnej dosłowności.

45 TEZA: ( ) na pewnym bardziej fundamentalnym poziomie każda wypowiedź jest używana po to, by przedstawić jakąś myśl mówiącego (Sperber & Wilson 2011: 321) czyli jest zastosowana interpretacyjnie. radykalne zerwanie z modelem kodowym oraz zasadą domyślnej dosłowności. Model kodowo-inferencyjny (Bach & Harnish 1979, Bach 1994): wypowiedź koduje znaczenie pierwotne nadawcy oraz sugeruje znaczenie/znaczenia wtórne

46 TEZA: ( ) na pewnym bardziej fundamentalnym poziomie każda wypowiedź jest używana po to, by przedstawić jakąś myśl mówiącego (Sperber & Wilson 2011: 321) czyli jest zastosowana interpretacyjnie. radykalne zerwanie z modelem kodowym oraz zasadą domyślnej dosłowności. Model ostensywno-inferencyjny RT: wypowiedź koduje formę logiczną forma logiczna (lub jej rozwinięcie) interpretuje myśl nadawcy

47 (25) A: Ile zarabiasz? B: zastrzeżenie: faktycznie B zarabia 4960 PLN.

48 (25) A: Ile zarabiasz? B: zastrzeżenie: faktycznie B zarabia 4960 PLN. (*) B ZARABIA 5000 PLN. (**) B ZARABIA 4960 PLN.

49 (25) A: Ile zarabiasz? B: zastrzeżenie: faktycznie B zarabia 4960 PLN. (*) B ZARABIA 5000 PLN. (**) B ZARABIA 4960 PLN. Ważne: (*) jest podobne do (**) pod względem wniosków logicznych i konwersacyjnych; wypowiedź 5000 stanowi bardziej relewantny bodziec, niż wypowiedź 4960.

50 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie.

51 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. Kluczowa idea: odkodowane znaczenia pojęciowe stanowią punkt wyjścia do konstrukcji pojęć ad hoc.

52 (16) Seminarium zaczyna się o siedemnastej. (17) Holandia jest płaska. (18) Muszę biec do banku. (19) Jeśli będziesz w Tesco, kup pampersy. (20) Piotr to komputer! (21) Zenek to najwierniejszy druh na świecie. Ważne: tę ideę można rozwinąć na przynajmniej dwa sposoby: [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie; [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne.

53 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Trzy składowe pojęcia atomowego: logiczna, encyklopedyczna, leksykalna.

54 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Przypadki wymagające wzmocnienia: (26) Bonifacy wyjął klucz i otworzył drzwi. (27) A: Mam ochotę na pizzę. B: Za rogiem jest niezła restauracja. (28) Janek szuka panny.

55 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Przypadki wymagające osłabienia: (17) Holandia jest płaska. (29) Ten stek jest surowy. (30) A: Czy Janek podała temu trudnemu zadaniu? B: On jest mnichem. (31) A: Czy Janek przyjdzie na przyjęcie? B: On jest mnichem.

56 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Hipoteza: wypowiedzi wymagające wzmocnienia łamią maksymę ilości, a wypowiedzi wymagające osłabienia maksymę jakości.

57 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Hipoteza: wypowiedzi wymagające wzmocnienia łamią maksymę ilości, a wypowiedzi wymagające osłabienia maksymę jakości. Byłoby pięknie, gdyby tak było

58 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Hipoteza: wypowiedzi wymagające wzmocnienia łamią maksymę ilości, a wypowiedzi wymagające osłabienia maksymę jakości. (26), (27), (28) łamią maksymę ilości; ale (32) też łamie maksymę ilości: (32) A: Jak Jan radzi sobie w akademiku? B: No, mnichem to on nie jest. gdzie pojęcie komunikowane za pomocą mnich wymaga osłabienia.

59 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Hipoteza: wypowiedzi wymagające wzmocnienia łamią maksymę ilości, a wypowiedzi wymagające osłabienia maksymę jakości. (17), (29), (30), (31) łamią maksymę jakości; ale podobnie jest w wypadku (33) i (34): (33) a. Karol nie jest chirurgiem. b. On jest rzeźnikiem. (34) a. Piotr nie jest kucharzem. b. On jest magikiem. gdzie pojęcia komunikowane za pomocą chirurg i kucharz wymagają wzmocnienia.

60 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Problem dla teorii pojęć ad hoc w wersji proponowanej przez Carston (2002): (35) Karol to komputer. (36) Pelagia to kwoka. (37) Zuza to kopalnia informacji. (38) Wiesław jest ze stali.

61 [T1] teoria pojęć atomowych, wzmocnienie i osłabienie Problem dla teorii pojęć ad hoc w wersji proponowanej przez Carston (2002): (35) Karol to komputer. (36) Pelagia to kwoka. (37) Zuza to kopalnia informacji. (38) Wiesław jest ze stali. Ważne: na gruncie [T1] możemy mówić o definicjach pojęć ad hoc.

62 [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne (39) A: Czy z Piotrem można się zaprzyjaźnić? B: On jest komputerem! (40) A: Czy Piotr jest dobrym księgowym? B: On jest komputerem.

63 [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne (39) A: Czy z Piotrem można się zaprzyjaźnić? B: On jest komputerem! (40) A: Czy Piotr jest dobrym księgowym? B: On jest komputerem. (E-39B) PIOTR JEST KOMPUTEREM*. (E-40B) PIOTR JEST KOMPUTEREM**.

64 [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne (39) A: Czy z Piotrem można się zaprzyjaźnić? B: On jest komputerem! (40) A: Czy Piotr jest dobrym księgowym? B: On jest komputerem. (E-39B) PIOTR JEST KOMPUTEREM*. (E-40B) PIOTR JEST KOMPUTEREM**. KOMPUTER* oraz KOMPUTER** różnią się potencjałem inferencyjnym, a kodowane pojęcie KOMPUTER służy jego zakomunikowaniu.

65 [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne Konsekwencje: odrzucenie tradycyjnej koncepcji retorycznej metafory jako ornamentu ;

66 [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne Konsekwencje: odrzucenie tradycyjnej koncepcji retorycznej metafory jako ornamentu ; (41) Twój pokój to chlew. (42) Twój pokój to chlewik. (43) W twoim pokoju jest bałagan. (44) Ten chirurg to rzeźnik.

67 [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne Konsekwencje: odrzucenie tradycyjnej koncepcji retorycznej metafory jako ornamentu ; deflacyjna teoria metafory: metafory nie tworzą rodzaju naturalnego;

68 [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne Konsekwencje: odrzucenie tradycyjnej koncepcji retorycznej metafory jako ornamentu ; deflacyjna teoria metafory: metafory nie tworzą rodzaju naturalnego; (45) Piotr to anioł. (46) Piotr jest najmilszym człowiekiem na świecie. (47) Piotr to święty.

69 [T2] pojęcia ad hoc jako potencjały inferencyjne Konsekwencje: odrzucenie tradycyjnej koncepcji retorycznej metafory jako ornamentu ; deflacyjna teoria metafory: metafory nie tworzą rodzaju naturalnego; potencjał inferencyjny, a nie asocjacyjny.

70 Przypomnijmy: różnica między znaczeniem dosłownym a znaczeniem metaforycznym wydaje się różnicą stopnia; mamy do czynienia z kontinuum mniej lub bardziej swobodnych użyć języka.

71 Kontinuum zastosowań języka: użycia dosłowne, nieostrości przybliżenia, hiperbole, synekdochy, metafory itd.

72 Kontinuum zastosowań języka: użycia dosłowne, nieostrości przybliżenia, hiperbole, synekdochy, metafory itd. Żadna z ww. klas nie tworzy rodzaju naturalnego; to klasy wyróżniane potocznie oraz w klasycznej retoryce.

73 Kontinuum zastosowań języka: użycia dosłowne, nieostrości przybliżenia, hiperbole, synekdochy, metafory itd. Wszystkie ww. zastosowania są jednorodne z punktu widzenia związanych z nimi procesów interpretacyjnych.

74 Kontinuum zastosowań języka: użycia dosłowne, nieostrości przybliżenia, hiperbole, synekdochy, metafory itd. Wszystkie ww. zastosowania są jednorodne z punktu widzenia związanych z nimi procesów interpretacyjnych. Ważne: porządek wg słaba/mocna komunikacja.

75 Pozostaje rozważyć kwestię ironii

76 Pozostaje rozważyć kwestię ironii (48) Piękna pogoda!

77 Pozostaje rozważyć kwestię ironii (48) Piękna pogoda! (49) A: Świetna komedia! B: Tak, świetny film! C. Rzeczywiście, świetny film.

78 Pozostaje rozważyć kwestię ironii (48) Piękna pogoda! (49) A: Świetna komedia! B: Tak, świetny film! C. Rzeczywiście, świetny film. (50) a. Zenek ogląda wyłącznie produkcje kina artystycznego.

79 Pozostaje rozważyć kwestię ironii (48) Piękna pogoda! (49) A: Świetna komedia! B: Tak, świetny film! C. Rzeczywiście, świetny film. (50) a. Zenek ogląda wyłącznie produkcje kina artystycznego. b. Widział nawet Listy do M. 2.

80 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Koncepcja przywołania echem (ang. echoic use): ironia wiąże się z dwoma interpretacjami: LF (lub jej rozwinięcie) interpretuje myśl nadawcy; myśl nadawcy interpretuje myśl kogoś innego lub wcześniejszą myśl nadawcy.

81 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Koncepcja przywołania echem (ang. echoic use): ironia wiąże się z dwoma interpretacjami: LF (lub jej rozwinięcie) interpretuje myśl nadawcy; myśl nadawcy interpretuje myśl kogoś innego lub wcześniejszą myśl nadawcy. (51) A: Profesor Kowalski nie przyjedzie na konferencję. B: Hm, nie przyjedzie. To może zaprosimy Nowaka?

82 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Koncepcja przywołania echem (ang. echoic use): ironia wiąże się z dwoma interpretacjami: LF (lub jej rozwinięcie) interpretuje myśl nadawcy; myśl nadawcy interpretuje myśl kogoś innego lub wcześniejszą myśl nadawcy. (52) A: Piękna pogoda! B: Tak, piękna.

83 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Koncepcja przywołania echem (ang. echoic use): ironia wiąże się z dwoma interpretacjami: LF (lub jej rozwinięcie) interpretuje myśl nadawcy; myśl nadawcy interpretuje myśl kogoś innego lub wcześniejszą myśl nadawcy. (48) Piękna pogoda!

84 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Koncepcja przywołania echem (ang. echoic use): ironia wiąże się z dwoma interpretacjami: LF (lub jej rozwinięcie) interpretuje myśl nadawcy; myśl nadawcy interpretuje myśl kogoś innego lub wcześniejszą myśl nadawcy. (49) A: Świetna komedia! B: Tak, świetny film! C. Rzeczywiście, świetny film.

85 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Koncepcja przywołania echem (ang. echoic use): ironia wiąże się z dwoma interpretacjami: LF (lub jej rozwinięcie) interpretuje myśl nadawcy; myśl nadawcy interpretuje myśl kogoś innego lub wcześniejszą myśl nadawcy. (50) a. Zenek ogląda wyłącznie produkcje kina artystycznego. b. Widział nawet Listy do M. 2.

86 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Koncepcja przywołania echem (ang. echoic use): ironia wiąże się z dwoma interpretacjami: LF (lub jej rozwinięcie) interpretuje myśl nadawcy; myśl nadawcy interpretuje myśl kogoś innego lub wcześniejszą myśl nadawcy. (53) Piotr to święty. jako ironia i metafora w jednym

87 Pozostaje rozważyć kwestię ironii ironia wiążąca się z przywoływanie echem versus ironia parodystyczna

88 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Cristine Corredor, forthcoming: przypadek Nacho Vigalondo, reżysera filmowego i blogera;

89 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Cristine Corredor, forthcoming: przypadek Nacho Vigalondo, reżysera filmowego i blogera; El País 2011; Pérez Olivia NV: Now that I have more than followers and I have drunk four glasses of wine, I will be able to state my message: the Holocaust was a hoax!

90 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Cristine Corredor, forthcoming: przypadek Nacho Vigalondo, reżysera filmowego i blogera; El País 2011; Pérez Olivia NV: Now that I have more than followers and I have drunk four glasses of wine, I will be able to state my message: the Holocaust was a hoax! I have something more to tell you: the magic bullet that killed Kennedy has not yet landed!

91 Pozostaje rozważyć kwestię ironii Ważne: wypowiedzi ironiczne też nie tworzą rodzaju naturalnego; należą jednak do szerszej klasy jednorodnej ze względu na związane z nimi procesy interpretacyjne ( echoic use).

92 3. akty mowy Austin: udana illokucja wywołuje odpowiednie przyjęcie (ang. secures uptake), czyli rozpoznanie mocy illokucyjnej i znaczenia aktu.

93 3. akty mowy Austin: udana illokucja wywołuje odpowiednie przyjęcie (ang. secures uptake), czyli rozpoznanie mocy illokucyjnej i znaczenia aktu.?

94 3. akty mowy Głównym założeniem takiej koncepcji pragmatyki [tj. teorii aktów mowy] jest [to], że przypisanie każdej wypowiedzi do konkretnego typu aktu mowy stanowi część tego, co jest komunikowane i jest niezbędne do zrozumienia wypowiedzi. Zaskakująco mało uwagi poświęcono uzasadnieniu tego założenia. Czym innym jest stworzenie dla celów teoretycznych zbioru kategorii stosowanych następnie do klasyfikowania wypowiedzi rodzimych użytkowników języka lub próba ustalenia zbioru kategorii stosowanych przez samych rodzimych użytkowników języka do klasyfikowania swoich wypowiedzi. Natomiast czymś zupełnie innym jest twierdzenie, że tego rodzaju klasyfikacja odgrywa kluczową rolę w komunikacji językowej i rozumieniu wypowiedzi. Pogląd, że jedno z tych dociekań na pewno rzuci światło na drugie, można porównać do przejścia od stwierdzenia, iż tenisiści generalnie klasyfikują zagrania na woleje, loby, zagrania backhandem, forehandem, forehandem po przekątnej itd., do konkluzji, że nie są w stanie dokonać zagrania, jeśli odpowiednio go nie sklasyfikują. Takie posunięcie zdecydowanie wymagałoby uzasadnienia. (S&W 2011: 341)

95 3. akty mowy (29) Ten stek jest surowy.

96 3. akty mowy (29) Ten stek jest surowy. (E-29) STEK* JEST SUROWY*. (IW1-29) X NIE WYSMAŻYŁ ODPOWIEDNIO STEKU*. (IW2-29) X POWINIEN PÓJŚĆ I DOSMAŻYĆ STEK*.

97 3. akty mowy (29) Ten stek jest surowy. (E-29) STEK* JEST SUROWY*. oznajmienie (IW1-29) X NIE WYSMAŻYŁ ODPOWIEDNIO STEKU*. (IW2-29) X POWINIEN PÓJŚĆ I DOSMAŻYĆ STEK*. zarzut polecenie Klasyfikacja eksplikatur oraz implikatur jako, odpowiednio, bezpośrednie i pośrednie akty mowy.

98 3. akty mowy (29) Ten stek jest surowy. (E-29) STEK* JEST SUROWY*. oznajmienie (IW1-29) X NIE WYSMAŻYŁ ODPOWIEDNIO STEKU*. (IW2-29) X POWINIEN PÓJŚĆ I DOSMAŻYĆ STEK*. zarzut polecenie Klasyfikacja eksplikatur oraz implikatur jako, odpowiednio, bezpośrednie i pośrednie akty mowy. ( ) wiele ( ) aktów mowy można z powodzeniem realizować, nawet jeśli nie zostaną rozpoznane jako akty mowy ani przez nadawcę, ani przez odbiorcę. (S&W 2011: 342).

99 3. akty mowy instytucjonalne akty mowy / potoczne akty mowy (54) Dwa bez atu! (EHL-54) MÓWIĄCY LICYTUJE DWA BEZ ATU. (55) Jutro będzie ładna pogoda. (EHL-55) MÓWIĄCY PRZEWIDUJE, ŻE JUTRO BĘDZIE ŁADNA POGODA.

100 3. akty mowy instytucjonalne akty mowy / potoczne akty mowy (54) Dwa bez atu! (EHL-54) MÓWIĄCY LICYTUJE DWA BEZ ATU. (55) Jutro będzie ładna pogoda. (EHL-55) MÓWIĄCY PRZEWIDUJE, ŻE JUTRO BĘDZIE ŁADNA POGODA. Ustalenie treści (EHL-54) jest niezbędne dla zrozumienia (54), ale ustanie treści (EHL-55) nie jest niezbędne dla zrozumienia (55).

101 3. akty mowy Trzy uniwersalne typy aktów mowy: mówienie, pytanie, nakazywanie.

102 3. akty mowy Trzy uniwersalne typy aktów mowy: mówienie, (56) Maciej kończy wykład. pytanie, (57) Czy Maciej kończy wykład? nakazywanie. (58) Macieju, kończ ten wykład!

103 3. akty mowy Trzy uniwersalne typy aktów mowy: mówienie, (56) Maciej kończy wykład. pytanie, (57) Czy Maciej kończy wykład? nakazywanie. (58) Macieju, kończ ten wykład! (EHL-56) (EHL-57) (EHL-58) NADAWCA MÓWI, ŻE MACIEJ KOŃCZY WYKŁAD*. NADAWCA PYTA, CZY MACIEJ KOŃCZY WYKŁAD*. NADAWCA MÓWI, ŻEBY MACIEJ KOŃCZYŁ WYKŁAD*.

104 3. akty mowy Trzy uniwersalne typy aktów mowy: mówienie, (56) Maciej kończy wykład. pytanie, (57) Czy Maciej kończy wykład? nakazywanie. (58) Macieju, kończ ten wykład! Kontekstowo opracowana (LF-56) jest interpretacją myśli nadawcy opisującej faktyczny stan rzeczy.

105 3. akty mowy Trzy uniwersalne typy aktów mowy: mówienie, (56) Maciej kończy wykład. pytanie, (57) Czy Maciej kończy wykład? nakazywanie. (58) Macieju, kończ ten wykład! Kontekstowo opracowana (LF-58) jest interpretacją myśli nadawcy opisującej pożądany stan rzeczy.

106 3. akty mowy Trzy uniwersalne typy aktów mowy: mówienie, (56) Maciej kończy wykład. pytanie, (57) Czy Maciej kończy wykład? nakazywanie. (58) Macieju, kończ ten wykład! Kontekstowo opracowana (LF-57) jest interpretacją myśli, że p, takiej, że: informacja o prawdziwości tego, że p, byłaby relewantna.

107 4. modularny charakter kompetencji komunikacyjnej Psychologia ewolucyjna i hipoteza rozległej modularności; dziedzinowo-uniwersalny system mind-reading (mentalizacja) a dziedzinowo specyficzny moduł pragmatyki; hipoteza ewolucjonistyczna: najpierw mind-reading i zdolność tworzenia metareprezentacji, a potem zdolności językowe.