I WARSZAWSKI DZIEŃ DIETETYKI KLINICZNEJ

Transkrypt

1 I WARSZAWSKI DZIEŃ DIETETYKI KLINICZNEJ dr. hab. n. med. Lucyna Ostrowska mgr Barbara Pietraszewska Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

2 Otyłość - epidemiologia 600 mln dorosłych 20,7% 18% 13% 20,9% 18,3% [1] World Health Organization. Obesity and overweight, updated February 2018 [2] Ng M, Global, regional, and national prevalence of overweight and obesity in children and adults during : a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study Lancet. 2014; 384(9945):

3 Otyłość kryteria rozpoznania = ł [ ] 2 [ 2 ] otyłość nadwaga prawidłowa m.c. niedowaga [3] Interna Szczelika 2017 [red. Piotr Gajewski]. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017

4 Otyłość kryteria rozpoznania >25% >35% mężczyźni kobiety [3] Interna Szczelika 2017 [red. Piotr Gajewski]. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017

5 Otyłość trzewna obwód talii obwód talii u kobiet u mężczyzn [3] Interna Szczelika 2017 [red. Piotr Gajewski]. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017

6 Otyłość należy zwrócić uwagę na m.in: Stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL i triglicerydów, Stężenie cholesterolu frakcji HDL, Stężenie glukozy w surowicy na czczo, Stężenie kwasu moczowego w surowicy, Ciśnienie tętnicze krwi. [3] Interna Szczelika 2017 [red. Piotr Gajewski]. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017

7 MONW (ang. metabolically obese normal-weight) metabolicznie otyli z prawidłową masą ciała MHO (ang. metabolically obese normal-weight) metabolicznie zdrowi otyli [4] Bucyk B, Tupikowska M, Bednarek-Tupikowska G. Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała (MONW). Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2009, 5, 4,

8 Skala identyfikująca MONW według Rudermana i wsp. Badany parametr Stwierdzone nieprawidłowości Punkty Stężenie glukozy Cukrzyca typu 2 IGT IFG Cukrzyca ciężarnych Stężenie triglicerydów TG > 150 mg/dl i cholesterol HDL < 35/dl TG > 150 mg/dl TG: mg/dl Stężenie kwasu moczowego > 8 mg/dl 2 Ciśnienie tętnicze > 150/90 mm HG 1 Wywiad chorobowy Zespół policystycznych jajników Choroba niedokrwienna serca < 60 r.ż. Wywiad rodzinny Cukrzyca typu 2, IGT Nadciśnienie tętnicze <60 r.ż. Hipertriglicerydemia Choroba niedokrwienna serca <60 r.ż [4] Bucyk B, Tupikowska M, Bednarek-Tupikowska G. Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała (MONW). Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2009, 5, 4,

9 Skala identyfikująca MONW według Rudermana i wsp. Badany parametr Stwierdzone nieprawidłowości Punkty Obecność czynników predysponujących Niska masa urodzeniowa < 2,5 kg Mała aktywność fizyczna < 90 min ćwiczeń aerobowych w tygodniu Wywiad dotyczący masy ciała K: przyrost masy ciała > 4 lub 8 lub 12 kg po 18 r.ż. M: przyrost masy ciała > 4 lub 8 lub 12 kg po 21 r.ż. BMI kg/m kg/m2 Obwód talii K: 71,1-76,2 cm K: > 76,2 cm M: 86,3-91,4 cm M: > 91,4 cm Przynależność etniczna do grupy wysokiego ryzyka [4] Bucyk B, Tupikowska M, Bednarek-Tupikowska G. Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała (MONW). Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2009, 5, 4,

10 Kryteria rozpoznania MONW według różnych badaczy Badacz Wartość BMI Kryteria metaboliczne 1. Dvorak i wsp. BMI < 26,3 kg/m 2 Glukoza < 8 mg/min/kg FFM w klamrze metabolicznej [4] 2. Katsuki i wsp. BMI < 25 kg/m 2 Powierzchnia tkanki tłuszczowej trzewna oceniona w tomografii komputerowej > 100 cm 2 [4] 3. Molero-Conejo i wsp. BMI < 27 kg/m 2 Stężenia insuliny na czczo > 84 pmol/l [4] 4. Conus i wsp. BMI < 25 kg/m 2 HOMA > 1,69 [4] 5. St. Onge i wsp. BMI < 27 kg/m 2 Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego NCEP-ATP III [4] 6. Meigs i wsp. BMI < 25 kg/m 2 Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego lub górny kwartyl HOMA [4] 7. Goodpaster i wsp. BMI < 25 kg/m 2 Zaburzenia tolerancji glukozy w OGTT [4] 8. De Lorenzo i wsp. BMI kg/m 2 Odsetek masy tłuszczowej > 30% [4] 9. Thomas i wsp. BMI kg/m 2 Wysoki stosunek VAT do SAT [6] [4] Bucyk B, Tupikowska M, Bednarek-Tupikowska G. Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała (MONW). Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2009, 5, 4, [6] Cembrowska P, Stefańska A, Odrowąż-Sypniewska G. Obesity phenotypes: normal-weight individuals with metabolic disorders versus metabolically healthy obese

11 Fenotypy otyłości Normal-weight obese (NWO) Metabolically obese normal-weight (MONW) Metabolically healthy obese (MHO) Metabolically unhealthy obese (MUO) Fenotyp BMI [kg/m2] 18, ,5-25 >30 >30 % zaw. tłuszczu M > 23,5, K > 29,2 > 30 > 30 > 30 Dystrybucja tłuszczu Niska beztłuszczowa masa ciała, wyższa niż normalna całkowita zawartość tkanki tłuszczowej Wysoka zawartość trzewnej tkanki tłuszczowej, niska masa beztłuszczowa Mnijesza zawartość wisceralnej tkanki tłuszczowej w porównaniu do MUO Tłuszcz gromadzi się głównie jako tkanka tłuszczowa wisceralna [6] Cembrowska P, Stefańska A, Odrowąż-Sypniewska G. Obesity phenotypes: normal-weight individuals with metabolic disorders versus metabolically healthy obese. Med Res J 2016; 1, 3: 95 99

12 Fenotypy otyłości CD Normal-weight obese (NWO) Metabolically obese normal-weight (MONW) Metabolically healthy obese (MHO) Metabolically unhealthy obese (MUO) Fenotyp Metabolizm glukozy Wyższe stężenie glukozy na czczo Niższe stężenie glukozy na czczo Właściwa insulinowrażliwość Insulinooporność, cukrzyca Profil lipidowy Niewłaściwe stężenie lipidów Niskie stężenie HDL-chol i wysokie stężenie TGR Właściwe Niewłaściwe Znaczenie kliniczne Wysokie ryzyko zespołu metabolicznego, NT (M), CVD (K) Zespół metaboliczny, CVD Powikłania związane z otyłością Powikłania związane z otyłością [6] Cembrowska P, Stefańska A, Odrowąż-Sypniewska G. Obesity phenotypes: normal-weight individuals with metabolic disorders versus metabolically healthy obese

13 Evaluation of the prevelence of metabolic obesity and normal weight among the Polish population Epidemiologia Występowanie MONW zależy od kryterium rozpoznania i wzrasta, gdy kryterium stanowi wartość HOMA - 21,76% u kobiet i 31,42% u mężczyzn. Częstość występowania MONW jest mniejsza, gdy stosuje się kryterium ograniczenia zawartości tłuszczu w jamie brzusznej, wynoszące 15,78% u kobiet i 7,83% u mężczyzn r. ż., <25 kg/m 2 Kraków, Szczecin, Wrocław 850 osób -> K: 615, M: 240 HOMA (homeostasis model assessment) = insulin [μiu/ /ml] x glucose (mmol/l)/22.5 [5] Bednarek-Tupikowska G, Stachowska B, Miazgowski T i wsp. Evaluation of the prevelence of metabolic obesity and normal weight among the Polish population. Endokrynologia Polska 2012, 63,6:

14 W codziennej praktyce klinicznej proponuje się przyjąć następujące kryteria rozpoznania MONW: BMI 18 kg/m 2 i <25 kg/m 2, Obwód talii: u kobiet: > 70 cm, u mężczyzn: > 86 cm, Ciśnienie tętnicze krwi: skurczowe: 130 mm Hg, rozkurczowe: 85 mm Hg, Stężenie triglicerydów na czczo 150 mg/dl, Stężenie cholesterolu frakcji HDL: u kobiet: < 50 mg/dl, u mężczyzn: < 40 mg/dl, Stężenie glukozy w surowicy na czczo 100 mg/dl. [3] Interna Szczelika 2017 [red. Piotr Gajewski]. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017

15

16 Mediterranean diet, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) style diet, and metabolic healt in U.S. adults Metodologia M: 45 lat K: po menopauzie M: < 45 lat K: przed menopauzą MHNW MONW MHO MUO MHNW MONW MHO MUO [7] Young-Moon MP, Steck SE, Fung TT i wsp. Mediterranean diet, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) style diet, and metabolic health in U.S. adults. Clinical Nutrition. 2017, 36:

17 Mediterranean diet, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) style diet, and metabolic healt in U.S. adults Metodologia FFQ Wywiad 24-godzinny Indeks Mellena (0-9 pkt) NKT, T, B, chol, Bł, Mg, Ca, K, Na Punktacja wg Panangiatakos i wsp. (0-50 pkt) od 0 do 5 pkt w zależności od częstotliwości [7] Young-Moon MP, Steck SE, Fung TT i wsp. Mediterranean diet, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) style diet, and metabolic health in U.S. adults. Clinical Nutrition. 2017, 36:

18 Dieta DASH [7] Young-Moon MP, Steck SE, Fung TT i wsp. Mediterranean diet, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) style diet, and metabolic health in U.S. adults. Clinical Nutrition. 2017, 36:

19 Dieta śródziemnomorska [7] Young-Moon MP, Steck SE, Fung TT i wsp. Mediterranean diet, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) style diet, and metabolic health in U.S. adults. Clinical Nutrition. 2017, 36:

20 Characteristics of diet patterrns in metabolically obese, normal weight adults (Korean National Health and Nutrition Examination Survey III, 2005) Metodologia Metodologia Kwestionariusz ankiety dotyczący zachowań, żywienia i zdrowia 85,7% 14,3% MHNW MONW Wywiad 24-godzinny [8] Choi J, Se-Young O, Lee D i wsp. Characteristics of diet patterrns in metabolically obese, normal weight adults (Korean National Health and Nutrition Examination Survey III, 2005). Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases. 2012, 22(7):567-74

21 Characteristics of diet patterrns in metabolically obese, normal weight adults (Korean National Health and Nutrition Examination Survey III, 2005) Metodologia Metodologia Kryteria rozpoznania MONW Przynajmniej 3 spośród: Obwód talii - M: 90 cm, K: 80 cm, TG 150 mg/dl, HDL-chol - M <40 mg/dl, K <50 mg/dl, Skurczowe BP 130 mmhg, Rozkurczowe BP 85 mmhg, FBG 100 mg/dl. [8] Choi J, Se-Young O, Lee D i wsp. Characteristics of diet patterrns in metabolically obese, normal weight adults (Korean National Health and Nutrition Examination Survey III, 2005). Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases. 2012, 22(7):567-74

22

23

24 Diet Quality and Mortality Risk in Metabolically Obese Normal-Weight Adults Metodologia r.ż MHNW MONW [9] YouPark YMP, Fung T, Steck SE i wsp. Diet Quality and Mortality Risk in Metabolically Obese Normal-Weight Adults. Mayo Clin Proc. 2016, 91(10):

25 Diet Quality and Mortality Risk in Metabolically Obese Normal-Weight Adults Metodologia Wywiad 24-godzinny Indeks Mellena (0-9 pkt) NKT, T, B, chol, Bł, Mg, Ca, K, Na Komponenty HEI (0-100 pkt) od 0 do 10 pkt za każde zboża, owoce, warzywa, nabiał, mięso, tłuszcz, NKT, chol., Na, różnorodność [9] YouPark YMP, Fung T, Steck SE i wsp. Diet Quality and Mortality Risk in Metabolically Obese Normal-Weight Adults. Mayo Clin Proc. 2016, 91(10):

26 Dieta DASH [9] YouPark YMP, Fung T, Steck SE i wsp. Diet Quality and Mortality Risk in Metabolically Obese Normal-Weight Adults. Mayo Clin Proc. 2016, 91(10):

27 HEI Healthy eating index [9] YouPark YMP, Fung T, Steck SE i wsp. Diet Quality and Mortality Risk in Metabolically Obese Normal-Weight Adults. Mayo Clin Proc. 2016, 91(10):

28 śmiertelność [9] YouPark YMP, Fung T, Steck SE i wsp. Diet Quality and Mortality Risk in Metabolically Obese Normal-Weight Adults. Mayo Clin Proc. 2016, 91(10):

29 Association between dietary patterns and metabolic syndrome in individuals with normal weight: a crosssectional study Metodologia MHNW MONW Kryteria rozpoznania MONW Przynajmniej 3 spośród: Obwód talii - M: 90 cm, K: 80 cm, TG 150 mg/dl, HDL-chol - M <40 mg/dl, K <50 mg/dl, Skurczowe BP 130 mmhg, Rozkurczowe BP 85 mmhg, FBG 100 mg/dl. + BMI = 18,5 24,9 kg/m2 [10] Suliga E, Kozieł D, Cieśla E, Głuszek S. Association between dietary patterns and metabolic syndrome in individuals with normal weight: a cross-sectional study. Nutrition Journal. 2015, 14:55

30 FFQ Association between dietary patterns and metabolic syndrome in individuals with normal weight: a crosssectional study Metodologia

31 Association between dietary patterns and metabolic syndrome in individuals with normal weight: a crosssectional study Metodologia Wzór 1 healthy Warzywa, owoce, niskotłuszczowe mleko, produkty dietetyczne, produkty pełnoziarniste Wzór 2 fat, meat, alcohol Smalec, czerwone mięso, wędliny, jajka, smażone potrawy, oleje roślinne, majonez, napoje alkoholowe wzory żywieniowe Wzór 3 prudern Ryby, produkty pełnoziarniste, ujemnie skorelowany ze spożyciem żywności bogatej w rafinowany cukier i słodycze, wędliny i ziemniaki Wzór 4 coca-cola, cheese, French-fries Coca-cola, twardy ser, frytki

32

33 Metabolic and Behavioral Characteristics of Metabolically Obese but Normal-Weight Women Metodologia Kobiety r. ż. Wywiad 24-godzinny MHNW MONW Kwestionariusz Three-Factor Eating Questionnaire of Stunkard and Messick [11] Conus F, Allison DB, Rabasa-Lhoret R i wsp. Metabolic and Behavioral Characteristics of Metabolically Obese but Normal-Weight Women. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2004, 89(10):

34

35 Metabolically Obese Individuals of Normal Weight Have a High Risk of 25-Hydroxyvitamin D Deficiency Metodologia r.ż. czerwiec-sierpień MHNW MONW MHO MUO [12] Wang X, Chang X, Zhu Y i wsp. Metabolically Obese Individuals of Normal Weight Have a High Risk of 25-Hydroxyvitamin D Deficiency. Am J Med. Sci. 2016, 352(4):

36

37 Różnice w wynikach mogą być spowodowane różnymi kryteriami rozpoznania MONW określonymi w metodologii badań. Nie zaproponowano konkretnych wytycznych dotyczących zaleceń żywieniowych dla pacjentów z MONW. Wydaje się, że ryzyko wystąpienia MONW może zwiększać dieta obfitująca w rafinowany cukier, mięso i ziemniaki, a zmniejszać dieta bogata w produkty pełnoziarniste i ryby. Potrzebne są dodatkowe badania.